Changes
/* XL */
Ու խաչակնքում էին իրենց երեսը։ Իսկ Նելեն և Ուլենշպիգելը լալիս էին, և Ուլենշպիգելը շարունակեց ուխտավորի իր ճանապարհը։
===XLI===
Այսպես թափառելով Ուլենշպիգելը ծառայության մտավ ոմն Յոսեի մոտ, որի մականունը Կվաբակկեր էր, այսինքն «բարկացած հացագործ»՝ իր թթու երեսի պատճառով։ Կվաբակկերը որպես սնունդ տալիս էր նրան շաբաթական երեք քարթու հաց, և որպես բնակարան՝ մի խորշ կտուրի տակ, ուր անձևն ու քամին ազատ մուտք ունեին։
Տեսնելով, որ իր հետ այդպես վատ են վարվում՝ Ուլենշպիգելը հացագործի գլխին զանազան խաղեր խաղաց և ի միջի այլոց՝ հետևյալը։ Երբ հացը թխում են վաղ առավոտյան, ալյուրը պետք է մաղել գիշերով։ Մի լուսնյակ գիշեր Ուլենշպիգելը ճրագ պահանջեց այդ աշխատանքը կատարելու համար և ստացավ հետևյալ պատասխանը․
― Ալյուրը մաղի՛ր լուսնի լույսով։
Ուլենշպիգելը հնազանդվելով ալյուրը մաղեց գետնի վրա, այնտեղ, ուր լուսնի շողն էր ընկել։
Առավոտյան հացագործը գնաց տեսնելու, թե ի՛նչ է արել Ուլեմշպիգելը և տեսավ, որ նա դեռ մաղում է։
― Ալյուրը այդքան անարժեք բա՞ն դարձավ, որ հիմա գետնի ես մաղում, ― ասաց նա։
Ես մաղել եմ լուսնի լույսով, ինչպես դուք հրամայեցիք, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Տխմա՛ր ավանակ, ալյուրը մաղով են մաղում, և ոչ թե լուսնի լույսով։
― Ես կարծեցի, որ լուսնյակի մաղը նոր գյուտ է, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― բայց վնասը մեծ չէ, ես հիմա կհավաքեմ ալյուրը։
― Շատ ուշ է խմոր պատրաստելու և հաց թխելու համար, ― ասաց հացագործը։
Ուլենշպիգելը հարեց․
― Վարպետ, հարևանի խմորը պատրաստ է, գնա՞մ բերեմ։
― Գնա՛, կախաղանի արժանի, ― պատասխանեց հացագործը, ― և բե՛ր, ինչ որ գտնես։
― Գնում եմ, վարպետ, ― ասաց Ուլենշպիգելը։
Նա վազեց կախաղանների հրապարակը և այնտեղ գտավ մի գողի չորացած ձեռքը ու բերեց հացագործին։
― Ահա քեզ մի փառավոր ձեռք, որն անտեսանելի է դարձնում բոլոր նրանց, ովքեր կրում են այն իրենց վրա։ Այսուհետև դու կթաքցնե՞ս քո չար բնավորությունը, թե ոչ։
― Ես քո մասին կհայտնեմ համայնքին, ― պատասխանեց հացագործը, ― և դու կտեսնես, որ խախտել ես հնազանդության օրենքը։
Երբ նրանք երկուսով ներկայացան բուրգոմիստրին, հացագործը ցանկանալով թվել Ուլենշպիգելի հանցանքների շարանը՝ տեսավ, որ նա աչքերը լայն֊լայն չռել է։ Նա այնքան սաստիկ բարկացավ, որ ընդհատեց իր մեղադրական ճառը։
― Ի՞նչ ես ուզում, ― ասաց նա։
Ուլենշպիգելը պատասխանեց․
― Դու ասացիր, որ այնպես ես մեղադրելու ինձ, որ ես կտեսնեմ։ Ես էլ ուզում եմ տեսնել, ահա թե ինչու եմ նայում։
― Հեռացի՛ր աչքիցս, ― գոչեց հացագործը։
― Եթե ես քո աչքերի մեջ լինեի, դուրս գալ չէի կարող, երբ դու փակում ես նրանց, մնում է ինձ միայն քթածակերով փախչել։
Բուրգոմիստրը տեսնելով, որ գործը շատ խճճված է, այլևս չուզեց լսել նրանց։
Ուլենշպիգելը և հացագործը միասին դուրս եկան, հացագործն իր գավազանը բարձրացրեց նրա վրա։ Ուլենշպիգելը խուսափելով հարվածից՝ ասաց․
― Վարպե՛տ, քանի որ ծեծով ես ուզում մաղել իմ ալյուրը, քեզ վերցրու թեփը ― դա քո բարկությունն է, ինձ կմնա մաքուր ալյուրը ― դա իմ զվարթությունն է։
Հետո ցույց տալով նրան իր հակառակ կողմը՝ ավելացրեց․
― Իսկ սա փուռն է, թխի՛ր, ինչ կամենաս։
===XLII===
Թափառական Ուլենշպիգելը հոժարությամբ կդառնար մեծ ճանապարհների գող, բայց գողանալու ոչինչ չկար, բացի քարերից, որոնք շատ ծանր էին փոխադրելու համար։
Նա քայլում էր աննպատակ Աուդենարդի ճանապարհի վրա, որտեղ այդ ժամանակ գտնվում էր ֆլամանդական զինվորների մի կայազոր, որին հանձնարարված էր պաշտպանել քաղաքը՝ մորեխի նման երկիրն ավերող ֆրանսիական ջոկատների դեմ։
Ֆլամանդական զորքի պետը մի կապիտան էր, ծագումով ֆրիսլանդացի, Կորնյուին անունով։ Նրանք նույնպես շրջում էին տափարակ երկրում և կողոպտում ժողովրդին, որն ըստ սովորության, կեղեքվում էր երկու կողմից։
Նրանց ձեռքից ոչինչ չէր ազատվում՝ հավ, ճուտ, բադ, աղավնի, հորթ և խոզ։ Մի օր, երբ նրանք վերադառնում էին բեռնավորված ավարով, Կորնյուինն ու իր տեղակալները մի ծառի տակ նկատեցին Ուլենշպիգելին, որը քնած էր խորոված երազելով։
― Ի՞նչ ես անում ապրելու համար, ― հարցրեց Կորնյուինը։
― Մեռնում եմ սովից, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Ի՞նչ է քո արհեստը։
― Թափառել իմ մեղքերի համար, դիտել ուրիշի աշխատանքը, պարել չվանի վրա, նկարել սիրունիկ դեմքեր, քանդակել դանակի կոթեր, նվագել rommelpot և փչել շեփոր։
Եթե Ուլենշպիգելն այդպես համարձակ խոսում էր շեփորի մասին, պատճառն այն էր, որ նա իմացել էր, թե Աուդենարդի դղյակի փողհարի պաշտոնը թափուր էր այդ աշխատանքը կատարող մի ծերունու մահվան հետևանքով։
Կորնյուինը ասաց նրան․
― Դու կլինես քաղաքի փողհարը։
Ուլենշպիգելը հետևեց նրան ու ելավ պատնեշների ամենաբարձր աշտարակը, ուր ազատ փչում էին չորս քամիները, բացի հարավային քամուց, որը փչում էր այնտեղ, միայն մեկ թևով։
Նրան հրամայեցին իսկույն փչել շեփորը, երբ թշնամիները երևան, ըստ որում՝ գլուխը պայծառ պահել և աչքերը միշտ բաց, ուստի ուտելու և խմելու շատ բան չպիտի տային նրան։
Կապիտանն ու իր վարձկանները ապրում էին աշտարակում և կերուխում էին անում օրն ի բուն գավառի հաշվին։ Այստեղ նրանք մորթեցին և կերան գիրացած աքլորներ, որոնց միակ հանցանքը ճարպն էր։ Ուլենշպիգելը, որին միշտ մոռանում էին և որը ստիպված էր գոհանալ ջրիկ ապուրով, այնքան էլ չէր հրճվում խորտիկների անուշ բուրմունքն առնեով։
Ֆրանսիացիերը եկան և շատ անասուններ խլեցին․ Ուլենշպիգելը բնավ փող չփչեց։
Կորնյուինը բարձրացավ նրա մոտ և ասաց․
― Ինչո՞ւ փողը չփչեցիր։
― Ես ձեզ շնորհակալություն չեմ հայտնել կերուխումի համար, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
Հաջորդ օրը կապիտանը պատվիրեց մի մեծ խնջյուք իր և իր օգնականների համար, բայց Ուլենշպիգելը դարձյալ մոռացվեց։ Նրանք խժռելու վրա էին, երբ Ուլենշպիգելը փչեց շեփորը։
Կորնյուինը և իր վարձկանները կարծելով, թե ֆրանսիացիներն են, թողին գինիներն ու խորտիկները, թռան ձիերի վրա և շտապ արշավեցին քաղաքից դուրս, բայց դաշտում ոչինչ չգտան, բացի արևի տակ որոճացող մի եզից, որին քաշելով բերին իրենց հետ։
Մինչ այդ Ուլենշպիգելը փորը լցրել էր գինիով և խորտիկներով։ Կապիտանը վերադառնալով՝ տեսավ նրան կանգնած խնջույքի սրահի դռան մոտ, ժպիտը երեսին և սրունքները երերուն։
― Դավաճանի գործ է տագնապ հնչեցնել, երբ թշնամուն չես տեսնում, և չհնչեցնել, երբ նրան տեսնում ես։
― Պարո՛ն կապիտան, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― իմ աշտարակում չորս կողմից փչող քամիներն այնքան էին ուռցրել ինձ, որ ես կարող էի փուչիկի նման լողալ օդում, եթե փող փչելով փուքը դուրս չհանեի։ Կախեցեք ինձ հիմա կամ մի ուրիշ անգամ, երբ ձեր թմբուկների համար էշի կաշու կարիք կունենաք։
Կորնյուինը հեռացավ առանց ոչ մի խոսք ասելու։
Սակայն Աուդենաարդում լուր ստացվեց, որ շնորհազարդ Կառլոս կայսրը ժամանելու է այդ քաղաքը իր ազնվազարմ շքախմբով։ Այդ առթիվ քաղաքի մեծամեծները մի երկփող դիտակ տվին Ուլենշպիգելին, որպեսզի նա հեռվից կարողանա տեսնել Նորին վեհափառության գալուստը։ Ուլենշպիգելը պետք է երեք անգամ փչեր փողը, հենց որ տեսներ կայսրի մոտենալը Լուպպենհեմին, որը Բորգոպորտի դարպասներից մի քառորդ մղոն հեռու է։
Մինչ այդ քաղաքացիները ժամանակ կունենային հնչեցնելու զանգերը, պատրաստելու հրթիռները, կրակի վրա դնելու խորտիկները և բանալու տակառները։
Մի օր, կեսօրի մոտ, քամին փչում էր Բրաբանտից, ու երկինքը պայծառ էր։ Ուլենշպիգելը Լուպպեհեմ տանող ճանապարհի վրա տեսավ հեծյալների մի մեծ խումբ՝ նստած ծառս եկող ձիերի վրա, իրենց գլխարկի փետուրները օդում տատանելիս։ Մի քանիսը կրում էին դրոշակներ։ Ամենից առաջ հպարտորեն արշավող հեծյալը կրում էր ոսկեզօծ գդակ խոշոր փետուրներով։ Նա հագել էր թխագույն թավշյա զգեստ՝ ասեղնագործված ոսկեթելով։
Ուլենշպիգելը դրեց իր դիտակը ու տեսավ, որ դա Կառլոս Հինգերորդ կայսրն է գալիս արտոնելու աուդենաարդցիներին՝ իրեն մատուցելու իրենց լավագույն գինիներն ու լավագույն խորտիկները։
Այդ ամբողջ խումբը առաջանում էր դանդաղ քայլերով՝ ծծելով թարմ օդը, որն ախորժակ է բաց անում, բայց Ուլենշպիգելը մտածեց, որ նրանք սովորաբար կուշտ ուտում են և չեն մեռնի, եթե մի օր ծոմ պահեն։ Ուստի նա դիտեց նրանց գալուստը և ամենևին փող չփչեց։
Նրանք մոտենում էին ծիծաղելով և զրուցելով, մինչդեռ Նորին վահափառությունը նայում էր ստամոքսին՝ տեսնեու համար, թե այնտեղ բավականաչափ տեղ կա՞ Աուդենաարդի բնակիչների մատուցելլիք ճաշի համար։
Կայսրը զարմացավ ու դժգոհեց, որ ոչ մի զանգ չի հնչում իր գալուստը ծանուցելու համար։
Այդ ժամանակ մի գյուղացի վազեվազ հասավ քաղաք և հայտնեց, որ շրջակայքում տեսել էր մի խումբ ֆրանսիացիների, որոնք արշավում էին քաղաքի վրա՝ այնտեղ ամեն ինչ կողոպտելու և խժռելու համար։
Այդ լսելով դռնապանը փակեց դարպասը և մի սպասավոր ուղարկեց հայտնելու քաղաքի մյուս դռնապաններին։ Սակայն ֆլամանդական զինվորները անտեղյակ՝ շարունակում էին իրենց կերուխումը։
Նորին վեհափառությունը մոտենում էր զայրացած, որ չի լսում զանգերի, թնդանոթների և հրացանների ղողանջը, թնդյունը և ճայթյունը։ Ականջը սրելով նա լսեց միայն կեսօր ծանուցող զանգերի ղողանջը, հասավ փակ դարպասին և բռունցքով ծեծեց, որ բանան։
Շքախմբի իշխանները, Նորին վեհափառության նման զայրացած, քթի տակ մրթմրթում էին կծու խոսքեր։ Դռնապանը, որ պատնեշների բարձրունքի վրա էր, բղավեց, որ եթե նրանք չդադարեն այդ աղմուկը, նա տաք արճճով կհովացնի նրանց անհամբերությունը։
Բայց մոլեգնած վեհափառությունը գոչեց․
― Կո՛ւյր խոզ։ Մի՞թե չես ճանաչում քո կայսրին։
Դռնապանը պատասխանեց․
― Ոսկեզօծ խոզերը մյուսներից պակաս խոզեր չեն, ես գիտեմ, դուք՝ ֆրանսիացիներդ հայտնի կատակասերներ եք, չէ որ Կառլոս կայսրը ներկայումս պատերազմում է Իտալիայում և չի կարող Աուդենաարդի դարպասների մոտ լինել։
Այս խոսքերի վրա Կառլոսը և իր իշխանները ավելի սաստիկ գոռացին, ասելով։
― Եթե բաց չանես, մենք քեզ խորովել կտանք մի նիզակի ծայրին և նախապես կստիպենք քեզ ուտել քո բանալիները։
Նրանց աղմուկը լսելով՝ մի ծերունի զինվոր դուրս եկավ հրետանու զինանոցից և պարսպի վրայից նայելով, ասաց․
― Դռնապա՛ն, դու սխալվում ես, սա մեր կայսրն է, ես նրան լավ եմ ճանաչում, թեև նա բավական ծերացել է այն օրվանից, երբ այստեղից Լալենի դղյակը տարավ Մարիա Վանդեր֊Գեյնստին։
Դռնապանը վախից ընկավ կիսամեռ, զինվորը վերցրեց բանալիները և գնաց բանալու դարպասը։
Կայսրը հարցրեց, թե ինչու իրեն այդքան երկար սպասեցնել էին տվել։ Երբ զինվորը բացատրեց պատճառը, Նորին վեհափառությունը հրամայեց նրան փակել դարպասը և կանչել Կորնյուինի զինվորներին, որոնց նա հրամայեց զինվորական քայլով անցնել իր առջևից՝ զարկելով իրենց թմբուկները և նվագելով սրինգները։
Շուտով, մեկ առ մեկ արթնացան բոլոր զանգերը և ղողանջեցին ամբողջ ուժով։ Այսպես ծանուցվելով՝ Նորին վեհափառությունը կայսերական շառաչյունով եկավ Մեծ շուկան։ Բուրգոմիստրները և ատենակալները հավաքվել էին այնտեղ։ Ատենակալ Յան Գիգելերը շնչասպառ վազելով եկավ։ Նա մտավ նիստերի դահլիճը և ասաց․
― Keyser Karel is alhiert (Կառլոս կայսրն այստեղ է։)
Այս լուրը լսելով սարսափած բուրգոմիստրները, ատենակալներն ու խորհրդականները դուրս եկան համայնքի տնից և գնացին ամբողջ կազմով ողջունելու կայսրին, մինչդեռ նրանց սպասավորները շրջում էին ամբողջ քաղաքը՝ պատրաստելու համար հրթիռները, կրակի վրա դնելու խորտիկները և բանալու տակառները։
Տղամարդիկ, կանայք և երեխաները վազում էին ամենուրեք, աղաղակելով․
― Keyser Karel is op't groot markt! Կառլոս կայսրը Մեծ շուկայումն է։
Շուտով մեծ բազմություն հավաքվեց հրապարակում։
Կայսրը խիստ զայրացած՝ հարց տվեց երկու բուրգոմիստրներին, թե արդյոք նրանք արժանի՞ չեն կախաղանի՝ իրենց վեհապետի հանդեպ ունեցած հարգանքի մեջ թերանալու համար։
Բուրգոմիստրները պատասխանեցին, թե արդարև արժանի են, բայց Ուլենշպիգելը, աշտարակի փողհարը, ավելի արժանի է, նկատի ունենալով, որ նրան դրել էին այնտեղ՝ զինված մի երկփող դիտակով, և խստորեն պատվիրել երեք անգամ հնչել փողը, հենց որ տեսներ կայսերական թափորի մոտենալը։ Բայց նա ոչինչ չէր արել։
Կայսրը դեռևս զայրացած՝ հրամայեց կանչել Ուլենշպիգելին։
― Ինչո՞ւ դու չփչեցիր փողը, ունենալով այդքան պայծառ դիտակ, երբ տեսար իմ գալուստը, ― ասաց նրան կայսրը։
Այդ ասելով՝ նա ձեռքով ծածկեց աչքերն արևի պատճառով և նայեց Ուլենշպիգելին։
Վերջինս նույնպես ձեռքով ծածկեց իր աչքերը և պատասխանեց, որ այն բանից հետո, երբ նա տեսել էր Նորին վեհափառությանը մատների արանքով նայելիս, այլևս չէր ցանկացել դիտակ գործածել։
Կայսրը նրան ասաց, որ նա կախվելու է․ քաղաքի դռնապանն ասաց, որ այդպես էլ հարկավոր է, իսկ բուրգոմիստրներն այնքան ահաբեկվեցին այդ դատավճռից, որ ոչինչ չպատասխանեցին՝ ո՛չ հավանություն տալու, ո՛չ էլ հակաճառելու համար։
Եկավ դահիճն իր օգնականներով։ Բերեցին մի երկար սանդուղք և մի նոփ֊նոր պարան, բռնեցին Ուլենշպիգելի օձիքից։ Նա քայլում էր Կորնյուինի հարյուր զինվորների առջևից՝ բոլորովին հանգիստ և աղոթքներ մրմնջալով։ Բայց զինվորները ծաղրում էին նրան կծու խոսքերով։ Նրանց հետևող բազմությունն ասում էր․
― Չափազանց դաժան բան է այսպես մահվան դատապարտել մի խեղճ տղայի այդքան թեթև հանցանքի համար։
Այնտեղ կային մեծ թվով ջուլհակներ՝ բոլորն էլ զինված, և ասում էին․
― Մենք թույլ չենք տա կախել Ուլենշպիգելին․ դա հակառակ է Աուդենաարդի օրենքներին։
Սակայն հասել էին արդեն կախաղանների դաշտը։ Ուլենշպիգելին բարձրացրին սանդուղքի վրա, և դահիճը գցեց պարանը նրա վզին։ Ջուլհակները խռնվեցին կախաղանի շուրջը։ Ավագ ատենակալն այնտեղ էր, ձիու վրա, որի ուսին հենել էր արդարադատության գավազանը, որով նա կայսրի հրամնով պետք է տար մահապատժի կատարման ազդանշանը։
Հավաքված բազմությունն աղաղակում էր․
― Գթությո՜ւն, գթությո՜ւն Ուլենշպիգելին։
Ուլենշպիգելն իր սանդուղքի վրայից ասում էր․
― Գթություն, ողորմա՜ծ կայսր։
Կայսրը բարձրացրեց ձեռքը և ասաց․
― Եթե այդ ստահակը ինձնից խնդրի մի բան, որ չկարողանամ կատարել, նա կփրկվի մահից։
― Խոսի՜ր, Ուլենշպիգել, ― աղաղակեց ժողովուրդը։
Կանայք լալիս էին և ասում․
― Նա ոչինչ չի կարող խնդրել, խեղճ տղան, որովհետև կայսրն ամենակարող է։
Ու ամենքն ասում էին․
― Խոսի՜ր, Ուլենշպիգել։
― Սրբազան վեհափառություն, ― ասաց Ուլենշպիգելը, ― ես ձեզնից չեմ խնդրի ո՛չ դրամ, ո՛չ հող, ո՛չ կյանք, այլ միայն մի բան, որի համար դուք չեք հրամայի ո՛չ մտրակել, ո՛չ գանակոծել ինձ նախքան իմ մյուս աշխարհ գնալը։
― Խոսք եմ տալիս քեզ, ― ասաց Կայսրը։
― Վեհափառ տեր, ― ասաց Ուլենշպիգելը, ― ես կխնդրեմ, որ ինձ կախելուց առաջ, դուք գաք և համբուրեք այն բերանը, որով ես ֆլամանդերեն չեմ խոսում։
Կայսրը ծիծաղելով, ինչպես և ամբողջ ժողովուրդը, պատասխանեց․
― Ես չեմ կարող կատարել քո խնդրանքը, ուստի դու չես կախվի, Ուլենշպիգե՜լ։
Սակայն նա դատապարտեց բուրգոմիստրներին և ատենակալներին վեց ամիս շարունակ ակնոց կրել գլխի հետևում, որպեսզի, ― ասաց նա, եթե աուդենաարդցիները առջևից չեն տեսնում, գոնե կարողանան տեսնել հետևից։ Ու կայսերական հրովարտակով այդ ակնոցը մինչև այսօր էլ երևում է քաղաքի զինանշանի վրա։
Եվ Ուլենշպիգելը հեզությամբ ճանապարհ ընկավ՝ տանելով մի փոքրիկ քսակ դրամ, որ ընծայել էին նրան կանայք։
===XLIII===
Լիեժում եղած ժամանակ, ձկնավաճառների շուկայում Ուլենշպիգելը հետևեց մի գիրուկ պատանու, որը թևի տակ ուներ մի ցանցապարկ՝ լի ամեն տեսակ թռչնեղենով, իսկ մի ուրիշը լցնում էր կարմրախայտերով, օձաձկներով և գայլաձկներով։
Ուլենշպիգելը ճանաչեց Լամմե Գուդզակին։
― Ի՞նչ ես անում այստեղ, Լամմե՛, ― ասաց նա։
― Դու գիտես, թե որքան լավ են հյուրընկալվում ֆլանդրիացիք Լիեժի այս բարեհամբյուր երկրում։ Այստեղ ես հետևում եմ իմ սիրածին․ իսկ դո՞ւ։
― Ես փնտրում եմ մի տեր, որի մոտ կարողանամ ծառայել մի փոր հացով, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Դա շատ ցամաք ուտելիք է, ― ասաց Լամմեն, ― ավելի լավ կլիներ, որ դու ափսեից բերանդ անցկացնեիր տապակած դրախտահավերի տեր֊ողորմյա, մոշահավն էլ որպես «հավատամք»։
― Դու հարո՞ւստ ես, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։
Լամմե Գուդզակը պատասխանեց․
― Ես կորցրի հորս, մորս և փոքրիկ քրոջս, որը սաստիկ ծեծում էր ինձ, ժառանգեցի նրանց ունեցվածքը և ապրում եմ միականի մի աղախնի հետ, որը տապակածների մեծ վարպետ էր։
― Ուզո՞ւմ ես կրեմ քո թռչնեղենը և ձկնեղենը, ― հարցրեց Ուլենշպիգելը։
― Այո, ― ասաց Լամմեն։
Ու նրանք սկսեցին թափառել շուկայում։
― Գիտե՞ս, թե ինչու դու խենթ ես։
― Ոչ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Որովհետև ձուկը և թռչունը կրում ես ձեռքում, փոխանակ կրելու ստամոքսում։
― Ճիշտ ես ասում, Լամմե՛, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― այն օրվանից, երբ ես հացից զրկվեցի, թռչունները երեսները շուռ են տվել ինձնից։
― Կուտես, որքան կամենաս, Ուլենշպիգել, ― ասաց Լամմեն, և կծառայես ինձ, եթե իմ խոհարարուհին հավանի քեզ։
― Քայլելիս Լամմեն ցույց տվեց Ուլենշպիգելին մի սիրուն, գողտրիկ և քնքուշ փոքրիկ աղջիկ, որը մետաքսյա զգեստ հագած՝ աշխուժորեն քայլում էր շուկայում և նայեց Լամմեին իր մեղուշ աչքերով։ Մի ծերունի, իր հայրը, քայլում էր նրա հետևից՝ բեռնավորված երկու ցանցապարկով ― մեկը ձկնեղենով, մյուսը թռչնեղենով լեցուն։
― Տեսնո՞ւմ ես այդ աղջկան, ― ասաց Լամմեն, ― ես նրան կվերցնեմ ինձ կին։
― Այո, ես նրան ճանաչում եմ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― դա զոտեհմեցի մի ֆլանդուհի է, նա ապրում է Վինավ դ'Իլ փողոցում, և դրացիներն ասում են, որ նրա մայրը ավլում է փողոցը տան առջևը նրա փոխարեն, իսկ հայրը արդուկում է նրա շապիկները։
Բայց Լամմեն ոչինչ չպատասխանեց և ուրախ֊ուրախ ասաց․
― Նա ինձ նայեց։
Նրանք երկուսով հասան Լամմեի բնակարանը Կամարակապ կամուրջի մոտ և ծեծեցին դուռը։ Միականի աղախինը բացեց դուռը։ Ուլենշպիգելը տեսավ, որ նա պառավ է, երկար, չոր֊չոր և խոժոռ։
― Լա Սանժին, ― ասաց նրան Լամմեն, ― կուզե՞ս որ այս տղան օգնի քեզ տնտեսության մեջ։
― Կվերցնեմ փորձի համար, ― պատասխանեց պառավը։
― Ուրեմն վերցրու և թող տեսնի քո խոհանոցի քաղցրությունները։
Լա Սանժինը սեղանի վրա դրեց երեք սև երշիկ, մի գավ գարեջուր և հացի մի խոշոր բլիթ։
Մինչդեռ Ուլենշպիգելն ուտում էր, Լամմեն նույնպես կրծում էր երշիկը։
― Գիտե՞ս որտեղ է ապրում մեր հոգին, ― հարցրեց նա Ուլենշպիգելին։
― Չգիտեմ, Լամմե՛, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
― Մեր ստամոքսի մեջ, ― հարեց Լամմեն, ― նա փորփորում է անդադար և մեր մարմնի մեջ առաջացնում է կենսական ուժը։ Եվ որո՞նք են լավագույն ուղեկիցները ― լավ, ընտիր ուտելիքները՝ հետն էլ Մաասի գինին։
― Այո, ― ասաց Ուլենշպիգելը, ― երշիկները մենավոր հոգու համար հաճելի ընկերակիցներ են։
― Էլի է ուզում, բե՛ր, Լա Սանժին, ― ասաց Լամմեն։
Լա Սանժեն այս անգամ ճերմակ երշիկներ բերեց Ուլենշպիգելին։
Մինչդեռ նա ուտում էր ագահորեն, Լամմեն մտքերի մեջ խորասուզված ասում էր․
― Երբ ես մեռնեմ, փորս էլ կմեռնի ինձ հետ, և այնտեղ՝ քավարանում ինձ կստիպեն ծոմ պահել և շրջել կախ ընկած, դատարկ փորով։
― Սևերն ինձ ավելի համով թվացին, ― ասաց Ուլենշպիգելը։
― Դու արդեն վեցը կերար, ― պատասխանեց Լա Սանժինը, ― է՛լ չեմ տա։
― Գիտես, ― ասաց Լամմեն, ― որ այստեղ քեզ հետ լավ կվարվեն, դու կուտես, ինչպես ես։
― Կհիշեմ այդ խոսքը, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
Ուլենշպիգելը երջանիկ էր՝ տեսնելով, որ ուտում է նրա չափ։ Կերած երշիկներն այնպիսի մեծ եռանդ ներշնչեցին նրան, որ այդ օրը նա հայելու նման փայլեցրեց բոլոր կաթսաները, տապակոցները և ափսեները։
Իր համար լավ և ազատ ապրելով այդ տանը՝ նա սիրով հաճախում էր խոհանոցը և մառանը, կատուներին թողնելով խորդանոցը։ Մի օր Լա Սանժինը պետք է խորովեր երկու ճուտ և պատվիրեց Ուլենշպիգելին կրակի վրա պտտեցնել շամփուրը, մինչդեռ ինքը պետք է գնար շուկա կանաչեղեն գնելու։
Երբ ճուտերը խորովվեցին, Ուլենշպիգելը կերավ նրանցից մեկը։
Տուն վերադառնալով Լա Սանժինն ասաց․
― Ճտերն երկուսն էին, ո՞ւր է մեկը։
― Բաց արա՛ մյուս աչքդ և կտեսնես երկուսն էլ, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։ Լա Սանժինը սրդողեց և գնաց գանգատվելու Լամմեին, որը ցած իջավ խոհանոց և ասաց Ուլենշպիգելին։
― Ինչո՞ւ ես ծաղրում իմ սպասուհուն․ ճտերը երկուսն էին։
― Ճիշտ է, Լամմե՛, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը, ― բայց երբ ես եկա այս տունը, դու ինձ ասացիր, որ ես կուտեմ ու կխմեմ քո չափ։ Երկու ճուտ կար, ես մեկը կերա, դու կուտես մյուսը․ իմ հաճույքն անցավ, քոնը դեռ գալու էմ միթե դու ավելի բախտավոր չես, քան ես։
― Այո՛, ― ասաց Լամմեն ժպտալով, ― սակայն արա՛ այն, ինչ Լա Սանժինը պատվիրում է քեզ, և աշխատանքիդ կեսը կպակասի։
― Կաշխատեմ, Լամմե՛, ― պատասխանեց Ուլենշպիգելը։
Եվ ամեն անգամ, երբ Լա Սանժինը պատվիրում էր նրան որևէ գործ անել, նա անում էր միայն կեսը, օրինակ, եթե ասեր՝ գնա երկու դույլ ջուր բեր, նա բերում էր միայն մեկը, եթե հրամայեր մի գավ գարեջուր լցնել տակառը, նա ճանապարհին կեսը լցնում էր կոկորդը ու այսպես շարունակ։
Վերջապես Լա Սանժինը ձանձրացած այս խաղերից՝ Լամմեին ասաց, որ եթե այդ ստահակը մնա տանը, ինքը կհեռանա իսկույնևեթ։
Լամմեն իջավ Ուլենշպիգելի մոտ և ասաց նրան․
― Ժամ է մեկնելու, զավա՛կս, թեպետ և դու այս տանը բավական գիրացար։ Լսի՛ր, աքաղաղը կանչում է, ժամը երկուսն է կեսօրից հետո, անձրևի նշան է դա։ Ես չէի ցանկանա քեզ դուրս անել այս վատ եղանակին, բայց մտածիր, որդի՛ս, որ Լա Սանժինն իր տապակածներով իմ կյանքի պահապանն է, որ ես չեմ կարող առանց կյանքս ստույգ վտանգի ենթարկելու բաժանվել նրանից։ Գնա, ուրեմն, տղա՛ս, ի սեր աստծու, և ճանապարհդ ուրախ անցկացնելու համար ա՛ռ այս երեք ֆլորինը և երշիկների այս շարանը։
Եվ Ուլենշպիգելը հեռացավ գլխիկոր՝ ափսոսալով Լամմեին և նրա խոհանոցը։
===XLIV===
Եկավ նոյեմբերը Դամմեում, ինչպես և ամենուրեք, բայց ձմեռն ուշանում էր։ Ո՛չ ձյուն կար, ո՛չ անձրև, ո՛չ էլ ցուրտ․ արևը պայծառ փայլում էր առավոտից մինչև երեկո․ երեխաները թավալվում էին փողոցների և ճամփաների փոշում․ հանգստի ժամին, ընթրիքից հետո, վաճառականները, խանութպանները, ոսկերիչները, սայլագործները և մշակները նստած դռների շեմին դիտում էին միշտ կապույտ երկինքը, ծառերը, որոնց տերևները չէին թափվում, արագիլներին, որոնք թառել էին կտուրներին, և ծիծեռնակներին, որոնք չէին չվել։ Վարդերը ծաղկեցին երեք անգամ և չորրորդ անգամը փթթեցին, գիշերները գաղջ էին, սոխակները չէին դադարում երգելուց։
Դամմեի բնակիչներն ասացին․
― Ձմեռը մեռած է, եկեք այրենք ձմեռը։
Նրանք շինեցին մի հսկայական խրտվիլակ, որն ուներ արջի դունչ, մի մեծ մորուք՝ տաշեղից, թանձր մազեր՝ վուշից։ Նրանք հագցրին նրան սպիտակ շորեր և այրեցին մեծ հանդիսավորությամբ։
Կլաասը մելամաղձոտ էր․ նա չէր օրհնում ո՛չ պայծառ երկինքը, ո՛չ էլ ծիծեռնակներին, որոնք չէին ուզում չվել։ Դամմեում ոչ ոքի ածուխ պետք չէր, վառում էին միայն խոհանոցում, և ամեն մարդ բավականաչափ ունենալով՝ ածուխ չէր գնում Կլաասից, որը ծախսել էր իր բոլոր խնայողությունները ձմեռվա պաշար պատրաստելու համար։
Այսպես, ուրեմն, երբ ածխավաճառը իր դռան շեմին կանգնած զգում էր փոքր֊ինչ կծող քամու շփումն իր քթի ծայրին, ասում էր ինքն իրեն․
― Ա՜հ, այդ իմ հացն է գալիս։
Բայց ցուրտ քամին դադարում էր, և երկինքը մնում էր կապույտ, տերևները չէին թափվում։ Եվ Կլաասը մերժեց իր ձմեռվա պաշարը կես գնով վաճառել ժլատ Գրեյպստյուվերին՝ ձկնավաճառների ավագին։ Եվ շուտով հացը պակասեց նրա խրճիթում։
===XLV===
Սակայն Ֆիլիպ արքան քաղցած չէր և կարկանդակներ էր ուտում իր կնոջ կողքին՝ տգեղ Մարիայի, որը Թյուդորների արքայական տոհմից էր։ Թագավորը չէր սիրում նրան, բայց հույս ուներ բեղմնավորելով այդ տխեղծ կնոջը՝ անգլիական ազգին մի սպանացի միապետ պարգևել։
