===Գիրք առաջին===
==Գլուխ առաջին==
Ներսում, բարին հենված կանգնել ու տեսնում էի նրանց պատուհանից։ Ֆրենսիսը դեռ շարունակում էր խոսել՝ բայց ժպիտով նայելով ուղիղ նրա աչքերի մեջ ու ամեն անգամ հարցնելով․ «Այդպես չէ՞, Ռոբերտ»։ Կամ գուցե հիմա այլևս չե՞ր հարցնում։ Գուցե հիմա արդեն ուրի՞շ բան էր խոսում։ Բարմենին ասացի, որ ոչինչ չեմ ուզում խմել ու դուրս եկա մյուս դռնից։ Դուրս գալիս ետ նայեցի և կրկնակի ապակիների միջով տեսա նրանց սեղանի մոտ նստած։ Ֆրենսիսը դեռ խոսում էր։ Նրբանցքով քայլեցի դեպի Ռասպայ բուլվար։ Տաքսի հանդիպեց, կանգնեցրի և վարորդին ասացի տանս հասցեն։
==Գլուխ Յոթերորդ==
Երբ բարձրանում էի աստիճաններով, դռնապանուհին բախեց իր փոքրիկ խցիկի ապակե պատուհանը․ կանգ առա, նա դուրս եկավ և մոտեցավ ինձ մի քանի նամակներ ու մի հեռագիր ձեռքին։
― Ահա ձեր փոստը։ Ձեզ մի տիկին էր եկել այցելության։
― Նա իր այցետոմսը թողե՞ց։
― Ոչ։ Նա ինչ֊որ պարոնի հետ էր։ Դա այն կինն էր, որ եկել էր այս գիշեր։ Գիտեք, պարզվեց, որ նա շատ հաճելի կին է։
― Նա իմ ծանոթներից որևէ մեկի հե՞տ էր։
― Չգիտեմ։ Այդ պարոնը առաջ երբեք այստեղ չի եկել։ Նա շատ խոշոր էր։ Շատ, շատ խոշոր։ Իսկ կինը շատ հաճելի էր։ Շատ, շատ լավիկը։ Գիշերը նա երևի մի քիչ․․․ ― նա գլուխը հենեց ձեռքին ու սկսեց ետ ու առաջ ճոճվել։ ― Ասեմ ձեզ անկեղծ, մսյո Բարնս։ Գիշերը նա ինձ այնքան էլ gentille<ref>Հաճելի (ֆր․)։</ref> չթված, և նրա մասին բոլորովին այլ կարծիք կազմեցի։ Բայց լսեք, թե ինչ եմ ասում։ Նա շատ, շատ լավիկն է։ Իսկույն երևում է, որ լավ ընտանիքից է։
― Նրանք ոչինչ չասացի՞ն։
― Ասացին, որ մի ժամից նորից կգան։
― Երբ գան, ասացեք, որ բարձրանան ինձ մոտ։
― Լավ, մսյո Բարնս։ Իսկ այդ կինը, այդ կինը սովորական կին չէ։ Գուցե մի քիչ էքսցենտրիկ է, բայց պատահական մեկը չէ․․․
Այս դռնապան կինը, մինչև դռնապան դառնալը խմիչքների կրպակ ուներ ձիարշավարանում։ Նրա աշխատանքը ներքևում նստածների հետ էր, բայց դա նրան չէր խանգարում, որ մանրամասն ուսումնասիրեր օթյակներում նստածներին, և նա հպարտությամբ հայտնում էր ինձ, թե ինձ մոտ եկողներից ով է բարեկիրթ, լավ դաստիարակություն ստացած, ով է լավ ընտանիքից սերում, ով է սպորտսմեն․ սպորտսմեն բառը նա արտասանում էր մի տեսակ ռնգային, շեշտը դնելով վերջին վանկի վրա։ Դրա միակ անհարմարությունն այն էր, որ նշված կատեգորիաներից ոչ մեկին չպատկանող մարդիկ զրկվում էին ինձ տեսնելու հնարավորությունից, ամեն անգամ լսելով, որ մսյո Բարնսը տանը չէ։ Ընկերներիցս մեկը, բավական թերսնված տեսքով մի նկարիչ, որը հավանաբար տիկին Դյուզինելի աչքում ոչ լավ դաստիարակություն ստացած էր, ոչ լավ ընտանիքից ու ոչ էլ սպորտսմեն, ինձ նամակ գրեց խնդրելով, որ իր համար անցաթուղթ հայթայթեմ, որպեսզի հնարավորություն ունենա դռնապանուհու մոտ անցնելու, եթե պատահի երեկոներն ուզենա գա ինձ այցելության։
Բարձրացա բնակարանս, ջանալով հասկանալ, թե Բրեթն ինչով էր գերել այս տիկնոջը։ Հեռագիրը Բիլ Գորթոնից էր, նա հայտնում էր, որ գալիս է «Ֆրանսիա» շոգենավով։ Նամակներս թողեցի սեղանին, մտա լողասենյակ, հանվեցի և լոգանք ընդունեցի։ Երբ սրբվում էի, լսեցի մուտքի դռան զանգը։ Հագա լողախալաթս ու մաշիկներս և մոտեցա դռանը։ Բրեթն էր։ Նրա ետև կանգնած էր կոմսը։ Ձեռքին մի մեծ փունջ վարդեր։
― Հելլո, սիրելիս, ― ասաց Բրեթը։ ― Դուք մեզ ներս չե՞ք հրավիրի։
― Համեցեք։ Հենց նոր լողանում էի։
― Երջանիկ մարդ։ Լողանում էր։
― Միայն լոգանք ընդունեցի։ Նստեցեք, կոմս Միպպիպոպուլո։ Ի՞նչ կխմեիք։
― Չգիտեմ, սըր, սիրո՞ւմ եք դուք ծաղիկներ, թե ոչ, ― ասաց կոմսը, ― սակայն ինձ թույլ եմ տվել ձեզ համար վարդեր բերել։
― Ինձ տվեք դրանք։ ― Բրեթը վերցրեց վարդերը, ― Ջեյք, մի քիչ ջուր լցրեք այստեղ։
Գնացի խոհանոց, ջուր լցրեցի մեծ կավե սափորի մեջ, և Բրեթը, վարդերը տեղավորելով սափորի մեջ, դրեց այն ճաշասեղանի ուղիղ մեջտեղում։
― Ի՜նչ օր ենք անցկացրել։
― Դուք, իհարկե, չեք հիշում, որ պայմանավորվել էինք հանդիպել «Քրիյոնում»։
― Ոչ։ Մի՞թե պայմանավորվել էինք։ Ուրեմն սարսափելի հարբած եմ եղել։
― Այո, դուք իսկապես հարբած էիք, սիրելիս, ― ասաց կոմսը։
― Հարբած, այնպես չէ՞։ Իսկ կոմսն իրեն հիանալի էր պահում։
― Դռնապանուհիս հիմա հիացած է ձեզնով։
― Իհարկե, կհիանա։ Երկու հարյուր ֆրանկ եմ տվել։
― Կատարյալ հիմարություն։
― Նրա ֆրանկներից, ― ասաց Բրեթը, գլխով ցույց տալով կոմսին։
― Կարծում եմ, որ հարկավոր էր նրան մի բան տալ այս գիշերվա անհանգստության համար։ Չէ՞ որ շատ ուշ էր։
― Այս մարդը սքանչելի է, ― ասաց Բրեթը։ ― Եվ ո՞ւմ է դա պետք։ Լսեք, Ջեյք, վերջապես մեզ խմելու բան տալու եք, թե՞ ոչ։
― Ինքներդ հանեք խմիչքը, իսկ ես կհագնվեմ։ Դուք հո գիտեք ինչը որտեղ է։
― Այո, իհարկե։
Մինչ հագնվում էի, լսեցի ինչպես Բրեթը հանեց ու սեղանին դրեց բաժակները և սիֆոնը, իսկ հետո լսեցի նրանց ձայները։ Մահճակալին նստած հագնվում էի դանդաղ։ Ինձ զգում էի հոգնած, հոգիս տակնուվրա եղած։ Բրեթը սենյակս մտավ բաժակը ձեռքին ու նստեց մահճակալիս։
― Ի՞նչ է պատահել, սիրելիս։ Տրամադրությունդ վա՞տ է։
Նա պաղ շուրթերով համբուրեց ճակատս։
― Օհ, Բրեթ, քեզ սիրում եմ, սիրում։
― Սիրելիս, ― ասաց նա։ Հետո ավելացրեց։ ― Ուզո՞ւմ ես նրան մի տեղ ուղարկեմ։
― Ոչ, նա շատ լավն է։
― Հիմա նրան մի տեղ կուղարկեմ։
― Ոչ, ոչ, պետք չէ։
― Այո, նրան մի տեղ կուղարկեմ։
― Չի կարելի այդպես, միանգամից։
― Կարծում ես չի՞ կարելի։ Դու մնա այստեղ։ Նա խենթանում է ինձ համար, քեզ բան եմ ասում։
Բրեթը դուրս եկավ սենյակից։ Ես երեսնիվայր փռվեցի մահճակալին։ Ինձ համար շատ ծանր էր։ Լսում էի նրանց ձայները, բայց ականջ չէի դնում։ Բրեթը ներս եկավ ու նստեց մահճակալիս։
― Իմ խեղճ, իմ սիրելի տղա, ― նա շոյեց գլուխս։
― Նրան ի՞նչ ասացիր։ ― Պառկած էի երեսս շրջած, չէի ուզում նրան տեսնել։
― Ուղարկեցի, որ շամպայն բերի։ Նա սիրում է շամպայն գնել։
Հետո քիչ անց ավելացրեց․
― Ինչպե՞ս ես զգում քեզ հիմա, սիրելիս։ Գլխացավդ մի քիչ թեթևացա՞վ։
― Հիմա ավելի լավ եմ։
― Հանգիստ պառկիր։ Նա գնացել է քաղաքի մյուս ծայրը։
― Մի՞թե մենք չենք կարող միասին ապրել, Բրեթ։ Պարզապես միասին ապրել։
― Կարծում եմ՝ ոչ։ Ես քեզ ամեն քայլափոխի կդավաճանեի։ Դու դրան չէիր դիմանա։
― Բայց հիմա դիմանո՞ւմ եմ։
― Դա նույնը չէ։ Եվ չենք կարող իմ պատճառով, Ջեյք։ Ի՞նչ անեմ, ես էլ այս տեսակ եմ ծնվել։
― Իսկ եթե որոշ ժամանակ հեռանա՞նք քաղաքից։
― Դրանից ոչինչ չի փոխվի։ Գնանք, եթե ուզում ես։ Բայց ես չեմ կարող հանգիստ ապրել քաղաքից դուրս։ Նույնիսկ իմ սիրելիի հետ։
― Գիտեմ։
― Սա սոսկալի է։ Կարծում եմ, պետք չունեմ քեզ ասելու, որ սիրում եմ քեզ։
― Դու գիտես, քեզ սիրում եմ։
― Արի չխոսենք այդ մասին։ Խոսքերն անիմաստ են։ Ես մեկնելու եմ, հեռու կլինեմ քեզնից, և հետո՝ Մայքլն էլ վերադառնում է։
― Ինչո՞ւ ես մեկնում։
― Այդպես ավելի լավ կլինի քեզ համար։ Եվ ինձ համար։
― Ե՞րբ ես մեկնում։
― Որքան կարելի է շուտ։
― Ո՞ւր։
― Սան֊Սեբաստիան։
― Իսկ եթե միասին գնա՞նք։
― Ոչ։ Դա արդեն կատարյալ հիմարություն կլինի այսքան այս մասին խոսելուց հետո։
― Մենք ոչ մի համաձայնության չեկանք։
― Օհ, դու ինքդ էլ շատ լավ հասկանում ես։ Մի համառիր, սիրելիս։
― Օհ, իհարկե, ― ասացի։ ― Գիտեմ, որ դու իրավացի ես։ Պարզապես տրամադրությունս ընկավ, իսկ երբ տրամադրությունս ընկնում է, միշտ հիմարություններ եմ դուրս տալիս։
Պառկածս տեղից վեր կացա և նստեցի, կռացա, գտա կոշիկներս մահճակալիս մոտ, հագա և ոտքի կանգնեցի։
― Այդպես մի նայիր, սիրելիս։
― Իսկ ինչպե՞ս ես ուզում, որ նայեմ։
― Հիմարություններ մի արա։ Վաղը ես մեկնում եմ։
― Վա՞ղը։
― Այո։ Մի՞թե չասացի։ Վաղը։
― Գնանք խմենք, ուրեմն։ Կոմսը հիմա կվերադառնա։
― Այո, պետք է որ արդեն վերադառնա։ Գիտես, նա մի զարմանալի ձևով է շամպայն գնում։ Դա նրա համար շատ կարևոր բան է։
Գնացինք ճաշասենյակ։ Վերցրի բրենդիի շիշն ու լցրի ինձ ու Բրեթի համար։ Դռան զանգը տվեցին։ Գնացի բացելու։ Կոմսն էր։ Նրա ետև կանգնած էր վարորդը մի զամբյուղ շամպայն ձեռքին։
― Որտե՞ղ դնենք, սըր, ― հարցրեց կոմսը։
― Խոհանոցում, ― ասաց Բրեթը։
― Տարեք այնտեղ, Հենրի, ― ձեռքով ցույց տվեց կոմսը։ ― Իսկ հիմա ցած իջեք և սառույց բերեք։
Նա կանգնած նայում էր, ինչպես էին զամբյուղը տեղավորում խոհանոցում։
― Հուսով եմ, գինի ձեզ դուր կգա, ― ասաց նա։ ― Գիտեմ, որ հիմա մեզ մոտ, Ամերիկայում, հազվադեպ է հաջողվում լավ գինի գտնել, և ինձ գիտակ չեմ համարում այս գործում։ Բայց սա ես գնեցի մի ծանոթից, որն զբաղվում է գինեգործությամբ։
― Օհ, դուք ամեն տեղ ծանոթներ ունեք, ― ասաց Բրեթը։
― Այդ երիտասարդն իր խաղողի այգիներն ունի։ Մի քանի հազար ակր։
― Ինչպե՞ս են նրան կոչում, ― հարցրեց Բրեթը։ ― Veuve Gliguot?<ref>Այրի Կլիքո (ֆր․)։</ref>
― Ոչ, ― պատասխանեց կոմսը։ ― Մումմ։ Նա բարոն է։
― Հիանալի է, ― ասաց Բրեթը։ ― Բոլորս տիտղոսներ ունենք։ Իսկ դուք, Ջեյք, ինչո՞ւ տիտղոս չունեք։
― Հավատացնում եմ ձեզ, սըր, ― կոմսը թեթևակի դիպավ թևիս, ― տիտղոսից ոչ մի օգուտ չկա։ Ավելի շատ դա մարդուն ծախսի տակ է գցում։
― Չգիտեմ, չէի ասի։ Երբեմն դա շատ հարմար է, ― ասաց Բրեթը։
― Ինձ դրանից երբեք ոչ մի օգուտ չի եղել։
― Դուք դրանից օգտվել չգիտեք։ Իմ տիտղոսն ինձ միշտ մեծ վարկի հնարավորություն է տվել։
― Նստեցեք, կոմս, ― ասացի ես։ ― Թույլ տվեք վերցնել ձեր ձեռնափայտը։
Գազի լամպով լուսավորված սեղանի վրայով կոմսը նայում էր Բրեթին։ Բրեթը սիգարետ էր ծխում և մոխիրը թափ տալիս գորգին։ Տեսնելով, որ ես այդ նկատեցի, նա ասաց,
― Լսեք, Ջեյք, ես չեմ ուզում ձեր գորգը փչացնել։ Չէի՞ք կարող ինձ մոխրաման տալ։
Գտա մի քանի մոխրաման և շարեցի նրա շուրջը։ Եկավ վարորդը, ձեռքին մի դույլ սառույց, վրան աղ լցրած։
― Երկու շիշ դրեք դրա մեջ, Հենրի, ― կարգադրեց կոմսը։
― Ուիրշ ի՞նչ կկամենաիք, պարոն։
― Ոչինչ։ Սպասեք մեքենայի մեջ, ներքևում։ ― Նա դարձավ մեզ՝ ինձ ու Բրեթին։ ― Գնա՞նք Բուլոնյան անտառ ճաշելու։
― Եթե ուզում եք, ― ասաց Բրեթը։ ― Ես որ ուտել չեմ ուզում։
― Իսկ ես համեղ ուտել միշտ սիրում եմ, ― ասաց կոմսը։
― Գինի բերե՞մ, պարոն, ― հարցրեց վարորդը։
― Այո, Հենրի, բերեք, ― ասաց կոմսը։
Նա հանեց խոզի կաշվից պատրաստած ծանր ծխախոտատուփն ու մեկնեց ինձ։ ― Իսկական ամերիկյան սիգար չէի՞ք կամենա։
― Շնորհակալ եմ, ― ասացի ես։ ― Իմ սիգարետը կծխեմ կվերջացնեմ։
Նա սիգարի ծայրը կտրեց ժամացույցի շղթայի մյուս ծայրից կախված ոսկե կտրիչով։
― Սիրում եմ, երբ սիգարը լավ է քաշվում, ― ասաց կոմսը։ ― Սիգարների մեծ մասը լավ չեն քաշվում։
Նա սիգարը վառեց և ծուխը բաց թողնելով շարունակում էր սեղանի վրայով նայել Բրեթին։
― Երբ ապահարզան ստանաք, լեդի Էշլի, այլևս տիտղոս չեք ունենա։
― Չեմ ունենա։ Սարսափելի բան։
― Ոչ, ― ասաց կոմսը։ ― Ձեզ տիտղոս պետք չէ։ Ձեր տոհմիկ լինելն առանց այն էլ երևում է։
― Շնորհակալ եմ։ Դուք շատ սիրալիր եք։
― Այո, լուրջ եմ ասում, ― ասաց կոմսը, բերանից ծխի մի ամպ բաց թողնելով։ ― Ես դեռ ուրիշ մի տիկին չեմ տեսել, որ այնքան ազնվական տեսք ունենա, որքան դուք։ Իսկ ձեր մեջ դա կա։ Այս է ասածս։
― Դուք չափազանց սիրալիր եք, ― ասաց Բրեթը։ ― Մայրիկս իրեն շատ շոյված կզգա։ Միգուցե դուք դա գրեիք, իսկ ես ուղարկե՞ի նրան նամակով։
― Ես նրան այդ կասեի, ― պատասխանեց կոմսը։ ― Կատակ չեմ անում։ Ես երբեք մարդկանց չեմ ծաղրում։ Մարդկանց ծաղրել, թեկուզ կատակով, նշանակում է թշնամիներ շահել։ Դա ես միշտ եմ ասում։
― Դուք իրավացի եք, ― ասաց Բրեթը։ ― Դուք չափազանց իրավացի եք։ Ես միշտ կատակով ծաղրում եմ մարդկանց, և դրա համար էլ Ջեյքից բացի ոչ մի ընկեր չունեմ աշխարհում։
― Նրան դուք չեք ծաղրում։
― Այո։
― Իսկ գուցե, համենայն դեպս, նրա՞ն էլ եք մի քիչ ծաղրում, ― հարցրեց կոմսը։
Բրեթը նայեց ինձ, և նրա աչքերի անկյուններում կնճիռներ գոյացան։
― Ոչ, ― ասաց նա։ ― Նրան ես չէի ծաղրի։
― Ահա տեսնում եք, ― ասաց կոմսը, ― դուք նրան չեք ծաղրում։
― Օհ, ինչ ձանձրալի խոսակցություն է, ― ասաց Բրեթը։ ― Ինչ եք կարծում, շամպայն չխմե՞նք։
Կոմսը կռացավ և շարժեց փայտե դույլի մեջ դրված շշերը։
― Դեռ չի սառել։ Դուք անընդհատ խմում եք, սիրելիս։ Ինչո՞ւ չեք ուզում մի քիչ հենց այնպես խոսել։
― Արդեն շատ եմ խոսել։ Ինչ կար֊չկար ասել եմ Ջեյքին։
― Սիրելիս, ես կուզեի լսել, թե դուք իսկապես ինչպես եք խոսում։ Ինձ հետ խոսելիս, դուք երբեք սկսած խոսքը չեք ավարտում։
― Թողնում եմ, որ դուք ավարտեք։ Եվ թող ամեն մեկն ավարտի այնպես, ինչպես ինքն է ցանկանում։
― Շատ հետաքրքիր ձև է։ ― Կոմսը նորից կռացավ և թափահարեց շշերը։ ― Բայց, այնուամենայնիվ, ես կուզեի լսել, թե դուք ինչպես եք խոսում։
― Սա հիմա՞ր է, ինչ է, ― հարցրեց Բրեթը։
― Ահա, ― կոմսը մի շիշ հանեց դույլից, ― կարծում եմ, արդեն սառն է։
― Բերեցի սրբիչ, և նա լավ չորացրեց շիշն ու բարձրացրեց․
― Շամպայն սիրում եմ խմել մեծ շշերից։ Այդ շամպայնն ավելի լավն է, բայց սառեցնելն է դժվար։ ― Նա շիշը ձեռքն էր առել ու նայում էր։
Ես հանեցի բաժակները։
― Միգուցե շիշը կբացեի՞ք, ― առաջարկեց Բրեթը։
― Իհարկե, իսրելիս։ Հիմա կբացեմ։
Իսկապես, հիանալի շամպայն էր։
― Ա՛յ սա գինի է, ― բաժակը բարձրացնելով ասաց Բրեթը։ ― Պետք է ինչ֊որ բանի կենաց խմել։ Խմենք, օրինակ, «Նորին մեծության կենացը»։
― Այս գինի շատ է լավը կենաց խմելու համար, սիրելիս։ Պետք չէ այս գինուն կրքեր խառնել։ Համը կփչանա։
Բրեթի բաժակը դատարկ էր։
― Կոմս, դուք պետք է գիրք գրեք գինիների մասին, ― ասացի ես։
― Պարոն Բարնս, ― պատասխանեց կոմսը։ ― Ես գինուց միայն մի պահանջ ունեմ՝ վայելելու հաճույք։
― Դե, ուրեմն, մի քիչ էլ վայելենք, ― Բրեթը առաջ հրեց իր բաժակը։ Կոմսը զգուշությամբ լցրեց այն։
― Ահա, սիրելիս։ Սա դանդաղ վայելեք, իսկ հետո կարող եք և խմել ու հարբել։
― Հարբե՞լ։ Հարբե՞լ։
― Սիրելիս, դուք շատ հմայիչ եք հարբած։
― Մի լսեք, թե ի՜նչ է ասում։
― Պարոն Բարնս, ― կոմսը լցրեց իմ բաժակը, ― սա աշխարհում իմ ճանաչած կանանցից միակ կինն է, որ հավասարապես հմայիչ է և հարբած, և սթափ վիճակում։
― Երևում է այնքան էլ շատ բան չեք տեսեկ կյանքում։
― Ոչ, սիրելիս։ Ես շատ բան եմ տեսել իմ կյանքում, շա՜տ, չափազանց շատ բան։
― Լավ, խմեք ձեր գինին, ― ասաց Բրեթը։ ― Բոլորս էլ շատ բան ենք տեսել մեր կյանքում։ Կարող եմ ասել, որ Ջեյքը ձեզնից պակաս չի տեսել։
― Սիրելիս, ես համոզված եմ, որ պարոն Բարնսը շատ բան է տեսել։ Չմտածեք, պարոն, թե ես այլ կարծիքի եմ։ Բայց ես էլ եմ շատ բան տեսել։
― Իհարկե, տեսել եք, սիրելիս, ― ասաց Բրեթը։ ― Ես պարզապես կատակ արեցի։
― Ես մասնակցել եմ յոթ պատերազմի և չորս հեղափոխության, ― ասաց կոմսը։
― Կռվե՞լ եք, ― հարցրեց Բրեթը։
― Եբերմն, սիրելիս։ Եվ վիրավորվել եմ նետերից։ Դուք երբևէ նետից առաջացած վերք տեսե՞լ եք։
― Ցույց տվեք։
Կոմսը վեր կացավ, արձակեց բաճկոնի կոճակները և բարձրացրեց վերնաշապիկը։ Ապա վեր քաշեց ներքնաշապիկը և բացեց սև կուրծքն ու որովայնի զորեղ մկանները, որ դուրս ցցված էին երևում գազի լույսի տակ։
― Տեսնո՞ւմ եք։
Կողերից մի փոքր ցած երկու սպի կար։
― Դե հիմա նայեք, թե դրանք որտեղից են դուրս եկել։
Գոտկատեղից վերև մատի հաստության երկու նույնպիսի սպի կար։
― Այո։ Այ թե վերքեր են։
― Ծակել դուրս է եկել։
Կոմսը տաբատի մեջ էր մտցնում վերնաշապիկը։
― Այս վերքերը որտե՞ղ եք ստացել, ― հարցրեցի ես։
― Հաբեշստանում։ Քսանմեկ տարեկան էի։
― Ի՞նչ գործ ունեիք այնտեղ, ― հարցրեց Բրեթը։ ― Բանակո՞ւմ էիք։
― Գնացել էի իմ գործերով, սիրելիս։
― Ասում էի ձեզ, չէ՞, որ նա մերոնցից է, ― դարձավ ինձ Բրեթը։ ― Սիրում եմ ձեզ, կոմս։ Դուք սքանչելի եք։
― Ես երջանիկ եմ, սիրելիս։ Սակայն դա ճիշտ չէ։
― Հիմար մի լինեք։
― Հասկանում եք, պարոն Բարնս, հենց նրա համար, որ կյանքում շատ բան եմ տեսել, հիմա կարող եմ այսպես լավ վայելել կյանքը։ Դուք այդպես չե՞ք մտածում։
― Այո, միանգամայն ճիշտ եք։
― Այդպես է, ― ասաց կոմսը։ ― Հենց այդ է գաղտնիքը։ Պետք է կարողանաս գտնել, հասկանալ իսկական արժեքները։
― Իսկ ձեր այդ արժեքներին երբեք ոչինչ չի՞ պատահում, ― հարցրեց Բրեթը։
― Ոչ, այլևս չի պատահում։
― Երբեք չե՞ք սիրահարվում։
― Միշտ, ― ասաց կոմսը։ ― Ես միշտ սիրահարված եմ։
― Եվ ինչպե՞ս է դա անդրադառնում ձեր արժեքների վրա։
― Նա մտնում է իմ արժեքների մեջ։
― Դուք ոչ մի արժեքներ էլ չունեք։ Դուք մեռած եք, ահա թե ինչ։
― Ոչ, սիրելիս։ Սխալվում եք։ Ես ամենևին էլ մեռած չեմ։
Խմեցինք երեք շիշ շամպայն, և կոմսը զամբյուղը թողեց իմ խոհանոցում։ Ճաշեցինք Բուլոնյան անտառի ռեստորաններից մեկում։ Հիանալի ճաշ էր։ Ուտելիքը նույնպես իր պատվավոր տեղն ուներ կոմսի արժեքների մեջ։ Ինչպես գինին։ Ճաշի ընթացքում կոմսն արտակարգ տրամադրության մեջ էր։ Բրեթը նույնպես շատ ուրախ էր։ Հաճելի երեկո եղավ։
― Դուք ո՞ւր եք ուզում գնալ, ― հարցրեց կոմսը։
Ռեստորանում արդեն մնացել էինք միայն մենք։ Երկու մատուցողն էլ կանգնած էին դռանը հենված։ Ուզում էին տուն գնալ։
― Կարելի է գնալ Մոնմարթր, ― ասաց Բրեթը։ ― Շատ լավ երեկո անցկացրինք, չէ՞։
Կոմսի դեմքը փայլում էր։ Նա չափազանց գոհ էր։
― Դուք հիանալի մարդիկ եք, ― ասաց նա։ Նա նորից արդեն սիգար էր ծխում։ ― Ինչո՞ւ չեք ամուսնանում։
― Ուզում ենք ամենքս մեր ձևով ապրել, ― ասացի։
― Չենք ուզում մեկս մյուսի կարիերան փչացնել, ― ասաց Բրեթը։ ― Դե, գնանք այստեղից։
― Էլի կոնյակ խմեք, ― ասաց կոմսը։
― Կխմենք Մոնմարթրում։
― Ոչ, խմեք այստեղ։ Այստեղ այնպիսի լռություն է։
― Գրողի ծոցը գնացեք ձեր այդ լռույան հետ, ― ասաց Բրեթը։ ― Չես հասկանում, թե ինչու են տղամարդիկ միշտ լռություն սիրում։
― Մեզ դուր է գալիս լռությունը, ― ասաց կոմսը, ― ինչպես ձեզ, սիրելիս, դուր է գալիս աղմուկը։
― Լավ, ― ասաց Բրեթը։ ― Խմենք այստեղ։
― Մատուցո՛ղ, ― կանչեց կոմսը։
― Հազար ութ հարյուր տասնմեկ թվականի, պարոն։
― Բերեք մի շիշ։
― Լսեք, ցուցամոլություն պետք չէ, ետ կանչեք մատուցողին, Ջեյք։
― Լսեք, սիրելիս։ Հին կոնյակին փող տալ արժե, շատ ավելի, քան որ տվել եմ իմ մյուս հնություններին։
― Իսկ դուք հնություններ շա՞տ ունեք։
― Տունս լիքն է։
Վերջապես գնացինք Մոնարթր։ Զելիի մոտ նորից մարդ շատ էր հավաքված, ծուխ էր ու աղմուկ։ Ներս մտնելուն պես երաժշտությունն ականջ ծակեց։ Ես ու Բրեթը պարում էինք։ Այնպիսի նեղվածք էր, որ հազիվ էինք շարժվում։ Թմբուկ խփող նեգրը ձեռքով արեց Բրեթին։ Շարժվել հնարավոր չէր, մեզ այնպես էին սեղմել, որ պարում էինք կանգնած տեղում, ուղիղ այդ նեգրի դիմաց։
― Գործեր ո՞նց։
― Հիանալի։
― Դե լավ։
Նեգրի միայն սպիտակ ատամներն ու կարմիր շրթունքներն էին երևում։
― Նա իմ լավ ընկերն է, ― ասաց Բրեթը։ ― Եվ հիանալի թմբկահար է։
Երաժշտությունը լռեց, և մենք շարժվեցինք դեպի սեղանը, որի մոտ նստած էր կոմսը։ Հետո նորից երաժշտություն սկսվեց ու գնացինք պարելու։ Նայեցի կոմսին։ Նա սեղանի մոտ նստած սիգար էր ծխում։ Երաժշտությունը լռեց։
― Գնանք նրա մոտ։
Բրեթը քայլեց դեպի սեղանը։ Սակայն նորից հնչեց երաժշտությունը, և մենք նորից սկսեցինք պարել իրար սեղմված, մարդկանց բազմության մեջ։
― Ջեյք, դու պարել չգիտես։ Ամենից լավ պարում է Մայքլը։
― Նա հիանալի է պարում։
― Եվ ոչ միայն դա, նա ուրիշ շատ արժանիքներ էլ ունի։
― Նա ինձ դուր է գալիս, ― ասացի։ ― Կարելի է ասել սիրում եմ նրան։
― Նրա հետ պիտի ամուսնանամ, ― ասաց Բրեթը։ ― Զարմանալի է, մի շաբաթ կլինի չէի մտածել նրա մասին։
― Դու նրան չե՞ս գրում։
― Ոչ, ես երբեք նամակ չեմ գրում։
― Բայց նա, իհարկե, գրում է։
― Այո, և շատ լավ նամակներ։
― Ե՞րբ եք պատրաստվում ամուսնանալ։
― Ի՞նչ իմանամ։ Հենց որ ապահարզան ստանամ։ Մայքլը փորձում է մորը համոզել, որ փող տա այդ գործի համար։
― Գուցե ե՞ս կարող եմ օգնել։
― Վերջ տուր։ Մայքլի ազգականները փող շատ ունեն։
Երաժշտությունը վերջացավ։ Մոտեցանք սեղանին։ Կոմսը վեր կացավ։
― Շատ հաճելի է, ― ասաց նա։ ― Ձեզ նայելը շատ հաճելի էր։
― Դուք չե՞ք պարում, կոմս, ― հարցրի ես։
― Ոչ։ Շատ եմ մեծ։
― Օ, վերջ տվեք, ― ասաց Բրեթը։
― Սիրելիս, ես կպարեի, եթե ինձ հաճույք պատճառեր։ Ես հաճույք եմ ստանում նայելով, թե դուք ինչպես եք պարում։
― Շատ լավ, ― ասաց Բրեթը։ ― Եթե առիթ լինի, նորից կպարեմ ձեզ համար։ Հա, իսկ ո՞ւր է ձեր այդ փոքրիկ ընկերը, Զիզին։
― Ահա թե ինչ ձեզ ինչ կասեմ։ Ես օգնում եմ այդ տղային, սակայն չեմ ուզում նրան իմ շրջապատում տեսնել։
― Նա դժվար դեպք է։
― Գիտեք, ինձ թվում է, նա մեծ ապագա կունենա, սակայն անձամբ ես նրան տեսնելու ցանկություն չունեմ։
― Ջեյքը նույնպես։
― Նա ինձ նյարդայնացնում է։
― Այո, ― ուսերը թոթվեց կոմսը։ ― Դժվար է ասել, թե նա ինչ կդառնա։ Ինչևէ, նրա հայրը իմ հոր լավ ընկերն է եղել։
― Գնանք պարենք, ― ասաց Բրեթը։
Պարում էինք։ Նորից նեղվածք էր և հրմշտոց։
― Օհ, սիրելիս, ― ասաց Բրեթը։ ― Ես այնքան դժբախտ եմ։
Հանկարծ մի շատ հստակ զգացում ունեցա․ ինձ թվաց, թե այդ ամենը արդեն եղել է ինչ֊որ ժամանակ։
― Մի րոպե առաջ դու երջանիկ էիր։
Թմբուկ զարկողը երգեց․ «Դու չես կարող դավաճանել»․․․
― Դա արդեն անցավ։
― Բայց ի՞նչ պատահեց։
― Չգիտեմ։ Պարզապես ինձ շատ վատ եմ զգում։
«․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․», ― երգեց թմբուկ զարկողը։ Հետո նորից ձեռքն առավ փայտիկները։
― Ուզո՞ւմ ես գնանք։
Ես ասես մղձավանջի մեջ լինեի, կարծես ամեն ինչ կրկնվում էր, կարծես այս ամենի միջով մի անգամ արդեն անցել էի, սակայն ստիպված էի նորից անցնել։
«․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․», ― մեղմ ձայնով երգեց թմբուկ զարկողը։
― Գնանք, ― ասաց Բրեթը։ ― Դեմ չե՞ս։
«․ ․ ․ ․ ․ ․ ․ ․», ― բարձր երգեց թմբուկ զարկողը և քմծիծաղով նայեց Բրեթին։
― Լավ, ― ասացի ես։
Մենք դուրս եկանք ամբոխի միջից։ Բրեթը գնաց հանդերձարան։
― Բրեթն ուզում է գնալ, ― ասացի կոմսին։
Նա գլխով արեց։
― Այո՞։ Շատ լավ։ Վերցրեք մեքենան։ Ես մի քիչ էլ կմնամ այստեղ, պարոն Բարնս։
Մենք իրար ձեռք սեղմեցինք։
― Հիանալի ժամանակ անցկացրի, ― ասացի ես։ ― Թույլ տվեք ինձ․․․ ― գրպանից հանեցի դրամապանակս։
― Ավելորդ է, պարոն Բարնս, ― ասաց կոմսը։
Բրեթը, մանթոն հագին, մոտեցավ սեղանին։ Նա համբուրեց կոմսին և, ձեռքը նրա ուսին դնելով, թույլ չտվեց նրան ոտքի կանգնել։ Երն դռնից դուրս էինք գալիս, ետ նայեցի ու տեսա, որ կոմսի սեղանի շուրջ արեն երեք աղջիկ էին նստած։ Մենք նստեցինք մեծ մեքենան։ Բրեթը վարորդին ասաց իր հյուրանոցի հասցեն։
― Ոչ, մի բարձրանա, ― ասաց նա մուտքի մոտ։
Նա զանգը տվեց և դուռը բացեցին։
― Իսկապե՞ս։
― Այո, պետք չէ։
― Բարի գիշեր, Բրեթ, ― ասացի։ ― Ցավում եմ, որ քեզ վատ ես զգում։
― Բարի գիշեր, Ջեյք։ Բարի գիշեր, սիրելիս։ Ես այլևս քեզ չեմ տեսնի։
Մենք համբուրվեցինք դռան մոտ։ Նա ինձ մի կողմ հրեց։ Նորից համբուրվեցինք։
― Պետք չէ, ― ասաց Բրեթը։
Նա արագ շրջվեց ու մտավ հյուրանոց։ Վարորդն ինձ տարավ տոն։ Նրան քսան ֆրանք տվեցի, նա ձեռքը տարավ գլխարկին ու ասաց․ «Բարի գիշեր, պարոն»։ Մեքենան շարժվեց։ Սեղմեցի դռան զանգը։ Դուռը բացվեց, բարձրացա իմ բնակարանը ու անկողին մտա։