Changes
/* Գլուխ քսանյոթերորդ */
Զննաձողը ճանկրտում էր փոշեգնացի տանիքը։
==Գլուխ քսանութերորդ==
«Ինչքա՜ն ժամանակ է այստեղ տնկված եմ, ― ինքն իրեն ասաց Մորիս Սպենսերը։ ― Իսկ արևը արևմուտքում նոր֊նոր է կտրվել հորիզոնից (տարօրինակ աշխարհ է), իսկ մինչև կեսօր դեռ երեք ամբողջ օր կա։ Ինչքա՞ն դեռ պետք է նստած մնամ այս լեռան վրա, լսելով նավապետ Անսոնի տիեզերական հեքիաթներն ու նայելով իգլուներով տախտակամածին»
Այդ հարցին ոչ ոք չէր կարող պատասխանել։ Երբ սկսեցին կեսսոն իջեցնել, թվում էր թե քսանչորս ժամվա մեջ ամեն ինչ կավարտվի։ Իսկ հիմա՞։ Նորից սկզբից են սկսելու։ Ու բացի այդ, հեռուստադիտողները գրավիչ կադրեր չեն տեսնի։ Ամեն ինչ տեղի կունենա կամ Ծովի խորքերում կամ էլ իգլուների ներսում։ Լոուրենսը շարունակում էր համառել, թույլ չտալով հեռուստախցիկը դնելու տախտակամածին, իսկ Սպենսերը չէր կարող կշտամբել նրան։ Մի անգամ գլխավոր ինժեների բախտը չէր բերել, ռեպորտաժի ժամանակ հիմար դրության մեջ էր ընկել։ Հասկանալի է, չի ուզում, որպեսզի կրկնվի նույնը։
Եվ, այնուամենայնիվ, խոսք անգամ չի կարող լինել այն մասին, որպեսզի «Աուրիգան» զիջի իր դիրքերը, որը ձեռք է բերվել այդպիսի ծախսերի գնով։ Եթե ամեն ինչ լավ լինի, նա կարող է հաղորդել երջանիկ տեսարան։ Եթե ձախողվի՝ տեսարանը ողբերգական կլինի։ Վաղ թե ուշ, ուղևորներով կամ առանց նրանց, փոշեսահնակները վերադառնալու են Պորտ֊Ռորիս։ Սպենսերը չէր ուզում բաց թողնել այդ քարավանը, միևնույն է նա ճանապարհ կընկներ արևածագին, թե արևամուտին, կամ նույնիսկ անշարժ Երկրի աղոտ լույսով։
«Սելենը» գտնելուն պես, Լոուրենսը իսկույն գործի դրեց հորատման հաստոցը։ Մոնիտորի էկրանի վրա Սպենսերը տեսնում էր, թե ինչպես է օդատար խողովակը իջնում փոշու մեջ։ Ո՞ւմ է պետք այս ամենը, եթե դեռ հայտնի չէ, թե արդյոք կենդանի մնացածներ կան։ Եվ ինչպե՞ս է առանց ռադիոյի ստուգել, արդյոք կենդանի են նրանք։
Այս հարցը տալիս էին միլիոնավոր մարդիկ։ Հնարավոր է, որ շատերը ճիշտ պատասխան էին գտնում։ Սակայն որքան էլ տարօրինակ է, այդ միտքը «Սելենի» ուղևորներից և ոչ մեկի, նույնիսկ կոմոդորի գլխում չծագեց։
Տանիքի վրա զգալով ծանր հարվածը, նրանք իսկույն գլխի ընկան, որ դա Ծովը զգուշորեն հետազոտող բարակ զննաձողը չէ։ Ու երբ րոպե անց հորատը ոռնոցով խրվեց ֆիբերգլասի մեջ, դա նրանց համար նույնն էր, ինչ ներումը մահապարտի համար։
Հորատը կաբելին չառավ․ ասենք, այժմ այդ արդեն ոչ մի դեր չէր խաղում։ Ուղևորները դյութված նայում էին առաստաղին։ Ավելի ուժեղ, ավելի ուժեղ, ու ահա սկսեցին տաշեղներ թափվել․․․ Հորատը ծակեց անցավ առաստաղը և մի քսան սանտիմետր ցած իջավ։ Այն դիմավորեցին միահամուռ «ուռա՜յով»։
«Իսկ այնուհետև՞, ― ինքն իրեն հարցրեց Պաթը։ ― Մենք չենք կարող խոսել նրանց հետ, ― ես ինչպե՞ս իմանամ, թե երբ հանեմ հորատը։ Հենց այդ էր պակասում, որ կրկնեմ սխալս»։
Այդ լարված լռությունը անսպասելիորեն խզեց մետաղահնչյուն մի ձայն։ Տի֊տի֊տի֊տա՜ ― ազդանշան, որը մինչև մահ «Սելենի» ուղևորները չեն մոռանա․․․ Պաթը իսկույն տափակապռունկ աքցանով թխլթխկացրեց պատասխան «ո»֊ն։ Հիմա նրանք գիտեն, որ մենք ո՛ղջ ենք։ Իհարկե, նրա մտքով չէր անցնում, որ Լոուրենսը կլքի նրանց, բայց ով գիտի․․․
Նոր ազդանշան լսվեց վերևից, բայց այս անգամ շատ ավելի դանդաղ։ Պաթ Հարրիսը հիշեց, թե ինչպիսի դժկամությամբ էին նրանք ուսումնասիրում Մորզեի այբուբենը։ Տիեզերական դարում դա բոլորովին ժամանակավրեպ էր թվում, տիեզերագնացներն ու տիեզերա֊ինժեներները ամեն կերպ դիմադրում էին, հայտարարելով, թե դա ժամանակի զուր վատնում է, թե ամբողջ կյանքում, թերևս միայն մեկ անգամ պետք գա։
Ըստ երևույթին, իզուր չէին ուսումնասիրել։
― Տա֊տա֊տա, ― զնգում էր խողովակը, ― տա, տի֊տա, տա, տի֊տի, տի֊տի, տա, տի։
Ու ճշտելու համար սկսեցին կրկնել։ Բայց Պաթն ու Կոմոդորը թեկուզև վաղուց չէին վարժվել, արդեն հասկացան։
Հաղորդում են, որպեսզի մենք հորատը հանենք, ― ասաց Պաթը։ ― Դե լավ, սկսենք։
Խողովակը այնպես ուժգին փնչաց, որ ակամա բոլորը վեր թռան։ Անմիջապես ճնշումը հավասարվեց, ու քսաներկու հոգի քար կտրած սպասում էին թթվածնի թարմ շնչին։
Դրա փոխարեն խողովակը լեզու առավ։ Անցքից լսվում էր խուլ, անդրշիրիմյան, բայց միանգամայն պարզորոշ ձայն։ Ըստ երևույթին, ուղևորներից շատ քչերն էին ընդհանրապես երբևէ տեսել խոսակցելու խողովակ, մանկությունից բոլորը սովորել էին այն բանին, որ միայն էլեկտրոնիկան կարող է ձայնը հաղորդել հեռավորության վրա։ Այդ հնի մնացուկը նրանց համար նույնպիսի նորություն էր, ինչպես հեռախոսը կթվար հին հույներին։
― Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսն է խոսում։ Դուք ինձ լսո՞ւմ եք։
Պաթը ափերը խողովակ դարձրած՝ խողովակի մեջ վանկ առ վանկ ասում էր․
― Լավ ենք լսում, պարզ է։ Ինչպե՞ս եք դուք լսում։
― Հիանալի։ Ամեն ինչ կարգի՞ն է ձեզ մոտ։
― Այո՛։ Ի՞նչ է պատահել։
― Դուք մի երկու մետր իջել եք, ուրիշ ոչինչ։ Մենք այստեղ նույնիսկ ոչինչ չնկատեցինք, միայն խողովակներից գլխի ընկանք։ Օդի կողմից ինչպե՞ս եք։
― Օդը լավ է։ Բայց ինչքան շուտ միացնեք պոմպերը, այնքան լավ։
― Մի անհանգստացեք, կսկսենք մղել, հենց որ օդամաքրիչները փոշուց մաքրենք ու երկրորդ հորատը ստանանք Պորտ֊Ռորիսից։ Մենք ընդամենը մեկ հատ պահեստային հորատ ունեինք՝ այն, որ դուք այժմ հանեցիք։ Լավ է, որ գոնե այդ կար։
Ուրեմն, մեկ ժամի չափ կտևի։ Սակայն Պաթին այլ բան էր մտահոգում։ Նա գիտեր, թե Լոուրենսը ինչպես էր ուզում մարդկանց հանել «Սելենից»․ այժմ, երբ փոշեգնացը թեքվել էր, այդ պլանը անիրագործելի է։
― Ի՞նչ կերպ եք ուզում մեզ հանել, ― ուղղակի հարցրեց նա։ Լոուրենսը փոքր֊ինչ շփոթվեց։
― Ես դեռ չեմ մտածել, ինչպես հարկն է, բայց ընդհանրապես մենք կեսսոնին մի հատված էլ կավելացնենք, մինչև այն հասնի «Սելենին»։ Ապա դուրս կհանենք հորի ողջ փոշին։ Մնացած սանտիմետրերը կհաղթահարենք մի կերպ։ Սակայն, մինչ այդ ես մի խնդրանք ունեմ ձեզանից։
― Ի՞նչ։
― Ես իննսուն տոկոսով հավատացած եմ, որ այլևս իջեցում չի լինի, իսկ եթե ես սխալվում եմ, թող այդ հիմա պատահի։ Խնդրում եմ, մի երկու րոպե բոլորդ միասին ցատկեք։
― Իսկ վտանգավոր չէ՞ այդ, ― տատանվեց Պաթը։ ― Հանկարծ խողովակը նորից դուրս պրծնի։
― Անցքը կփակեք, և ուրիշ ոչինչ։ Մի ավելրոդ անցքը ոչ մի դեր չի խաղում։ Այլ բան է, երբ մի ամբողջ լյուկ կտրենք հանենք ― այն ժամանակ նոր իջեցումը բոլորովին տեղին չի լինի։
«Սելենը» շատ բան էր տեսել, բայց այս մեկը, անշուշտ, ամենազարմանալին էր։ Քսաներկու հոգի ամենայն լրջությամբ համերաշխ ցատկում էին մինչև առաստաղ ու նրանից հրվում, որպեսզի ավելի ուժեղ դոփեն հատակին։ Նավապետը լարված հետևում էր խողովակին, որը նրանց կապում էր արտաքին աշխարհի հետ։ Այսպես անցավ մեկ րոպե, ուղևորների համատեղ ջանքերը հանգեցրին այն բանին, որ փոշեգնացը մի երկու սանտիմետր նույնպես նստեց։
Լոուրենսը թեթևացած լսեց Պաթ Հարրիսոնի զեկույցը։ Համոզվելով, որ «Սելենն» այլևս չի իջնի, նա չէր տարակուսում, որ կարող է մարդկանց վերև բարձրացնել։ Ամեն ինչ չէր, որ պարզ էր, բայց պլանն արդեն ուրվագծվում էր նրա գլխում։
Վերջնականապես այն պարզ դարձավ «մտավոր տրեստի» հետ խորհրդակցելուց ու Ծարավի ծովում փորձեր կատարելուց տասներկու ժամ հետո։ Ինժեներական բաժինը մեկ շաբաթում ավելի շատ բան իմացավ լուսնափոշու մասին, քան բոլոր նախորդ տարիների ընթացքում։ Նա արդեն կուրորեն չէր մարտնչում անհայտ հակառակորդի դեմ։ Հաջողվեց բացահայտել թշնամու և՛ ուժեղ, և՛ թույլ կողմերը։
Նոր գծագրերն ու հարմարանքները պատրաստեցին արագ, բայց ոչ հապճեպ։ Հիմնավորապես հիշելով, որ ամեն ինչ պետք է գործի անխափան։ Իսկ եթե գործը գլուխ չգա, լավագույն դեպքում հարկավոր է թողնել կեսսոնն ու նորը ընկղմել։ Իսկ վատթարագույնը․․․ վատթարագույն դեպքում լուսնային փոշին կխեղդի «Սելենի» ուղևորներին։
― Մենք պետք է լուրջ խնդիր լուծենք, ― ասաց Թոմ Լոուսոնը․ նա լուրջ խնդիրները կյանքից շատ էր սիրում։ ― Կեսսոնի ներքին վերջավորությունը փոշու համար բաց է։ Տանիքի թեքությունը թույլ չի տա, որպեսզի կեսսոնը քիփ նստի։ Մինչև փոշին հանոցելը, պետք բաց մնացած տեղը փակել։ Ես ասացի «հանոցե՞լ»։ Սխալ է, այդ նյութը չես հանոցի, այն հարկավոր է դուրս տալ։ Ու այսպես, եթե այդ գործը սկսենք առանց արանքը փակելու, լուսնափոշին ներքևից ներս կլցվի նույնպիսի արագությամբ, ինչպիսի արագությամբ մենք այն կհանենք վերևից։
Թոմը մի թունոտ ժպիտ պարգևեց իր բազմամիլիոն լսարանին․ թե գլուխ ջարդեք, որ ելք գտնե՛ք։ Մի փոքր սպասեց, մտածելու հնարավորություն տալով հեռուստադիտողներին, ապա ձեռքն առավ մոդելը, որ դրված էր ստուդիայի սեղանին։ Այն խիստ պարզ էր, բայց Թոմ Լոուսոնը շատ էր հպարտանում նրանով, որովհետև ինքն էր պատրաստել։ Դիտողներից ոչ մեկը գլխի չէր ընկնի, որ դա ընդամենը ստվարաթուղթ է՝ ալյումինե ներկով պատած։
― Այս խողովակը, ― սկսեց նա, ― պատկերում է հորի այն հատվածը, որը մեզ միացնում է «Սելենի» հետ։ Ինչպես արդեն ես ասացի, այն մինչև պռունկը լցված է լուսնափոշով։ Իսկ այս․․․ ― Թոմը սեղանից վերցրեց կարճլիկ գլանը, մի ծայրից փակ, ― քիփ մտնում է հորի մեջ, ինչպես մխոցը։ Նա շատ ծանր է ու ցած կձգտի, բայց լուսնային փոշին, բնականաբար, թույլ չի տա։
Թոմը ներդրուկը այնպես շրջեց, որպեսզի գլանի հատակը հեռուստախցիկին նայի։ Հետո ցուցամատով սեղմեց մեջտեղում, ու մի փոքրիկ դռնակ բացվեց։
― Սա, այսպես ասած, կափարիչն է։ Քանի դեռ այն բաց է, փոշին այնտեղով ներս է թափանցում ու մխոցը կեսսոնով ցած է իջնում։ Հենց որ մխոցը հասնի հատակին, կափարիչը վերևից տրված հրամանով կփակվի։ Այժմ հորը ներքևի կողմից մեկուսացված է, փոշին կարելի է դուրս տալ։ Շատ հասարակ է թվում, այնպես չէ՞։ Իրականում դա ամենևին այդպես չէ։ Հարյուրավոր պրոբլեմներ են ծագում, որոնց մասին ես ոչինչ չեմ ասել։ Օրինակի համար, երբ կեսսոնը դատարկվի, այն դուրս կլողա արտամղիչ ուժի ազդեցության տակ, իսկ վերջինս մի քանի տոննայի կհասնի։ Գլխավոր ինժեներ Լոուրենսը խելամիտ խարսխասիստեմ է նախատեսել, որը կեսսոնը տեղում կպահի։ Դուք, իհարկե, գլխի ընկաք, որ փոշին հանելուց հետո էլ «Սելենի» տանիքի և կեսսոնի միջև եղած սեպաձև արանքը կմնա։ Թե ինչպես կհաղթահարի միստր Լոուրենսն այդ խոչընդոտը, ես չգիտեմ։ Ու ես խնդրում եմ ձեզ այլևս ոչ մի առաջարկություն չանել, առանց այդ էլ մեզ ողողել են թեթևամիտ գաղափարներով։ Մխոցը, որի մասին ես ասացի ձեզ, պատրաստվել է ու փորձարկվել է ինժեներների կողմից, ավելին՝ այն արդեն ընկղմում են հորի մեջ։ Եթե ես ճիշտ եմ ընկալում այս մարդու արած նշանների իմաստը, մեզ այժմ կմիացնեն Ծարավի ծովը, ու մենք կտեսնենք, թե ինչ է կատարվում տախտակամածի վրա։
Հոթել «Ռորիսի» ժամանակավոր ստուդիան միլիոնավոր հեռուստաէկրաններից անհետացավ, այն փոխարինվեց մի պատկերով, որն այժմ արդեն ծանոթ էր գրեթե ողջ մարդկությանը։
Տախտակամածի վրա ու նրա մոտ արդեն երեք տարբեր չափսի իգլուներ կային։ Արևի վառ լույսի տակ նրանք հիշեցնում էին սնդիկի երեք հսկայական փայլուն կաթիլներ։ Ամենամեծ գմբեթի մոտ կանգնած էր մի փոշեսահնակ, մյուս երկուսը հանդերձանք էին փոխադրում Պորտ֊Ռորիսից։
Ծովից դուրս ցցված կեսսոնը հիշեցնում էր ջրհորը։ Վերևի հատվածը ընդամենը քսան սանտիմետր էր բարձր փոշուց, իսկ անցքը շատ փոքր էր թվում, որպեսզի նրա մեջ մարդ կարողանար խցկվել, մանավանդ սկաֆանդրով։ Սակայն փրկարար աշխատանքների վճռական փուլում սկաֆանդրեր չեն էլ լինի․․․
Ժամանակ առ ժամանակ ջրհորից դուրս էր գալիս գլանաձև շերեփը։ Ոչ մեծ, բայց բավականին հզոր կռունկը այն մի կողմ էր տանում ու թափում։ Փոշու թասակը մի պահ անշարժանում էր Ծովի գորշ հարթության վրա, ապա դանդաղ սկսում էր ցրվել ու անհետանում էր, մինչև դուրս կգար հաջորդ շերեփը։ Դա մի հրապուրիչ բացօդյա ֆոկուս էր, որը հանդիսատեսներին ամեն խոսքից լավ էր պատմում, թե ինչ պետք էր իմանալ Ծարավի ծովի մասին։
Քանի խորանում էր, շերեփը այնքան ուշ֊ուշ էր երևում։ Եվ ահա այն դուրս եկավ միայն կիսով չափ լիքը։
Ճանապարհը բաց է։ Եթե չհաշվենք հատակի «ուղեփակոցը»։
