Նորից նստեցի։ Ամբողջ մարմնով ցնցվում էի։ Վերցրի ծխամորճս․ տանը մեռելային լռություն էր տիրում, և այրին ոչինչ չէր իմանա։ Անցավ երկար ժամանակ, ապա լսեցի հեռվում քաղաքային ժամացույցի զարկերը՝ բո՛ւմ, բո՛ւմ, բո՛ւմ։ Տասներկու անգամ։ Նորից ամեն ինչ խաղաղվեց, ավելի քան երբևէ։ Շուտով մթության միջից լսեցի ներքևի ծառերից մեկի կոտրվող ճյուղի ձայնը։ Լուռ նստած՝ ունկնդրում էի։ Շուտով ականջիս հասավ հազիվ լսելի մի ձայն «մյաո՜ւ մյաո՜ւ»։ Կարծես կատու էր մլավում։ Լավ է, ասացի ու ինքս էլ կրկնեցի նույն «մյաու, մյաուն», որքան կարող էի մեղմ։ Այնուհետև հանգցրի մոմը, պատուհանից սողոսկեցի մարագը, սահեցի դուրս և սողալով հաստ ծառերին։ Անկասկած, դա Թոմ Սոյերն էր, որ ինձ էր սպասում։
==Գլուխ երկրորդ==
Ծառերի միջով անցնող շավղով, ոտքներիս ծայրերին հենված՝ գնացինք այրու պարտեզի ծայրը։ Շարժվում էինք կռացած, որպեսզի ճյուղերը մեր գլուխները չճանկռեն։ Խոհանոցի մոտով անցնելիս ոտքս դեմ առավ մի արմատի, և վայր ընկա։ Թխկոց լսվեց։ Կուչ եկանք ու լուռ նստեցինք։ Միսս Ուոթսոնի հաղթանդամ նեգրը, որի անունը Ջիմ էր, նստած էր խոհանոցի դռանը․ մենք նրան բավական պարզ տեսնում էինք, որովհետև դռան հետևում լույս կար։ Նա վեր կացավ ու վիզը երկարացնելով՝ լարեց լսողությունը․
― Ո՞վ է։
Նա մի քիչ էլ ականջ դրեց, ապա ոտքերի մատներին հենված՝ մոտեցավ, կանգնեց ուղիղ մեր արանքում։ Մենք գրեթե կարող էինք նրան շոշափել։ Այսպես երևի րոպեներ անցան, և ոչ մի ձայն չլսվեց, թեև իրար այնքան մոտ էինք կանգնած։ Ոտքիս կոճի մոտ սկսեց քոր գալ, բայց ես չհամարձակվեցի քորել։ Շուտով ականջս էլ քոր եկավ, թիկունքս էլ՝ ուսերիս մեջտեղը։ Այնպիսի վիճակում էի, որ եթե չքորեի, կմեռնեի։ Հետագայում էլ այդ բանը մի քանի անգամ նկատել եմ։ Եթե դուք հարգարժան մարդկանց շրջապատում եք կամ հուղարկավորության եք գնացել, կամ փորձում եք քնել, երբ ձեր քունը չի գալիս, մի խոսքով, եթե այնպիսի մի տեղում եք, որ քորել հնարավոր չէ, միանգամից հազար տեղ քոր կգա։
Շուտով Ջիմն ասաց․
― Ասացեք, ովքե՞ր եք։ Որտե՞ղ եք։ Անիծվեմ, եթե ձայն չեմ լսել։ Լավ, ես գիտեմ, թե ինչ կանեմ, կնստեմ այստեղ, մինչև նորից լսեմ։
Եվ նա նստեց գետնին, իմ ու Թոմի արանքում, մեջքը հենեց մի ծառի և ոտքերը պարզեց այնքան, որ մի ոտքը հասավ իմ ոտքին։ Քիթս էլ սկսեց քոր գալ՝ այնպես, որ աչքերս լցվեցին արտասուքով։ Բայց չքորեցի։ Հետո քթիս մեջ սկսեց քոր գալ, հետո էլ՝ քթիս տակը։ Չգիտեի, թե ինչ անեմ, որ հանգիստ նստեմ։ Այս դժբախտությունը շարունակվեց վեց֊յոթ րոպե, բայց ինձ ավելի երկար թվաց։ Այժմ քոր էր գալիս տասնմեկ տեղ։ Թվում էր, թե այլևս ոչ մի րոպե չեմ կարող դիմանալ։ Ատամներս սեղմել էի իրար և փորձում էի զսպել ինձ։ Հենց այդ ժամանակ Ջիմի շնչառությունը ծանրացավ, նա խռմփաց, քորն էլ շուտով անցավ։ Թոմը հազիվ լսելի ձայնով ինձ նշան արեց, և մենք թաթերի ու ծնկների վրա սողալով՝ հեռացանք։ Երբ արդեն տասը ոտնաչափ հեռացել էինք, Թոմը շշնջաց ականջիս, թե կատակի համար Ջիմին ուզում է կապել ծառից։ Բայց ես առարկեցի․ նա կարող էր արթնանալ, աղմուկ բարձրացնել և կիմանային, որ ես ներսում չեմ։ Հետո Թոմն ասաց, որ իր մոտ շատ մոմ չկա, ուզում է մտնել խոհանոց և մի քանի հատ վերցնել։ Ես չէի ուզում, որ նա այդպիսի փորձ կատարեր․ ասացի, թե Ջիմը կարող է արթնանալ և ներս գալ։ Թոմը չուզեց այդ վտանգավոր քայլից հրաժարվել։ Մտանք խոհանոց և վերցրինք երեք մոմ։ Թոմը, որպես վճար, սեղանին դրեց հինգ ցենք։ Դուրս եկանք։ Ես անհամբեր ուզում էի հեռանալ, բայց ոչ մի կերպ հնարավոր չեղավ Թոմին ետ պահել իր կատակից։ Նա ուզում էր թաթերի ու ծնկների վրա սողալով մոտենալ Ջիմին և գլխին մի խաղ խաղալ։ Սպասեցի, և դա ինձ շատ երկար թվաց։ Ամեն ինչ խաղաղ էր, լուռ ու տխուր։
Հենց որ Թոմը վերադարձավ, մենք շարժվեցինք այգու ցանկապատի երկարությամբ անցնող շավղով և շուտով հասանք տան հետևի զառիթափ բլրի գագաթը։ Թոմն ասաց, որ ինքը Ջիմի գլխարկը հանել է և կախել նրա գլխավերևի ոստից։ Այդ ժամանակ Ջիմը մի փոքր շարժվել է, բայց չի արթնացել։
Հաջորդ օրը Ջիմը պատմում էր, թե վհուկներն իրեն կախարդել են, հեծած շրջել նահանգով մեկ և ապա նորից բերել ծառի տակ, գլխարկն էլ ոստից կախել, որպեսզի ցույց տան, թե ով է այդ արել։ Մի այլ անգամ նա պատմեց, թե իրեն հեծած՝ քշել են Նոր Օռլեան։ Այնուհետև, ամեն անգամ նորից պատմելիս, հեռավորությունն ավելի ու ավելի մեծացնում էր, մինչև ասաց, թե իրեն հեծած՝ շրջել են ամբողջ աշխարհը և մեռցնելու չափ հոգնեցրել, իսկ մեջքը թամբից ամբողջովին ծածկվել է բշտիկներով։ Ջիմն անչափ հպարտանում էր դրանով և այնպիսի տրամադրության մեջ էր, որ հազիվ թե մյուս նեգրերին նկատեր։ Նեգրերը մղոններ անցնելով, գալիս էին մոտը, լսում այդ պատմությունը, և այժմ նրան ավելի էին հարգում, քան այդ կողմերում բնակվող որևէ այլ նեգրի։ Անծանոթ նեգրերը բերանները բաց կանգնում ու վերից֊վար նայում էին Ջիմին, կարծես նա հրաշք լիներ։ Նեգրերը միշտ խոհանոցի կրակի առջև նստած՝ մթության մեջ կախարդների մասին էին խոսում։ Հենց որ մեկը խոսեր և անդրադառնար այս հարցերին, Ջիմը պատահաբար ներս կմտներ ու կասեր․ «Հը՛մ, դուք ի՞նչ գիտեք կախարդների մասին», և խոսող նեգրը սսկվում էր ու մի կողմ քաշվում։ Ջիմի վզից միշտ թելով կախած էր լինում այն հինգ սենտանոց դրամը, որ Թոմն էր թողել խոհանոցում։ Նա ասում էր, թե դա թալիսման է․ սատանան իրեն տվել է սեփական ձեռքով և ասել, որ ինքը՝ Ջիմը, դրանով կարող է բուժել ամեն մեկին, ինչպես նաև այդ դրամին դիմելով՝ կարող է կախարդներին հավաքել իր շուրջը։ Բայց երբեք չէր հայտնում, թե ինչ էր ասում թալիսմանին։ Նեգրերն ամեն կողմից գալիս էին ու իրենց վերջին ունեցվածքը տալիս Ջիմին, միայն թե տեսնեին այդ հինգ ցենտանոց դրամը, բայց նրանք դա շոշափելու իրավունք չունեին, որովհետև սատանայի ձեռք էր դիպել դրան։ Ջիմն այժմ որպես ծառա անպետքացել էր․ շատ էր գոռոզացել, որ սատանա էր տեսել, և կախարդները հեծել էին իրեն ու քշել աշխարհով մեկ։
Այսպես, երբ Թոմն ու ես հասանք բլրի գագաթը և նայեցինք ներքև՝ գյուղին, պատուհաններից կարողացանք միայն տեսնել երեք֊չորս լույս։ Հավանորեն այդ տներում հիվանդ կար։ Մեր վերևում պայծառ շողում էին աստղերը։ Գյուղի տակով անցնում էր գետը՝ մեկ մղոն լայնությամբ, հոյակապ և միաժամանակ երկյուղալի։ Բլրից ցած իջանք և գտանք Ջո Հարպըրին, Բեն Ռոջերսին ու երկու֊երեք այլ տղաների, որ թաքնվել էին հին կաշեգործարանում։ Մենք արձակեցինք մի նավակ, գետով երկու և կես մղոն իջանք ներքև, մինչև բլրի ստորոտի գետեզրյա մեծ փլվածքն ու դուրս եկանք ափ։
Շարժվեցինք դեպի թփուտները։ Թոմը բոլորիս ստիպեց երդվել, որ գաղտնապահ կլինենք, ապա ցույց տվեց բլրի մեջ, թփուտների ամենախիտ մասում բացված մի անցք։ Վառեցինք մոմերը և թաթերի ու ծնկների վրա սողացինք ներս։ Այսպես գնացինք երկու հարյուր յարդ։<ref>o, 91 մ (անգլիական երկարության չափ)։</ref> Հետո քարանձավի անցքը լայնացավ։ Թոմն այդ անցքերում ինչ֊որ բան էր որոնում և շուտով մտավ մի պատի տակ, որտեղ եղած անցքը ոչ ոք չէր նկատի։ Մենք սողեսող շարժվեցինք նեղ անցքով և հասանք մի խուց՝ ամբողջովին խոնավ, թաց ու ցուրտ։ Այդտեղ էլ կանգ առանք։ Թոմն ասաց․
― Այժմ կհիմնենք մի ավազակախումբ, որը կանվանենք «Թոմ Սոյերի հրոսախումբ»։ Ամեն ոք, եթե ուզում է միանալ մեզ, պետք է երդվի և իր անունը գրի արյունով։
Բոլորն էլ ուզում էին։ Թոմը բերեց մի թերթիկ, որի վրա գրել էր երդումը, և կարդաց։ Պահանջվում էր, որ յուրաքանչյուր տղա սերտորեն կապված լինի խմբի հետ և ոչ մի գաղտնիք ուրիշի չհայտնի։ Եթե մեկը վնաս տա խմբի տղաներից մեկին, ապա այն տղան, որին կհանձնարավի սպանել այդ վնաս տվողին ու նրա ընտանիքի անդամներին, պետք է ո՛չ ուտի, ո՛չ քնի, քանի դեռ չի սպանել բոլրորին և նրանց կրծքին խաչ չի քաշել իբրև խմբի նշան։ Ոչ ոք իրավունք չուներ օգտագործելու այդ նշանը, եթե Թոմի խմբին չէր պատկանում։ Եթե մեկնումեկը համարձակվեր այդ բանն անել, նրան պետք է հետապնդեին, իսկ եթե կրկներ՝ սպանեին։ Եթե խմբի անդամներից մեկնումեկը որևէ գաղտնիք հայտներ, նրա վիզը պետք է կտրեին, մարմինն այրեին ու մոխիրը շաղ տային, անունը արյունով ջնջեին ցուցակից և երբեք չհիշեին նրան, անիծեին ու ընդմիշտ մոռանային։
Բոլորն ասացին, որ դա իսկական, գեղեցիկ երդում է, և Թոմին հարցրին, թե դա ի՞նքն է հորինել։ Թոմը պատասխանեց, թե մի մասը իրենն է, մնացածը վերցրել է ծովահենների ու ավազակների մասին գրված գրքերից․ չէ՞ որ կանոնավոր գործող ամեն խումբ ունի նման երդմնագիր։
Մի քանիսին թվում էր, թե լավ կլինի սպանել այն տղաների ընտանիքի անդամներին, որոնք գաղտնիքը կհայտնեն։ Թոմն ասաց, որ դա վատ միտք չէ, մատիտը վերցրեց և դա էլ ավելացրեց։
Ապա Բեն Ռոջերսն ասաց․
― Բա որ Հեք Ֆիննը ընտանիք չունի՞, այս դեպքում ի՞նչ ենք անելու։
― Չէ՞ որ նա հայր ունի, ― ասաց Թոմ Սոյերը։
― Այո, հայր ունի, բայց այս օրերին նրան երբեք չեք կարող գտնել։ Նա սովորաբար հարբած թավալվում էր կաշեգործարանի բակում, խոզերի հետ, բայց մեկ տարուց ավելի է, ինչ այս կողմերում չի երևացել։
Նրանք քննարկեցին այս հարցը և պատրաստվում էին ջնջել իմ անունը, որովհետև ասում էին, թե ամեն մի տղա պետք է ծնող կամ որևէ մերձավոր ունենա, որին հարկ եղած դեպքում սպանեն, այլապես դա մյուսների նկատմամբ արդարացի չի լինի։ Բայց նրանցից ոչ մեկը չէր կարողանում ասել, թե ինչ որոշեն։ Բոլորն էլ կոճղերի պես լուռ ու մունջ կանգնած էին։ Քիչ էր մնում լաց լինեի, բայց հանկարծ մի բան հիշեցի։ Տվեցի միսս Ուոթսոնի անունը․ հարկ եղած դեպքում կարող էին նրան սպանել։ Բոլորն ասացին․
― Օ՜, հարմար է։ Շա՜տ հարմար է։ Կարելի է Հեքին ընդունել։
Այնուհետև բոլորն ասեղով ծակեցին իրենց մատները, որպեսզի արյունով ստորագրեն երդմնագիրը։ Ես էլ իմ նշանը դրի թղթի վրա։
― Այժմ, ― ասաց Բեն Ռոջերսը, ― ի՞նչ է լինելու այս խմբի անելիքը։
― Ոչինչ, միայն կողոպուտ և սպանություն, ― պատասխանեց Թոմը։
― Բայց ո՞ւմ ենք կողոպտելու, տնե՞ր, թե՞ անասուններ ենք գողանալու, թե՞․․․
― Ի՞նչ դատարկ բան ես ասում․ անասուն գողանալը ու նման բաները կողոպուտ չեն։ Դրանք գողություններ են, ― ասաց Թոմը, ― իսկ մենք գողեր չենք։ Մեր գործունեության ոճը այդ չէ։ Մենք ավազակներ ենք։ Մենք դիմակներ հագած կանգնեցնում ենք մեծ ճանապարհի փոխադրակառքերն ու ուղեկառքերը, սպանում մարդկանց և վերցնում նրանց ժամացույցներն ու դրամը։
― Միշտ պետք է մարդկանց սպանե՞լ։
― Այո, իհարկե, ամենալավն այդ է։ Մի քանի հեղինակավոր մարդիկ այլ կերպ են մտածում, բայց մեծ մասամբ ամենից հարմարը սպանելն է, բացի այն սակավաթիվ դեպքերից, երբ նրանց կարելի է քարանձավ բերել և պահել այնքան, մինչև փրկագին կստանանք։
― Փրկագի՞ն, ի՞նչ բան է փրկագինը։
― Չգիտեմ, բայց այդպես են անում։ Կարդացել եմ գրքերում, և մենք էլ, իհարկե, պետք է այդպես վարվենք։
― Բայց դա ինչպե՞ս կարող ենք անել, երբ չգիտենք, թե ինչ է։
― Է՛հ, գրողը տանի։ Գիտենանք էլ, չգիտենանք էլ, անելու ենք։ Չասացի՞, թե այդ մասին գրված է գրքերում։ Մի՞թե ուզում ես այնպիսի բան անել, որը տարբերվի գրքում գրածից և ամեն ինչ խառնվի։
― Է՛հ, լավ է այդպես խոսելը, Թոմ Սոյեր, բայց ինչպե՞ս են փրկագնով ազատվելու, եթե մենք չգիտենք, թե դա ինչպես է արվում։ Ես հենց այդ եմ ուզում իմանալ։ Դու ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչ բան է դա։
― Ճիշտն ասած, ես էլ չգիտեմ։ Բայց, գուցե, պահել նրանց մինչև փրկագին ստանալը նշանակում է պահել մինչև նրանք մեռնեն։
― Այժմ ասածդ մի բանի նման է․ մեր օգտին է։ Բայց ինչո՞ւ սկզբից այդպես չէիր բացատրում։ Դա նշանակում է, մենք նրանց պահելու ենք այնքան, մինչև փրկվեն մեռնելով։ Թե չէ նրանք մեզ նեղություն կտան, ամեն ինչ կուտեն և միշտ կաշխտեն փախչել։
― Ինչե՜ր ես ասում, Բեն Ռոջերս։ Ինչպե՞ս կփախչեն, եթե հսկի պահակը։ Կգնդակահարի, եթե նրանք համարձակվեն տեղից շարժվել։
― Պահա՞կ։ Լա՜վ է։ Ուրեմն՝ մեկը պետք է ամբողջ գիշերը նստի ու չքնի, որպեսզի նրանց հսկի։ Իմ կարծիքով դա հիմարություն է։ Ինչո՞ւ մեկնումեկը չի կարող մի լախտ վերցնել և փրկել նրանց, երբ նրանք կարողանան այստեղ հասնել։
― Որովհետև գրքերում այդպիսի կարգ չկա։ Ահա թե ինչու։ Այժմ, Բեն Ռոջերս, ուզո՞ւմ ես գործը կանոնավոր անել, թե՞ ոչ, հարցն այս է։ Չե՞ս ընդունում, որ այդ գրքերը գրող մարդիկ գիտեն, թե ինչն է ճիշտ։ Կարծում ես, թե դու կարո՞ղ ես նրանց որևէ բան սովորեցնել։ Շատ բան չես կարող։ Ոչ, սըր, մենք պետք է ճիշտ վարվենք և մարդկանց փրկենք ցույց տված օրինավոր ճանապարհով։
― Լավ, դա ինձ չի վերաբերում, միայն ասում եմ, թե դա հիմար ճանապարհ է։ Ասա, եթե ես քո չափ անգիտակ լինեի, էլի ինձ թույլ չէի տա նման բան ասել։ Կանանց սպանե՞լ։ Ոչ։ Դեռ ոչ ոք գրքերում նման բան չի ասել։ Կանանց կբերես քարանձավ և միշտ հնարավորության չափ քաղաքավարի կվարվես նրանց հետ։ Նրանք էլ կարճ ժամանակում կսիրահարվեն քեզ և այլևս չեն ցանկանա տուն գնալ։
― Եթե այդպես է, համաձայն եմ, բայց ես դրանում լավ բան չեմ տեսնում։ Շուտով քարանձավը այնպես կլցվի կանանցով ու փրկության սպասող տղամարդկանցով, որ ավազակներին տեղ չի մնա։ Բայց շարունակիր, ոչինչ չունեմ ասելու։
Փոքրիկ Թոմի Բարնսն այդ ժամանակ քնած էր, և երբ նրան արթնացրին, վախեցած ճչաց ու ասաց, որ ուզում է գնալ տուն, մայրիկի մոտ, այլևս չի ուզում ավազակ դառնալ։
Բոլորն սկսեցին նրան ծաղրել և անվանեցին լալկան երեխա։ Դրանից նա ավելի կատաղեց ու ասաց, որ իսկույն կգնա և բոլոր գաղտնիքները կհայտնի։ Թոմը նրան հինգ ցենտ տվեց, որպեսզի լռի և ասաց, որ շուտով բոլորս ենք տուն գնալու։ Կհանդիպենք հաջորդ շաբաթ, կկողոպտենք մեկնումեկին ու մի քանիսին էլ կսպանենք։
Բեն Ռոջերսն ասաց, որ ինքը չի կարող հաճախակի դուրս գալ, բացի կիրակի օրերից, և ուզում է հաջորդ կիրակի օրն սկսել։ Բայց բոլոր տղաներն ասացին, թե կիրակի օրը ոճիր գործելը չար բան է։ Դրանով էլ հարցը լուծվեց։ Նրանք համաձայնեցին հնարավորության չափ շուտ հավաքվել և նշանակել օրը։ Թոմ Սոյերին ընտրեցին ավազակապետ, Ջո Հարպըրին՝ տեղակալ, ապա բոլորս գնացինք տուն։
Ես մագլցելով բարձրացա փայտանոցի տանիքը և իմ պատուհանից սողացի ներս։ Արդեն լուսադեմ էր։ Նոր շորերս ճարպոտվել ու փոշոտվել էին, իսկ ինքս շան պես հոգնել։