Հորդուբալ

Չնայած այս պատմությունը իր բոլոր մանրամասնու-

նություններում արտացոլում է իրական եղելություն,

սակայն ամբողջությամբ առած մտածածին է։ Հեղինակը

չի կամեցել կոնկրետ մարդկանց ու անցքեր պատկերել։

I

Ահա այն ուղևորը, պատուհանից երկրորդը, ճմռթված կոստյումով, դե ո՞վ կասի, թե նա Ամերիկայից է գալիս։ Իսկապես էլ, երբեք չէի հավատա։ Ամերիկացիները մարդատարով չեն ուղևորվում, այլ միայն ճեպընթացով, այն էլ մի գլուխ փնթփնթում են։ Իբրև Ամերիկայում գնացքները մերոնց թայը չեն, վագոնները ավելի երկար են, այնտեղ ճեփ֊ճերմակ ուեյթն^[1] սառույցով ջուր է ման ածում ու այսկրիմ։^[2] Լսե՞լ եք։ «Ալլո, բոյ, ― մռնչում է այդպիսի ամերիկացին։ ― Գարեջուր բեր այստեղ, մի մեծ աման գարեջուր, բոլորին մեկական գավաթ, թեկուզ հինգ դոլար լինի՝ կվճարեմ, դեմ»։^[3] Է՛հ, եղբայրներ, անտեղի ինչ խոսես, իսկական ապրուստը Ամերիկայում է որ կա։

Պատուհանի կողմից երկրորդ ուղևորը հոգնած, քրտնած ննջում է բերանը բաց, իսկ գլուխը ճոճվում է, ասես անկենդան լինի։ Աստվա՜ծ իմ, անցել է տասնմեկ, տասներեք, տասնչորս, տասնհինգ օր։ Տասնհինգ օր ու գիշեր նստել ճամպրուկին, քնել հատակին կամ նստարանին, ջուր կտրել մինչև շապիկը, փայտանալ, ցնդել մեքենաների աղմուկից, արդեն տասնհինգերորդ օրն է։ Է՛հ, գոնե ճար լիներ ոտքերը պարզելու, մի խուրձ խոտ դներ գլխի տակ ու քնե՜ր, քնե՜ր, քնե՜ր։

Պատուհանի մոտ նստած հաստ հրեուհին զզվանքով քաշվում է անկյուն։ «Մեկ էլ տեսար քնեց ու պարկի պես ընկավ վրաս․ ով գիտի, թե ինչ է պատահել սրան․ ամբողջովին ճմրթված է, ոնց որ թավալ տված լինի գետնին։ Մի տեսակ տարօրինակ ուղեկից է, հեռու չքաշվե՞մ։ Ա՛խ, տեր աստված, ե՞րբ տեղ կհասնենք»։

Պատուհանի կողմից երկրորդ ուղևորը թեքվում է առաջ և, ցնցվելով, արթնանում։

― Այ թե շոգ է, հը՞, ― զգուշությամբ փորձում է խոսակցություն սկսել խանութպանի նման ծերուկը։ ― Հեռո՞ւ եք գնում։

― Կրիվոյ, ― դժվարությամբ արտասանում է «տարօրինակ» ուղեկիցը։

― Այդպես, այդպես, Կրիվոյ, ― գլխով է անում խանութպանը, ընկած֊ելած մի մարդ։ ― Իսկ հեռվի՞ց։ Հեռո՞ւ տեղից եք գալիս։

Պատուհանի կողմից երկրորդ ուղևորը չի պատասխանում, խոշոր, կեղտոտ ձեռքով սրբելով քրտնած ճակատը․ երևում է, թուլությունից գլուխը պտտվում է։ Խանութպանը ֆսֆսացնում է նեղացած ու շուռ գալիս դեպի պատուհանը։ Իսկ հարևվանը վախենում է նույնիսկ աչքերը վեր բարձրացնել, հայացքը հառել է թքոտած հատակին ու սպասում է՝ հո նորից իրեն չեն դիմելու։ Այն ժամանակ ինքը կբացատրի՝ այո, հեռվից է գալիս։ Ասեմ ձեզ, հենց բուն Ամերիկայից։ ― Ահա թե ի՜նչ, բուն Ամերիկայից։ Եվ այդքան հեռու տեղից հյո՞ւր եք գալիս։ ― Ոչ, ես տուն եմ գնում։ Կրիվոյ։ Այնտեղ ես կին ունեմ ու աղջիկ։ Անունը Հաֆյա է, Հաֆյա։ Երբ մեկնում էի, երեք տարեկան էր։ ― Այդպես, ուրեմն, Ամերիկայից։ Եվ երկա՞ր եք ապրել այնտեղ։ ― Ութ տարի։ Այո, արդեն ութ տարին լրացավ։ Եվ այդ ամբողջ ժամանակ ես մի տեղ ջոբ^[4] ունեի։ Աշխատում էի իբրև մայներ։^[5] Ջոնսթոնում։ Այնտեղ ինձ հետ մի հայրենակից էր աշխատում, անունը Միխալ Հոբոկ։ Տալամաշցի Միխալ Բոբոկը։ Գերանը նրան տակով արեց, հինգ տարի եղավ արդեն։ Այդ օրվանից մարդ էլ չկար, հետը խոսեի, ասեմ ձեզ․ դե, ամերիկացիների հետ ինչ խոսես․․․ Բոբոկն ուրիշ, Բոբոկը սովորել էր նրանց լեզուն․ բայց գիտեք, երբ մարդ կին ունի, խելք ու միտքը հենց էն է, թե ոնց ամեն բան տեղը տեղին պատմի նրան։ Իսկ մի՞թե օտար լեզվով կարող ես պատմել։ Իսկ նրա անունը Պոլանա է։ ― Հապա ո՞նց էիք աշխատում, թե որ նրանց լեզուն չգիտեք։ ― Բա՜ն ասաց՝ ո՛նց։ Ձեն էին տալիս ինձ՝ ա՛լլո, էհե՜յ։ Հորդուբալ։ Ու ցույց էին տալիս իմ ջոբը․ Օրը յոթ դոլար էի գցում, էն աստված, սևեն։^[6]Մենակ թե Ամերիկայում ամեն ինչ թանկ է, պարոններ։ Ապրուստի համար օրական երկու դոլարն էլ չի հերիքում։ Իսկ գիշերելու համար՝ շաբաթը հինգ դոլար։

Այստեղ խոսքի մեջ է մտնում դիմացի ուղևորը։ ― Սակայն, Հարդուբալ, դուք կարող էիք կարգին փող կուտակել։ ― Դե իհարկե, կուտակել կարելի էր։ Միայն թե ես ուղարկում էի տուն, կնոջս։ Ասացի՞, որ նրա անունը Պոլանա է։ Ամեն ամիս հիսուն, վաթսուն դոլար, պարոնայք, պատահում էր նույնիսկ իննսուն։ Բայց այդ միայն այն ժամանակ, երբ Բոբոկը դեռ ողջ էր․ գրագիտություն ուներ նա։ Աչքաբաց տղա էր այդ Բոբոկը, միայն թե արդեն հինգ տարի եղավ, ինչ գերանը տակով արեց նրան։ Այդ օրվանից ես էլ չէի կարողանում փողը տուն ուղարկել ու գնում էի բենկ։ Կհավատա՞ք, երեք հազարից ավելի հավաքվեց, իսկ հետո ինձ թալանեցին, փողերս կորան։ ― Ի՜նչ եք ասում, Հորդուբալ։ Իես, սեր,^[7] երեք հազար ու մի բան էլ ավելի։ ― Եվ դուք նրան դատի չտվի՞ք։ ― Է՛հ, մի խոսեք։ Որտե՞ղ տաս։ Նա թփթփացրեց ուսիս՝ օքեյ հա օքեյ, միայն թե պետք է էդվանս վճարես։ Ֆորմենը ասաց նրան՝ յու ար էսվայն,^[8] ու ինձ ետ բերեց։ Այ թե ինչպիսի բաներ են պատահում Ամերիկայում, ասեմ ձեզ։ Ախր դա ահագին գումար է, ամբողջ մի կարողություն։ Երկնային տեր, ինչպիսի՜ դժբախտություն։ Երեք հազար դոլար, մեր փողով ինչքա՞ն կանի։

Յուրայ Հորդուբալը լիովին բավարարված է․ հենց որ սկսեցի պատմել, բոլորդ աչքներդ տնկեցիք ինձ վրա։ Ամբողջ թրեյնից^[9] կթափվեն մտիկ տալու այն մարդուն, որի երեք հազար դոլարը գողացել են Ամերիկայում։ Իես, սեր։ Այո, այդ ես եմ․․․ Յուրայ Հորդուբալը բարձրացնում է աչքերն ու դիտում հարևաններին․ հաստլիկ հրեուհին սեղմվում է անկյունին, խանութպանը նեղացած նայում է պատուհանից դուրս ու անձայն ինչ֊որ բան ծամում, զամբյուղը ծնկներին դրած մորաքույրը նայում է Հորդուբալին հանդիմանական հայացքով։

Յուրայ Հորդուբալը նորից է փակվում ինքն իր մեջ։ Դե լավ, չեմ խցկվի․ հինգ տարի ոչ ոքի հետ չեմ խոսել, ու ոչինչ։ ― Հորդուբալ, ուրեմն ինչպես, դուք Ամերիակայից վերադառնում եք առանց մի գրոշի՞։ ― Չէ, ինչ եք ասում, իմ ջոբը լավ էր, միայն թե էլ փողերս բենկ չէի դնում, յու բեթ։^[10] Սնդուկի մեջ էի պահում, պարոն, բանալին էլ շապիկիս տակ, և ուրիշ ոչինչ։ Տուն եմ տանում յոթ հարյուր դոլար։ Vell,^[11] սեր, էլի կապրեի այնտեղ, միայն թե մնացի առանց էմփլոյմենթի։^[12] Եվ այն էլ ութ տարի հետո։ Լոկաուտ էր, սեր։ Ածուխը շատ շատ էր, թե ինչ։ Մեր փիթից^[13] վեց հարյուր մարդ լիվ^[14] ստացան, պարոն։ Ամեն տեղից մի գլուխ ազատում էին։ Ոչ մի տեղ աշխատանք չկար։ Դրա համար էլ ես վերադառնում եմ։ Տուն, հասկանո՞ւմ եք։ Ինձ մոտ, Կրիվոյ։ Ես այնտեղ կին ունեմ ու մի հողակտոր։ Այն ժամանակ Հաֆյան երեք տարեկան էր։ Յոթ հարյուր դոլար եմ տանում թևիս տակ, նորից կսկսեմ տնտեսությամբ զբաղվել․․․ Կամ կվարձվեմ ֆեքթորիում,^[15] կամ կգնամ անտառ կտրելու։ ― Հորդուբալ, իսկ ձեր կնոջն ու աղջկան չէի՞ք կարոտում։ ― Կարոտում էի, աստված վկա։ Բայց դե գիտեք, փող էի ճամփում նրանց ու մտածում՝ այ սա կովի համար է, սա՝ մի կտոր հողի, սա՝ Պոլանային՝ որևէ բանի համար, ինքն ավելի լավ կիմանա։ Ամեն մի դոլարը հաշվված էր, իսկ երբ փողը պահ էի տալիս բենկ, մտածում էի՝ ահա և ամբողջ մի նախիր կով։ Իես, սեր, հենց այդ փողերն էլ գողացան։ ― Իսկ ձեր կինը գրո՞ւմ էր ձեզ։ ― Չէ, չէր գրում։ Նա անգրագետ է։ ― Իսկ դո՞ւք նրան։ ― No, sir. Can't wrife, sir,^[16] Այն օրից, ինչ Միխալ Բոբոկը մեռավ, ես ոչ մի բան չեմ ուղարկել կնոջս։ Միայն փող եմ ետ գցել։ ― Բայց գոնե հեռագիր տվե՞լ եք նրան, որ գալիս եք։ ― Դե, ի՜նչ եք ասում, ափսոս չի դրա վրա փող ծախսել։ Հետո, փոստատարին տեսներ, կվախենար, իսկ ինձանից չի վախենա։ Հա՛֊հա՛։ Ինչ ասել կուզի։ ― Իսկ գուցե մտածի, որ դուք մեռել եք, Հորդուբալ․ ախր այդքան տարի լուր չի ստացել ձեզանից։ ― Մեռե՞լ եմ։ Ինձ պես մուժիկը մեռնի՞։

Յուրայ Հորդուբալը տնտղում է իր հանգուցավոր ձեռքերը։

Իր նման մուժի՜կը։ Բա՜ն ասին․․․ Պոլանան խելոք է, Պոլանան գիտի, որ ես կվերադառնամ։ ― Աստված բոլորիս տերն է։ Իսկ ինչ, եթե Պոլանան ողջ չի։ ― Shut up, sir:^[17] Երբ ես գնացի, նա քսաներեք տարեկան էր, և ամուր էր, սեր, ոնց որ պարան։ Դուք Պոլանային չգիտեք։ Այդպիսի փողերով, ուզում եմ ասել՝ այն դոլարներով, որ ես ուղարկում էի նրան, ու Պոլանան չապրի՜․․․ No, thank you.^[18] Ջղայնացած խանութպանը պատուհանի մոտ կապույտ թաշկինակով քրտինքն է սրբում։ Գուցե նորից ասի՝ համա՜ թե շոգ է։

Ի՜նչ եք ասում, սեր։ Դուք սա շո՞գ եք համարում։ Այ, թե որ լոուերդեքում^[19] լինեիք։ Կամ անտրացիտի հանքահորում։ Այնտեղ նիգգերներին են ուղարկում, բայց ես դիմացա, իես, սեր։ Յոթ դոլարով։ Ա՛լլո, Հորդուբալ։ Ա՛լլո, you niggers:^[20] Այո, պարոն, մարդ կարող է շատ բանի դիմանալ։ Ձին՝ չէ։ Ձիերին չէր կարելի իջեցնել այնտեղ ներքև՝ վագոնիկները քաշելու։ Շատ շոգ էր, պարոն։ Կամ լոուերդեքը նավում․․․ Մարդը շատ բանի կդիմանա, միայն թե համաձայնության գաս։ Քեզնից պահանջում են, իսկ թե ինչ՝ գլուխ չես հանի․ դե, նրանք էլ բղավում են, չարանում, ձեռքերը տարածում․․․ Իսկ փորձեք Համբուրգում իմանալ, թե ոնց գնաս Կրիվոյ։ Նրանք կարող են ինձ վրա բղավել, իսկ ես՝ ոչ։ Ամերիկա ես ուզում գնալ՝ բանը հեշտից էլ հեշտ է․ մեկը ձեզ կնստեցնի շոգենավ, մյուսը կդիմավորի, իսկ ահա ետ գալ, պարոն, ետ գալ ոչ ոք չի օգնի։ No, sir. Տուն հասնելը դժվար է, պարոն։

Եվ Յուրայ Հորդուբալը գլուխն է օրորում։ Եվ ահա նա ինքն էլ է օրորվում, ճոճվում է մի կողմից մյուսը, ծանր, անկենդան։ Յուրայը նիրհում է։ Հաստլիկ հրեուհին պատուհանի մոտ դժգոհությամբ շուրթերն է սեղմում, զամբյուղը ծնկներին դրած մորաքույրն ու խանութպանը արտահայտիչ հայացքներ են փոխանակում։ Այո, այո․ այ թե ժողովուրդ է լույս ընկել։ Տավար։

II

Այդ ո՞վ է քայլում այնտեղ, հովտի մյուս կողմով։ Տես, տես, կարճ ճաքավոր կոշիկներո՜վ։ Մեխանի՞կ է արդյոք։ Ձեռքին սև ճամպրուկ ունի․ անծանոթը բարձրանում է բլրակն ի վեր․ այդքան հեռու չլիներ, կարելի էր ձեռքերը դնել բերանին ու ձայն տալ՝ փա՜ռք տեր մեր Հիսուս Քրիստոսին, անցորդ, ժամը քանի՞սն է։ ― Երկուսն անց է, հովիվ։ Այդքան հեռու չլինեիր, ես էլ կհարցնեի՝ ո՞ւմ կովերն ես պահում։ ― Իսկ դու կբացատրեիր՝ ահա սրանք, Կնտակը, Չալոն, Աստղիկը, Շեկոն ու այդ հորթը Պոլանա Հորդուբալովայինն են։ ― Այդպես, այդպես, տղա, լավ կովեր են, մարդու քեֆը գալիս է, միայն թե մի թողնի իջնեն Սև առվի կողմը, այնտեղ խոտը թթվահամ է ու ջուրը դառը։ Այդպես, ուրեմն, նա միայն երկու կով ուներ։ Իսկ ինչ է, տղա, միգուցե նա եզնե՞ր էլ ունի։ ― Տեր իմ աստված, էն էլ ինչպիսի՜ եզներ։ Պոդոլյան, եղջույրները ոնց որ պարզած ձեռքեր։ Երկու եզ, պարոն։ ― Դե, իսկ ոչխարնե՞ր։ ― Ոչխարներ էլ, խոզեր էլ, պարոն․ դրանք արածում են հրեն վերևը, Գեշ Պոլոնինում։ Պոլանան խելոք է ու հարուստ։ ― Իսկ ամուսին ունի՞։ Ի՞նչ ես ձեռքդ թափ տալիս, մի՞թե նա գլխավոր չունի։ Է՜հ, տղա, յուրաիններին չե՞ս ճանաչում՝ ձեռքը տարել է աչքերին ու կանգնել մնացել, ոնց որ քոթուկ։

Յուրայի սիրտը խփում էր արագ֊արագ․ նա կանգ է առնում շունչը ետ բերելու․ «օ՛ֆ֊օ՛ֆ․․․ օ՛ֆ֊օ՛ֆ»։ Դա նրա ուժերից վեր է ու այնպես անակնկալ․ Հորդուբալը շնչասպառ է լինում, ինչպես ջուրն ընկած մարդը․ հանկարծ նա հայտնվում է իր տանը։ Տա՜նը։ Մի երկու քայլ էլ չէր արել քարքարոտ հեղեղատով, որ հիշողությունները վրա տվին․ այո, այո, այս հեղեղատը հնուց ի վեր այստեղ է, ինչպես և հովիվների կրակներից խանձված այդ փշաթփերը․ առաջվա պես քարքարոտ փլվածքում ծաղկում է խռնդատը, արահետը կորչում է ուրցի ու չոր խոտերի մեջ․․․ ահա և մամռապատ քարը, օձասխտորը, գիհու ծառը, ահա անտառի եզրը, կովի չորացած կեղտը, հովվական լքված քողտիկը․ չկա այլևս Ամերիկան և չկան ութ տարիները․ ամեն, ամեն ինչ այնպես է, ինչպես եղել էր․ ուղտափշի տերևներին նստած փայլուն բզեզը, լպրծուն խոտերը, հեռավոր զանգերի ղողանջը, Կրիվոյի վերևի թամբարդը, բոշխի մուգ֊դարչնագույն մացառուտներից և տան ճանապարհը․․․ Ճանապարհ, որով անաղմուկ քայլում է երբեք Ամերիկայում չեղած լեռնցին, ճանապարհ, որից կովերի ու անտառի հոտ է գալիս, որը տաքացել է արևից, ինչպես հացի փուռ․ ճանապարհ, որ ձգվում է ներքև, դեպի հովիտը, անասունների ոտքերի տակ, ճահճուտը՝ չլմփում, և կածանը գնում կորչում է անտառի թավուտում․ չէ, սեր, սա ձեզ համար Ջոնսթոնի խարամաբետոնե մայթը չի, որ ճռճռում է ներբանիդ տակ։ Ոչ ռեյլինգներ^[21] կան, ոչ դեպի մայնե^[22] քայլող անբոխներ՝ չորս կողմ ոչ մի շունչ, ոչ մի հոգի, միայն ներքև ձգվող արահետ, առվակ ու բոժոժները ծլնգացնող հոտեր․․․ Տուն տանող ճանապարհ, վերադարձ, գառների վզերին կապած զանգակներ և առվակի ափին կապույտ ծաղիկներ․․․

Յուրայ Հորդուբալը քայլում է լայն֊լայն քայլերով ― ի՜նչ է նրա համար ճամպրուկը, ի՜նչ է ութ տարին․ չէ որ սա տան ճանապարհն է, ոտքերն իրենք են քեզ թռցնում։ Այսպես աղջամուղջին արոտներից նախիրն է վերադառնում․ լիքը կուրծերով կովերը զանգակներն են զնգացնում՝ բի՜մ֊բա՛մ, բի՜մ֊բա՛մ, ծլնգում են հորթերի բոժոժները․․․ Իսկ ինչ, եթե նստի այստեղ ու սպասի մութն ընկնելուն։ Մտնի գյուղ զանգերի ղողանջի տակ, երբ կանայք դուրս են գալիս արտասանդուղք, իսկ տղամարդիկ կանգնած են լինում ցանկապատների մոտ․ մտիկ արեք, մտիկ, այդ ո՞վ է գալիս մեր կողմը։ Իսկ ես, ոնց որ նախիրը արոտատեղից, ուղիղ քշում եմ դեպի բաց դարբասը, բարի երեկո, Պոլանա։ Ահա և ես, այն էլ ոչ ծակ գրպանով։

Կամ ոչ, ավելի լավ է սպասեմ գիշերվան, մինչև տավարը անցնի, բոլորը քուն մտնեն, ու նոր պատուհանը թակեմ․ Պոլանա, Պոլանա։ ― Օ՜, Հիսուս Քրիստոս, ո՞վ է այնտեղ։ ― Ես եմ, Պոլանա։ Ուղիղ քեզ մոտ եմ եկել։ ― Օ, փառք աստծու։ ― Իսկ որտե՞ղ է Հաֆյան։ ― Հաֆյան քնած է։ Արթնացնե՞մ։ ― Չէ, չէ, թող քնի։ ― Դե, փա՜ռք, աստծու։

Հարդուբալը քայլում է ավելի արագ։ Էն աստված, մարդ թեթև է քայլում, եթե մտքերը շտապում֊աճապարում են։ Այո, որքան էլ վազես, ետևից չես հասնի։ Մտքերը քեզնից առաջ են անցնում, մտքումդ դու արդեն արոսենու մոտ ես, որ կանգնած է գյուղի եզրին․ քը՛շ, քը՛շ սագեր․․․ Ահա և դու տանն ես։ Մարդ ուզում է կոկորդով մեկ բղավել՝ էհե՜յ, մարդիկ, ինչքան կաք֊չկաք, տեսեք ո՜վ է գալիս, ի՜նչ ամերիկացի, պա՛հ֊պա՛հ֊պա՛հ, զարմացեք, boys^[23] ― ա՛լլո։ Իսկ հիմա լուռ՝ ահա նա, քո տունը։ Պոլոնան բակում վուշ է ծեծում։ Մոտենաս ետևից ու աչքերը փակես։ ― Յուրայ։ ― Ինչպե՞ս իմացար, Պոլանա։ ― Փառք աստծու, Յուրայ, ես ու չճանաչեմ քո ձեռքերը․․․

Հարդուբալը վազում է հովտի միջով, չզգալով ձեռքի ճամպրուկը, որի մեջ ամփոփված է ողջ Ամերիկան․ կապույտ շապիկներ, մանչեստրե կոստյում և թեդդի―բեր^[24] Հաֆյայի համար․ Պոլանա, ահա քեզ համար էլ զգեստի կտոր, Ամերիկայում են այսպիսի շոր հագնում․ ահա հոտավետ օճառ ու շղթայով handbag։^[25] Իսկ սա flashlight^[26] է, Հաֆյա, սեղմում ես կոճակը՝ և լույս է տալիս․ իսկ այստեղ թերթերից հանած նկարներ են, քեզ համար եմ կտրել պահել։ Գիտե՞ս ինչքան շատ էին, աղջիկս, ութ տարի հավաքում էի, բայց ստիպված էի թողնել, սյութքեյսում^[27] չտեղավորվեց։ Սպասիր, այստեղ ինձ մոտ էլի ինչ֊որ բան կա։

Փառք աստծու, ահա և առուն։ Ոչ մի երկաթե կամուրջ, միայն ջրի մեջ շարված քարեր․ պետք է ձեռքերդ թափահարելով մեկից մյուսի վրա ցատկես։ Է՝, եղբայր, իսկ ահա այստեղ, լաստենու մացառուտում, մենք դեռևս երեխա ժամանակ ոտից֊գլուխ ջուր կտրած, վարտիքներս քշտած, խեցգետին էինք որսում․ իսկ տեսնես մնո՞ւմ է այն խաչը, որ տնկած էր ճամփի ոլորանում։ Փառք աստծու, ահա նա, թեքվել է կողքի, բայց դեռ կանգնած է այնտեղ, փոշուց տաք ու փափուկ գյուղական ճամփի եզրին, որից անասունի, խոտի ու հաճարի հոտ է գալիս։ Հիմա կերևա Միհալչուկովի պարտեզի ցանկապատը․ ահա, իսկույն էլ հայտնվեց․ ծածկվել է ընկուզենիներով ու յասամանով, էլի այնպես երեսի վրա թողած, ինչպես որ կար։ Փառք քեզ, աստված, ահա և ես գյուղում եմ։ Բարի գալուստ, Յուրայ Հորդուբալ։ Եվ Յուրայ Հորդուբալը կանգ է առնում․ սատանան գիտե, թե ինչու հանկարծ ճամպրուկն այդպես ծանրացավ։ Պետք էր քրտինքը սրբել։ Է՛խ, աստված իմ, ինչո՞ւ առվում չլվացվեցի․ հարկավոր է հանել ածելին ու հայելին և ջրի մոտ սափրվել։ Թե չէ իսկապես գնչու եմ դարձել, թափառաշրջիկ, ավազակ։ Ետ չդառնա՞մ ու լվացվեմ, քանի դեռ Պոլանայի աչքին չեմ երևացել։ Չէ, կարիք չկա, Հորդուբալ, արդեն տեսել են քեզ։ Միհալչուկովի ցանկապատի ետևի կռատուկով ծածկված խրավանդից զարմացած մի մանչուկ աչքերը չռել է քեզ վրա։ Ձայն տուր նրան, Հորդուբալ, հարցրու․ «Ո՞ւմ տղան ես, հո Միհալչուկովինը չե՞ս»։ Եվ մանչուկը փախչում֊ծլկում է, չլմփացնելով բոբիկ տոտիկներով։

Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե գյուղը շրջանցի և տուն հասնի ետևի կողմից, մտածում է Հորդուբալը։ Այդպես կարելի է, բայց մեկ էլ տեսար հարձակվեցին վրաս․ «Է՛յ դու, այդպես ո՞ւր ես խցկվում։ Քեղիդ շուռ տուր, թե չէ մի լավ կդաղեմ մտրակով»։ Ճար չկա, ստիպված է անցնել գյուղի միջով․ օ՛հ, տեր աստված, գոնե ճամպրուկն այսպես ձեռքը ցած չքաշեր։

Խորդենիով պատուհանի ետևում կնոջ դեմք, դեղնաչք արևածաղիկներ․ մի պառավ ինչ֊որ բան է թափում բակում, երեխաները կանգ են առնում ու աչքերը տնկում նրա վրա․ է՛յ, էհե՜յ, մի օտար մարդ է գալիս։ Կիրիլ պապիկը շրթունքներն է ծամում և նույնիսկ աչքը չի բարձրացնում վերև․ սրտի մի հարված ևս, ― և աստված հետներս ― Յուրայը, գլուխը կռացնելով, ներս է մտնում իր տան դռնից։

Իր տա՞ն։ Ախր դու սխալվեցիր, խելառ։ Մի՞թե սա Հորդուբալի փայտե խրճիթն է, փայտե գոմն ու գերանակապ ամբարը։ Ախր սա ամբողջ մի կալվածատուն է․ քարաշեն տունը ծածկված է կղմինդրով, բակում ջրհորն է՝ երկաթյա պոմպով, երկաթե գութանն ու փոցխը, ― կալվածք և ուրիշ ոչինչ․ շուտ, Հորդուբալ, շուտ հեռացիր այստեղից քո փոքրիկ սև ճամպրուկով, քանի դեռ տան տերը դուրս չի եկել ու ասել․ «Դե, ի՞նչ ես հոտվտում այստեղ»։ ― «Բարի օր, տան տեր, արդյոք Պալանա Հորդուբալովան այստեղ չի՞ ապրում․․․ Ներողություն եմ խնդրում, ինչպես երևում է, ես մի փոքր սխալվել եմ»։

Արտասանդուղք է դուրս գալիս Պոլանան ու կանգ առնում՝ տեղում քար կտրած։ Ձեռքերը ջղաձգորեն սեղմելով կրծքին, նա շնչում է ծանր ու ընդհատ, առանց վախեցած աչքերը ամուսնուց հեռացնելու։

1. ↑ waiter ― մատուցող (անգլ․)։
2. ↑ ice-cream ― պաղպաղակ (անգլ․)։
3. ↑ damn ― սատանան տանի (անգլ․)
4. ↑ job ― աշխատանք (անգլ․)։
5. ↑ miner ― հանքափոր (անգլ․)
6. ↑ յոթ (անգլ․)։
7. ↑ jes, sir ― այո, սեր (անգլ․)։
8. ↑ Yoy are a svine ― դուք խոզ եք (աղավաղվ․ անգլ․)։
9. ↑ train ― գնացք (անգլ․)։
10. ↑ you bet ― հանգիստ եղեք (անգլ․)։
11. ↑ vell ― լավ (անգլ․)։
12. ↑ employment ― աշխատանք (անգլ․)։
13. ↑ pit հանքահոր (անգլ․)։
14. ↑ leave ― արձակում (անգլ․)։
15. ↑ factory ― ֆաբրիկա (անգլ․)։
16. ↑ Ոչ, սեր։ Ես գրել չգիտեմ, սեր (անգլ․)։
17. ↑ Լռեցեք, սեր (անգլ․)։
18. ↑ Չէ, շնորհակալ եմ (անգլ․)։
19. ↑ lowerdek ― ներքևի տախտակամած (անգլ․)։
20. ↑ էյ, դուք, նեգրե՛ր (անգլ․)։
21. ↑ railing ― այստեղ՝ ճաղեր, որոնք պահպանում են մայթը փողոցային երթևեկության ամենաբանուկ տեղերում (անգլ․)։
22. ↑ mine ― հանքափոր (անգլ․)։
23. ↑ տղերք (անգլ․)։
24. ↑ Teddi-bear ― խաղալիք֊արջ (անգլ․)։
25. ↑ պայուսակ (անգլ․)։
26. ↑ գրպանի լապտեր (անգլ․)։
27. ↑ Suitcase ― ճամպրուկ (անգլ․)։