Changes

Ինչ-որ աղմուկի ձայն եկավ։ Նորի՞ց հեռախոսն է։ Ռավիկը ջուրը կտրեց։ Թրխկթրխկոցի ձայն հասավ ականջին։ Դուռը բախում էին։ Նա խալաթը գցեց վրան։ Դռան ձայնն ուժեղացավ։ Սա ժոանը Ժոանը լինել չի կարող։ Նա ուղղակի ներս կմտներ։ Դուռը փակած չէր։ Ռավիկը մոտեցավ դռանը և մինչև բացելը մի վայրկյան ականջը սրեց։ Չլինի՞ ոստիկանությունից է։

— Նրա վրա կրակել են,— ասաց անծանոթը։— ժոանը Ժոանը վիրավորված է․․․

Ռավիկը վրան գցած խալաթը խրեց նստիքի արանքը և սկսեց կոշիկներն ու շորերը հագնել։ Նա ոչ գուլպաներն էր վերցրել և ոչ էլ փողկապը։ Անհանգիստ հայացքը մեխել էր գիշերային խավարի մեջ։ Նպատակ չուներ մեքենան վարող անծանոթին հարցուփորձ անել։ Նա ամբողջովին կենտրոնացած վարում էր մեքենան և լարված ուշադրությամբ հետևում ճանապարհին։ Խոսելու համար ժամանակ չուներ։ Նա միայն մտահոգված էր, որ հանկարձ հանկարծ մեքենան չխփի ուրիշ մեքենայի, ճանապարհից չշեղվի անսովոր խավարում։ Տասնհինգ րոպե կորած է, մտածեց Ռավիկը։ Ամենաքիչը տասնհինգ րոպե։

ժոանը Ժոանը պառկած էր մահճակալին, նրա հագինը իրիկնային մի շոր էր, ամուր կոճկված մինչև կոկորդը։ Արծաթագույն այդ շորի վրա ամենուրեք արյան բծեր էին։ Արյունոտված էր նաև հատակը։ Հենց այդտեղ էլ նա ընկել էր։ Իսկ այդ ապուշը վերցրել և դրել էր մահճակալին։

Ռավիկը շորի ուսերը կտրեց և զգուշորեն ներքև քաշեց։ Կուրծքը չէր վնասվել, գնդակը կպել էր վզին։ Կոկորդն, ըստ երևույթին, նույնպես վիրավորված չէր, այլապես Ժոանը չէր կարող հեռախոսով խոսել նրա հետ։ Անվնաս էր նաև զարկերակը,զարկերակը։

— Ես չեմ ուզում, որ ինձ վիրահատեն,— շշնջաց ժոանը։Ժոանը։

Սրսկումն իր գործը տեսավ։ Ժոանի աչքերից չքացավ սարսափի արտահայտությունը ։ արտահայտությունը։ Ռավիկն սկսեց զգուշորեն զննել վերքը։ Տղամարդը վերադարձավ։

Ռավիկը նայում էր գնդակի բացած անցքին։ Արյան խոշոր անոթները անվնաս են մնացել։ Գնդակի դուրս գալու անցքը չկա։ Նա ոչինչ չասաց։ Կոմպրեսային վիրակապ դրեց, ժոանին Ժոանին առանց հայտնելու, թե ինքն ինչից է վախենում։

Ռավիկն արադ արագ մոտեցավ հեռախոսին։

— Դու ինձ կօգնես, Ռավիկ,— ասաց ժոանը Ժոանը քնկոտ ձայնով։

— Դա ապուշի մեկն է,— ասաց Ժոանը զարմանալի պարզ։— Իհարկե, նա այդպես չէր ուզում, այդ անճարակ ողորմելին․․․ իրեն ուզում էր մեծավարի պահել։— Ժոանի աչքերում հանկա րծ հանկարծ հայտնվեց տարօրինակ, գրեթե խորամանկ մի արտահայտություն։— Ես ինքս էլ չէի դրան հավատում․․․ և գրգռում էի․․․

— Այո, գրգռում էի․․․— ժոանի Ժոանի աչքերը գրեթե փակվել էին։— Եվ ահա թե ինչով դա վերջացավ, Ռավիկ․․․ իմ կյանքը..․ նա չէր ուզում ինձ խփել․․․ բայց խփեց․․․ և ահա․․․

Ռավիկը գնում էր պատգարակը տանող սանիտարների հետևից։ Սանդուղքը լուսավորված էր էլեկտրական լույսով, որը երեք րոպեից հետո ավտոմատիկ կերպով հանգչում էր։ Յուրաքանչյոլր Յուրաքանչյուր հարկում մի կոճակ կար, որը սեղմելիս լույսը նորից էր վառվում։ Սանիտարները սանդուղքն իջնում էին բավական արագ և հեշտ։ Միայն պտույտների ժամանակ էր, որ գործը դժվարանում էր։ Պատգարակը պետք է բազրիքներից ու գլխներից վեր բարձրացնեին, որպեսզի հնարավորություն լիներ պտտվել։ Վիթխարի ստվերները պատերի վրայով այս ու այն կողմ էին օրորվում։ Ե՞րբ է արդյոք այս բոլորր բոլորը եղել,— մտածեց Ռավիկը։ Բայց ինչ֊որ տեղ մի ժամանակ ճիշտ այսպիսի մի բան է եղել․․․ Եվ նա հիշեց Ռաչինսկուն, որի մարմինը ճիշտ այս ձևով դուրս էին տանում։ Դա Ժոանի հետ ծանոթանալու սկզբնական շրջանում էր։

Ռավիկը գնաց շպրից ու ամպուլաներ բերելու։ Երբ նա վերադարձավ, ժոանն Ժոանն աչքերը բացեց։ Ռավիկը հայացքը շրջեց նրա կողմը։

— Նույնը և ոտքդ է, ժոան։ Ժոան։ Դրա համար մի անհանգստանա։ Դա նույնպես կանցնի։

Ժոանը նորից գլուխը անհանգիստ շարժումով մի կողմից մյուը մյուսը թեքեց։ Միապաղաղ, տանջված ձայն։

— Այդ մասին մտածելու կարիք չկա, ժոան։Ժոան։

Կեսօրվա մոտ ժոանը Ժոանը ամեն ինչ հասկացավ։ Ռավիկը նրան ոչինչ չասաց։ Բայց հանկարծ նա ամեն ինչ ինքը հասկացավ։

— Ես չեմ ստում, ժոան։Ժոան։

— Դու չես բղավի։ Այդպիսի ցավեր դու չես ունենա, ժոան։Ժոան։

Սարսափի արտահայտությունը Ժոանի աչքերից չքացաց։ չքացավ։ Նա իսկույն խաղաղվեց։

― Ես քեղ․․․ քեզ․․․ շատ բան․․․ ունեմ ասելու․․․

— Հետո կասես, ժոան․․․Ժոան․․․

— Գիտեմ, ժոան․․․Ժոան․․․

— Ես լավը չեղա․․․ քեզ համար,— շշնջաց ժոանը։Ժոանը։

— Ժոան,— ասաց Ռավիկը։— Սերն այստեղ այն բառը չէ։ Այդ բառի տարողությունը չափազանց փոքր է։ Դա ընդամենը մի աննշան մասնիկ է, ամբողջական գետից վերցրած մի կաթիլ, մի տեըև տերև ծառի վրա։ Այս ամենը շատ ավելի մեծ է․․․

— Տօոօ sono stata․․․ Sempre con te․․․

Ռավիկը համբուրեց ժոանի Ժոանի տաք, չոր շրթունքները։

— Դու միշտ ինձ հետ ես եղել, ժոան․․․ Ժոան․․․ միշտ․․․

Ժոանը մի քանի րոպե լուռ պառկած էր։ Չէր խոսում նաև Ռավիկը, ուշադիր, կենտրոնացած նայում էր նրան։ ժոտնի Ժոանի ձեռքերն ու ոտքերը մահացած էին, մահացած էր ամբողջ մարմինը։ Միայն աչքերն ու շրթունքներն էին, որոնց մեջ դեռ կյանքը տրոփում էր։ Ժոանը դեռ շնչում էր, բայց Ռավիկը գիտեր, որ շնչողական մկանները արդեն աստիճանաբար կաթվածի են ենթարկվում։ Նա գրեթե այլևս չէր կարողանում խոսել, սկսել էր արդեն շնչահեղձ լինել, ատամները կրճտում էին, դեմքը համարյա ծամածռվել էր։ Ժոանի և մահվան միջև պայքար էր գնում։ Վիզը ջղաձգվել էր, նա ճգնում էր ինչ-որ բան ասել, շրթունքները դողում էին։ Սկսեց խռխռալ։ Խոր և զարհուրելի խռխռոց էր դա․․․ և վերջապես մի ճիչ դուրս թռավ։

Ժոանի կոպերն սկսեցին թռթռալ։ Հետո նա հանդարտվեց։ Շուրթերը փակվեցին..․ Շնչառությունը կանգ առավ։ Ռավիկը գալարավարագույրները բարձրացրեց, ետ տարավ վարագույրները։ Հետո մոտեցավ մահճակալին։ ժոանի Ժոանի սառը և անշարժ դեմքը օտարացել էր։

— Այսօր իմ այստեղ լինելու վերջին օրն է։ Ինձ թվում է, ամեն ինչ այստեղ նորմալ ընթացքի մեջ է։ Արգանդի վիրահատությունը բարեհաջող է։ Լեղապարկով հիվանդը ապաքինվում է։ Քաղցկեղի բուժման վրա ոչ մի հույս դնել չի կարելի, երկրորդ անդամ անգամ նրան վիրահատելը ոչ մի նպատակ չունի։ Ահա բոլորը։

— Որովհետև հենց պատերազմ հայտարարվեց, մեզ բոլորիս կձերբակալեն այստեղ։— Ռավիկը տեսավ, որ Վեբերր Վեբերը ինչ֊որ բան է ուզում ասել, բայց, առանց այդ հնա րավորությունը հնարավորությունը նրան տալու, ինքը շարունակեց։— Արի այդ մասին չվիճենք։ Դա անխուսափելի է, և կանեն։

— Եթե ձերբակալված չլինեմ, երեկոյան մի անգամ էլ կգամ։ ժամը Ժամը ութի մոտերքը։

— Ի՞նչ եղավ ժոանը։Ժոանը։

— ԼսեքքԼսեք,― — համբերությունը կորցրած ասաց Ռավիկը։— Ավելի լավ է, կորեք այստեղից։ Այդ կինը մեռել է և ոչինչ այլևս հնարավոր չէ փոխել։ Գնացեք ձեր գործերը լուծեք ինքներդ ձեզ հետ։ Կորեք այստեղից գրողի ծոցը։ Ոչ ոքի չի հետաքրքրում, թե ձեզ ինչ կանեն, մի տարի բանտարկությո՞ւն կտան, թե՞ դրամատիկ զգացմունքներով լցված ազատ կարձակեն։ Մի երկու տարի էլ չի անցնի, դուք կսկսեք պարծենալ ձեր քաջագործությամբ, ուրիշ կանանց առաջ ձեր գինը բարձրացնելու և նրանց նվաճելու համար․․․ Կորեք այստեղից, խեղկատակ ապուշ։

Ռավիկը վերցրեց կլինիկայի բլանկներից մեկը, գրեց ինչ որ պետք էր, և մեկնեց Վեբեբին։ Վեբերին։ Վեբերը վերցրեց հասցեն և դրեց ոչխարի արծաթյա արձանիկով զարդարված բյուրեղապակյա պրեսպապիեի տակ։

— Ես Իվան Կլուգեի անձնական վկայականն եմ բերել։ Հիշո՞ւմ ես այն մահացած ռուսին, որի մասին ես քեզ պատմում էի։ Ղեռ Դեռ մեկ ու կես տարի ուժի մեջ է։ Արի գնանք «Շեհերազադե»։ Այնտեղ լուսանկարը կփոխենք, հետո կփոխադրվես ուրիշ հյուրանոց և կդառնաս ռուս էմիգրանտ։

― Այո, գործր գործը կեղտամեջ եղավ,— նորից ասաց Մորոզովը։― Նույնիսկ ամաչում ենք ինչպես պետքն է հրաժեշտ տալ իրար։ Ապա մի մոտ արի, մոտ արի, մի տեսնեմ, հիմար-հիմարի գլուխ։

— Ոլչ։Ոչ։