Changes
/* LXXIX */
― Աճյունը նրա բախում է սրտիս, ― ասաց Ուլենշպիգելը։
===LXXX===
Հաջորդ քսաներեք օրվա ընթացքում Կատլինն այնպես սպիտակեց, նիհարեց ու չորացավ, որ կարծես նրան կրծում էր ավելի լափող մի ներքին կրակ, քան խելագարությունն էր։
Նա այլևս չէր ասում․ «Կրա՜կը։ Մի ծակ փորեցեք՝ հոգին ուզում է դուրս գալ», այլ հափշտակության մեջ էր շարունակ և ասում էր Նելեին․
― Ես ամուսնացած եմ, դու էլ պետք է ամուսնանաս։ Գեղեցիկ երիտասարդ կլինի, մազերը երկար, ծնկներն ու բազուկները սառն, սերը՝ ջերմ։
Սոոտկինը տխրագին նայում էր նրան՝ կարծելով, որ մի նոր խելագարություն է սկսվել։ Իսկ Կատլինը շարունակում էր իր խոսքը․
― Երեք անգամ երեք անում է ինը, սրբազան մի թիվ։ Ում աչքերը գիշերը կատվի աչքերի պես փայլում են՝ միայն նա է տեսնում գաղտնիքը։
Մի անգամ Սոոտկինը լսելով նրան՝ թերահավատության շարժում գործեց։ Բայց Կատլինը շարունակեց․
― Չորս ու երեք՝ դժբախտություն է Երևակի տակ, իսկ Արուսյակի՝ ամուսնության թիվ է։ Սա՜ռն բազւկներ, սա՜ռն ծնկներ, բոցավառ սի՜րտ։
Սոոտկինը վրա բերեց․
― Չպետք է հիշատակել հեթանոսական այդ անարգ կուռքերին։
Կատլինն այդ խոսքը լսեց և խաչակնքելով դեմքը՝ ասաց․
― Օրհնյալ լինի Գորշ ձիավորը։ Նելեին մարդ է պետք, գեղեցիկ մի մարդ՝ սուրը կողքից կախ, սևազգեստ մի մարդ՝ պայծառ դեմքով։
― Այո, ― ասաց Ուլենշպիգելը, ― ամուսինների իսկական բորանի, որի շուրվան ես կպատրաստեմ իմ դանակով։
Տեսնելով Ուլենշպիգելին այդպես խանդոտ՝ Նելեն հրճվանքից թրջված աչքերով նայեց նրան և ասաց․
― Ինձ ամուսին պետք չէ։
― Շուտով կգա նա, որ գորշազգեստ է, ամեն անգամ նոր կոշիկներով ու խթաններով, ― պատասխանեց Կատլինը։
― Աղոթեցեք աստծուն խելագարի համար, ― ասաց Սոոտկինը։
― Ուլենշպիգե՛լ, գնա՛, չորս լիտր կրկնակ գարեջուր ճարիր, իսկ մինչ այդ ես heetekoek֊ներ կպատրաստեմ․ դրան շղարշագաթա են ասում ֆրանսիացիների երկրում, ― ասաց Կատլինը։
Սոոտկինը հարցրեց, թե ինչու է նա հրեաների պես շաբաթ օրն է տոնում։
― Որովհետև խմորը պատրաստ է, ― պատասխանեց Կատլինը։
― Ուլենշպիգելը անգլիական անագե մի աման բռնած, որ ճիշտ չորս լիտրանոց էր, կանգնել մնացել էր։
― Մայր, ― ինչպե՞ս վարվեմ, ― հարցրեց նա։
― Գնա՛, ― ասաց Կատլինը։
Սոոտկինն այլևս չէր ուզում պառկել՝ քանի որ տան տիրուհին չէր։
― Գնա՛, որդյակ, ― ասաց նա։
Ուլենշպիգելը վազեց Scaeck և այդտեղից բերեց չորս լիտր dobbelkuyt:
Քիչ հետո heetekoek֊ների անուշ հոտը տարածվեց խոհանուցում, և ամենքն էլ քաղց զգացին, նույնիսկ վշտաբեկ այրին։
Ուլենշպիգելը շատ լավ կերավ։ Կատլինը մի խոշոր գավ էր տվել նրան՝ ասելով, թե քանի որ նա միակ տղամարդն է, տան մեծը՝ մյուսներից ավելի պետք է խմի, հետո էլ երգի։ Այս խոսքերն ասելիս նրա դեմքը խորամանկ չարաճճիություն էր արտահայտում։ Բայց Ուլենշպիգելը խմեց ու չերգեց։ Նելեն լաց էր լինում՝ նայելով գույնը գցած և ցամաքած֊ընկճված Սոոտկինին։ Միայն Կատլինն էր զվարթ։
Ընթրիքից հետո Սոոտկինը և Ուլենշպիգելը բարձրացան ձեղնահարկը քնելու։ Կատլինն ու Նելեն մնացին խոհանոցում, ուր գցված էին նրանց անկողինները։
Գիշերվա ժամը երկուսի մոտ Ուլենշպիգելն արդեն վաղուց քնել էր խմիչքի ներգործության պատճառով։ Սոոտկինը աչքերը բաց, ինչպես ամեն գիշեր, աղոթում էր սուրբ կույսին, որ քուն տա իրեն․ բայց կույսը չէր լսում։
Հանկարծ նա որկնկուլի<ref>Orfraire ― գիշատիչ թռչուն, արծվի մի տեսակ։</ref> ձայն լսեց և խոհանոցից էլ նման մի ձայն պատասխանեց դրան․ ապա հեռվից, դաշտավայրից թնդացին այլ ձայներ, և ամեն անգամ նրան թվում էր, որ խոհանոցից պատասխանում են դրանց։
Կարծելով, որ գիշերային թռչուններ են դրանք՝ նա ոչ մի ուշադրություն չդարձրեց։ Ապա լսեց ձիերի վրնջույն և երկաթագամ կոշիկների դոփյուն սալահատակի վրա։ Նա բացեց ձեղնահարկի պատուհանը և, իրոք, տեսավ երկու թամբված ձի՝ փնչալիս և առվի եզրի խոտը կրծոտելիս։ Ապա նա լսեց կանացի ճիչ, տղամարդու սպառնալից ձայն, ծեծի հարվածներ, դարձյալ ճիչ, դռան շռնդալի բացվելը և սանդուղքի ստիճանները բարձրացող տագնապահար ոտնաձայն։
Ուլենշպիգելը խռմփում էր և ոչինչ չէր լսում։ Ձեղնահարկի դուռը բացվեց․ Նելեն ներս մտավ գրեթե մերկ, շնչակտուր, աղիողորմ լալով, շտապ֊շտապ դռան դեմ դրեց մի սեղան, աթոռներ, մի հին կրակարան, ինչպիսի կահույք, որ կարողացավ գտնել։ Վերջին աստղերը հանգչելու մոտ էին, աքաղաղները կանչում էին։
Նելեի հանած աղմուկից Ուլենշպիգելը շրջվեց անկողնում, բայց շարունակեց քնել։
Այնժամ Նելեն փաթաթվելով Սոոտկինի վզին՝ ասաց․
― Սոոտկին, վախենում եմ, մոմը վառիր։
Սոոտկինը մոմը վառեց, բայց Նելեն շարունակում էր հեկեկալ։
Մոմի լույսի տակ Սոոտկինը նայեց Նելեին, տեսավ, որ աղջկա շապիկը ճեղքված է ուսի մոտ, իսկ ճակատի, երեսի ու վզի վրա արնոտ հետքեր, որ առաջանում են եղունգի ճանկռվածներից։
― Նելե՛, ― ասաց Սոոտկինը, ― որտեղի՞ց ես գալիս այդպես վիրավորված։
Աղջիկը, որ դեռ ցնցվում էր ու հեծեծում, ասաց․
― Սոոտկի՛ն, մեզ խարույկի մի՛ մատնիր։
Այդ միջոցին արթնացավ Ուլենշպիգելը և մոմի լույսից աչքերը կկոցեց։ Սոոտկինը հարցրեց․
― Ո՞վ է ներքևում։
― Սո՛ւս, այն մարդն է, որի հետ ուզում է ինձ ամուսնացնել։
Հանկարծ Սոոտկինն ու Նելեն լսեցին Կատլինի ճիչը, և նրանց ոտքերը թուլացան։
― Ծեծո՜ւմ է նրան, ծեծո՜ւմ է նրան իմ պատճառով, ― ասաց Նելեն։
― Ո՞վ կա տանը, ― գոչեց Ուլենշպիգելը անկողնից ցատկելով։ Ապա աչքերը սրբելով ընկավ սենյակի քունջ֊մունջը, մինչև որ մի անկյունում գտավ մի ծանր կրակխառնիչ։
― Ոչ ոք, ոչ ոք, ― ասաց Նելեն, ― մի՛ գնա ներքև, Ուլենշպի՛գել։
Բայց Ուլենշպիգելը առանց ուշադրություն դարձնելու այդ խոսքերին՝ վազեց դեպի դուռը և սկսեց մի կողմ նետել աթոռները, սեղանն ու կրակարանը։ Կատլինն անդադար ճչում էր ներքևում։ Նելեն ու Սոոտկինը կաշկանդել էին Ուլենշպիգելին սանդղագավթի վրա՝ մեկը մեջքը գրկած, մյուսը՝ ոտքն էր բռնել և ասում էին․
― Մի՛ գնա այնտեղ, դևեր են դրանք։
― Այո, ― պատասխանեց նա, ― Նելեի դև ամուսինը․ ես գնում եմ ամուսնաբար զուգավորելու նրան իմ կրակխառնիչի հետ։ Մսի ու երկաթի նշանդրեք։ Թողեք իջնեմ։
Բայց նրանք բաց չէին թողնում Ուլենշպիգելին, որովհետև ճաղին կառչած լինելով՝ ուժի գերակշռություն ունեին։ Իսկ Ուլենշպիգելը քարշ էր տալիս նրանց սանդուղքի աստիճանների վրա, և կանայք վախենում էին, որ այդպիսով, կմոտենան դևերին։ Բայց, ի վերջո, չկարողացան դիմադրել նրան։ Լեռան գագաթից գահավիժող ձնագնդի պես ոստյուններ գործելով Ուլենշպիգելն իջավ, մտավ խոհանոցը, այգաբացի լույսի տակ տեսավ Կատլինին գունատ ու խելակորույս, լսեց նրա խոսքերը․
― Հա՛նսկե, ինչո՞ւ ես ինձ մենակ թողնում։ Ես ի՞նչ հանցանք ունեմ, որ Նելեն չար է։
Ուլենշպիգելն առանց նրան լսելու բաց արեց ախոռի դուռը։ Ոչ ոքի չգտնելով այդտեղ՝ նա նետվեց բանջարանոց, այդտեղից էլ՝ փողոց։ հեռվում նա տեսավ երկու ձի, որոնք արշավեցին ու անհետացան մշուշի մեջ։ Վազեց, որ հասնի նրանց, բայց չկարողացավ, որովհետև սլանում էին չոր տերևներն ավլող հարավային քամու պես։
Զայրույթից ու հուսահատությունից գլխիկոր՝ նա ներս մտավ ատամների միջից մռլտալով․ «Լլկե՜լ են նրան, լլկե՜լ են նրան»։ Նրա աչքերը չարագուշակ մի բոցով շողշողում էին․ նա նայում էր Նելեին, որը ամբողջ մարմնով ցնցվելով կանգնել էր Սոոտկինի ու Կատլինի առջև և ասում էր․
―Ոչ, Թի՛լ, սիրելի՛ս, ոչ։
Այս խոսքերն ասելիս այնպիսի տխուր ու համարձակ հայացքով էր նայում նրան, որ Ուլենշպիգելը համոզվեց, թե ճիշտ է ասում։ Ապա, ընդհատելով նրան՝ հարցրեց․
― Որտեղի՞ց էին գալիս այդ ճիչերը, ո՞ւր էին գնում այդ մարդիկ։ Ինչո՞ւ քո շապիկը ուսից ու կռնակից պատռված է։ Ինչո՞ւ ճակատիդ ու երեսիդ վրա եղունգի ճանկռվածքներ կան։
― Լսի՛ր, ― ասաց Նելեն, ― և մեզ խարույկի մի՛ մատնիր, Ուլենշպիգել։ Կատլինը, աստված ազատի նրան դժոխքից, քսաներեք օր է, ինչ մի բարեկամ է գտել, մի սևազգեստ դև՝ երկարաճիտ կոշիկներով ու խթաններով։ Նրա դեմքը փայլուն է այն հրացոլքի պես, որ տեսնում ես ամառները ծովի ալիքների վրա, երբ շոգ է։
― Ինչո՞ւ մեկնեցիր, Հանսկե, անուշի՛կս, ― ասում էր Կատլինը։ ― Նելեն չար է։
Իսկ Նելեն շարունակելով իր խոսքը ասաց․
― Նա ոսկրկուլի ձայն է հանում՝ ազդարարելու համար, որ եկել է։ Ամեն շաբաթ օր մայրս տեսնվում է նրա հետ խոհանոցում։ Ասում է, որ նրա համբյուրները սառն են, իսկ մարմինը ասես ձյուն լինի։ Այդ մարդը ծեծում է մորս, երբ սա չի ուզում նրա ուզածն անել։ Մի անգամ միայն մի քանի ֆլորին բերեց նրան, բայց առհասարակ ինքն էր նրանից փող վերցնում։
Այս պատմության ընթացքում՝ Սոոտկինը ձեռքերը կցած աղոթում էր Կատլինի համար, իսկ Կատլինը ուրախ֊ուրախ ասում էր․
― Մարմինս այլևս իմը չէ, միտքս այլևս իմը չէ, նրանն է, նրանը։ Հա՛նսկե, ջանի՛կս, նորից ինձ շաբաթահանդես<ref>Կախարդների ու կախարդուհիների գիշերահավաք, որ, ըստ ժողովրդական սնահավատության, տեղի էր ունենում շաբաթ օրը, կես գիշերին, սատանյի նախագահությամբ։</ref> տար։ Նելեն է միայն, որ ամենևին չի ուզում։ Նելեն չար է։
― Լուսաբացին նա թողնում գնում է, ― շարունակեց Նելեն, ― հաջորդ առավոտյան մայրս ինձ պատմում է հարյուրավոր տարօրինակ բաներ․․․ Բայց այդպիսի չար աչքերով մի՛ նայիր ինձ, Ուլենշպիգել։ Երեկ նա ինձ ասաց, որ մի գեղեցիկ իշխան՝ գորշ հագուստներով, անունը Հիլբերտ, ինձ կնության է ուզում, ուստի կգա այստեղ ինձ ներկայանալու։ Ես ասացի, որ ամուսին չեմ ուզում՝ ո՛չ տգեղ, ո՛չ գեղեցիկ։ Մորենական իրավունքով նա պահանջեց, որ գիշերն անքուն լուսացնեմ և սպասեմ նրանց, որովհետև նա գիտակցությունը ամենևին չի կորցնում, երբ բանը հասնում է սիրային գործերին։ Մենք կիսով չափ հանված պատրաստվում էինք անկողին մտնել, իմ քունը տարել էր այդ աթռի վրա։ Երբ նրանք ներս մտան՝ ես չարթնացա։ Հանկարծ զգացի, որ մեկը գրկեց ինձ ու համբուրեց իմ վիզը։ Ես պայծառ լուսնի լույսով տեսա մի լուսաշող դեմք, ինչպես ծովի ալյակների կատարներն են հուլիսին, երբ որոտ է սպասվում․ ես լսեցի մի կամացուկ ձայն, որ ասում էր ինձ․ «Ես Հիլբերտն եմ՝ քո ամուսինը, իմը եղիր՝ ես քեզ կհարստացնեմ»։ Այս խոսքերն ասողի դեմքից ձկան հոտ էր գալիս։ Ես նրան հետ մղեցի․ նա ուզեց բռնի տիրանալ ինձ, բայց նրա պես տասը մարդու ուժ զգացի։ Այնուամենայնիվ, նա պատառոտեց իմ շապիկը, վիրավորեց դեմքս ու շարունակ կրկնում էր․ «Եղիր իմը՝ ես քեզ կհարստացնեմ»։ «Այո, ― ասում էի ես, ― ինչպես մորս, որի վերջին գրոշն ես տանում»։ Այն ժամանակ նա կրկնապատկում էր բռնությունը, բայց չէր կարողանում հաղթահարել ինձ։ Եվ քանի որ նա ննջեցյալից ավելի տգեղ էր՝ մատներս այնպես ուժգին կոխեցի նրա աչքերի մեջ, որ նա ցավից ճչաց ու ես կարողացա խույս տալ և գալ այստեղ՝ Սոոտկինի մոտ։
Կատլինն իրենն էր կրկնում․
― Նելեն չար է։ Ինչո՞ւ այդպես շուտ մեկնեցիր, Հա՛նսկե, անուշի՛կս։
― Ո՞ւր էիր դու, անպիտա՛ն մայր, երբ ոզում էին խլել քո երեխայի պատիվը, ― ասաց Սոոտկինը։
― Նելեն չար է, ― ասաց Կատլինը։ ― Ես իմ սևազգեստ տիրոջ մոտ էի, երբ գորշ դևը մոտեցավ մեզ՝ արնաներկ դեմքով ու ասաց․ «Վեր կաց, ա՛յ տղա, չարքի տուն է սա․ տղամարդիկ ուզում են մեզ մահու տալ, իսկ կանայք դանակներ ունեն մատների ծայրին»։ Հետո նրանք վազեցին դեպի իրենց ձիերը և անհետացան մշուշի մեջ։ Նելեն չա՛ր է։
