Ինչ-որ տեղ վերջանում էր հորիզոնը

Փողոցով անցնում ենք ես ու ընկերս՝ այս գրքի հերոս Տիգրան Բաղմանյանը։

Ես կարճահասակ եմ, Տիգրանը՝ բարձրահասակ, Տիգրանն ինձ նայում է վերից.

— Դե պատմիր, տղաս,— ասում է հովանավորի տոնով և այնպես բարձր, որ մեր կողքից անցնող երկու կլորերես աղջիկները փռթկացնում են։

— Մերսի սինյորա,— նրանց է դիմում Տիգրանը։

Աղջիկները կարկամում են.

— Ի՞նչ։

Տիգրանը հանում է լայնեզր գլխարկը.

— Մերսի։

Աղջիկները հեռանում են ծիծաղելով։ Տիգրանը նայում է նրանց հետևից հայրական գորովանքով ու կրկին դիմում է ինձ.

— Ի՛նչ սերունդ է աճում...

Ես ժպտում եմ։

Քաղաքում գրեթե բոլորը ճանաչում են նրան, բոլորը սիրում են՝ սկսած բուլվարում նստող ծերունիներից, որոնց համար նա ով գիտե ինչ հոգեշահ բառեր է գտնում, մինչև պատանիներն ու ջահել աղջիկները, որոնց հետ նա երբեմն «խիստ» է հայրաբար, երբեմն ուրախ կատակաբան, երբեմն թախծոտ հոգեկից, բայց միշտ՝ սրամիտ...

— Ա՜, Կարուզո, մեր խոնարհ հարգանքները, դարձյալ երգո՞ւմ ես։

Անծանոթը կանգնում է, ժպտում.

— Երգում եմ։

— Երգիր, Կարուզո, երգիր...

Անծանոթը ժպտում է.

— Իսկ շատերին դուր է գալիս։

Տիգրանը զարմանում է.

— Հավանո՞ւմ են։

— Հավանում են։

— Առանց խմելո՞ւ։

— Առանց խմելու։

— Փոշուց է,— հառաչում է Տիգրանը։

— Ո՞նց թե։

— Քաղաքի փոշին փչացնում է մարդկանց ճաշակը։

Անծանոթը կոտրված ժպտում է։

— Ծանոթացիր,— ասում է ինձ Տիգրանը,— հրաշալի կոշկակար էր, հետո երգեց։ Առայժմ մեծ հաջողություն չունի, թեև արդեն սովորել է «ր»֊ի փոխարեն «ռ» ասել։

Անծանոթը շփոթվում է.

— Դե լավ, էլի, տո...

Բայց Տիգրանն արդեն նրան չի նայում, ժպտում է, ձեռքը տարել է լայնեզր գլխարկին։

Դիմացից գալիս է մի նիհար աղջիկ.

— Միլեդի։

Աղջիկը հանկարծ քրքջում է։

— Տիգրա՞ն։

— Նո՞ւս։

— Չընդունեցին։

— Ի՞նչ կարդացիր։

— Չարենց՝ «Ես իմ անուշ Հայաստանի...»։

— Եվ չընդունեցի՞ն։

— Չընդունեցին,— տխրում է աղջիկը։

— Ավելի վատ ստուդիայի համար,— ասում է Տիգրանը,— ես քո մեջ Դեզդեմոն եմ տեսնում։ Բայց գուցե դա նրանից է, որ իմ տեսողությունն արտակարգ սուր է։ Հարգանքներս, Ավետ,— մի կողմ է շրջվում ընկերս։

Արտիստը ժպտում է նրան, անցնում։

— Այ, սրան ընդունել են,— շարունակում է Տիգրանը։

Հանկարծ գլխի է ընկնում.

— Ծանոթացեք,— ցույց է տալիս ինձ,— գրող է, թեև գուցե գյուղատնտես պիտի լիներ։ Ինքը մեղք չունի, քննադատներն են սխալվել... Ասենք նրանք էլ մեղք չունեն, գուցե նրանք էլ կահույք պիտի պատրաստեին...

Աղջիկը ձեռքը մեկնում է ինձ, ժպտում է հին ծանոթի նման։ Իսկ Տիգրանի հայացքն արդեն ուրիշ տեղ է։

Մայթով դանդաղ գալիս է մի ծերունի։ Ձեռնափայտով է, հնատարազ, ակնոցով, մտախոհ է, անուշադիր։ Ծերունին չի տեսնում Տիգրանին, մինչդեռ Տիգրանը ժպտում է նրան մի քիչ խորամանկ ու լայնաշուրթ։ Ժպտում է, հանել է գլխարկը։ Ծերունին մոտենում է, հիմա կանցնի մեր մոտով։ Այստեղ Տիգրանը խոնարհվում է և բարձրաձայն ողջունում.

— Բարև ձեզ, պարոն Մարգար։

Ծերունին բարձրացնում է գլուխը, մեղավոր ժպտում մի մարդու նման, որ չի նկատել մտերիմ ծանոթին.

— Ասու պարին,— ասում է վանեցու առոգանությամբ։ Հետո կանգնում է, մեղքը քավելու համար մեկնում է ձեռքն ու մրմնջում.

— Ուշքս վրաս չէր, է, ի՞նչ կա, ի՞նչ չկա...

Հանկարծ լրջանում է։

Տիգրանը ժպտում է ավելի ու ավելի պայծառ, մինչդեռ ծերունու շուրթերի անկյուններում խտանում է բարկությունը.

— Զեվզեկ...

Մենք ծիծաղում ենք։

Ծերունին հեռանում է։

Ախր ծերունին Տիգրանի հայրն է, Բաղմանյանց պարոն Մարգարը...