|աղբյուր = [[«Դասական ուղղագրութեան կանոններ»]]
}}
{{անավարտ}}
= ՀՐԱՏԱՐԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ =
Ինչպէս հայոց դասական այբուբենն է ցոյց տալիս, այժմ տարածում գտած այբուբենից դուրս է մնացել '''Ւ''', '''ւ''' տառը, փոխարէնը արհեստականօրէն այբուբեն են մտցուել '''ու''', '''և''' նշանագրերը, որոնք իրականում երկու տառերի միացութիւններից են կազմուած, '''և'''-ը '''ե''', '''ւ''' տառերի միացումն է, '''ու'''-ն՝ '''ո''', '''ւ''' տառերի:
Մաշտոցը '''Ւ''', '''ւ''' տառը (կոչւում է '''յիւն''' կամ '''վիւն''') դրել է '''ց''' եւ '''փ''' տառերի մէջ: Նոր ուղղագրութեան պաշտպաններն այդ տառը հանել են մաշտոցեան այբուբենից: Դասական ուղղագրութիւնը վերականգնելիս առաջին գործը պէտք է լինի '''ւ''' տառը նորից իր տեղը դնելը: Այդ տառի գործածման օրէնքը հետեւեալն է: Բառասկզբում այն երբեք չի գրւում: Բառամիջում եւ բառավերջում '''ա''', '''ե''', '''ի''' ձայնաւորներից յետոյ '''վ''' լսուելիս գրւում է '''ւ''', ինչպէս՝
<prebr>անձրեւ,<br>աւան,<br>աւարտ,<br>աւել,<br>աւետել,<br>բարեւ,<br>բաւական,<br>բաւարար,<br>բեւեռ,<br>գաւաթ,<br>գաւիթ,<br>գրաւել,<br>Երեւան,<br>եւ,<br>խաւար,<br>կարեւոր,<br>հեւալ,<br>ձեւ,<br>նաեւ,<br>սարկաւագ,<br>Սեւան,<br>տերեւ,եւ այլն։</prebr>եւ այլն։
Արագագրութեան դէպքերում ե-ն միացվում է ւ-ին եւ գոյանում է և կրճատագիրը. այդպէս կարելի է գրել՝
<prebr>անձրև,<br>բարև,<br>բևեռ,<br>Երևան,<br>և,<br>նաև,Սևան։</prebr>Սևան։
Յիշենք, որ '''ի''' տառից յետոյ բառերի վերջում, ինչպէս եւ միջում՝ ձայնաւորից առաջ նոյնպէս գրւում է '''ւ'''՝ դարձեալ '''վ'''-ի արժէքով. օրինակ՝ '''կռիւ, շիւ, արծիւ, թիւ, անիւ, անթիւ, առթիւ, պատիւ, դիւանագէտ, հիւանդ, ճիւաղ, ջիւան''' եւ այլն: Բայց միշտ չէ, որ ի տառից յետոյ '''ւ''' տառը '''վ'''-ի արժէք ունի:
Բաղաձայնից առաջ '''ի''' եւ '''ւ''' տառերը բոլորովին այլ նշանակութիւն ունեն. նոր ուղղագրութեան '''յու''' երեք տառի փոխարէն ըստ դասական ուղղագրութեան գրւում է '''իւ''' երկու տառը, ինչպէս՝
<prebr>ալիւր,<br>արիւն,<br>բարութիւն,<br>բիւր,<br>թերութիւն,<br>իւղ,<br>իւրացնել,<br>իւրաքանչիւր,<br>ծուլութիւն,<br>կորիւն,<br>կրթութիւն,<br>հիւլէ,<br>հիւսել,<br>հիւր,<br>հնչիւն,<br>ճիւղ,<br>սիւն,<br>քաղցրութիւն,<br>եւ այլն։</pre>
Հայերէնում '''է''', '''օ''' տառերից յետոյ երբեք '''ւ''' չի գրւում:
Բառերի մէջ '''ա, ե, է, ի, ո''' ձայնաւորներից առաջ, բաղաձայնից եւ '''յ''' կիսաձայնից յետոյ '''վ''' լսուելիս դասական ուղղագրութեամբ '''ւ''' կամ '''վ''' չի գրւում, այլ նրանց արժէքով գրւում է '''ու''', ինչպէս՝
Դուին, <br>Զուարթ, <br>թուաբանութիւն, <br>լեզուաբան, <br>կալուածք, <br>հազուադէպ, <br>հալուել, <br>հաշուապահ, <br>հարուած, <br>ձուաձեւ, <br>նուազ, <br>նուազել, <br>Նուարդ, <br>նուէր, <br>նուոց, <br>շուայտ, <br>շուար, <br>պատուական, <br>ջարդուածք, <br>ստուեր, <br>սրուել <br>եւ այլն։
Տողադարձի ժամանակ առաջարկւում է '''ու'''-ի փոխարէն '''ւ''' գրել, ինչպէս '''թուական — թը–ւական, Դուին — Դը–ւին''', բայց սա պարտադիր կանոն չէ:
Այս պատճառով բառամիջի '''է'''-ագրութիւնը սովորելու համար պէտք է բառամիջում այդ տառն ունեցող բառերի ցուցակն ունենալ ձեռքի տակ: Դասական ուղղագրութեամբ գրելիս սկզբնական շրջանում կասկածելի բառը կարելի է ստուգել այդ ցուցակով, իսկ յետոյ վարժութեան շնորհիւ բոլոր այդ բառերը յիշուեն: Ստորեւ բերուած է միջում է ունեցող ամենագործածական բառերի այբբենական ցուցակը.
<prebr>աղեկէզ, <br>աղէտ, <br>աղուէս, <br>ամէն, <br>անգէտ, <br>անզէն, <br>անէծք, <br>անշէջ, <br>աշխէտ, <br>ապաւէն, <br>ապաքէն, <br>առնէտ, <br>ասպարէզ, <br>արալէզ, <br>արդէն, <br>արժէք, <br>բզէզ, <br>բուէճ, <br>բրէտ "պիծակ, իշամեղու", <br>գէթ, <br>գէշ "մեռած մարմին", <br>գէշ "տգեղ", <br>գէս "մազ", <br>գէտ "գիտենալը", <br>գէր, <br>գմբէթ, <br>գոմէշ, <br>դէզ, <br>դէմ, <br>դէմք, <br>դէն, <br>դէպի (նաև՝ դէպ, ի դէպ), <br>դէպք, <br>դէտ "դիտող", <br>ելակէտ, <br>ելեւէջ, <br>եղէգ, <br>երէց, <br>զէնիթ, <br>զէնք, <br>ընդդէմ, <br>ընկէց, <br>թէև, <br>թէժ, <br>թէպէտ, <br>ժամկէտ, <br>ժապաւէն, <br>լեգէոն, <br>լէզ "լիզելը", <br>խաբէութիւն, <br>խէթ, <br>խէժ, <br>խլէզ, <br>ծէս, <br>ծովահէն, <br>ծուէն, <br>կէզ "կիզելը", <br>կէս, <br>կէտ, <br>կողպէք, <br>կուզէկուզ, <br>կրէտ, <br>կրկէս, <br>հանդէպ, <br>հանդէս, <br>հելլէն, <br>հէգ, <br>հէն "աւազակ", <br>հիւսկէն, <br>հրաւեր, <br>հրէայ, <br>հրէշ, <br>հրշէջ, <br>ձէթ, <br>մէգ, <br>մէզ "միզելը", <br>մէկ, <br>մէն, <br>մէջ (մէջք), <br>մէտ "միտելը", <br>մողէս, <br>յաւէտ, <br>յետադէմ, <br>նշանդրէք, <br>նուէր, <br>շահէն "թռչուն", <br>շէկ, <br>շէն(ք), <br>ողջակէզ, <br>ուղէշ "ճիւղ", <br>չէզոք, <br>պանթէոն, <br>պարէն, <br>պարէտ, <br>պարտէզ, <br>պէտք, <br>պնակալէզ, <br>ջրվէժ, <br>ջրօրհնէք, <br>սէգ, <br>սէզ, <br>սէր, <br>սպառազէն, <br>վէճ, <br>վէմ, <br>վէպ, <br>վէս, <br>վէրք, <br>վրէժ, <br>տարէց, <br>տեսակէտ, <br>տէգ, <br>տէր, <br>տէրունական, <br>տէրտէր, <br>տնօրէն, <br>փոխարէն, <br>փորձագէտ, <br>փրփրադէզ, <br>քարտէզ, <br>քէն, <br>քնէած "թմրած", <br>քրէական, <br>օրէն(ք)։</pre>
'''Ամէն''' բառի կապակցութեամբ պէտք է յիշել, որ այն գրւում է '''է'''-ով, բայց '''ե'''-ով են գրւում '''ամենայն, ամենալաւ, ամենամեծ''' եւ '''ամենա'''-ով կազմուած այլ բառեր: '''Ընդամէնը''' գրւում է '''է'''-ով:
Ստորեւ բերուած են այդպիսի ածանցների, վերջոյթների ու բառերի ցանկը, իւրաքանչիւրի դիմաց դրուած է նրանով կազմուած մէկ կամ մի քանի բառ.
<br>-- '''արժէք''' -- մեծարժէք, անարժէք, թանկարժէք <br>-- '''արէն''' -- չինարէն, յունարէն <br>-- '''աւէտ''' -- ծաղկաւէտ, բուրաւէտ, արդիւնաւէտ <br>-- '''գէտ''' -- գրագէտ, անգէտ, մասնագէտ, գականագէտ <br>-- '''դէմ(ք)''' -- խոժոռադէմ, անդէմ <br>-- '''դէպ''' -- հազուադէպ, միջադէպ <br>-- '''դէտ''' -- ակնդէտ <br>-- '''եղէն''' -- ոսկեղէն, ակնեղէն, բանջարեղէն, խմորեղէն <br>-- '''երէն''' -- հայերէն, պարսկերէն, ֆրանսերէն <br>-- '''երէց''' -- գահերէց <br>-- '''էջ(ք)''' --առէջ, ելեւէջ, վայրէջք, ջրէջք <br>-- '''զէն(ք)''' -- սպառազէն, անզէն, ասպազէն, հրազէն <br>-- '''էն''', -- '''կէն''' -- արդէն, պատճէն, ծակոտկէն, պարէն եւ այլն<br>-- '''է''' բացառականի վերջաւորութիւնը (գրաբար եւ արեւմտահայերէն)՝ '''ն''' յօդի հետ՝ '''էն -- նորէն, քաղաքէն''' եւ այլն: Ինչպէս եւ՝ '''տնէտուն, բերնէբերան, ժամէժամ, տարէցտարի, օրէցօր''' եւ այլն:<br>-- '''էք''' -- արժէք, ջրօրհնէք, նշանդրէք<br>-- '''ընկէց''' -- գահընկէց<br>-- '''ժէտ''' -- ախտաժէտ<br>-- '''լէզ''' -- պնակալէզ<br>-- '''կէզ''' -- տօթակէզ, սիրակէզ, հրկէզ<br>-- '''կէն''' -- ճանճկէն<br>-- '''կէտ''' -- միջակէտ, ստորակէտ, բազմակէտ<br>-- '''հանդէս''' -- տօնահանդէս, շքահանդէս<br>-- '''հրաւէր''' -- մարտահրաւէր<br>-- '''մէտ''' -- հակամէտ<br>-- '''մէջ''' -- սնամէջ, մարդամէջ<br>-- '''շէն''' -- տնաշէն, հոյաշէն, նորաշէն<br>-- '''շէջ''' -- հրշէջ, անշէջ<br>-- '''պարտէզ''' -- մանկապարտէզ<br>-- '''պէս''' -- ինչպէս, կատարելապէս, այսպէս, որպէս<br>-- '''պէտ''' -- սակաւապէտ (բայց՝ պետ, գնդապետ, վաշտապետ եւ այլն)<br>-- '''պէտք''' -- անպէտք<br>-- '''սէր''' -- աշխատասէր, բանասէր, հետաքրքրասէր, ընթերցասէր<br>-- '''վէժ''' -- գահավէժ, ջրվէժ<br>-- '''վէպ''' -- պատմավէպ, սիրավէպ, նորավէպ<br>-- '''վէր(ք)''' - կաեվէր<br>-- '''վրէպ''' -- անվրէպ, ժամանակավրէպ<br>-- '''տէր''' -- տնատէր, սեփականատէր, հողատէր, տէրտէր<br>-- '''քէն''' -- անքէն<br>-- '''օրէն''' -- անօրէն (նաեւ յիշել է պէտք՝ ազատօրեն, փաստօրեն, հաւանօրէն)
'''է'''-ով են գրւում ժողովրդային այնպիսի ձեւեր, ինչպէս՝ '''հէր, մէր, ախպէր, գէլ''' եւ այլն:
Կազմւում է '''յ'''-ով սկսուող բառերի ցուցակ (մօտ 100 բառ): Եթե կասկածելի բառը չկայ այդ ցուցակում, ուրեմն '''հ'''-ով է սկսւում: Ստորեւ բերուած ցուցակի մէջ '''յ'''-ով սկսուող բառերը հիմնականում ընդգրկուած են, դուրս են մնացել մի քանի հազուադէպ գործածուող բառեր ('''յ'''-երից յետոյ հաշուի է առնուած բառերի այբբենական յաջորդականութիւնը):
<prebr>յագ (յագենալ), <br>յախճապակի, <br>յախուռն, <br>յածանաւ, <br>յականէ, <br>յակինթ, <br>յաղթ (յաղթել), <br>յաճախ, <br>յամառ, <br>յայտ (յայտնի, յայտագիր), <br>յանգ (յանգել), <br>յանդիման, <br>յանդիմանել, <br>յանդուգն, <br>յանկարծ, <br>յանկերգ, <br>յանձն (յանձնել), <br>յանցագործ, <br>յանցանք, <br>յապաղել, <br>յապաւել, <br>յաջող, <br>յաջորդ, <br>յառել, <br>յառնել, <br>յասմիկ "ծաղիկ", <br>յասպիս "քար", <br>յատակ, <br>յատուկ, <br>յար "կից", <br>յարաբերութիւն, <br>յարատեւ, <br>յարգ (յարգել), <br>յարդ "դարման", <br>յարդարել, <br>յարկ, <br>յարկանի, <br>յարձակուել, <br>յարմար, <br>Յարութիւն, <br>յարութիւն, <br>յաւակնել, <br>յաւելեալ, <br>յաւերժ, <br>յաւէտ, <br>յափշտակել, <br>յեղ (յեղափոխութիւն), <br>յեղ (յեղուկ), <br>յեն (յենարան), <br>յեսան, <br>յետ (յետադաս), <br>յետոյ, <br>յերիւրանք, <br>յիմար, <br>յիշատակ, <br>յիշել, <br>յիշոց, <br>յիսուն, <br>յիրաւի, <br>յղել, <br>յղի, <br>յղկել, <br>յղփանալ,<br>յոբելեան, <br>յոգն (յոգնել), <br>յոգնակի, <br>յոխորտալ, <br>յողդողդ "խախուտ", <br>յոյզ, <br>յոյժ, <br>յոյն (յունարէն), <br>յոյս, <br>յոպոպ, <br>յոռի, <br>յովազ, <br>յովատակ, <br>յորդ, <br>յորդոր, <br>յորձ (յորձանք), <br>յորջորջել, <br>յուզել, <br>յուլիս, <br>յուղարկ (յուղարկաւորութիւն), <br>յունապ, <br>յունիս, <br>յունիս, <br>յունուար, <br>յուշ, <br>յուռթի, <br>յուռութ, <br>յուսալ, <br>յստակ, <br>յօդ, <br>յօդուած, <br>յօժար, <br>յօնք, <br>յօշոտել, <br>յօրանջ, յօրինել։</prebr>յօրինել։
Ցուցակում ընթերցողին քիչ ծանօթ որոշ մասնիկների ու բառերի մօտ փակագծում դրուած է նրանցից կազմուած որևէ հանրայայտ բառ: Չակերտներում որոշ բառեր բառցատրուած են:
Պէտք է իմանալ, որ եթէ '''յ'''-ով է սկսւում, նրանցից կազմուած բոլոր ածանցաւոր կամ բարդ բառերի մէջ '''յ'''-ն պահպանւում է: Օրինակ, ցուցակում կայ '''յարմար''' բառը, այդ բառից կազմուած '''անյարմար, յարմարութիւն, յարմարաւէտ''' եւ այլ բառերի մէջ '''յ'''-ն մնում է: Վարժութեան համար բերում եմ ցուցակում դրուած մի շարք բառեր եւ նրանցից կազմուածները:
<br>'''յախճապակի''' -- յախճապակեայ, յախճապակէպատ,<br>'''յաճախ''' -- յաճախել, յաճախապատում, յաճախում, յաճախականութիւն, յաճախակի,<br>'''յամառ''' -- յամառութիւն, յամառել, յամառօրէն,<br>'''յանդիման''' -- յանդիմանել, դէմ յանդիման, յանդիմանութիւն, անյանդիման,<br>'''յանձն(ել)''' -- յանձնարարել, յանձն առնել, յանձնառու, յանձնաժողով, յանձնախումբ,<br>'''յապաղել''' -- անյապաղ, յապաղում,<br>'''յաջորդ''' -- յաջորդաբար, յաջորդել, յաջորդականութիւն, յաջորդում,<br>'''յատակ''' -- յատակագիծ, անյատակ,<br>'''յատուկ''' -- յատկութիւն, իւրայատուկ, յատկապէս, յատկանիշ, անյատկանիշ, յատկանշական, յատկացնել, յատկացուցիչ,<br>'''յարգ''' -- յարգել, յարգանք, մեծայարգ, յարգելի, յարգուած, անյալգելի,<br>'''յարդ''' -- յարդանոց, Յարդագողի ճանապարհ,<br>'''յարմար''' -- անյարմար, յարմարուել, յարմարութիւն, անյարմարութիւն, յարմարաւէտ,<br>'''յաւէտ''' -- յաւիտենական, առյաւէտ, յաւիտեան,<br>'''յաւերժ''' -- յաւերժական, յաւերժութիւն,<br>'''յիմար''' -- յիմարութիւն, յիմարանալ,<br>'''յիսուն''' -- յիսնամեակ, յիսունական,<br>'''յորդ''' -- յորդառատ, յորդացող, յորդել, յորդահոս, յորդաբուխ,<br>'''յորդոր''' -- յորդորել, յորդորակ,<br>'''յուշ''' -- յուշիկ, յուշագիր, յուշել, յուշարար, յուշարձան, յուշամատեան, անյուշ, վերյուշ,<br>'''յոյս''' -- անյոյս, յուսալ, յուահատ, յուսաբեկ, յուսադրել, յուսահատութիւն, յուսախաբ,<br>'''յօդ''' -- յօդավաւ, յօդակապ,<br>'''յօժար''' -- յօժարել, յօժարակամ, յօժարութիւն։
Հիմա էլ մի քանի օրինակ եմ բերում ցուցակում եղած (նաեւ փակգծում նշուած) ու նրանց հիմքերով կամ արմատներով կազմուած եւ '''յ''' ունեցող բառերի:
<br>'''Յագենալ''' ('''յագ'''-ից)՝ յագուրդ, անյագ, յագեցում<br>'''յաղթել''' ('''յաղթ'''-ից)՝ յաղթանակ, անյաղթ, յաղթութիւն, յաղթական, յաղթանդամ, յաղթահասակ<br>'''յանցանք'''՝ յանցակազմ, յանցաւոր, յանցակիր, անյանցանք, յանցապարտ, յանցագործ, յանցագործոթիւն, յանցանշան<br>'''յայստնի'''՝ անյայտ, անյայտանալ, բացայայտ, յայտնել, յայտնաբերել, յայտագիր, յայտնագործել, յայտնապէս, յայտնութիւն<br>'''յաջող'''՝ յաջողակ, յաջողութիւն, յաջողել<br>'''յաջորդ'''՝ յաջորդաբար, յաջորդել, յաջորդական<br>'''յարել''' ('''յար''')՝ յարաբերել, յարաբերութիւն, անյարիր, յարակատար, յարակից, յարահոս, յարաճուն, յարատեւ, յարացոյց, յարափոփոխ<br>'''յաւակնել'''՝ յաւակնոտ, յաւակնութիւն<br>'''յաւէտ'''՝ յաւիտեան, առյաւէտ<br>'''յեղափոխութիւն'''՝ յեղափոխական, հակայեղափոխական, յեղափոխել<br>'''յեն'''('''արան''')՝ յենել, յենակէտ<br>'''յետադաս''' ('''յետ''')՝ յետադէմ, յետադիմութիւն, յետնորդ, յետգրութիւն, յետադարձ, յետին, յետոյք, յետամնաց<br>'''յիշել''' ('''յիշ''')՝ յիշողութիւն, յիշատակ, յիշաչար, անյիշաչար, վերոյիշեալ, յիշատակարան<br>'''յղի'''՝ յղիութիւն, յղիանալ, յղանալ, յղացում, մտայղացում<br>'''յղկել'''՝ յղկուածութիւն, յղկուած, անյղկել<br>'''յոգնել'''՝ յոգնածութիւն, յոգնութիւն, յոգնաբեկ, յոգնակի, անյոգնական, յոգներամ, յոգնակիութիւն<br>'''յողդողդ'''՝ անյողդողդ<br>'''յոռի'''՝ յոռետես, յոռետեսութիւն<br>'''յուզել''' ('''յոյզ''')՝ յուզական, անյոյզ, յուզիչ, մտայոյզ, յուզմունք<br>'''յորձանք'''՝ յորձանուտ<br>'''յուլիս'''՝ յուլիսեան<br>'''յստակ'''՝ անյստակ, յստակել, յաստակութիւն<br>'''յօրինել'''՝ յօրինուածք, յօրինող եւ այլն:
Կան '''յ'''-ով սկսուող մի քանի յատուկ անուններ՝ '''Յաբեթ, Յակոբ, Յարութիւն, Յիսուս, Յոբ, Յովակիմ, Յովհաննէս, Յովնան, Յովսէփ, Յուդա, Յուսիկ, Յասմիկ''':
Դասական ուղղագրութեամբ բառավերջում '''ա'''-ից և '''ո'''-ից յետոյ դրւում է չարտասանուող '''յ''', օրինակ՝
<br>ակամայ, <br>անխնայ, <br>անհաճոյ, <br>ապագայ, <br>առարկայ, <br>առկայ, <br>արքայ, <br>բարեբարոյ, <br>բարձրահաճոյ, <br>գուլպայ, <br>եկայ, <br>ենթակայ, <br>եռամեայ, <br>եռօրեայ, <br>երեխայ, <br>երեկոյ, <br>երկաթեայ, <br>լումայ, <br>խաբեբայ, <br>խստաբարոյ, <br>ծառայ, <br>կաթսայ, <br>կայ, <br>կապուտաչեայ, <br>կերայ, <br>հաւաքածոյ, <br>հեառակայ, <br>ձուլածոյ, <br>մեծարգոյ, <br>մեղայ, <br>մերձակայ, <br>մեքենայ, <br>ներկայ, <br>շուկայ, <br>չկայ, <br>պարագայ, <br>պողոտայ, <br>սեւաչեայ, <br>սպայ, <br>վկայ, <br>տեսայ, <br>տղայ, <br>փեսայ, <br>փիլիսոփայ, <br>քահանայ, <br>օտարերկրեայ <br>եւ այլն։
Կան մի քանի բառեր, որոնք վերջում '''ա''' կամ '''ո''' ունեն, բայց '''յ''' չեն առնում, ինչպէս՝ '''սա, դա, նա, սրա, դրա, նրա, հիմա, ապա, ահա, հա, այո, քո''':
Բառամիջում '''օ''' գրւում է գլխաւորապէս երկու դէպքում. 1) երբ ածանցաւոր կամ բարդ բառերի մէջ երկրորդ բաղադրիչը '''օ'''-ով է սկսւում, ինչպէս՝ '''անօրէն, ապօրինին, տարօրինակ, բնօրինակ''' եւ այլն: 2) Մի շարք բառերի մէջ էլ '''օ''' է գրւում գրաբարեան բախկին '''աւ'''-ի փոխարէն: Ինչպէս, օրինակ, հնում գրուել է '''առաւաւտ''', յետոյ՝ '''առաւօտ, կարաւտ՝ կարօտ''' եւ այլն: Սա բաղաձայններից առաջ է, իսկ ձայնաւորներից առաջ եւ բառավերջում հին '''աւ'''-ը մնացել է (հնչում է՝ ավ)՝ '''աւագ''', '''նաւ''', '''կաւ''' եւ այլն:
Առհասարակ բառամիջի '''օ'''-ն պէտք է ուղղակի յիշել: Կազմում է միջում '''օ''' ունեցող բառերի ցուցակ եւ դարձեալ՝ պէտք է յիշողութեան մէջ ամրակայել այդ բառերը: Բերում եմ այդ բառերի ցուցակը.
<br>ակօս,
<br>աղօթք,
<br>աղօտ,
<br>աղօրիք,
<br>ամօթ,
<br>անօթ,
<br>անօթի,
<br>ապարօշ,
<br>առաւօտ,
<br>արտօնեալ,
<br>արտօսր,
<br>արօտ,
<br>արօր,
<br>բռնազբօսիկ,
<br>բօթ,
<br>գօշ,
<br>գօս,
<br>գօտի,
<br>դրօշ,
<br>դօդօշ,
<br>եօթն(ը),
<br>զբօսնել,
<br>զգօն,
<br>զօդ,
<br>զօշաքաղ "փողասէր",
<br>զօրավիգ,
<br>զօրեղ,
<br>զօր(ք),
<br>թափօր,
<br>թօթափել,
<br>թօթուել,
<br>թօն "անձրեւ",
<br>թօշնել,
<br>լօթի,
<br>լօլիկ,
<br>խօլ,
<br>խօսել,
<br>խօս(ք),
<br>ծանօթ,
<br>ծղօտ,
<br>ծնօտ,
<br>կարօտ,
<br>կտրօտ,
<br>կրօն,
<br>կօշիկ,
<br>համառօտ,
<br>հետազօտել,
<br>հօտ "ոչխարի հօտ",
<br>ձօն,
<br>ղօղանջ,
<br>ճօճ,
<br>մօտ,
<br>մօր "ճահճուտ",
<br>մօրուք,
<br>յօդ,
<br>յօժար,
<br>յօնք,
<br>յօշոտել,
<br>յօրանջ,
<br>յօրինել,
<br>նարօտ,
<br>պաշտօն,
<br>պռօշ,
<br>սօլ,
<br>սօսափ,
<br>սօսի,
<br>վառօդ,
<br>տօթ,
<br>տօն,
<br>ցօղ,
<br>ցօղուն,
<br>քօղ,
<br>օրօր,
Կան մի քանի ածանցներ '''օ'''-ով գրուող, անհրաժեշտ է յիշել եւ համապատասխան բառերի մէջ պահել '''օ'''-ն: Դրանք են՝
<br>'''-առօտ'''՝ համառօտ, կարճառօտ
<br>'''-եօք'''՝ արդեօք, ընտանեօք, կարծեօք
<br>'''-օն'''՝ գեղօն, գործօն, թափօն, թերթօն, ջարդօն
<br>'''-օնք'''՝ զարթօնք
<br>'''-օրէն'''՝ գզուշօրէն, հաւանօրէն, վեհօրէն
<br>'''-օք'''՝ իրօք, օրօք, նախօրօք, վաղօրօք, խելօք, առօք-փառօք եւ այլն:
Բառեր կան, որոնց սեռական-տրական հոլովը '''օ'''-ով է գրւում, ինչպէս՝ '''մայր-մօր, հայր-հօր, եղբայր-եղբօր, այստեղից էլ՝ մօրաքոյր, հօրաքոյր, մօրեղբայր, հօրեղբայր, եղբօրորդի''' եւ այլն:
'''Ե'''-ից յետոյ '''օ''' լսուելիս '''օ''' է գրւում՝ '''եօթն, արդեօք''' եւ այլն: Այսինքն՝ նոր ուղղագրութեան '''յո'''-ն դասականով գրւում է '''եօ''':
Լրացուցիչ կարելի է յիշել նաև, որ՝
1) ձայնաւորից առաջ պարզ բառերի մէջ '''օ''' չի գրւում,
2) '''օ'''-ն գրւում է երկու բաղաձայնների միջեւ,
3) '''օ''' ունեցող բառերը մեծ մասամբ մէկ կամ երկու վանկանի են:
Բառամիջում '''օ''' ունեցող բոլոր բառերն ու ածանցները իրենց այդ '''օ'''-ն պահպանում են ցուցակում բերուած բառերից ու ածանցներից կազմուած բոլոր բարդ եւ ածանցաւոր բառերում, ինչպէս եւ այն բառերի մէջ, որոնցում առկայ են ցուցակում բերուածների հիմքերը կամ արմատները: Օրինակ՝
<br>'''ակօս'''՝ ակօսել, անակօս,
<br>'''աղօթք'''՝ աղօթել, աղօթատուն, աղօթագիրք,
<br>'''աղօտ'''՝ անաղօտ, աղօտանալ,
<br>'''ամօթ'''՝ անամօթ, ամօթխած,
<br>'''արտօնեալ'''՝ արտօնել, արտօնութիւն, արտօնուած,
<br>'''բօթ'''՝ բօթաբեր, բօթագուշակ,
<br>'''գօտի'''՝ պարեգօտ, գօտեպնդել, գօտեմարտ,
<br>'''դրօշ'''՝ դրօշակ, դրօշակակիր, անդրօշակ,
<br>'''եօթն'''՝ եօթնապատիկ, եօթնօրեակ,
<br>'''զբօսնել'''՝ զբօսաշրջիկ, զբօսնող, զբօսավայր,
<br>'''զօդ'''՝ զօդել, զօդուած,
<br>'''զօր'''՝ զօրք, զօրամաս, զօրագունդ, զօրաբանակ, համազօր, հզօր, զօրավիգ, լիազօր, ի զօրոյ, զօրութիւն, անզօր, զօրահանդէպ,
<br>'''խօլ'''՝ խօլական,
<br>'''խօս'''՝ խօսք, անխօս, ստախօս, մեծախօս, շատախօս, հրապարակախօս, բացխօսութիւն, խօսքակռիւ,
<br>'''ծանօթ'''՝ անծանօթ, ծանօթութիւն, ծանօթագութիւն, ծանօթանալ,
<br>'''կարօտ'''՝ կարօտել, կարօտակէզ, կարօտավառ, սիրակարօտ,
<br>'''կրօն'''՝ կրօնական, անկրօն, կրօնաւոր, կրօնասէր,
<br>'''կօշիկ'''՝ կօշկակար, կօշկեղէն, անկօշիկ,
<br>'''հետազօտել'''՝ հեազօտութիւն, գիտահետազօտական, հետազօտող,
<br>'''հօտ'''՝ հօտաղ,
<br>'''ձօն'''՝ ձօներգ, ձօնել,
<br>'''ղօղանջ'''՝ ղօղանջել, անղօղանջ,
<br>'''մօտ'''՝ մօտիկ, մօտից, մօտենալ, մօտակայ, մօտաւոր,
<br>'''մօր'''՝ Մեծամօր,
<br>'''մօրու'''՝ մօրուք (նաեւ մօրուս)՝ մօրուքաւոր, անմօրուք,
<br>'''նօսր'''՝ նօսրանալ, նօսրացող,
<br>'''շօշափել'''՝ շօշափուկ, շօշափելի,
<br>'''պաշտօն'''՝ անպաշտօն, պաշտօնավարել, պաշտօնեայ, պատշտօնանկ,
<br>'''պռօշ'''՝ Պռօշեան, պռօշտի,
<br>'''սօսափ'''՝ սօսափիւն, սօսափել,
<br>'''տօթ'''՝ տօթակէզ,
<br>'''ցօղ'''՝ ցօղել, ցոզաշաղախ, Ցոզիկ,
<br>'''քօղ'''՝ քօղարկել, քօղարկութիւն,
<br>'''օրօր'''՝ օրօրել, անօրօր եւ այլն: