http://grapaharan.org/api.php?action=feedcontributions&user=Vahagn&feedformat=atomԳրապահարան - Մասնակցի ներդրում [hy]2024-03-29T14:17:47ZՄասնակցի ներդրումMediaWiki 1.25.1http://grapaharan.org/index.php?title=%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6&diff=14705Հրանտ Մաթեւոսյան2022-08-21T23:52:17Z<p>Vahagn: </p>
<hr />
<div>{{Հեղինակ<br />
|լրիվ անուն = Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
|դասակարգում = Մաթեւոսյան, Հրանտ<br />
|սկզբնատառ = Մ<br />
|ծնվել է = փետրվարի 12, 1935, Ահնիձոր, Ալավերդու շրջան, Հայկական ԽՍՀ <br />
|մահացել է = դեկտեմբերի 19, 2002, Երևան, Հայաստան<br />
|նկարագրություն =<br />
}}<br />
{{DEFAULTSORT:Մաթեւոսյան, Հրանտ}}<br />
[[Կատեգորիա:Հեղինակներ-Մ|{{{դասակարգում}}}]]<br />
[[Կատեգորիա:Հեղինակներ]]<br />
[[Կատեգորիա:Հայ գրականություն]]<br />
<br />
==Ստեղծագործություններ==<br />
<br />
*[[Օգոստոս]]<br />
**[[Օգոստոս#ԱՐՋԸ|ԱՐՋԸ]]</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14704Օգոստոս2022-08-21T23:26:49Z<p>Vahagn: Metainfo added.</p>
<hr />
<div>{{Վերնագիր<br />
|վերնագիր = «Օգոստոս»<br />
|հեղինակ = [[Հրանտ Մաթեւոսյան]]<br />
|թարգմանիչ =<br />
|աղբյուր = https://hrantmatevossian.org/hy/works/<br />
}}<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6&diff=14703Հրանտ Մաթեւոսյան2022-08-21T23:21:39Z<p>Vahagn: Նոր էջ «{{Հեղինակ |լրիվ անուն = Հրանտ Մաթեւոսյան |դասակարգում = Մաթեւոսյան, Հրանտ |սկզբնատառ = Մ |ծնվել է = փե...»:</p>
<hr />
<div>{{Հեղինակ<br />
|լրիվ անուն = Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
|դասակարգում = Մաթեւոսյան, Հրանտ<br />
|սկզբնատառ = Մ<br />
|ծնվել է = փետրվարի 12, 1935, Ահնիձոր, Ալավերդու շրջան, Հայկական ԽՍՀ <br />
|մահացել է = դեկտեմբերի 19, 2002, Երևան, Հայաստան<br />
|նկարագրություն =<br />
}}<br />
{{DEFAULTSORT:Մաթեւոսյան, Հրանտ}}<br />
[[Կատեգորիա:Հեղինակներ-Մ|{{{դասակարգում}}}]]<br />
[[Կատեգորիա:Հեղինակներ]]<br />
[[Կատեգորիա:Հայ գրականություն]]<br />
<br />
==Ստեղծագործություններ==<br />
<br />
*[[Օգոստոս]]<br />
**[[ԱՐՋԸ]]</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14701Օգոստոս2022-08-21T23:18:23Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը ««Օգոստոս»»-ից «Օգոստոս» վերահղման վրայով</p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%C2%AB%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD%C2%BB&diff=14702«Օգոստոս»2022-08-21T23:18:23Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը ««Օգոստոս»»-ից «Օգոստոս» վերահղման վրայով</p>
<hr />
<div>#ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Օգոստոս]]</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14699Օգոստոս2022-08-21T23:18:00Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը «Օգոստոս»-ից ««Օգոստոս»»</p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14697Օգոստոս2022-08-21T23:09:25Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը «Գրապահարան:Օգոստոս»-ից «Օգոստոս»</p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6:%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14698Գրապահարան:Օգոստոս2022-08-21T23:09:25Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը «Գրապահարան:Օգոստոս»-ից «Օգոստոս»</p>
<hr />
<div>#ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Օգոստոս]]</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%BB%D5%A8&diff=14696Օգոստոս Արջը2022-08-21T23:08:52Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը «Օգոստոս Արջը»-ից «Գրապահարան:Օգոստոս»</p>
<hr />
<div>#ՎԵՐԱՀՂՈՒՄ [[Գրապահարան:Օգոստոս]]</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14695Օգոստոս2022-08-21T23:08:52Z<p>Vahagn: Vahagn տեղափոխեց էջը «Օգոստոս Արջը»-ից «Գրապահարան:Օգոստոս»</p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14694Օգոստոս2022-08-21T23:06:39Z<p>Vahagn: </p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14693Օգոստոս2022-08-21T23:05:47Z<p>Vahagn: </p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
Աղբյուրը[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14692Օգոստոս2022-08-21T23:04:36Z<p>Vahagn: </p>
<hr />
<div>Հրանտ Մաթեւոսյան<br />
«Օգոստոս» Երևան | 1967 | Հայաստան<br />
<br />
<br />
== ԱՐՋԸ ==[https://hrantmatevossian.org/hy/works/id/arjy#tabcontent]<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալանը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդիպեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
''ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ''<br />
<br />
''Ձյունածածկ հարթավայրը''<br />
<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։<br />
<br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
<br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
<br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
<br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
<br />
— Ասում են տվել է։ <br />
<br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
<br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
<br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
<br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
<br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
<br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
<br />
— Գնացինք։ <br />
<br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
<br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
<br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
<br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
<br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
<br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
<br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
<br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
<br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
<br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
<br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը<br />
գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն<br />
արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
<br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տուգանելու։ <br />
<br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
<br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրոնին, <br />
որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ,<br />
մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին,<br />
լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
<br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
<br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի<br />
քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն<br />
ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը,<br />
փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
<br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար<br />
իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում<br />
է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը<br />
չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD&diff=14691Օգոստոս2022-08-21T22:41:43Z<p>Vahagn: Նոր էջ « == ԱՐՋԸ == — Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալա- նը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդի- պեք։ — Ինչպե՛ս չ...»:</p>
<hr />
<div><br />
== ԱՐՋԸ ==<br />
<br />
<br />
— Իսկ պատահե՞լ է,—հարցրեց Ալա-<br />
<br />
նը,— որ դուք մեն-մենակ արջի հանդի-<br />
<br />
պեք։<br />
<br />
— Ինչպե՛ս չէ,— պատասխանեց<br />
<br />
անտառահատը։ — Նա երկար նայում էր<br />
<br />
ինձ իր կանաչ աչքերով, հետո մենք<br />
<br />
աչքով արեցինք իրար և բաժանվեցինք։<br />
<br />
Մենք անտառի բնակիչներ ենք, իրար<br />
<br />
հետ կռվելու հարկ չունենք։<br />
<br />
_ՊԱՈԻՍՏՈՎՍԿԻ_<br />
<br />
_Ձյունածածկ հարթավայրը_<br />
<br />
<br />
Իրիկունն արջը ձորից դուրս եկավ, իրեն տվեց ուրթի մեջտեղ։ Շուն, կով, կաթ, կթվոր, ձի, խոճկոր իրար խառնեց ու՝ էլի ձորը՝ հետը տանելով դասատու Գևորգ Աբովյանի տատի էնիքը, ասելն ամոթ է, էն էլի՜ , որ տատերը հագնում են տակից։ <br />
Այդտեղ, վրանի մոտ, հրացանը ձեռքին, կանգնած էր դասատուն։ Իրար տեսան, կանգնեցին, իրար երեսի նայեցին, հետո արջն աչքով արեց, վարտիքը վերցրեց ու՝ ձորը։ Հրացանը ձեռքին՝ դասատուն ընկել էր ու ծիծաղից գալարվում էր։<br />
<br />
— Կրակիր, ի՜նչ ես բերանդ բաց արել... Գնա՛, ետևից իջիր, բերանդ բաց ի՜նչ ես ծիծաղում...<br />
<br />
— Կոտո... հա՜-հա-հա-հա... կոտորակ է, կոտո-հա՜-հա-հա-հա... Ձեռքը տվեցին կարաբին, տակը ձի քաշեցին. — Գնա՛, իջի՛ր։<br />
<br />
— Նանի,էն որ լվացել էիր՝ ո՞ւր է...Որ լվացել էիր, էդտեղ Փռած էր...— ծիծաղից խեղդվելով ասում էր նա, բայց կթվորուհիները բան չէին հասկանում։<br />
<br />
— Իջի՛ր, կհասցնե՛ս, գնա՜: Ձին քշեց որ գնա՝ ձի՛ն էր քուռակ, փորքաշներն էին թու֊յլ՝ ընկավ։ <br />
— Վա՜յ ծաղրածու, ծաղրածու... <br />
Վարտիքի մասին այստեղ սուտ էր. արջը վարտիք չէր տարել։ Մնացածը ճիշտ է։ Արջը գիշերը խոզանոցները մտավ, մյուս օրը մոռուտում վախեցրեց աղջիկներին, հետո վերաձևեց հովվի յափնջին ու շանը։ Խոզերի ականջներից էր կսմթել, աղջիկներից մեկի դույլն էր իրեն պահել, պոկել էր շան ականջն ու պոչը։ <br />
Գյուղում կարգին ծիծաղում էին։ Հետո համը հանեց, մի տասը խոզ էր սպանել։ Գյուղում վճռեցին, որ կսպանվի։ Ուրեմն Գևորգը՝ դասատուն, եկավ հին որսորդ՝ Գիրիշի մոտ, որ գնան սպանեն։ <br />
— Ասում ես վնաս է տվել, հա՞...—քմծիծաղը բեղի տակ՝ հարցրեց Գիրիշ քեռին։ <br />
— Ասում են տվել է։ <br />
— Եղա՜վ։ Կսպանենք։ Վնաս է տվել, շատ է տվել՝ կսպանենք։ Ասում ես սպանե՛նք, հա՞: <br />
— Ասում են Գիրիշ քեռու հետ սպանեցեք։ <br />
— Եղա՛վ։ Ասել են սպանեցեք՝ կսպանենք։ — Խոսեցնում էր ու պղնձալարով հրացանի փողն ամրացնում խզակոթին։ — Ասում ես դու ուրթում էիր, որ ինքն եկավ, ինչու՞ չկրակեցիր: <br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեի։ <br />
— Կոտորակ էր, արջի գնդակ չունեիր, հասկանալի է։ Բա որ ձի նստեցիր, կարաբինն էլ ձեռքիդ էր, ինչո՞ւ չգնացիր: <br />
— Ձիուց ընկա։ <br />
— Ձիուց ընկար...—խոսում էր ու թաքուն ծիծաղում։ — Հավատում եմ, կոտորակ էր, կարաբինն ուշ բերին, ձին խամ էր, ձիուց ընկար՝ չսպանեցիր։ Հավատում եմ, հավատում։ — Խոսում էր, հետն էլ կամաց-կամաց փաթաթում պղնձալարը։ Փաթաթեց, փաթաթե՜ց, մինչև լարը վերջացավ։ <br />
— Գնացինք։ <br />
— Բա քեզ հրացա՞ն... էդ հրացանո՞վ։ <br />
Գիրիշ քեռին, ուրեմն, որսորդ է, որս է անում։ Ամբողջ օրը հանդերում է լինում, պիտի որ շատ բաներ սպանելիս լինի և պիտի որ արգելված որս էլ որսալիս լինի, և գյուղխորհրդի նախագահ Նիկոլը իրիկունները գալիս է նրա տուն, կաքավի միս ուտում, նստում ու մնում։ «Թվանքը բեր տուր իրեն» — ասում է Գիրիշ քեռին կնոջը։ Գյուղխորհրդի Նիկոլը, արգելված որսի համար, հրացանն առնում տանում է, մյուս իրիկուն նորից գալիս։ Նորից կաքավ ուտում, նորից հրացան տանում։ Այդպես, գրասենյակում մի տասր հրացան է հավաքվում։ Դրանք բոլորը մի իսկական հրացան են։ Մի իսկական հրացանը ցրված է այդ տասի մեջ ու դեռ մի տասի մեջ էլ կցրվի, մեկի փողն է իսկական, երկրորդի խզակոթը, տասներորդի փակաղակը, և իսկական կլինի քսաներորդի նշահատիկը,— մնացածը Գիրիշ քեռին ուրագով- բանով տաշում, սարքում է։ Հա, որսորդի էն կիրքը որ նա ունի, թեկուզ էդ մի մասն էլ չլինի՝ էլի՛ կսարքի,— մաս-մաս կսարքի ու լարով կկապի, էնքան որ՝ տանը միշտ կաքավ լինի։ Կամ արջի միս։ Կամ եզնիկի։ <br />
Իսկ եթե ճիշտը կուզեք իմանալ, Նիկոլր ոչ մի անգամ էլ նրա տանը աղավնու միս չի կերել։ Այդ՝ հավի է եղել։ Կամ խոզի։ Կամ մոզու: Եթե կուզեք իմանալ, նա ոչ մի որս էլ չի անում։ Հանդերը մարդուն ուղղակի քաշում են, և ինքը, իր և ուրիշների համար, իմաստ է դնում դրա մեջ՝ ուսից հրացանի պես մի բան կախելով. «Որսորդ եմ, հանդերում որս եմ անում։ էս էլ հրացանս»: <br />
— Դրանով արջ սպանել կլինի՞,— ասաց Գևորգը՝ դասատուն, — էդ մահակով։ <br />
— Քոնը կարաբին է, սպանում է. լավ հրացան է: Որջի տեղը գիտեին, գնացին կանգնեցին գլխին։ <br />
— Խելառը մեջն է, — ասաց Գևորգը։ Կարծես երեկ հարբած ու գժություններ արած ընկերոջ մասին էր խոսում։ <br />
— Մեջն է՝ կսպանենք։ Թող վնաս չտար, չսպանեինք...— Ու ծերունին տնավարի, կարծես եղբոր տուն էր մտնում, ներս նայեց։—Հը՛-֊հը՜... Կարելի՞ է, — ու մտավ ներս։ Արթնացավ, իրար երեսի նայեցին, ու արջը սուսուփուս դուրս եկավ: Ծերունին ճամփա տվեց, կողքից անցնելիս ականջին ասաց. <br />
«Մեղավոր ես, չէ՞»: <br />
Գևորգը կրակեց բավական ուշ։ <br />
Արջի տան ղռանը նստած ծիծաղեցին փախչող տանտիրոջ ետևից, թութուն փստացրին և հնարեցին հաշվետվությունը։ <br />
«Կրակեցինք՝ չկպավ, դուք հո կրակոցը լսեցի՛ք»: Հետո վնասներ արջն էլի էր տալիս, և Գիրիշ քեռին ու Գևորգը գնում կրակում էին, մինչև որ «Անշեղ դեպի սոցիալիզմ» թերթի՝ ինքնակամ թղթակիցն իմացավ, որ արջի որսն արգելված է և գրեց թերթին, թե արջի որսն արգելված է, իսկ Գիրիշ քեռին ու Գևորգ Աբովյանը կրակում են։ Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին արգելքի մասին և ի միջի այլոց՝ տուգանքի չափը։ Ծիծաղը վերջացավ։ <br />
— Արջը, ախար, էդ ո՞ր օրվա անվնաս անասունն է։ Մենք կսպանենք, դուք տուգանեցեք, մի տեսնենք էդ ինչպե՞ս եք տու- գանելու։ <br />
Շրջկենտրոնից ի գիտություն հայտնեցին, որ զգուշացումից հետո տուգանքը լինում է կրկնակի։ «Զգուշացնո՛ւմ ենք»: Վախեցան։ <br />
Իսկ արջը շարունակում էր վնաս տալ։ Տնտեսությունից մի կով սպանեց։ Հեռախոսով հանգիստ-հանգիստ հայտնեցին շրջկենտրո- նին, որ մի կով է սպանել և առաջարկեցին մնալ հեռախոսի մոտ. «նոր զեկույցր չենք ուշացնի»: Եվ մյուս օրը ներկայացրին. «Ոչի՛նչ, մի երինջ՝ մի պոզը կոտրած, իսկի տոհմային էլ չէր...»: Շրջկենտրոնից առաջարկեցին սպանել. «Թույլատրվում է ա՛յդ արջին, լսու՞մ եք՝ ա՛յդ, սպանել և միսն ու մորթին ուղարկել շրջկենտրոն, որպես պետական սեփականություն»: <br />
— Արջը բնության զարդն է,— ասացին հեռախոսի այս ծայրից, — մենք բնության զարդ փչացնողը չենք: <br />
Որսորդների բրիգադ եկավ։ Որջին ետևից մոտեցավ օլիմպիական խազերի հաղթող Վասիկո Ղողոբերիձեն, ձախ կողմից՝ Անդրկովկասի քառակի չեմպիոն Հակոբ Մեղրունին, աջ կողմից՝ գրող-որսորդ Վախթանգ Անանյանը, դեմից, տաքսու վարորդ Կարապետ Հարությունյանն ու կուսակցության շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ Վիլեն Խաչատրյանը։ Մի կրակոցով փշուր- փշուր արեցին նրա անհասկացող գանգը, փորոտիքը թողեցին այստեղ, միսն ու մորթին տարան մայրաքաղաք։ <br />
Ծերունի Գիրիշը հիմա միայն մի հրացան ունի, իսկական։ Հանդերը ձգում, տանում են ծերունուն, և, ուրիշների և իր համար իմաստ դնելով դրա մեջ, ծերունին ուսովն այղ հրացանն է գցում, իբր՝ արգելված որս եմ անում։ Արջի, իհարկե, հանդիպում է։ Հաճախ իրար չտեսնելու են դնում, երբեմն կանգնում, նայում են իրար։ Ծերունին չի կրակում՝ որովհետև տուգանք կա, արջը չի հարձակվում՝ որովհետև հրացանն իսկական է։ Այդքան։ Իսկ աչքով անել՝ էլ չի պատահում, որ իրար աչքով անեն:</div>Vahagnhttp://grapaharan.org/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4&diff=12739Սպասում2016-10-02T16:54:06Z<p>Vahagn: </p>
<hr />
<div>{{Վերնագիր<br />
|վերնագիր = Սպասում<br />
|հեղինակ = [[Լևոն Խեչոյան]]<br />
|թարգմանիչ = <br />
|աղբյուր = [[«Լևոն Խեչոյան Պատմվածքներ»]]<br />
}}<br />
[[Category: Արձակ]]<br />
<br />
Աղաբեկ տացուիս գյուղի ակումբում դատում էին, իսկ հայրս ամոթից չգիտեր որտեղ թաքնվեր։<br />
<br />
Երբ փոստատարը եկավ մեր տուն եւ ասաց․ «Աբլականտերը կանչում են», Աղաբեկ տացուս դեռ ձուն էր կլպում ու չէր վերջացրել նախաճաշը։ Նրանք փոստատարի հետ տանու ցորենի օղիով «բարի լույս» արին, ու մենք դուրս եկանք։ Գյուղացիք աթոռներով, իշոտնուկներով, ով տանը ինչ նստելու հարմարանք ուներ` գցած ուսերին, շտապում էին ակումբ։ Գյուղի վրա տարածվել էր վառված լաթերի մրմռացնող սուր խանձրահոտը։ Աղաբեկ տացուս ասաց․ «Վրացոնց տղոցկան կանայք էսօր երեխա կունենան…»։ Նա առջեւից էր գնում։ Ես ու փոստատարը տեսնում էինք նրա երկար հասակի կծկվածությունը` զույգ հենակների վրա։ Դատն արդեն վաղուց սկսվել էր` ուշացածները դեռ գալիս ու գալիս էին։ Դատավորը հայտարարեց, որ նոր, լրացուցիչ փաստաթղթեր են ստացվել։ Մեզ` ինձ ու Աղաբեկ տացուիս չէ, դահլիճին հարցրեց․ «Վառվածի հոտ եմ առնում, չլինի՞ բան է վառվում»։ Հարցումից ուրախացած դահլիճը դատավորին պատմեց, որ «վրացիների կանայք, երբ երեխա են ունենում, չարին նրանից քշելու համար չուլ են վառում»։ Դահլիճը ուրախացել էր անտեղյակ դատավորին բացատրելուց։ Աղաբեկ տացուս նայեց դռանը` հայրս չէր գալիս։ Ես էլ էի ուզում, որ հայրս գար։ Դատավորն ասաց․ «Ուրեմն այսպես… մեղադրյալը գյուղում հայտարարել էր, թե ոտքը կորցրել է Ստալինգրադի պաշտպանության համար, մի ուրիշ անգամ, թե Մոսկվայի պաշտպանության ժամանակ, թե գերմանացին կողքանց ավտոմատի համազարկ է տվել ոտքին, որ ինքը հերոս է… Ուրեմն այսպես, մեր հարցումին եւ մեր գործին նոր լույս սփռող փաստաթղթերը ասում են․ Բեռլինի այսինչ հոսպիտալի բակում թաղված է մեղադրյալի ոտքը եւ գիտե՞ք ինչու․ սապոգն է հարել ոտքը…»։<br />
<br />
Դահլիճը ծիծաղում էր… Դատավորը մեզ` ինձ ու Աղաբեկ տացուիս չէ, դահլիճին դիմեց․ «Էս ինչ սուր է գալիս վառվածի հոտը, ծխողները թող մի քիչ քիչ ծխեն․ իրար չվառեք…»։ Մենք երկուսով նայեցինք դռանը․ ուզում էինք, որ հայրս գար։<br />
<br />
Աղաբեկ տացուս մեր գյուղից քայլելով հասել էր Բեռլին, ոտքը թողել էր այնտեղ։ Մի ոտքով եկել էր գյուղ ու հայտարարել, թե` հերոս եմ։<br />
<br />
Դահլիճը ծիծաղում էր…<br />
<br />
Եկել էր տուն ու հորս էլ էր այդպես ասել։ Ասել էր․ «Մորդ չկարողացաք պահել մինչեւ գայի։ Պիտի ամուսնանամ, ես մի ոտքով կնկանդ հույսին մնացողը չեմ»։ Այս առիթով նրանք հաճախ էին վիճում։ Հայրս ասում էր․ «Այդ տարիքի՞դ․ հարս ունես, թոռ ունես, գյուղում խայտառակ կլինենք»։ Եվ լրացուցիչ ավելացնում էր, որ տնտեսությունը երկու մասի բաժանելը սխալ քայլ կլինի։<br />
<br />
Աղաբեկ տացուիս, գարնան գլուխ, դնում էին կոլտնտեսության Կայծակ անունով իշու վրա, եւ Կայծակ էշը` ոտքերի տակից փախչող մանր քարերից հետույքին—հետույքին նստոտելով, պլոկտելով գավակը, երկու ժամ հետո նրան հասցնում էր ձորի խորքը` գյուղի ջրաղացը։<br />
<br />
Նա բոստանն էր ցանում, ջրաղացն էր աշխատեցնում, գյուղի աղունն էր աղում, շրջակա գյուղերից` կորկոտը ծեծելու բերած կանանց հետ ջրաղացի կտուրին աճած խոտերի ու փշերի մեջ էր պառկում մինչեւ աշուն, ու նորից Կայծակ էշը նրան` անթացուպերը սեղմած թեւերի տակ, ծնկելով—ծնկելով` պլոկտելով ծնկներն ու կուրծքը, վերեւ` գյուղ էր բերում։<br />
<br />
Դատավորն ինձ հարցրեց․ «Վկա, պիոնե՞ր ես»։ «Այո»,— ասի։ «Գի տե՞ս, որ սուտ ցուցմունք տալ չի կարելի»։ Ասի․ «Դասղեկը ասել է, դպրոցի դիրեկտորն ասաց, եթե խաբեմ, ինձ դպրոցից դուրս կհանեն»։ Դահլիճը շունչը պահած սպասում էր… Մենք էլ` ես ու Աղաբեկ տացուս էլ էինք սպասում, որ հայրս կգա…<br />
<br />
Դատավորն ասաց․ «Պատմիր` ինչպես որ պատահել է»։ «…Աղա բեկ տացուիս ջրաղացը հաց էի տարել։ Դռանը խաղում էի։ Շոգ էր։ Հետո աղացքարի լծակի վրա կախված նալիկների ձայնը կտրվեց։ Չխկանը լռեց։ Ջրաղացաքարը կանգնեց։ Ստվերը եկավ»։ Աղաբեկ տացուս ասաց․ «Երեւի վայրի խոզերը դարձյալ գետի հունը բացին, գնանք նայենք…»։<br />
<br />
Դատավորը` «Բա ինչո՞ւ քեզ հետը տարավ»։ Ասի․ «Ջրաղացում չեմ կարողանում միայնակ մնալ, վախենում եմ ջրհորդանի, ջրաղացի տակ ապրող սատանաներից…»։ Դահլիճը ծիծաղում էր… Ես ուզում էի, որ հայրս գար, Աղաբեկ տացուս, գլուխը կախ, ծխում էր, դահլիճն էլ էր ծխում, ես գիտեի, որ քթիս կպնող դառը ծուխը Աղաբեկ տացուիս ծուխն է, ու նա էլ է ուզում, որ հայրս գա։ Ասի․ «Մենք շատ էինք բարձրացել վերեւ»։ Աղաբեկ տացուիս ասի․ «Ջորին»։ Նա ասաց․ «Քարերի մեջ մարդ է ընկած»։ Քարերի մեջ ընկած մարդը խռխռացնում էր, ջորին հեռվում, երեք ոտքերի վրա կանգնած, պոչն էր թափ տալիս, քարերի մեջ խուրջին էր ընկած, մեջը լիքը փող։ Աղաբեկ տացուս ասաց․ «Ջորին խրտնել է` գցել ցած»։ Ջորու աչքերը խոշոր էին, սեւ։ Ես վախենում էի, ասաց․ «Մի վախենա»։ Նստեց քարին…<br />
<br />
Մարդը խռխռացնում էր, արյունը լցվում էր աչքերի մեջ, արյունոտ աչքերը բացեց, նա երեւում էր ջորու աչքերի մեջ, գետի մեջ։ Գետը գնում էր, նրան չէր տանում, ջորին սեւ աչքերը փախում, բացում էր` նա կար։ Բերանից էլ արյուն էր գալիս, ասաց․ «Ղաարդաաշ եսս օգնեեես…»։ «Տացու»,— ասի,— «վախենում եմ»։ Ասավ․ «Մի վախենա, թուրք է։ Առավոտյան տեսա՞ր, ոչխարի հոտը տանում էին Ախցխու կողմերը ծախելու…»։ Մարդը մանր քարերից էր կառչում, քարերը ձեռքի հետ գնում էին, նա չէր կարողանում կանգնել, խճի ու գլաքարերի մեջ ընկած` ջղաձգվում էր, ջորու սեւ աչքերի, գետի հայելու մեջ ծալծլվում, չէր կարողանում կանգնել։<br />
<br />
Տացուս ասաց․ «Սպասենք»։ Ես ասի․ «Գնանք, շոգ է»։ Նա` թե․ «Դա հեշտ է, մի վախենա, ես էնտեղ շատ մահ եմ տեսել։ Տեսնո՞ւմ ես էն գորտին, չի վախենում։ Մի տես գորտին, գետակից դուրս է եկել, քարին նստած` մեզ է նայում, այ դու սատկես… Վախենալու բան չկա, պիտի կարողանանք սպասել…»։<br />
<br />
Դատավորը, թե` «Բա ինչո՞ւ չէիր լացում»։ Ասի․ «Լացում էի»։ Դատավորը թե․ «Բա նա»,— մատով ցույց տվեց Աղաբեկ տացուիս։ Ասի․ «Գրպանից պնդուկ հանեց,— ասաց,— գնա մի կողմի վրա, կեր»։ Բերանս չկարողացա բացել, ատամներս կպել էին իրար,— ասի․ «Առ պնդուկներդ, գնանք»։ Ասավ․ «Մի վախենա, էդ տեսակ վերքով շատ չի քաշի, մինչեւ գորտը էն քարից թռնի ջուրը… գիտեմ, ես էնտեղ էնքան մահ եմ տեսել, ուզո՞ւմ ես պատմեմ, թե ոտքս ոնց եմ կտրել»։ Ես լացեցի, նա թե` «Ուզում ես, գնա էն քարերի մեջ օձ բռնի, չեմ նեղանա»։ Ասի․ «Չեմ ուզում, գնանք»։ Ասավ․ «Հիմար, փող կունե նանք, ինչ մեծ բան է, որ չես սպասում գորտը քարից ջուրը թռնի, նոր տուն կշինենք, հորիցդ էլ չեմ բաժանվի, չեմ ամուսնանա, տան գլուխ կլինեմ, հայրդ խորհուրդ կհարցնի։ Մայրդ, ձեռները կոնքերին` չի գոռա հորդ երեսին․ «Աման, էլ չեմ կարող պահել էդ միոտանի քյավթառ գոռսուզին»։ Մենք էլ սպիտակ հաց կթխենք, հարեւանները մեր հետ էլ դրկիցություն կանեն, պարտքով հաց կտանեն—բերեն, էլ չեն զզվի փնթի, կոկրոտ մորիցդ, գյուղում մենք էլ մարդահաշիվ կլինենք, մեզ էլ հարսանիք կկանչեն, դու էլ մյուս տղաների հետ հարսի սինուց մոմփազ կթռցնես, հայրդ շաբաշ կտա` կպարի, բրիգադիր Պանտելը կվախենա, չի կտրի աղոթած էշ հորդ աշխօրերը, նրան չեն վախեցնի, ձմռան ցրտին չեն ուղարկի յայլաներում մնացած խոտը բերելու, նա էլ, ցրտից ամիսներով մեզկապ, անկողին չի ընկնի, խոտքաղին ճահիճ ները չեն քշի, մալարիայով ու դողէրոցքով անկողին ընկած կուրծքը չի ճղի, թե` կրակը հոս է, մարեք, սպիտակ վերնաշապիկ որ ունենա, դեպուտատ կընտրեն, ինձ էլ, հրամայելով, չեն նստեցնի Կայծակ էշի մեջքին, որ ամբողջ երկու ժամ, գեմարոս տրորելով, իջնեմ ձորը, ձմռան կողմերը ինձ չեն թողնի` մոռանան ամայի ձորումը, որ ես էլ կատաղած սկսեմ խմել ու խմել, խմելը կթողնեմ, ժամանակ[10] շատ կլինի, մեր նորաշեն տան դռանը նստած` քո համար շվիկ կշինեմ, հեքիաթ կպատմեմ, կպատմեմ, թե ոտքս ոնց եմ կտրել… Անձրեւ գիշերներին ցրտից դողալով, տաշտը ձեռքիդ, թալկացած աչքերով չես նստի անկողնուդ մեջ, էն Սեթո ախպերդ մի րոպեում հավի ձագի պես ափ ու խուփ չէր լինի… Հայրդ, ծկլթալով, չէր վազի տան շուրջը, թե` այ ժողովուրդ, հասեք կլոր բերան Սեթոյիս` չգնա… այ ժողովուրդն էլ իբրեւ չի լսում, որ հանկարծ հայրդ պարտքով փող չուզի… Ո՞վ է հիմա մրսածությունից այս տաք աշխարհից գնում… Հայրդ տան շուրջբոլորը չէր ծկլթա, թիֆլիսներում ու էրեւաններում ոտքով պրոֆեսորների դռները կջարդեր… Ասում են` լենինգրադներում այն պիսի ոտք են դնում, ինչպես սեփականը․ ոտքս դնել կտամ, թիզուկես խեղճուկրակ հորդ գյուղամիջում անցնողն էլ գլխին չի բամփի, չի ծեծի, սիրտս չի մղկտա, կհասնեմ` արսուփարս կանեմ, հորդ թիկունք կլինեմ, ախպեր կլինեմ։ Քեզ մեքենա կառնենք, Վալոդի փնթի, անծոտ աղջիկներին կգայթակղեցնես, կտանես ման տալու, ուզես մեքենադ կկանգնեցնես, նրանց հետ թփերի մեջ կմտնես։ Ես գիտեմ, աշխարհում շատ բան եմ տեսել, հավատա, էդ տեսակ վերքով երկար չի քաշի… գորտի թռնելը ինչ է, որ չես սպասում` գորտը քարից ջուրը թռնի»։ Ասավ․ «Թուրքը Սոնա մորս իմ աչքի առաջ բռնաբարեց, մատըմ երեխա էի, քո չափ… Քարը որ պաղավ, գորտը երկար չի նստի…»։<br />
<br />
Շոգ էր։ Օրը գնում էր։ Քարը պաղում էր։ Գորտը էլի նստած էր։ Մարդը կծկվում, տնքում էր ջորու սեւ աչքերի մեջ, արյունոտ քարերի մեջ։ Գետը գնում էր, օրը գնում էր, ջորին սեւ աչքերը փակում֊բացում էր… մարդը չէր գնում… Մենք սպասում էինք, որ գորտը քարից ջուրը թռնի, չէր թռնում, նստած թուքն էր կուլ տալիս։ Ասի․ «Գնանք, տացու…»։ Ասավ․ «Մի վախենա, ուզո՞ւմ ես պատմեմ` ոտքս ոնց են կտրել։ Դու լսե՞լ ես հերոսի ոտքը ոնց են կտրում… Կամ ուզո՞ւմ ես, գնա ջորին նստի, չեմ թակի…»։ Ասի․ «Ջորին նրանն է, չեմ ուզում…»։<br />
<br />
Դատավորը թե` «Բա դու ինչո՞ւ չգնացիր, թող դու գնայիր…»։ Ասի․ «Գորտին էի սպասում, տացուս ասաց, որ գորտը թուքը կուլ կտա, կպրծնի ու էլ երկար չի մնա ջրից դուրս… համ էլ ջրաղացում կվախենայի սատանաներից…»։<br />
<br />
Դահլիճը ծիծաղում էր…<br />
<br />
Մենք` ես ու տացուս, նայեցինք դռանը` ուզում էինք, որ հայրս գար…<br />
<br />
Դատավորն ասաց․ «Խանձահոտ է գալիս, իրար չվառեք…»։ Դահլիճն ասաց․ «Տղոցկան կանանցից չար ոգին քշելու համար վրացիք չուլ են վառել»։<br />
<br />
Դատավորն ասաց․ «Թող թողնեիր, գյուղ գնայիր…»։ Ասի․ «Գորտը չէր թռնում, իսկ նա վախենում էր»։ «Ո՞վ»,— հարցրեց դատավորը։ Ասի․ «Տացուս, անընդհատ ծխում էր։ Հետո, երբ օրը գնաց, շոգն անցավ, գետը գնաց, ջորու աչքերն էլ չէին երեւում,մութը ընկավ, մարդն անշարժացավ` բաց աչքերով կուչ եկած քարերի մեջ, ցուրտը եկավ, տացուս սրթսրթաց, գորտը թռավ ջուրը, քարերի մեջ մուկը ճստճստաց, տացուիս մազերը ճերմակեցին…»։<br />
<br />
Դահլիճը հռհռում էր, տացուս ծխում էր, դատավորը ծիծաղում էր, ասաց․ «Հետո՞»։ «Հետո էլ Տացուս, թե` տեսա՞ր, ինչ հեշտ էր, գորտը թռել է»։ Մենք խուրջինը վերցրինք, ասաց․ «Ոչ մի բանից չվախենաս, չհիշես, կյանքումդ էլ չմտաբերես, որ ապրելը հեշտ լինի, դիմացի, որ հասնենք ջրաղաց, քեզ կպատմեմ, թե ինչպես են ոտքս կտրել…»։ Մի ոտքի վրա կանգնած` միզում էր ծառին, կոշիկներին, շալվարին, հենակներին…<br />
<br />
Տացուս նայեց աչքերիս, դահլիճում ծուխը շատ էր, նրա ծխախոտի դառը ծուխը հասավ քթիս, հետո նայեցինք ակումբի դռանը, մենք ուզում էինք, որ հայրս գար…</div>Vahagn