Այս ծանծաղուտը թեք էր և երկար, երկու մղոնից ոչ պակաս։ Բավական ժամանակ անցավ, մինչև ազատվեցի։ Ապահով հասա ափ և մագլցեցի դարատափն ի վեր։ Շատ հեռուն տեսնել չէի կարող, բայց կարճ ճանապարհով քառորդ մղոն, կամ գուցե ավելին, քայլեցի խորդուբորդ տեղերով և դեմ առա մի մեծ, հնաոճ, փայտաշեն տան, որը չէի նկատել։ Ուզեցի հեռանալ այդտեղից, բայց շները ոհմակով դուրս թռան, սկսեցին կաղկանձել ու հաչել ինձ վրա։ Գիտեի, որ այդպիսի դեպքերում ավելի լավ է տեղից չշարժվել։
==Գլուխ տասնյոթերորդ==
Հազիվ մեկ րոպե էր անցել, երբ մեկը առանց գլուխը պատուհանից դուրս հանելու, բղավեց․
― Մի պահ լռե՛ք, տղե՛րք․․․ Ո՞վ է։
Ես պատասխանեցի․
― Ես եմ։
― Ո՞վ է այդ «ես»֊ը։
― Ջորջ Ջեքսոնը, սըր։
― Ի՞նչ ես ուզում։
― Ոչինչ չեմ ուզում, սըր։ Ուզում եմ ճանապարհս շարունակել, բայց շները չեն թողնում։
― Ինչո՞ւ ես թափառում գիշերվա այս ժամին, հը՞։
― Չեմ թափառում, սըր․ շոգենավի տախտակամածից վայր ընկա։
― Ընկե՞լ ես, հա՞։ Մեկնումեկդ լույսը վառեք, տղերք։ Ի՞նչ է քո անունը։
― Ջորջ Ջեքսոն, սըր․ ես փոքր տղա եմ։
― Լսիր, եթե ճիշտ ես ասում, վախենալու կարիք չունես․ ոչ ոք քեզ ձեռք չի տա։ Բայց չփորձես տեղիցդ շարժվել․ կանգնիր և մնա։ Թող մեկն արթնացնի Բոբին ու Թոմին և բերեք հրացանները։ Ջորջ Ջեքսոն, քեզ հետ ուրիշ մարդ կա՞։
― Ոչ, սըր, ոչ ոք։
Ես լսեցի, թե ինչպես տանը մարդիկ էին շարժվում այս ու այն կողմը, և մի լույս նկատեցի։ Ինձ հետ խոսող մարդը կանչեց․
― Այդ լույսը հեռու տար, Բեցի, ծեր հիմար, խելք չունե՞ս։ Դիր հատակին, առջևի դռան հետևը։ Բոբ, եթե դու և Թոմը պատրաստ եք, գրավեցեք ձեր տեղերը։
― Բոլորս էլ պատրաստ ենք։
― Այժմ, Ջորջ Ջեքսոն, ասա․ Շեփերդսոններին ճանաչո՞ւմ ես։
― Ոչ, սըր, նրանց մասին չեմ լսել։
― Լավ, գուցե այդպես է, գուցե ոչ։ Այժմ ամեն ինչ պատրաստ է։ Առաջ եկ, Ջորջ Ջեքսոն։ Չշտապես, դանդաղ արի։ Եթե քեզ հետ ուրիշ մարդ էլ կա, թող ետ մնա․ եթե երևա, կգնդակահարվի։ Դե, մոտեցիր, դանդաղ արի, դուռն այնքան բաց արա, որ կարողանաս սեղմվելով ներս մտնել, լսո՞ւմ ես։
Ես չէի շտապում, չէի էլ կարող շտապել, եթե նույնիսկ ուզենայի։ Դանդաղ, քայլ առ քայլ մոտեցա դռանը։ Ոչ մի ձայն չկար։ Ինձ թվում էր, թե լսում եմ սրտիս բաբախյունը։ Շները լուռ էին, ինչպես իրենց տերերը, բայց մի փոքր հեռվից հետևում էին ինձ։ Երբ հասա փայտե երեք աստիճաններով սանդուղքին, լսեցի, թե ինչպես են բացում փականքը, քաշում նիգը և սողնակը։ Ձեռքս դրեցի դռան վրա, քաշեցի, ապա քիչ էլ, մինչև մեկն ասաց․
― Է՛հ, բավակա՛ն է, գլուխդ նե՛րս մտցրու։
Այդպես էլ արեցի, բայց մտածում էի, թե հիմա վիզս կկտրեն։ Մոմն ամրացված էր հատակին, և բոլորը, կանգնած իմ առաջ, ինձ էին նայում, ես էլ՝ նրանց։ Այդպես անցավ մոտ քառորդ րոպե։ Երեք աժդահա տղամարդ հրացաններն ուղղել էին ինձ վրա։ Վախից կուչ էի եկել։ Դրանցից ամենաավագը մոտ վաթսուն տարեկան ալեհեր մարդ էր, մյուս երկուսը՝ երեսուն տարեկան, գուցե ավելի։ Նրանք բոլորն էլ սքանչելի, գեղեցիկ տղամարդիկ էին։ Այնտեղ էր և ալեխառն մազերով չափազանց համակրելի մի լեդի։ Նրա հետևում կանգնած էին երկու երիտասարդ կանայք, որոնց լավ չէի տեսնում։ Ծերունին ասաց․
― Է՛հ, կարծում եմ, այժմ ամեն ինչ կարգին է։ Նե՛րս արի։
Հենց որ ներս մտա, ծեր ջենտլմենը փակեց դուռը, վրա բերեց սողնակը և երիտասարդ ջենտլմեններին կարգադրեց հրացաններով մտնել սենյակը։ Բոլորն անցան մի մեծ հյուրասենյակ, որի հատակին փռված էր մի նոր կարպետ։ Հավաքվեցին անկյունում, որպեսզի դիմացի պատուհաններից իրենց չտեսնեն, իսկ կողքի պատը պատուհան չուներ։ Նրանք բարձրացրին մոմը, մի լավ նայեցին վերից֊վար և բոլորն ասացին․ «Ոչ, նա Շեփերդսոններից չէ, շեփերդսոնական ոչինչ չունի»։
Ապա ծերունին ասաց, որ հույս ունի, թե ես չեմ նեղանա ինձ խուզարկելու համար․ ուզում են համոզվել, որ զենք չունեմ։ Ասաց, որ դրանով ինքը ոչ մի վնաս տալ չի ուզում։ Նա իմ գրպանները չտնտղեց, միայն դրսից ձեռքով շոշափեց և ասաց, որ ոչինչ չկա։ Նա ասաց, որ ես ինձ հանգիստ զգամ, ինչպես իմ սեփական տանը, և իմ մասին լրիվ տեղեկացնեմ իրենց, բայց ծեր լեդին ասաց․
― Ա՜խ, Սա՛ուլ, այս խեղճ արարածը մինչև ոսկորները թրջվել է և ի՞նչ ես կարծում, քաղցած չի՞ լինի։
― Ճիշտ ես ասում, Ռեչել, մոռացել էի։
Ապա ծեր կինն ասաց․
― Բե՛ցի (Բեցին նեգրուհի էր), շո՛ւտ, թռիր և ուտելու բան բեր այս խեղճ տղայի համար, իսկ ձեզնից մեկը, աղջիկներ, թող արթնացնի Բաքին և ասի, որ․․․ Օ՜, Բաքն արդեն այստեղ է։ Բաք, այս փոքրիկ օտարականին տար, հանիր թաց շորերը և քո չոր շորերից մեկ֊երկուսը հագցրու։
Բաքը մոտավորապես իմ տարիքի տղա էր՝ տասներեք֊տասնչորս տարեկան, թեև հասակով ինձնից փոքր֊ինչ բարձր էր։ Հագին կար միայն շապիկ։ Երևում էր, որ շատ թափթփված տղա է։ Նա քայլեց հորանջելով։ Մի ձեռքով աչքն էր տրորում, մյուս ձեռքով իր հետևից քարշ էր տալիս հրացանը։
― Ուրեմն՝ Շեփերդսոնները չե՞ն։
Պատասխանեցին, որ նրանք չեն, և տագնապը կեղծ էր։
― Լավ, ― ասաց Բաքը, ― եթե նրանցից լինեին, մեկի հաշիվը կփակեի։
Բոլորը ծիծաղեցին։ Բոբն ասաց․
― Ինչպե՞ս կարող էին մեզ բոլորիս մաշկել մինչև քո գալը, Բաք․ այնքա՜ն ուշ եկար։
― Է՛հ, ի՞նչ անեմ․ ոչ ոք ինձ իմաց չի տվել։ Դա սխալ էր։ Միշտ ինձ ճնշում եք․ չեմ կարողանում ինձ ցույց տալ։
― Ոչինչ, Բաք, տղաս, ― ասաց ծերունին, ― քեզ ցույց տալու առիթ կունենաս․ ամեն ինչ՝ իր ժամանակին։ Դրա համար մի՛ վշտանա։ Այժմ գնա և կատարիր մորդ ասածը։
Երբ բարձրացանք վերնահարկը՝ Բաքի սենյակը, նա ինձ իր շորերից տվեց մի կոշտ շապիկ, մի բաճկոն և մի շալվար։ Ես հագա դրանք։ Մինչ հագնում էի, նա անունս հարցրեց, բայց նախքան իմ պատասխանելը, սկսեց պատմել մի կապույտ ճայի ու փոքրիկ ճագարի մասին, որ երկու օր առաջ բռնել էր անտառում։ Հետաքրքրվեց նաև, թե որտեղ էր Մովսեսը, երբ մոմը մարեց։ Ես ասացի, որ չգիտեմ այդ մասին, ոչինչ չեմ լսել։
― Դեհ, գուշակիր, ― ասաց նա։
― Ինչպե՞ս գուշակեմ, երբ այդ մասին ոչինչ չեմ լսել, ― ասացի ես։
― Բայց կարող ես, մի՞թե չես կարող։ Շա՜տ հեշտ բան է։
― Ո՞ր մոմը, ― ասացի ես։
― Որևէ մոմ, ― ասաց նա։
― Չգիտեմ որտեղ էր Մովսեսը․ դո՛ւք ասացեք՝ որտե՞ղ էր, ― պատասխանեցի ես։
― Մթության մեջ։ Ահա թե որտեղ էր։
― Լավ, եթե գիտեիք որտեղ էր, էլ ինչո՞ւ էիք ինձ հարցնում։
― Դե, դա հանելուկ է, չե՞ս հասկանում։ Ասա, որքան ժամանակ ես մնալու այստեղ։ Միշտ էլ մեզ մոտ մնա։ Մենք միասին ուրախ ժամանակ կանցկացնենք․ հիմա դասեր չկան։ Շուն ունե՞ս․ ես մի հատ ունեմ։ Իմ շունը կվազի, կմտնի գետը և դուրս կբերի գցածդ տաշեղը։ Դու սիրո՞ւմ ես կիրակի օրերը սանրվել և նման այլ հիմարություններ։ Ես չեմ սիրում, բայց մայրս ստիպում է։ Կորչի այդ հին շալվարը։ Ես էլ գիտեմ, որ ավելի լավ է հագնեմ, բայց չեմ ուզում, շոգ է։ Այժմ լրիվ պատրաստ ես։ Շատ լավ։ Գնանք, պառա՛վ ձի։
Եգիպտացորենի սառը բլիթ, աղած սառը միս՝ եգիպտացորենով, կարագ, անսեր կաթ ― ահա թե նրանք ինձ ինչ տվեցին ուտելու։ Ավելի համեղ բան կերած չկայի։ Բաքը, իր մայրը և բոլորը ծխում էին կարճ ծխամորճեր, բացի երկու երիտասարդ կանանցից ու նեգրուհուց, որն արդեն գնացել էր։ Բոլորը թե՛ ծխելիս էին խոսում, թե՛ ուտելիս։ Երիտասարդ կանայք փաթաթվել էին վերմակների մեջ, իսկ նրանց մազերը կախվել էին մեջքներից։ Նրանք բոլորն ինձ հարցեր էին տալիս։ Պատմեցի, թե ինչպես հայրս, ես և մեր ամբողջ ընտանիքը ապրում էինք մի փոքրիկ ագարակում, Արքանսոյի մոտ, թե ինչպես իմ փոքր քույրը՝ Մերի Էննը, փախավ տնից ու ամուսնացավ, և այլևս ոչինչ չիմացանք նրա մասին, ինչպես Բիլը գնաց նրանց որոնելու, և նրա մասին էլ ոչինչ չիմացանք, ինչպես Թոմն ու Մորթը մեռան և ոչ ոք չիմացավ, բացի մորիցս ու ինձնից, իսկ հայրս էլ նեղությունից ու վշտից գլուխը կորցրեց։ Երբ մայրս էլ մեռավ, ես վերցրի մեր ունեցած֊չունեցածը և, քանի որ ագարակը մերը չէր, միացա նավի տախտակամածի ուղևորներին։ Գետով բարձրանալիս ընկա գետը։ Ահա թե ինչպես հասա այստեղ։ Իմ այս պատմությունից հետո նրանք ասացին, որ ես կարող եմ մնալ իրենց մոտ, որքան ցանկանամ։ Արդեն սկսել էր լուսանալ, և բոլորը անկողին մտան։ Ես էլ պառկեցի Բաքի հետ։ Առավոտյան երբ արթնացա (ի՜նչ անհարմար բան) մոռացել էի անունս։ Մոտ մի ժամ փորձում էի մտաբերել։ Երբ Բաքն արթնացավ, ասացի․
― Կարող ես հեգել, Բաք։
― Այո, ― պատասխանեց նա։
― Գրազ կգամ, որ չես կարող իմ անունը հեգել, ― առարկեցի ես։
― Ես էլ գրազ կգամ, որ ինչ ասեն կհեգեմ, ― ասաց նա։
― Լավ, ― ուրախացա, ― հեգիր։
― Ջ֊ո֊ր֊ջ Ջ֊ե֊ք֊ս֊ո֊ն, ահա, ― ասաց նա։
― Ճիշտ է, կարող ես, ― ասացի ես, ― բայց չէի կարծում, թե կարող ես։ Դա այնպիսի անուն չէ, որ մարդիկ կարողանան առանց նախապես սովորելու ճիշտ հեգել։
Իմ այդ անվան ուղղագրությունը ծածուկ գրեցի․ գուցե մեկն այնուհետև ցանկանար, որ հեգեմ։ Ուզում էի պատրաստ լինել, որպեսզի արագ հեգեմ, իբր թե վաղուց վարժված եմ դրան։
Սքանչելի ընտանիք էր, ինչպես և սքանչելի տուն։ Ես դեռ գյուղական վայրում չէի տեսել այդպիսի տուն այդքան գեղեցիկ, նորաձև։ Դրսի դռան վրա ո՛չ երկաթե սողնակ կար, ո՛չ էլ փայտե՝ մորթե փոկով։ Կար միայն արույրե բռնակ՝ դուռը բացելու համար․ ճիշտ այնպես, ինչպես քաղաքային տներում։ Հյուրասենյակում մահճակալ չկար, ոչ էլ մահճակալի նման բան էր երևում, թեև քաղաքներում բազմաթիվ հյուրասենյակներում դրված են լինում մահճակալներ։ Կար աղյուսե հատակով մի մեծ օջախ։ Աղյուսները մաքուր պահելու համար դրանց վրա ջուր էին լցնում և աղյուսով քերում, երբեմն էլ քսում կարմիր ջրաներկ, որն անվանում էին «իսպաական դարչնագույն»։ Նույն ձևով մարքում էին և քաղաքում։ Նրանք ունեին արույրե մեծ եռոտանիներ, որոնք գերանների ծանրությանն էլ կդիմանային։ Բուխարու վերևում, ապակու տակ, կար մի մեծ ժամացույց։ Այդ ապակու ներքևի կեսի վրա նկարված էր մի քաղաք, իսկ դրա մեջտեղում կար մի կլոր բացվածք՝ արևի համար։ Կարելի էր տեսնել ետ ու առաջ ճոճվող ճոճանակը։ Հաճելի էր լսել այդ ժամացույցի զարկերը։ Երբեմն, եթե այնտեղ էր գալիս շրջիկ ժամագործը, մաքրում էր ժամացույցը, կարգի բերում, այդ ժամանակ ժամացույցն սկսում էր աշխատել հարյուր հիսուն զարկով։ Տերերը ոչ մի գնով չէին ցանկանում բաժանվել ժամացույցից։
Ժամացույցի աջ և ձախ կողքերին դրված էին մեկական արտառոց թութակ, որ պատրաստել էին կավճանման ինչ֊որ բանից և ներկել խայտաբղետ գույներով։ Թութակներից մեկի կողքին կավե մի կատու կար, մյուսի կողքին դրված էր կավե մի շուն։ Ձեռքով սեղմելիս դրանք ծվում էին՝ առանց բերանները բացելու, անտարբեր։ Ծվոցը գալիս էր տակից։ Այս բոլորի հետևում կար վայրի հնդկահավի թևերից պատրաստած երկու մեծ հովհար։ Սեղանի վրա, սենյակի մեջտեղում, կար կավե գեղեցիկ մի զամբյուղ՝ լցված խնձորով, նարնջով, դեղձով ու խողողով, որոնք ավելի կարմիր, դեղին ու սիրուն էին, քան իսկական մրգերը։ Դրանք բնական չէին, որովհետև քերծված տեղերից երևում էր կավիճը կամ այն նյութը, ինչից պատրաստած էին։
Այս սեղանն ուներ մոմլաթե գեղեցիկ մի սփռոց, որի վրա կարմիր ու կապույտ գույներով նկարված էր թևատարած մի արծիվ և եզրագիծ։ Ինձ ասացին, թե սփռոցը բերել են Ֆիլադելֆիայից։ Սեղանի չորս անկյունում համաչափ քանակով գրքեր էին շարված։ Դրանցից մեկը ընտանեկան նկարազարդ Աստվածաշունչ էր, մյուսը՝ «Ուխտագնացի թափառումներ» գիրքը։ Սա մի մարդու մասին էր, որը լքել էր իր ընտանիքը, բայց թե ինչու, այնտեղ ասված չէր։ Ես շատ անգամ դա ձեռքս առա։ Հետաքրքիր էր գրված, բայց ոչ այնքան հասկանալի։ Մի գիրք էլ կար՝ «Բարեկամության շնորհները»։ Մեջը հետաքրքրաշարժ պատմություններ ու ոտանավորներ կային, բայց թե ես ոտանավորներ չէի կարդում։ Կային նաև Հենրի Քլեյի «Ճառերը» և դոկտոր Գաննի «Տնային բժիշկները»։ Այստեղից կարելի էր իմանալ, թե ինչ պետք է անել, եթե մեկնումեկը հիվանդանում է կամ մեռնում։ Զանազան գրքերի հետ կար մի աղոթագիրք։ Սենյակում դրված էին հյուսկեն աթոռներ։ Շատ ամուր էին և ոչ թե մեջտեղը տոպրակի նման կախ ընկած ու ծակծկված, ինչպես հնացած զամբյուղներ։
Պատերից կախված էին նկարներ, գլխավորապես Վաշինգտոնի և Լաֆայետի<ref>Ֆրանսիացի սպա, որը մարտնչել է անկախության համար (ամերիկյան բանակի կամավոր)։</ref> տարբեր նկարներ, ճակատամարտերի տեսարաններ և շոտլանդական թագուհի Մարի Ստյուարտի պատկերը։ Նկարներից մեկը կոչվում էր «Անկախության դեկլարացիայի ստորագրումը»։ Մի քանիսը մատիտով նկարել էր նրանց հանգուցյալ դուստրերից մեկը տասնհինգ տարեկան հասակում։ Դրանք տարբերվում էին երբևէ տեսածս նկարներից։ Մեծ մասամբ ավելի սև էին, քան սովորաբար լինում են։ Մեկը ներկայացնում էր նեղ, սև զգեստ հագած մի կին։ Պիրկ գոտին անցնում էր թևերի տակով, թևքերի մեջտեղն ուռած էր ինչպես կաղամբ, գլխին դրված էր սև քողով մի մեծ, գոգավոր թիականման գլխարկ։ Նրա սպիտակ, նուրբ ոտքերին կային սև, նեղ ժապավենով չափազանց փոքր, սև կոշիկներ, որ նման էին դուրի։ Կինն աջ արմունկով խոհուն հենվել էր լացող ուռենու տակ ընկած շիրմաքարի, իսկ ձախ ձեռքը կախված էր մյուս կողմի վրա՝ բռնած մի թաշկինակ և ցանցապարկ։ Նկարի տակ գրված էր․ «Ավա՜ղ, մի՞թե ես այլևս չեմ տեսնի քեզ»։ Մի այլ նկար ներկայացնում էր ինչ֊որ երիտասարդ աղջիկ, մազերն ոմբողջովին սանրած վեր՝ գլխի վրա և հանգուցած ու սանրին դեմ արած, ինչպես աթոռի հենակը։ Աղջիկը լաց էր լինում, թաշկինակը դեմքին բռնած, մյուս ձեռքին մի մեռած թռչուն՝ մեջքին պառկած, ճանկերը վեր ցցած։ Նկարի տակ գրված էր․ «Ես էլ երբեք չեմ լսի քո քաղցրիկ դայլայլը, ավա՜ղ»։ Մի այլ նկարում ինչ֊որ ջահել աղջիկ, կանգնած պատուհանի առաջ, նայում էր լուսնին, և արցունքները գլորվում էին նրա այտերից։ Ձեռքին բաց նամակ կար, որի ծայրին երևում էր սև կնքամոմը։ Նա բերանին սեղմել էր շղթայով մի մեդալիոն։ Նկարի տակ գրված էր․ «Մի՞թե դու այլևս չկաս։ Այո, ավա՜ղ, չկաս»։ Դրանք բոլորը գեղեցիկ նկարներ էին, ընդունում եմ, բայց ես այնքան էլ հրապուրված չէի դրանցով, որովհետև եթե երբևէ մի փոքր տխրում էի, այդ նկարները սաստկացնում էին իմ թախիծը։ Բոլորն էլ շատ ցավում էին այդ աղջկա մահվան համար․ նա մտադիր էր նման շատ նկարներ ստեղծել։ Ամենուրեք կարող էի տեսնել, թե ինչ էր արել հանգուցյալը, և ինչ էին կորցրել նրա հարազատները։ Բայց ինձ թվում էր, թե նա իր խառնվածքով իրեն շատ ավելի ուրախ կզգար գերեզմանում։ Նա, ինչպես ասում էին, աշխատելիս է եղել իր ամենամեծ նկարի վրա, երբ հիվանդացել է, և ամեն օր, ամեն գիշեր աղոթել է, որ իրեն թույլ տրվի ապրել այնքան, մինչև ավարտի այն։ Բայց այդ բախտը նրան չի վիճակվել։ Նկարից նայում էր դեռատի մի կին՝ սպիտակ զգեստ հագած, կամրջի եզրին կանգնած։ Նա պատրաստ էր թռչելու, մազերը թափված էին մեջքին, և նայում էր լուսնին։ Արցունքները գլորվում էին այտերից․ երկու ձեռք կրծքին ծալած, երկու ձեռք առաջ պարզած, երկուսն էլ վեր բարձրացրած՝ հասնում էին լուսնին։ Դրա նպատակն էր տեսնել, թե ո՛ր զույգն ավելի տպավորիչ է, որպեսզի մյուս ձեռքերը ջնջի, բայց, ինչպես ասացի, աղջիկը մեռել էր նախքան որևէ որոշման հանգելը։ Այժմ այդ նկարը կախված էր նրա սենյակում, մահճակալի գլխի կողմի պատին։ Հանգուցյալի ծննդյան յուրաքանչյուր տարեդարձի նկարը զարդարում էին ծաղիկներով։ Մնացած ժամանակ ծածկում էին մի փոքրիկ վարագույրով։ Նկարում այդ ջահել կինն ուներ մի տեսակ անուշիկ, սիրուն դեմք, թևերն այնքան շատ էին, որ նման էր սարդի։
Այս երիտասարդ աղջիկը կենդանության ժամանակ ունեցել է հուշատետր, ուր հավաքել էր «Փրեսբիթերյան օբսերվեր» թերթերից պոկված մահազդեր, պատահարներ, համբերատար տառապանքների մասին գրված հոդվածներ և ապա դրանց շուրջը գրել սեփական ոտանավորներ։ Ահա մի ոտանավոր, գրված Սթիվեն Դաուլինգ Բոթս անունով մի տղայի մասին, որը ընկել էր ջրհորն ու խեղդվել։
<poem>
Ներբող Ստիվեն Դաուլինգ
Բորսի մահվան առթիվ
Ստիվենը հիվանդացա՞վ,
Մեռա՞վ արդյոք Սթիվենը մեր,
Հեկեկացի՞ն նրա վրա
Հարազատներ, մտերիմներ։
Ոչ, պատանի Դաուլինգ Բոթսի
Վախճանն այլ էր այս աշխարհում․
Տխուր սրտեր հեկեկացին,
Բայց չմեռավ նա անկողնում։
Նա չմեռավ կարմրուկից,
Զոհ չգնաց կապույտ հազին,
Ոչ, դրանք չէ, որ անխնա
Կործանեցին Դաուլինգ Բոթսին։
Այդ պատանու գանգուր գլխին
Չիջավ մերժված սիրո հարված,
Փորացավից էլ չմեռավ
Դաուլինգ Բոթսը՝ այնքան սիրված։
Լսեք՝ մի պահ դադար տալով
Արտասվալի ձեր մորմոքին․
Ընկավ ջրհորը, և սառն երկրից
Երկինք թռավ նրա հոգին։
Դուրս բերեցին, սակայն, ավա՜ղ,
Ուշ էր․ գնաց նա հավիտյան,
Նրա հոգին գիրկը սուրաց
Սիրո, բարու արքայութան։
Եթե Էմմելին Գրենջերֆորդը կարող էր նման ոտանավոր գրել, երբ դեռ տասնչորս տարեկան էլ չկար, ապա ինչպիսի՜ բանաստեղծուհի կդառնար ապագայում։ Բաքն ասում էր, թե բանաստեղծություններ հորինելը նրա համար խաղ ու պար էր։ Երկար֊բարակ չէր մտածում։ Եղբայրն ասում էր, որ երբեմն հորինում էր մի տող և եթե չլիներ դրա հետ հանգավորվող մի այլ տող, ջնջում էր, նոր տող հորինում ու շարունակում։ Նա բծախնդիր չէր նյութի ընտրության հարցում, կարող էր գրել ուզածդ հարցի շուրջը, միայն թե թախծալի լիներ։ Ամեն անգամ, երբ մեկը մեռնում էր, տղամարդ, կին թե երեխա, նա արդեն այնտեղ էր լինում, դեռևս դիակը չսառած։ Նա այդ ոտանավորներն անվանում էր «Պարտք հանգուցյալին»։ Հարևաններն ասում էին, թե առաջինը ներկայանում էր բժիշկը, ապա գալիս էր Էմմելինը և հետո՝ դագաղագործը։
Դագաղագործը միայն մեկ անգամ էր նրան կանխել։ Նա ուշացել էր, որովհետև դժվարացել էր հանգուցյալի անվանը համապատասխան հանգ գտնել․ վերջինիս անունը Ուիսթլեր էր։ Դրանից հետո նա մեկից փոխվել էր։ Երբեք չէր գանգատվել, բայց ավելի ու ավելի հյուծվել էր և շուտով վախճանվել։ Խե՜ղճ արարած, քանի՜ անգամ եմ մտել նրա փոքրիկ սենյակը, վերցրել հնացած ալբոմն ու կարդացել գրածները, երբ նրա նկարները պղտորել են սիրտս, և սկսել եմ բարկանալ հանգուցյալի վրա։
Ես սիրում էի նրանց ընտանիքի բոլոր անդամներին, մեռած թե կենդանի, և չէի ուզում, որ մի անախորժություն պատահեր մեր միջև։ Խեղճ Էմմելինը բանաստեղծություններ էր գրել բոլոր մեռած մարդկանց մասին, և արդարացի չէր այն, որ այժմ, երբ նա այլևս չկար, ոչ ոք նրա մասին չէր գրում։ Փորձեցի մեկ֊երկու ոտանավոր հորինել, բայց երևի դա իմ խելքի բանը չէր։ Նրանք Էմմելինի սենյակը պահում էին կոկիկ ու լավ, և ամեն ինչ դասավորել էին ճիշտ այնպես, ինչպես նրա կենդանության օրերին։ Ոչ ոք այնտեղ չէր քնում։ Պառավ լեդին ինքն էր հոգ տանում սենյակի մասին, թեև նեգրեր շատ կային․ նա այնտեղ հաճախ կար էր անում և Աստվածաշունչը մեծ մասամբ այդ սենյակում էր կարդում։
Ես արդեն պատմել եմ հյուրասենյակի մասին։ Այնտեղ պատուհաններից կախված էին գեղեցիկ վարագույրներ՝ սպիտակ, նկարազարդ։ Նկարներում դղյակների պատերն ի վեր էր բարձրանում բաղեղը։ Ոչ հեռու առջառներն իջնում էին ջուր խմելու։ Այնտեղ դրված էր մի հին, փոքրիկ դաշնամուր՝ վրան թիթեղյա սկավառակներ։ Ինձ համար ոչ մի բան այնքան դուրեկան չէր, որքան դեռատի լեդիների երգը։ Երգում էին «Վերջին կապը խզված է» երգը կամ նվագում «Պրագայի ճակատամարտը»։ Բոլոր սենյակների պատերը ծեփված էին և հատակին մեծ մասամբ փռված էին կապերտներ։ Դրսի կողմից ամբողջ տունը սպիտակեցրած էր։ Տունը երկու մասից էր կազմված։ Դրանց միջև ընկած բաց տարածությունը վերևից ծածկված էր և հատակը լավ պատրաստած։ Ցերեկվա կեսին հաճախ այնտեղ էին ճաշում։ Դա զով, հանգստավետ տեղ էր։ Դրանից ավելի լավ տեղ չէր կարող լինել։ Համեղ ճաշեր էին պատրաստում ու անչափ առատ մատուցում։