Changes
Փոքր եղբայրը սկսեց սանդուղքով բարձրանալ։ Երբ հասավ դռանը, մեծ եղբայրը նստեց հեծանիվը և փողոցն ի վար քշեց։
==Գլուխ տասնյոթերորդ. ԵՐԵՔ ԶԻՆՎՈՐ==
Երբ Սթիդների ընտանիքը և նրանց հյուրերը, ներառյալ Թոմաս Սփանգլերը, նստած էին ընթրիքի, Իթաքայամ ուժեղ անձրև էր գալիս։ Բես Մաքոլին և Մերի Արենան, անձրևանոցներ և կրկնակոշիկներ հագած, Հոմերի ճաշը հեռագրատուն էին տանում։ Դեղատան առջևով անցնելիս, դռան մոտ կանգնած մի երիտասարդ նրանց աչքով արեց։
— Է՜յ, սիրուն,— ասաց նա Բեսին,— ինչպե՞ս ես։
Բեսը, սեղմվելով Մերիին, ուշադրություն չդարձրեց երիտասարդի ասածին։ Նրանց դիմացից գալիս էին երեք երիտասարդ զինվորներ, որոնք փողոցում երջանկությունից գժություններ էին անում, նոր-նոր խաղեր հնարում։ Նրանք երջանիկ էին, որովհետև այդ գիշեր ազատ էին, որովհետև իրենց շուրջը ազնիվ և ծիծաղելի աշխարհն էր՝ իր հավիտենական կատակերգությամբ, երջանիկ էին նույնիսկ տեղացող անձրևի պատճառով։ Նրանք իրար հրմշտկում էին և ծաղրում, անզուսպ ծիծաղից պայթում, իրար մականուններ կպցնում. Հաստլիկ, Տեխաս և Ձի։ Երբ երեք տղաները տեսան Մերիին և Բեսին, հարգալիր կանգ առան և մեկը մյուսի ետևից գլուխները ցած խոնարհեցին։ Աղջիկներին այդ բանը դուր եկավ, բայց նրանք չգիտեին թե ինչ է հարկավոր անել, ինչ վերաբերմունք է պետք ցույց տալ։
— Նրանք տնից և ընտանիքից հեռու զինվորներ են, Բես,— շշնջաց Մերին։
— Արի կանգ առնենք,— ասաց Բեսը։
Աղջիկները կանգ առան երեք զինվորների առջև։
Նա, որ Հաստլիկ էր կոչվում, որպես խմբի պաշտոնական ներկայացուցիչ, զինվորների դեսպանը ամերիկացի աղջիկների մոտ, առաջ եկավ։
— Լեդիներ,— ասաց նա,— մենք՝ դեմոկրատական մեծ բանակի մարտիկներս, ձեր հլու ծառաները, մենք, զինվորներս, որ այսօր այստեղ ենք և հույս ունենք, որ այստեղ կլինենք նաև վաղը, շնորհակալ ենք ձեր գեղեցիկ դեմքերի համար, ինչպես պարզ, այնպես էլ այս անձրևոտ եղանակին։ Թույլ տվեք ներկայացնել ձեզ իմ ընկերներին և ձեր հավատարիմ երկրպագուներին։ Սա Տեխասն է, Նյու Ջերսիից։ Այս մեկը Ձին է՝ Տեխասից։ Իսկ ես Հաստլիկն եմ՝ քաղցի աշխարհից։ Սակայն այժմ, ամեն ինչից ավելի, ես գգում եմ ամերիկացի գեղեցիկ աղջիկների ընկերակցության քաղց։ Ի՞նչ կասեք այս առթիվ։
— Մենք կինո ենք գնում,— ասաց Բեսը։
— Կինո՞,— բացականչեց Հաստլիկը ողբերգական ձայնով,— արդ, կարո՞ղ ենք մենք՝ զինվորներս, որ այսօր այստեղ ենք, իսկ վաղը գուցե մեկնած կլինենք այստեղից, ընկերակցել ձեզ՝ ամերիկացի աղջիկներիդ։ Այս գիշերն այս գիշեր է, իսկ վաղը՝ վաղն է, բայց վաղը մենք, պետք է վերադառնանք մեր զորանոցները, պետք է վերադառնանք պատերազմի զզվելի, բայց անհրաժեշտ ու սուրբ գործին՝ ոչնչացնելու համար մարդու մեջ այն մանրէն, որը ձգտում է կործանել մարդու ազատ ոգին։ Այս գիշեր մենք ձեր եղբայրներն ենք՝ հեռու քշված մեր տաք անկյուններից ու տխուր։ Այո, թեև երջանիկ ենք և հպարտ, բայց տխուր ենք, որովհետև Իթաքան մեր հայրենի հողը չէ։ Ամերիկյան զինվորի այս զգեստի մեջ եմ մտել Չիկագո վայրագ քաղաքի խուլ փողոցներից, Իլինոյսի այդ հին երկրից։ Այս գիշեր հիշողությամբ ետ տարեք ինձ դեպի այդ քաղաքն ու այդ ժողովուրդը, և իմ բարի եղբայրներից յուրաքանչյուրին նույնպես տարեք իրենց հարազատ վայրերը։ Բարի սրտով ընդունեցեք մեր համեստ խնդրանքը, որովհետև մենք բոլորս մարդկային նույն ընտանիքից ենք, և եթե պատերազմը չլիներ, մենք իրար երբեք չէինք հանդիպի։ Այս պահը կանխորոշված էր բոլոր դարերի կողմից։— Զինվորը, որ Հաստլիկ էր կոչվում, խոնարհվեց, հետո ուղիղ կանգնելով, ասաց,— ի՞նչ է ձեր որոշումը։
— Նա խե՞նթ է,— շշնջաց Մերին։
— Ոչ,— ասաց Բեսը,— նա պարզապես տխուր է։ Արի նրանց հետ կինո գնանք։
— Շատ լավ, Բես,— ասաց Մերին,— բայց դու ասա նրանց։ Ես չեմ կարող։
Բեսը դարձավ զինվորին.
— Շատ լավ,— ասաց նա։
— Շնորհակալություն, լեդիներ,— ասաց Հաստլիկ կոչված զինվորը։— Շնորհակալություն։— Նա թևն առաջարկեց Բեսին։— Ուրեմն գնա՞նք,— ասաց նա։
— Նախ ես պետք է եղբորս ընթրիքը տանեմ,— ասաց Բեսը,— նա հեռագրատանն է աշխատում։ Մի րոպե էլ չի տևի։
— Հեռագրատո՞ւն,— ասաց Հաստլիկ կոչվող զինվորը,— ուրեմն ես էլ մի հեռագիր կուղարկեմ,— նա դարձավ մյուսներին,— դու ի՞նչ կասես, Տեխաս։
— Ի՞նչ արժե Նյու Ջերսի հեռագիր ուղարկելը,— հարցրեց Տեխասը։
— Ավելի քիչ, քան կգնահատեն ստացողները,— ասաց Հաստլիկը։ Նա դարձավ մյուս զինվորին։— Իսկ դո՞ւ, Ձի։
— Այո,— ասաց Ձի կոչվող զինվորը,— կարծեմ լավ կլինի հեռագիր ուղարկել մայրիկին, Ջոյին և Քեթիին։ Դա իմ աղջիկն է,— դարձավ նա Բեսին։
— Աշխարհի յուրաքանչյուր աղջիկ իմ աղջիկն է,— ասաց Հաստլիկը,— և քանի որ ես չեմ կարող հեռագիր ուղարկել նրանցից յուրաքանչյուրին, կուղարկեմ միայն մեկին։ Այդ մեկ հեռագրի մեջ ևս միլիոնավոր հեռագրեր կուղարկեմ։
Ծեր հեռագրիչ Վիլլի Գրոգանը մենակ էր գրասենյակում, երբ երկու դեռատի աղջիկները և երեք զինվորները ներս մտան։
Ծերունին կանգնեց սեղանի ետև։
— Ես Հոմերի քույր Բեսն եմ,— ասաց Բեսը։— Ես նրա ընթրիքն եմ բերել։— Նա ճաշը դրեց սեղանին։
— Ինչպե՞ս եք, միսս Մաքոլի,— ասաց Գրոգանը։— Շուտով Հոմերը կգա։ Ես ճաշը կհանձնեմ նրան։
— Իսկ այս տղաներն ուզում են հեռագիր ուղարկել,– ասաց Բեսը։
— Շատ լավ, երիտասարդներ,— ասաց Գրոգանը,— ահա ձեզ հեռագրի բլանկներ և մատիտներ։
— Ի՞նչ արժե Ջերսի Սիթի հեռագիր ուղարկելը,— ասաց Տեխասը։
— Քսանհինգ բառը հիսուն սենթ,— ասաց Գրոգանը,— գումարած մի փոքր հարկ։ Բայց հասցեն և ստորագրությունը մի հաշվեք։ Հեռագիրը տեղ կհասնի վաղ առավոտ։
— Հիսուն սե՞նթ,— ասաց Տեխասը,— դա այնքան էլ սարսափելի չէ,— նա սկսեց հեռագիրը գրել։
— Իսկ ի՞նչ արժե Սան Անտոնիոյի համար հեռագիրը,— ասաց Ջոն։
— Ջերսի Սիթիի արժեքի կեսը,— ասաց Գրոգանը,— Սան Անտոնիոն Իթաքային ավելի մոտ է, քան Ջերսի Սիթին։
Հաստլիկ կոչվող զինվորը հեռագիրը գրելուց հետո մեկնեց ծերունուն։ Գրոգանը կարդաց այն՝ բառերը հաշվելով.
«Էմմա Դանա
Չիկագոյի համալսարան,
Չիկագո, Իլինոյս
Սիրելիս, քեզ սիրում եմ, քեզ կարոտում եմ, միշտ քո մասին եմ մտածում, շարունակիր գրել։ Շնորհակալ եմ սվիտրի համար։ Այժմ ես իսկական, գործնական քաղաքատնտեսություն եմ սովորում։ Շուտով ռազմաճակատ կմեկնենք։ Մի մոռացիր կիրակի օրը եկեղեցի գնալ և աղոթել մեզ համար։ Ես երջանիկ եմ։ Սիրում եմ քեզ։
ՆՈՐՄԱՆ»։
Այնուհետև իր հեռագիրը տվեց Տեխաս կոչվող զինվորը։
«Տիկին Էդիթ Անթոնի
1702½ Վիլմինգտոն փողոց
Ջերսի Սիթի, Նյու Ջերսի
Սիրելի մայրիկ։ Ինչպե՞ս ես։ Ես հրաշալի եմ։ Ստացա նամակդ և չոր մրգերը։ Շնորհակալություն։ Ոչ մի բանի մասին մի մտածիր։
Ցտեսություն։ Սիրով՝
Բեռնար»։
Հետո Ձի կոչվող զինվորը ծերունի հեռագրողին մեկնեց իր հեռագիրը։
«Տիկին Հարվեյ Գիլֆորդ
211 Սանդիֆորդ բուլվար
Սան Անտոնիո, Տեխաս
Բարև, մայրիկ։ Պարզապես ուզում եմ ողջունել քեզ արևոտ Կալիֆոռնիայի Իթաքա քաղաքից։ Միայն թե անձրև է գալիս։ Հա, հա։ Բարևներ հաղորդիր բոլորին։ Ասա Ջոյին, որ կարող է իմ հրացանն ու փամփուշտները օգտագործել։ Մի մոռանա գրել։
Քվենտին»։
Զինվորներն ու աղջիկները հեռացան գրասենյակից, իսկ միստր Գրոգանը գնաց իր սեղանի մոտ՝ հեռագրերն ուղարկելու։
Երբ երեք զինվորներն ու ամերիկացի երկու աղջիկները «Կինեմա» կինոթատրոնի կենտրոնական մուտքից ներս մտան, էկրանի վրա երևաց Անգլիացի պրեմիեր֊մինիստր Ուինսթոն Չերչիլը, որը ելույթ էր ունենում Կանադայի պառլամենտի առաջ, մեր թվարկության 1942 թվականին։ Մինչ երիտասարդները նստում էին, միստր Չերչիլը իրար ետևից երեք բան ասաց, որը մեծ ուրախություն պատճաոեց Կանադայի պառլամենտի անդամներին և Իթաքայի «Կինեմա» կինոթատրոնի հանդիսատեսներին։ Հաստլիկ կոչվող զինվորը թեքվեց դեպի Բես Մաքոլին։
— Ահա,— ասաց նա,— մեր ժամանակի ամենամեծ մարդկանցից մեկը և միևնույն ժամանակ՝ մեծ ամերիկացի։
— Ես կարծում էի, որ Չերչիլը անգլիացի է,— նկատեց Ձի կոչվող զինվորը։
— Անշուշտ,— ասաց Հասսղիկը,— բայց նաև ամերիկացի է։ Այսուհետև աշխարհի յուրաքանչյուր նշանավոր մարդուն մենք պետք է ամերիկացի համարենք։— Նա մի փոքր մոտեցավ մյուս կողմի աղջկան՝ Մերի Արենային։— Շատ շնորհակալության, որ թույլ տվեցիք ձեզ հետ կինո գալ,— ասաց նա։— Մարդ իրեն լավ է զգում, երբ կողքին աղջիկներ կան։ Նրանք ավելի լավ են բուրում, քան զինվորները։
— Միևնույն է, մենք կինո էինք գնում,— ասաց Մերին։
Այնուհետև էկրանի վրա երևաց Ֆրանկլին Դելանո Ռուզվելտ կոչվող մարդը, Միացյալ Նահանգների պրեզիդենտը, որը Հայդ Պարկի իր բնակարանից ռադիոելույթ էր ունենում ազգի առաջ։ Նա խոսում էր իրեն հատուկ լուրջ և հումորով համեմված ոճով։ Հինգ երիտասարդները ուշադիր լսեցին նրան, և երբ ճառն ավարտվեց, ամբողջ սրահը ծափահարեց։
— Ահա այդ մեծերից ամենամեծը,— ասաց Ձի կոչվող զինվորը։
Այդ պահին էկրանի վրա երևաց Ամերիկայի դրոշը, ու հանդիսատեսների մի զգալի մասը սկսեց ծափահարել։
— Եվ ահա,— ասաց Տեխաս կոչվող զինվորը,— աշխարհի ամենամեծ դրոշը։
— Զարմանալի բան է,— ասաց Հաստլիկ կոչվող զինվորը Բեսին,— մարդ սկսում է ավելի շատ սիրել հայրենիքը, երբ այն վտանգի մեջ է։ Ուրիշ ժամանակ հայրենիքը շատ սովորական է թվում, ինչպես ընտանիքը։
— Իմ կոկորդը լցվում է ամեն անգամ, երբ տեսնում եմ այդ դրոշակը,— ասաց Բեսը։— Առաջ այն ինձ մտածել էր տալիս Վաշինգտոնի և Լինքոլնի մասին, իսկ այժմ մտածել է տալիս եղբորս՝ Մարկուսի մասին։ Նա նույնպես զինվոր է։
— Ուրեմն դու բանակում զինվոր եղբա՞յր ունես,— ասաց Հաստլիկը։
— Այո,— ասաց Բեսը,— վերջին անգամ, երբ նրանից լուր ստացանք, նա գտնվում էր ինչ֊որ տեղ Հյուսիսային Կարոլինայում։
— Ինձ թվում է,— ասաց Հաստլիկը,— որ դրոշակը յուրաքանչյուր մարդուն հիշեցնում է այն, ինչը նրա համար ամենամեծն է և ամենաթանկը։ Դրոշակը ինձ հիշեցնում է Չիկագոն, իսկ Չիկագոն ինձ համար ամեն ինչ է, որ իր մեջ ունի և լավ, և վատ բաները։ Օրինակ, իմ ընտանիքը, իմ սիրած աղջիկը՝ դրանք լավ բաներն են, իսկ խուլ, կեղտոտ ետնախորշերն ու քաղաքական խարդավանքները՝ դրանք վատ բաներ են, բայց ես այդ բոլորը սիրում եմ։ Մի օր մենք կազատվենք և՛ ետնախորշերից, և՛ քաղաքականությունից։
— Իմ կարծիքով Իթաքայում ետնախորշեր չկան,— ասաց Բեսը,— պարզապես աղքատ մարդիկ են։ Մենք կարծես ինչ֊որ քաղաքային կառավարություն ունենք, բայց չեմ կարծում, որ նա այնքան է զբաղվում քաղաքականությամբ, որ արժե դրա մասին խոսել։ Համենայն դեպս, մեր ընտանիքը նման բաներով չի զբաղվում։ Մենք երաժշտություն ենք սիրում։ Ես գրազ կգամ, որ հենց հիմա իմ Մարկուս եղբայրը մի ինչ֊որ տեղ ակորդեոն է նվագում։
Այդ պահին նրա Մարկուս եղբայրը գտնվում էր Հյուսիսային Կարոլինայի փոքրիկ քաղաքներից մեկի՝ «Սուզվող սավառնակ» կոչվող գինետանը։ Նրա հետ էին Թոբի Ջորջ անունով ընկերը և ուրիշ երեք զինվորներ։ Մարկուսը նվագում էր «Մի երազ» երգը, իսկ Թոբին երգում էր։ Դահլիճում երկու զինվոր պարում էին երկու աղջիկների հետ, որ նման էին Մերիին և Բեսին։ Երգից Հետո Թոբին նստեց Մարկուսի մոտ և խնդրեց, որ մի քիչ էլ պատմի Իթաքայի և Մաքոլիների ընտանիքի մասին։
Այն ժամանակ, երբ Մարկուսը սկսեց Թոբի Ջորջին պատմել Իթաքայի մասին, Թոմաս Սփանգլերն ու Դիանա Սթիդը մտան «Կինեմա» կինոթատրոնի դահլիճը։ Կինոնկարը սկսվեց։ Երբ նրանք նստած էին, էկրանը նկարների փոխարեն լցվեց բառերով, որ նշում էին կինոնկարի անվանումը և այն մարդկանց անունները, որ մասնակցել էին կինոնկարի ստեղծմանը։ Բազմաթիվ բառեր հարգանքի տուրք տվեցին բազմաթիվ մարդկանց աշխատանքին։ Դրան ուղեկցում էր հանդիսավոր, բայց անտեղի մի երաժշտություն, որը հատուկ ստեղծված էր այդ առթիվ։
Սփանգլերն ու Դիանան էկրանին շատ մոտ նստեցին, երրորդ կարգում, Բեսից, Մերիից և երեք զինվորներից տասը կարգ առաջ։ Նրանց աթոռները շարքի կենտրոնում էին. կողքի աթոռները զբաղեցնում էին փոքր երեխաներ։ Էկրանի վրա երևաց հիվանդանոցի սրահը, որի հատակը ծածկված էր նոր լինոլիումով։ Սրահի ծայրում դրված բարձրախոսից հնչեց մի մաղձոտ բուժքրոջ խռպոտ ձայն, որի խոսքը խիստ շեշտված էր։
— Դոկտոր Կավանա՛կ,— բղավեց նա,— շտապ վիրաբուժության բաժանմունք։ Դոկտոր Կավանա՛կ։
Թոմաս Սփանգլերը հենց որ այդ ձայնը լսեց, վեր կացավ։ Նա մի քանի բաժակ խմել էր, և այդ երեկո, որ բավական հաճելի էր անցել նրա համար, կոչված էր կարևոր դեր խաղալ նրա կյանքում։ Այդ օրը նա բավականին մտատանջություններ էր ունեցել, բայց այդ բոլորն արդեն անցել էին։ Այնպես որ, ոչ մի պատճառ չկար, որ նա իրեն պահեր այնպես, ինչպես պահում էին իր պատանի հարևանները։
— Օ՜ֆ,— ասաց նա։— Սխալ տեղ ենք ընկել,— նա բռնեց Դիանայի ձեռքը և ասաց,— գնանք։
— Բայց, սիրելիս, ֆիլմը դեռ չի ավարտվել,— շշնջաց երիտասարդ կինը։
Սփանգլերը նրան քաշեց։
— Ինձ համար ավարտվել է,— ասաց նա։— Արի։— Նրանք անցան մի փոքրիկ տղայի մոտով, որը էկրանին էր նայում մեծ հափշտակությամբ։
— Դու դրախտ կգնաս,— ասաց Սփանգլերը տղային, հետո դարձավ Դիանային,— դե արի գնանք, մի կանգնիր տղայի առաջ։
— Բայց, սիրելիս, ֆիլմը նոր է սկսվում,— ասաց Դիանան։
Տղան խոսեց Սփանգլերի հետ։
— Դուք ի՞նչ ասացիք, միստր,— հարցրեց նա։
— Դրախտ, դրախտ,— ասաց Սփանգլերը,— ասում եմ, որ դու դրախտ պիտի գնաս։
Երեխան վստահ չէր, թե հասկացավ Սփանգլերին։
— Ժամը քանի՞սն է,— հարցրեց նա։
— Չգիտեմ,— պատասխանեց Սփանգլերը,— բայց դեռ շուտ է։
— Անշուշտ, սըր,— համաձայնեց տղան։
Սփանգլերն ու երիտասարդ կինը անցնում էին դահլիճով։
— Գնանք Կորբետի մոտ,— ասաց Սփանգլերը։— Մի քանի բաժակ կխմենք, դաշնամուր կլսենք և հետո դու կարող ես տուն գնալ։— Էկրանին նայելով, նա սկսեց դուրս դալ դահլիճից։
— Դոկտոր Կավանակին տես,— ասաց նա։— Ձեռքի այդ զույգ աքցաններով նա հիմա մի բան կանի։ Հավանաբար սխալմամբ առողջ ատամը կհանի, նայիր նրան։
Երբ հասան կինոթատրոնի առաջամասը, երիտասարդ կինը այլևս չէր մտածում կինոյից այդքան շուտ դուրս գալու մասին։
— Դու ինձ սիրում ես, չէ՞,— ասաց նա Սփանգլերին։— Այո, սիրում ես։ Ինքդ գիտես, որ սիրում ես։
— Սիրո՞ւմ,— Սփանգլերը համարյա բղավեց։— Հապա ինչպես, չէ՞ որ քեզ կինո տարա։
Նրանք փողոց դուրս եկան և ուղղվեցին դեպի Կորբետի գինետունը։ Տեղացող անձրևից խուսափելու համար նրանք քայլում էին պատերի տակով։
