― Այո, այժմ էլ հարուստ եմ, եթե լավ մտածեմ։ Չէ՞ որ ես ինձ եմ պատկանում, և իմ անձը գնահատված է ութ հարյուր դոլար։ Եթե այդ գումարն ունենամ, ավելին չեմ ցանկանա։
==Գլուխ իններորդ==
Ուզում էի գնալ կղզու կենտրոնը, տեսնել այն վայրը, որ հայտնաբերել էի կղզին հետազոտելիս։ Ճանապարհ ընկանք և շուտով տեղ հասանք։ Կղզին ընդամենը երեք մղոն երկարություն ուներ, քառորդ մղոն լայնություն։
Դա բավական երկար, զառիթափ կողերով բլուր կամ լեռնագագաթ էր՝ մոտ քառասուն ոտնաչափ բարձրությամբ։ Մինչև հասանք գագաթը, բավական տանջվեցինք։ Լանջերը չափազանց թեք էին, մացառները՝ շատ խիտ։ Վեր մագլցելով և այս ու այն կողմ թափառելով, շուտով գտանք մի լավ, մեծ քարանձավ, որը գրեթե գագաթի վրա էր և Իլինոյսի կողմը։ Քարանձավը կլիներ երկու֊երեք սենյակի չափ, և Ջիմը կարող էր ուղիղ դիրքով կանգնել։ Ներսում զով էր։ Ջիմն ուզում էր, որ մեր իրերն անմիջապես փոխադրենք այնտեղ, բայց ես ասացի, որ կարիք չկա միշտ մագլցել վեր ու վար։
Ջիմն ասում էր, որ եթե մենք մեր մակույկը մի լավ տեղ թաքցնեինք և մեր իրերն էլ բերեինք քարանձավ, կարող էինք փախչել, թաքնվել այնտեղ։ Եթե մեկնումեկը գար կղզի, մեզ չէր գտնի առանց շների։ Բացի այդ, նա պնդեց, թե փոքրիկ թռչուններն իրեն ասել են, որ շուտով անձրև է գալու, իսկ կուզենայի՞, որ մեր իրերը թրջվեն։
Վերադարձանք, վերցրինք մակույկն ու թիավարեցինք դեպի քարանձավը։ Իրերը ներս տարանք։ Մոտակայքում որոնեցինք մի տեղ, որ ուռենու խիտ թփերի մեջ թաքցնենք մակույկը։ Կարթերից դուրս քաշեցինք մի քանի ձուկ, նորից կարթերը գցեցինք ջուրը և սկսեցինք ճաշ եփել։
Քարանձավի դուռն այնքան մեծ էր, որ կարելի էր գինու տակառը գլորելով ներս տանել։ Մուտքի մոտ հատակը մի փոքր վեր էր բարձրացած և հարթ էր ու հարմար՝ օջախի համար։ Հենց այդտեղ էլ կրակ արեցինք ու ճաշ եփեցինք։
Ներսում կապերտի փոխարեն փռեցինք մեր վերմակները և ճաշեցինք։ Մյուս բոլոր իրերը տեղավորեցինք քարանձավի խորքում։ Շուտով մթնեց։ Սկսվեց ամպրոպը։ Ուրեմն՝ թռչուններն իրավացի էին։ Վրա տվեց անձրևը, որը թափվում էր, ինչպես հեղեղ։ Ես երբեք չէի տեսել, որ քամին այդպես փչեր։ Դա ամառային իսկական փոթորիկ էր։ Այնպես մթնեց, որ դրսում ամեն ինչ կապտասև գույն ստացավ, և դա գեղեցիկ էր։ Անձրևն այնպես էր տեղում, որ մոտակա ծառերը հազիվ էին երևում․ կարծես ծածկված էին սարդոստայնով։ Քամին սաստկացավ․ կորացնում էր ծառերի կատարները և տերևները շուռ տալիս։ Ծառերի ճյուղերն այնպես էին այս ու այն կողմ նետվում, որ կարծես խելագարվել էին։ Այնուհետև, երբ ամենուրեք սև խավարն ավելի թանձրացավ, հանկարծ ամեն ինչ լուսավորվեց․ շրջակայքն այժմ պայծառ էր, ինչպես ցերեկը․ հարյուրավոր յարդերի վրա կարելի էր տեսնել ծառերի ընկղմվող ու բարձրացող գագաթները, որ քիչ առաջ բոլորովին չէին երևում։ Մի վայրկյան հետո նորից մթնեց, ինչպես վիհը։ Լսվում էր որոտի ձայնը՝ ահավոր շառաչ, ապա մռնչյուն, դղրդյուն։ Երկինքը գահավիժում էր ցած, դեպի երկրի խորքը։ Կարծես երկար սանդղաշարով դատարկ տակառներ էին գլորվում ներքև, թռչելով վեր ու վար։
― Լավ է, չէ՞, Ջիմ, ― ասացի ես, ― այստեղից ուրիշ ոչ մի տեղ չեմ ուզում գնալ։ Ինձ էլի մի կտոր ձուկ տուր և եգիպտացորենի մեկ֊երկու բլիթ։
― Դե, իմացիր, եթե Ջեկը չլիներ, դու այստեղ չէիր լինի։ Կլինեիր ներքևի անտառում, առանց ճաշի, լավ էլ կթրջվեիր մինչև ոսկորներդ, քաղցրիկս։ Վառեկները գիտեն, թե երբ է անձրև գալու, ինչպես մյուս բոլոր թռչունները։
Տասը֊տասներկու օր գետն անընդհատ բարձրանում էր, մինչև վերջապես դուրս եկավ ափերից։ Կղզու ցածրադիր մասերը երեք֊չորս ոտնաչափ խորությամբ ծածկված էին ջրով։ Նույն ձևով ծածկվել էր և Իլինոյսի ափը։ Այդ կողմերում դեպի լայնությունը այժմ մի քանի մղոն էր, բայց Միսսուրիի կողմի վրա նույնն էր մնացել՝ կես մղոն, որովհետև Միսսուրիի մոտ ափը բարձր է և զառիթափ, ինչպես պատ։
Ցերեկները մենք մակույկով պտտվում էինք կղզու շուրջը։ Անտառի խորքը շատ զով և ստվերոտ էր նույնիսկ այն ժամերին, երբ երկնքից կրակ էր թափվում։ Մենք ոլորապտույտ թափառում էինք ծառերի արանքում։ Երբեմն վազերն այնպես խիտ էին կախված լինում, որ ստիպված ետ էինք դառնում և այլ ճանապարհով գնում։ Յուրաքանչյուր տապալված մեծ ծառի վրա կարելի էր տեսնել ճագարներ, օձեր և այլ կենդանիներ։ Կղզին հեղեղվելուց մեկ֊երկու օր հետո այդ կենդանիները սովածությունից այնքան հեզ էին դարձել, որ նավակով ուղղակի կարելի էր մոտենալ և ձեռքով բռնել։ Բայց ո՛չ օձերին ու կրիաներին։ Դրանք սողալով մտնում էին ջուրը։ Այն բլրի վրա, որտեղ մեր քարանձավն էր, վխտում էին այդ կենդանիները։ Կարող էինք մեր ուզածի չափ բռնել ու բերել։
Մի երեկո բռնեցինք տախտակներից պատրաստած լաստի մի մաս՝ սոճու գեղեցիկ, հաստ տախտակներ։ Դա ուներ տասներկու ոտնաչափ լայնություն և ջրից դուրս էր մնում վեց֊յոթ մատնաչափ։ Դա հաստատուն, հարթ տախտակամած էր։ Երբեմն ցերեկը տեսնում էինք սղոցած գերաններ, բայց չէինք բռնում․ ցերեկները դուրս չէինք գալիս։
Մի անգամ գիշերը, լուսադեմին, երբ կղզու վերին ծայրում էինք, տեսանք փայտաշեն մի տուն, որ ջրի հետ գալիս էր արևմտյան կողմից։ Տունը երկհարկանի էր և զգալիորեն թեքված։ Նավակով մոտեցանք և պատուհանից մտանք երկրորդ հարկը։ Բայց շատ մութ էր և ոչինչ չէր երևում։ Մակույկն ամուր կապեցինք տնից ու նստեցինք մեջը, սպասելով լուսանալուն։
Դեռ կղզու ստորին մասը չէինք հասել, երբ լույսը բացվեց։ Պատուհանից ներս նայեցինք։ Տեսանք մի մահճակալ, մի սեղան, երկու հին աթոռ և նման բազմաթիվ այլ իրեր, որ թափված էին հատակին։ Պատից կախված էին հագուստներ։ Ինչ֊որ մի բան հեռավոր անկյունում ընկած էր հատակին և նման էր մարդու։ Ջիմը բացականչեց․
― Էյ, ո՞վ ես։
Բայց մարդը տեղից չշարժվեց։ Ես էլ ձայն տվի։ Ջիմն ասաց․
― Այս մարդը քնած չէ, մեռած է։ Դու հանգիստ սպասիր, ես մտնեմ ներս, տեսնեմ։
Նա պատուհանից ներս մտավ, թեքվեց պառկած մարդու վրա և ասաց․
― Մեռքծ է, այո, և մերկ է։ Խփված է թիկունքից․ իմ կարծիքով, երկու֊երեք օրվա սպանված է։ Ներս արի, Հեք, բայց դեմքին մի՛ նայիր, շա՜տ սարսափելի է։
Ես բոլորովին չնայեցի։ Ջիմը մի քանի հին շորով ծածկեց նրան, բայց դրա կարիքը չկար։ Առանց այն էլ ես չէի ուզում նայել։ Հատակին ցրված էին ճարպոտ խաղաթղթեր, վիսկիի հին շշեր, սև կտորից պատրաստած երկու դիմակ, իսկ պատերին ամենուրեք գրված էին չափազանց գռեհիկ բառեր ու փայտածխով նկարներ էին արված։ Պատից կախված էին երկու կեղտոտ, հին, չթե զգեստ, ծղոտե մի գլխարկ, կանացի ներքնազգեստներ, ինչպես և տղամարդու շորեր։ Մենք շատ բաներ իջեցրինք մակույկի մեջ․ կարող էին պետք գալ։ Հատակին ընկած էր տղայի մի հին, ծղոտե գլխարկ։ Ես դա էլ վերցրի։ Կար և մի շիշ, որի մեջ կաթ էր լցված եղել․ բերանը խցել էին շորով, որպեսզի երեխան կարողանար ծծել։ Մենք այդ շիշը կվերցնեինք, բայց կոտրված էր։ Կար մի հին, փոշոտված արկղ և կաշվե մաշված մի ճամպրուկ՝ ճարմանդները կոտրած։ Երկուսն էլ բաց էին, բայց դրանց մեջ ուշադրության արժանի ոչ մի բան չկար։ Նկատի ունենալով, որ իրերը թափված են ցանուցիր, եզրակացրինք, որ տերերը շտապ հեռացել են տնից և չեն կարողացել տանել իրենց ունեցվածքի մեծ մասը։
Մենք վերցրինք նաև թիթեղյա մի հին լապտեր, մսագործի անկոթ մի դանակ, «Բարլո» ֆիրմայի արտադրած գրպանի մի նոր դանակ, որը խանութում կես դոլարից էժան չէին վաճառի, մեծ քանակությամբ ճարպամոմ, թիթեղյա մի մոմակալ, մի ջրդդում, թիթեղյա մի բաժակ, բամբակե մաշված վերմակներ, կանացի մի ձեռնաքսակ՝ մեջը ասեղներ, գնդասեղներ, մեղրամոմ, թել և նման այլ բաներ։ Վերցրինք մի կացին, մեխեր, ձկնորսական մի կարթաթել, որն իմ ճկույթի հաստությունն ուներ և որի վրա կար ահռելի մեծության մի քանի կարթ, այծամի մորթու մի փաթեթ, շան կաշվե վզկապ, ձիու պայտ և մանր շշերով մի քանի դեղորայք, որոնց վրա պիտակ չկար։ Երբ պատրաստվում էինք դուրս գալ, ես գտա բավական լավ մի քերոց՝ ձիերի համար, իսկ Ջիմը գտավ ջութակի մի հին աղեղ և փայտե մի ոտք։ Փոկերը կտրել էին, բայց ընդհանրապես լավ ոտք էր, թեև ինձ համար շատ երկար էր, իսկ Ջիմի համար՝ կարճ։ Մյուս ոտքը չգտանք, չնայած շատ նայեցինք այս ու այն կողմ։
Եվ այսպես, մեր որսը վատ չէր։ Երբ պատրաստ էինք հեռանալու, կղզուց քառորդ մղոն ներքև էինք, և օրը լավ լուսացել էր։ Ջիմին պառկեցրի մակույկի մեջ և ծածկեցի վերմակով։ Եթե նստեր, տեսնողները կիմանային, որ նա փախստական նեգր է։ Թիավարեցի դեպի Իլինոյսի ափը, և ջրի հոսանքը մեզ կես մղոն տարավ ներքև։ Կանգ առանք ափի մոտ, անշարժ ջրում, առանց պատահարի և որևէ մեկին տեսնելու։ Ապահով տեղ հասանք։
==Գլուխ տասներորդ==
Նախաճաշից հետո ուզում էի խոսել մեռած մարդու մասին և գուշակություն անել, թե ինչպես է սպանվել, բայց Ջիմը խուսափում էր։ Նա ասաց, որ դա դժբախտություն կբերի։ Բացի այդ ասաց, որ մեռածը կարող է շրջել և այցելել մեզ․ չթաղված մարդը ավելի շատ է շրջում, քան նա, ով հանգիստ մնում է իր գերեզմանում։ Դա ինձ շատ հավանական թվաց, և ես այլևս ոչինչ չասացի, բայց չդադարեցի այդ մասին մտածել․ ուզում էի իմանալ, թե ով է սպանել նրան և ինչու։
Տնտղեցինք մեր բերած շորերը և մի հին վերարկուի աստառի մեջ գտանք արծաթե ութ դոլար։ Ջիմն ասաց, որ իր կարծիքով վերարկուն այդ տան բնակիչները գողացել են, որովհետև եթե իմանային փողի մասին, այնտեղ չէին թողնի։ Ես ավելացրի, որ հավանորեն հենց նրանք են սպանել այդ մարդուն, բայց Ջիմը չէր ուզում այդ մասին խոսել։ Ես ասացի․
― Այժմ քեզ թվում է, թե դա դժբախտություն կբերի, բայց ի՞նչ ասացիր, երբ ես ցույց տվի օձի մաշկը, որ գտել էի երեկ չէ մյուս օրը բլրի գագաթին։ Դու ասացիր, որ օձի մաշկին ձեռք տալը ամենասոսկալի աղետի նշանն է։ Ահա քո աղետը։ Մենք այսքան բան ձեռք բերինք, դրան ավելացրած ութ դոլար։ Ես կցանկանայի, որ ամեն օր այսպիսի դժբախտություն գար մեր գլխին, Ջիմ։
― Դա ոչինչ չի նշանակում, քաղցրիկս, ոչինչ չի նշանակում։ Շատ մի՛ ոգևորվիր։ Փորձանք դեռ կգա, հիշիր ասածս, դեռ կգա։
Եվ, իսկապես եկավ։ Այդ մասին խոսում էինք երեքշաբթի օրը։ Ուրբաթ օրը պառկած էինք կանաչ խոտերին, բլրի վերին ծայրում։ Մեր ծխախոտը վերջացավ։ Գնացի քարանձավ ծխախոտ բերելու և այնտեղ տեսա մի բոժոժավոր օձ։ Սպանեցի և գալարելով դրեցի Ջիմի վերմակի ծայրին, իբրև կենդանի օձ, կարծելով թե լավ կատակ կլինի, երբ Ջիմը տեսնի։ Երեկոյան բոլորովին մոռացել էի օձի մասին և, մինչ վառում էի լույսը, Ջիմը փռվեց վերմակի վրա։ Օձն այնտեղ էր և խայթեց նրան։
Ջիմը գոռալով վեր թռավ։ Առաջին բանը, որ տեսա լույսը վառելիս, այն էր, որ այդ գարշելի սողունը գալարվելով բարձրացավ և պատրաստվում էր նորից ցատկել Ջիմի վրա։ Մի վայրկյանում փայտի հարվածով փակեցի օձի հաշիվը։ Ջիմն իսկույն վերցրեց հորս վիսկիի սրվակը և դատարկեց։
Նա բոբիկ էր, և օձը կծել էր հենց կրունկը։ Այդ բոլորի պատճառն այն էր, որ ես հիմարաբար մոռացել էի մի բան․ որտեղ սատկած օձ թողնես, ընկերը միշտ կգա և կփաթաթվի շուրջը։ Ջիմն ինձ ասաց, որ կտրեմ օձի գլուխը, դեն գցեմ, ապա մաշկեմ ու մարմնից մի կտոր խորովեմ։ Ես կատարեցի այդ պատվերը։ Նա կերավ խորովածը, ասելով, թե դա կօգնի իր բուժմանը։ Նա խնդրեց նաև բոժոժները պոկել ու կապել իր բազուկին․ ասաց, թե դա էլ կօգնի։ Ապա ես լուռ դուրս եկա քարանձավից և օձերը շպրտեցի թփուտների մեջ․ չէի ուզում Ջիմն իմանար, որ դա ամբողջապես իմ հանցանքն է։
Ջիմն անընդհատ ծծում էր սրվակից, երբեմն կորցնում իրեն, վեր նետվում ու գոռում, բայց ամեն անգամ, երբ խելքը գլուխն էր գալիս, նորից սկսում էր սրվակից ծծել։ Նրա ոտքը բավական ուռեց, ուռուցքը բարձրացավ վեր, դեպի սրունքը։ Շուտով խմիչքը ցույց տվեց իր զորությունը, և ես զգում էի, որ նա իրավացի էր, չնայած մտածում էի, թե ավելի լավ էր՝ օձն ինձ խայթեր, քան հորս վիսկին նա այդպես խմեր։
Ջիմը չորս օր պառկեց։ Այնուհետև ուռուցքն իջավ, և նա իրեն նորից լավ զգաց։ Մտքումս որոշեցի այլևս ձեռք չտալ օձի մաշկի, մանավանդ երբ տեսա, թե դրանից ինչեր են դուրս գալիս։ Ջիմն ասաց, թե իր կարծիքով այսուհետև պետք է հավատամ իր խոսքերին։ Օձի մաշկին ձեռք տալը, ասաց նա, այնպիսի ահավոր փորձանք կբերի, որ գուցե չարիքի վերջը միայն խայթելը չէ։ Նրա կարծիքով հազար անգամ ավելի լավ է ձախ ուսի վրայից նայել նորալուսնին, քան ձեռք տալ օձի մաշկին։ Դե, ինքս էլ սկսեցի այդպես մտածել, չնայած միշտ կարծում էի, թե ձախ ուսի վրայից նորալուսնին նայելը ամենահիմար բանն է։ Ծերուկ Հենք Բանքերը մի անգամ այդպես ամբարտավանացել էր և դեռ երկու տարի էլ չանցած հարբել ու վայր էր ընկել մանրագնդակ ձուլող գործարանի աշտարակից։ Այնպես էր ջարդվել, որ մակույկ էր դարձել։ Նրան դրել էին ոչ թե դագաղի մեջ, այլ մարագի երկու դռան արանքը և այդպես թաղել։ Դա, իհարկե, լսել էի, չէի տեսել։ Հայրս էր պատմել։ Այնուամենայնիվ, այդ ամենը եղել էր լուսնին հիմարաբար նայելուց։
Օրերն անցնում էին։ Գետը նորից քաշվեց իր ափերի մեջ։ Մեր առաջին գործն այն եղավ, որ մեծ կարթերից մեկին որպես խայծ կպցրինք մաշկած մի ճագար և գցեցինք ջուրը։ Բռնեցինք մի մեծ լոքո՝ մարդու չափ, վեց ոտնաչափ երկու մատնաչափ երկարությամբ։ Կշռում էր մոտ երկու հարյուր ֆունտ։ Մենք, իհարկե, չէինք կարող ջրից հանել․ նա մեզ կքաշեր Իլինոյսի մեջ։ Նստեցինք և նայեցինք, թե ինչպես է ձուկը թպրտում ու պատառոտում ինքն իրեն մինչև սատկելը։
Լոքոյի ստամոքսում գտանք արույրե մի կոճակ, մի կլոր գնդակ և շատ ուրիշ զիզի֊բիզի բաներ։ Կացնով պատռեցինք գնդակը և մեջը գտանք թելի մի կոճ։ Ջիմն ասաց, թե կոճը երկար ժամանակ պետք է այնտեղ եղած լինի, քանի որ այդպես ծածկվել է այլ նյութերով, գնդակ դարձել։ Այնքան մեծ էր ձուկը, որ դժվար թե դրա նմանը Միսսիսիպիում երբևէ բռնած լինեին։ Ջիմն ասաց, թե դրանից մեծ ձուկ կյանքում դեռ չի տեսել։ Դա գյուղում պետք է որ մեծ արժեք ունենար։ Այդ ձուկը կտրատում և շուկայում վաճառում են ֆունտերով։ Բոլորն էլ մի քիչ գնում են։ Այդ ձկան միսը ձյան պես սպիտակ է և շատ լավ է տապակվում։
Հաջորդ առավոտյան ես ասացի, թե մեր կյանքն այստեղ ծանր ու տաղտկալի է դառնում, և ուզում եմ տեղափոխվել։ Ասացի, թե մտադիր եմ անցնել գետի մյուս ափը և իմանալ, թե ինչ կա, ինչ չկա։ Ջիմին դուր եկավ այդ միտքը, բայց ասաց, թե պետք է գիշերը գնալ և շրջահայաց, զգույշ լինել։ Նա նորից ծանր ու թեթև արեց այս հարցը և ասաց, թե արդյոք հնարավոր չէ՞ կանացի հին շորեր հագնել։ Դա նույնպես լավ առաջարկություն էր։ Կարճացրինք չթե զգեստներից մեկը, շալվարիս ծայրերը ծալեցի մինչև ծնկներս, մտա զգեստի մեջ։ Ջիմը ետևից կարթերով ամրացրեց։ Շատ լավ ստացվեց։ Գլխիս դրեցի ծղոտե գլխարկը, թելով կապեցի ծնոտիս տակ, որից հետո իմ դեմքին նայելը հավասար էր վառարանի խողովակի մեջ նայելուն։ Ջիմն ասաց, որ հազիվ թե ինձ ճանաչեն, նույնիսկ ցերեկով։
Ամբողջ օրը վարժություններ էի կատարում, որ ընտելանամ կանացի զգեստներին։ Շուտով սովորեցի բավական հաջող շարժվել դրանց մեջ։ Միայն Ջիմն ասաց, թե աղջկա նման չեմ քայլում։ Ասաց, որ վերջ տամ զգեստս քաշելու և ձեռքերս շալվարիս գրպանները դնելու սովորությանը։ Ես հաշվի առա նրա դիտողությունը, և գործն ավելի հաջող գնաց։
Մութն ընկնելուն պես մակույկով շարժվեցի դեպի Իլինոյսի ափը։
Գետն անցա քաղաքի ուղղությամբ և դիմացի ափը հասա գետանավերի կայանից մի քիչ ներքև։ Հոսանքն ինձ քշեց քաղաքի ծայրամասը։ Կապեցի մակույկը և բարձրացա գետափն ի վեր։ Մի փոքրիկ հյուղակում, որտեղ երկար ժամանակ ոչ ոք չէր ապրում, լույս էր վառվում։ Հարցրի ինքս ինձ, թե ով կարող է լինել։ Մոտեցա և պատուհանից գաղտագողի նայեցի։ Ներսում կար մի կին, մոտ քառասուն տարեկան։ Եղևնափայտե սեղանին դրված մոմի լույսի տակ ինչ֊որ բան էր հյուսում։ Դեմքն ինձ ծանոթ չէր։ Նա պետք է ուրիշ տեղից եկած լիներ, որովհետև քաղաքում չկար մի մարդ, որն ինձ անծանոթ լիներ։ Բախտս բերեց, թե չէ սկսում էի տատանվել, վախենում էի գալուս համար։ Մարդիկ կարող էին ձայնիցս ճանաչել, հայտնաբերել ինձ։ Բայց եթե այս կինը նման փոքրիկ քաղաքում արդեն երկու օր ապրել է, ապա կարող է պատմել այն ամենը, ինչ ուզում եմ իմանալ։ Բախեցի դուռը, նորից մտքումս կրկնելով, թե չպետք է մոռանամ, որ ներկայանում եմ որպես աղջիկ։