Changes
/* ԲՈՒԻ ԱՌԱՋԱԲԱՆ */
::::::::ԲՈՒԲՈՒԼՈՍ ԲՈՒԲ
==Գիրք առաջին==
===I===
Ֆլանդրիայի Դամմե քաղաքում, երբ մայիսը բաց էր անում ալոճենու ծաղիկները, ծնվեց Ուլենշպիգելը, Կլաասի որդին։
Մի պառավ տատմայր, Կատլին անունով, փաթաթեց նրան տաք բարուրի մեջ և նայելով երեխայի գլխին՝ այնտեղ մի մաշկ ցույց տվեց։
― Բախտավոր է,<ref>Բնագրում գրված coiffe բառը</ref> լավ աստղի տակ է ծնվել, ― ասաց նա ուրախ֊ուրախ։
Բայց շուտով սկսեց ողբալ, նորածնի ուսի վրա նկատելով մի սև բիծ։
― Ավա՜ղ, ― ասաց նա լալով, ― սատանայի մատի սև նշանն է սա։
― Մի՞թե պարոն սատանան, ― հարեց Կլաասը, ― առավոտյան այդքան կանուխ է վեր կացել, որ ժամանակ է ունեցել արդեն իմ որդու վրա նշան դնելու։
― Նա դեռ չի էլ պառկել քնելու, ― ասաց Կատլինը, ― որովհետև աքլորը նոր է հավերին զարթնեցնում։
Ու նա դուրս եկավ, երեխան տալով Կլաասի ձեռքը։
Հետո արշալույսը ճեղքեց գիշերային ամպերը, ծիծեռնակները աղմկելով և ճռվողելով սլացան մարգագետինների վրայով, և արևը ծիրանագույն հորիզոնի վրա ցույց տվեց իր պայծառ երեսը։
Կլաասը բացեց լուսամուտը և խոսքն ուղղելով Ուլենշպիգելին՝ ասաց․
― Բախտավոր տղա, ահա վեհափառ Արևը, որ ելնում է ողջունելու Ֆլանդրիայի երկիրը։ Նայիր նրան միշտ, երբ կսկսես տեսնել, և երբ ապագայում կասկածը կրծի քո սիրտը ու չիմանաս ինչ անես, որ լավ լինի, խորհուրդ հարցրու նրանից․ նա պայծառ է ու ջերմ, եղի՛ր անկեղծ, ինչպես պայծառ է նա, և բարի՝ ինչպես ջերմ է նա։
― Կլաաս, ա՛յ մարդ, ― ասաց Սոոտկինը, ― խուլի ականջին քարոզ ես կարդում։ Արի՛, զավակս, կերակրեմ քեզ։
Ու մայրը նորածնին ընծայեց բնության պարգև իր չքնաղ անոթները։
===II===
Մինչդեռ Ուլենշպիգելը խմում էր մոր ստինքներից, դաշտի բոլոր թռչուններն արթնացան։
Կլաասը, որ խրձեր էր կապում, նայում էր, թե ինչպես է մայրը կուրծք տալիս Ուլենշպիգելին։
Կին, ― ասաց նա, ― այդ ի՞նչ լավ կաթի պաշար ես պատրաստել։
― Սափորները լիքն են, ― ասաց կինը, ― բայց ուրախությունս կիսատ է։
― Այսպիսի մի մեծ օր դու շատ խճալի ես խոսում։
― Մտածում եմ, ― ասաց նա, ― որ մի սև գրոշ էլ չկա պատից կախված ա՜յ այն քսակում։
Կլաասը վերցրեց քսակը, բայց զուր էր ցնցում, նա չլսեց հնչյուն դրամի ոչ մի զնգոց։ Նրա սիրտը կոտրվեց, բայց կնոջը մխիթարելու համար ասաց․
― Մի՛ տխրիր, Կատլինի երեկ նվիրած կարկանդակը հացի տաշտում չէ՞ միթե, ա՜յ այնտե՞ղ չէ եզան մսի խոշոր կտորը, որն առնվազն երեք օր բավական է երեխայի կաթի համար։ Բակլայով լիքը այն պարկը, որ կուչ է եկել անկյունում, մի՞թե սով է գուշակում։ Յուղի այն կճուճը մի՞թե ուրվական է։ Մի՞թե ոգիներ են մառանում զինվորների պես տասնյակ շարքերով խնձորները։ Զովացուցիչ խմիչքի ազդարարություն չէ՞ արդյոք Բրյուգգեի գարեջրի խոշոր տակառը, որն իր փորի մեջ պահում է մեզ թարմացնող հեղուկը։
― Երեխայի կնունքի համար, ― ասաց Սոոտիկինը, ― քահանային պետք է երկու դանգ տալ և մեկ ֆլորին էլ կոչունքի համար։
― Այդ ժամանակ ներս մտալ Կատլինը՝ ձեռքին խոտերի մի մեծ փունջ և ասաց․
― Ընծայում եմ երեխային այս հրեշտակախոտը, որ մարդուս պաշտպանում է անառակությունից, և այս անուշահոտ սամիթը, որ փախցնում է սատանային․․․
― Իսկ ֆլորիններ բերող խոտ չունի՞ս, ― հարցրեց Կլաասը։
― Ոչ, ― պատասխանեց նա։
― Ուրեմն, ― ասաց Կլաասը, ― գնամ տեսնեմ, թե ջրանցքում չկա՞ նրանցից։
Նա առավ իր կարթը և ցանցը՝ վստահ լինելով, որ այդ ժամին ոչ ոքի չի հանդիպի, որովհետև oosterzon֊ին դեռ մի ժամ էր մնում, որը Ֆլանդրիայում առավոտյան ժամի վեցն է նշանակում։
===III===
Կլաասը գնաց Բրյուգգեի ջրանցքը, ծովից ոչ հեռու։ Այստեղ նա խայծը դնելով կարթին՝ ձգեց ջրի մեջ, հետո այնտեղ իջեցրեց իր ցանցը։ Լավ հագնված մի մանչուկ ջրանցքի մյուս ափին մուշ֊մուշ քնած էր խխունջների մի փնջի վրա։
Նա զարթնեց Կլաասի բարձրացրած աղմուկից և ուզեց փախչել՝ վախենալով, թե չլինի դա համայնքի որևէ մի ոստիկան է, որ եկել է հանելու նրան իր անկողնից և որպես ապօրինի թափարաշրջիկի տանելու պետի մոտ։
Բայց նա այլևս չվախեցավ, երբ ճանաչեց Կլաասին, որ կանչում էր նրան։
― Ուզո՞ւմ ես վեց լիար վաստակել։ Ձուկը քշիր այս կողմը։
Տղան լսելով այդ՝ մտավ ջուրը իր արդեն փքված փոքրիկ փորով և զինված երկար եղեգների մի խրձով՝ սկսեց ձուկը քշել դեպի Կլաասը։
Երբ որսն ավարտեց, Կլաասը ջրից հանեց իր ցանցն ու կարթը և ջրարգելակի վրա քայլելով գնաց մանչուկի մոտ։
― Այդ դո՞ւ ես, որին կոչում են Լամմե կնունքի անունով և Գուդզակ քո քաղցր բնավորության պատճառով, և ապրում ես Արագիլի փողոցում, Տիրամոր եկեղեցու հետևը։ Այդ ինչպե՞ս է, որ դեռ այդքան ջահել և այդպես լավ հագնված, խելքիդ փչել է քնել հրապարակում։
― Ա՜խ, պարոն ածխավաճառ, ― պատասխանեց տղան։ ― Տանը մի քույր ունիմ, ինձնից մի տարով փոքր է, բայց ինձ այնպես է ծեծում, որ ասել չի լինի։ Իսկ ես չեմ համարձակվում վրեժ հանել նրա կռնակից, որովհետև վախենում եմ ցավ պատճառեմ նրան, պարո՛ն։ Երեկ ընթրիքին խիստ քաղցած էի և մատներով սրբում էի բակլայով եփած եզան մսի ափսեի հատակը։ Քույրս ուզեց ինքն էլ բաժին ունենալ, բայց եղածն ինձ էլ հերիք չէր անում, պարո՛ն։ Երբ նա տեսավ, որ սոուսն այնքան համեղ է, որ ես շրթունքներս եմ լիզում, կատաղեց և սկսեց երկու ձեռքով աջ ու ձախ ապտակներ տալ ինձ այնպիսի ուժով, որ տնից փախա բոլորովին կապտած։
Կլաասը հարցրեց նրան, թե ինչ էին անում նրա հայրը և մայրը այդ տուրուդմփոցի ժամանակ։ Լամմե Գուդզակը պատասխանեց․
― Հայրս խփում էր մեկ ուսիս, մայրս՝ մյուս ուսիս, և երկուսն էլ ասում էին․ «վրեժը հանի՛ր, վախկոտ»։ Բայց ես չուզենալով ձեռք բարձրացնել մի աղջկա վրա՝ փախա։
Հանկարծ Լամմեն գունատվեց և սկսեց դողալ ամբողջ մարմնով։
Կլաասը նայեց և տեսավ, որ գալիս են մի բարձրահասակ կին և նրա կողքին փոքրիկ նիհար մի աղջիկ չարացած դեմքով։
― Վա՜յ, ― ասաց Լամմեն և բռնեց Կլաասի անդրավարտիքից, ― ահա մայրս և քույրս, եկել են ինձ տանելու։ Պաշտպանեցեք ինձ, պարո՛ն ածխավաճառ։
― Կամա՛ց, ― պատասխանեց Կլաասը, ― նախ վերցրու այս յոթ լիարը՝ քո աշխատավարձը, հիմա առանց վախի գնանք նրանց դիմավորելու։
Երբ մայրն ու քույրը տեսան Լամմեին, վազեցին դեպի նա և ուզեցին ծեծել, մայրը՝ որովհետև անհանգստացել էր, քույրը, որի համար ծեծելը սովորություն էր դարձել։
Լամմեն թաքնվեց Կլաասի հետևը և ճչաց․
― Յոթ լիար եմ վաստակել, ինձ մի՛ ծեծեք։
Մինչ մայրն արդեն գրկել էր նրան, փոքրիկ աղջիկն ուզում էր ուժով բաց անել Լամմեի ձեռները, որ դրամը խլի։ Սակայն Լամմեն գոռում էր․
― Իմն է, չեմ տա։
Ու նա սեղմում էր բռունցքը։
Կլաասը բռնեց աղջկա ականջները և պինդ քաշելով ասաց նրան․
― Եթե դու մի անգամ էլ կռվես եղբորդ հետ, որը բարի ու մեղմ է ինչպես գառնուկ, ես քեզ կգցեմ ածուխի սև փոսի մեջ, և այնտեղ քո ականջները կքաշեմ ոչ թե ես, այլ դժոխքի կարմիր սատանան, որը կտոր֊կտոր կանի իր մեծ֊մեծ ճանկերով և եղանի նման երկար ատամներով։
Լսելով այս խոսքերը՝ աղջիկը վախից այլևս չնայեց Կլաասին, ոչ էլ մոտեցավ Լամմեին։ Նա պատսպարվեց մոր շրջազգեստի հետևը, բայց քաղաք մնտելով սկսեց գոռալ ամեն կողմ․
― Ածխավաճառն ինձ ծեծեց, նրա նկուղում սատանա կա։
Բայց և այնպես նա այլևս չծեծեց Լամմեին, այլ մեծանալով սկսեց նրան բանեցնել իր փոխարեն։ Խեղճ պարզամիտ տղան ենթարկվում էր նրան անտրտունջ։
Կլաասը ճանապարհին ծախեց իր որսը մի ագարակապանի, որը սովորաբար գնում էր նրանից։ Տուն վերադառնալով ասաց Սոոտկինին․
― Ահավասիկ, ինչ ես գտա չորս գայլաձկան, ինը ծածանի փորի մեջ և օձաձկով լեփ֊լեցուն մեկ զամբյուղի մեջ։
Ու նա սեղանի վրա նետեց երկու ֆլորին և մեկ պատար։
― Ի՞նչու ամեն օր որսի չես գնում, ա՛յ մարդ, ― հարցրեց Սոոտկինը։
Կլաասը պատասխանեց․
― Որպեսզի ինքս որս չդառնամ ոստիկանների ցանցում։
===IV===
Դամմե քաղաքում Ուլենշպիգելի հորը կոչում էին kolldraeger կամ ածխավաճառ Կլաաս։ Նրա մազերը սև էին, աչքերը փայլուն, մորթը իր ապրանքի գույնն ուներ, բացի կիրակի և տոն օրերից, երբ հյուղակում օճառը առատորեն էր գործածվում։ Նա կարճահասակ էր, թիկնեղ, հուժկու և ծիծաղերես։
Երբ օրը վերջանում էր, և երեկոն իջնում, նա գնում էր Բրյուգգեի ճանապարհի վրա գտնվող որևէ գինետուն՝ մաքրելու ածուխից սևացած իր կոկորդը․ իրենց տան շեմքերի վրա վերջալույսի զով օդը շնչող կանայք սիրալիր ձայն էին տալիս նրան․
― Բարի իրիկուն և զուլալ գարեջուր, ածխավաճա՛ռ։
― Բարի իրիկուն և անխոնջ ամուսին, ― պատասխանում էր Կլաասը։
Դաշտից խմբերով վերադարձող աղջիկները կտրում էին նրա ճանապարհը և ասում․
― Ի՞նչ կտաս, որ բաց թողնենք, կարմիր ժապավե՞ն, ոսկեզօծ օղե՞ր, թավշյա կիսակոշի՞կ, թե՞ ֆլորին ողորմաքսակի համար։
Բայց Կլաասը գրկում էր նրանցից մեկն ու մեկի մեջքը և համբուրում էր թարմ այտերը կամ վիզը, նայած թե ո՛րն էր մոտիկ լինում իր բերանին, հետո ասում էր․
― Մնացածը, սիրուններ, պահանջեցեք ձեր սիրահարներից։
Ու աղջիկները քահ֊քահ ծիծաղելով շարունակում էին իրենց ճամփան։
Երեխաները Կլաասին ճանաչում էին բամբ ձայնից և կոշիկների հանած աղմուկից։ Վազելով դեպի նա՝ նրանք ճչում էին․
― Բարի իրիկուն, ածխավաճա՛ռ։
― Աստված օրհնի ձեզ, հրեշտակնե՛րս, ― ասում էր Կլաասը։ ― Բայց ինձ չմոտենաք, թե չէ խափշիկ կդարձնեմ ձեզ։
Ամենից հանդուգնները մոտենում էին այնուամենայնիվ, և նա բռնում էր մեկն ու մեկի բաճկոնից ու իր սև ձեռները քսելով երեխայի թարմ դնչիկին, բաց էր թողնում ծիծաղելով, մեծ հրճվանք պատճառելով մյուսներին։
Սոոտկինը՝ Կլաասի կինը, լավ տանտիկին էր, վեր էր կենում արշալույսի հետ և աշխատում ջանասեր մրջյունի պես։ Նա և Կլաասը երկուսով հերկում էին իրենց արտը և եզների նման լծվում էին արորին։ Դժվար էր արորի աշխատանքը, բայց ավելի ծանր էր փոցխելը, երբ դաշտային այդ պարզ գործիքը իր փայտե ատամներով պետք է ճեղքեր կարծր հողը։ Սակայն նրանք այդ անում էին ուրախ սրտով, երգելով որևէ հինավուրց մի տաղ։
Որքան ուզում էր թող կարծր լիներ հողը, որքան ուզում էր թող արևը թափեր նրանց վրա իր այրող շողերը, երբ փոցխելիս նրանք ծալում էին ծնկները, ուժերի անասելի լարումով ծռում էին իրենց մեջքերը ու մի պահ կանգ էին առնում, Սոոտիկինը Կլաասին էր դարձնում իր անուշ դեմքը, և Կլաասը համբուրում էր քնքուշ հոգու այլ հայելին, նրանք մոռանում էին ծանր հոգնածությունը։
