Changes
Նրանք փողոց դուրս եկան և ուղղվեցին դեպի Կորբետի գինետունը։ Տեղացող անձրևից խուսափելու համար նրանք քայլում էին պատերի տակով։
==Գլուխ տասնութերորդ. ՄԻՍՏՐ ԳՐՈԳԱՆԸ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՄԱՍԻՆ==
Այն պահին, երբ Սփանգլերն ու Դիանան անձրևի տակ վազում էին դեպի Կորբետի խորտկարանը, Հոմեր Մաքոլին, մինչև ոսկորները թրջված, հեծանիվը կանգնեցրեց հեոագրատան առաջ և ներս մտավ։ Նա նայեց առաքման սեղանին։ Ոչ մի տեղից պատվեր չկար, միայն մի հեռագիր կար հանձնելու։
Միստր Գրոգանն ավարտեց հեռագրի մեքենագրությունը ու վեր կացավ։
— Քո քույր Բեսը ճաշ բերեց,— ասաց նա։
— Ճի՞շտ,— ասաց Հոմերը։— Էհ, դրա կարիքը չկար։ Ես ուզում էի մեզ համար երկու կարկանդակ գնել։— Նա վերցրեց կապոցը և ասաց։— Բավական էլ շատ է։ Միստր Գրոգան, չե՞ք ցանկանա ինձ հետ ընթրել։
— Շնորհակալ եմ,— պատասխանեց ծերունի հեռագրիչը,— քաղցած չեմ։
— Գուցե թե սկսեք ուտել,— ասաց Հոմերը,— և ձեր ախորժակը բացվի, միստր Գրոգան։
— Ոչ,— պատասխանեց ծերունին,— շատ շնորհակալ եմ։ Բայց դու ջուր ես կտրել։ Լսիր, մենք անձրևանոցներ ունենք։
— Գիտեմ,— ասաց Հոմերը,— ես անձրևի տակ ընկա։— Հոմերը մի սանդվիչ կծեց։— Միայն այս մեկը կուտեմ,— ասաց նա,— հետո հեռագիրը կտանեմ։— Նա մի պահ ծամեց, հետո նայեց ծեր հեռագրիչն։
— Իսկ ի՞նչ հեռագիր է,— ասաց նա։
Միստր Գրոգանը չպատասխանեց։ Հոմերը հասկացավ, որ մահվան գույժ է։ Նա դադարեց ծամելուց և հացը չոր֊չոր կուլ տվեց։
— Կուզենայի այդպիսի հեռագիր չհանձնել,— ասաց ցրիչը հեռագրիչին։
— Գիտեմ,— պատասխանեց միստր Գրոգանը։ Նա լռեց, իսկ ցրիչը ձեռքին պահում էր կիսատ թողած սանդվիչը։
— Շարունակիր, տղա,— ասաց միստր Գրոգանը,— ճաշդ կեր։ Քույրդ մի ուրիշ աղջկա հետ էր, մի շատ գեղեցիկ աղջկա։
— Օ, դա Մերին կլինի,— ասագ Հոմերը,— նա մեր հարևանուհին է, բանակում գտնվող իմ եղբայր Մարկուսի նշանածը։ Պատերազմից հետո պիտի ամուսնանան։
— Քո քույրը և Մերին երեք զինվորների հետ էին, որոնք հեռագրեր ուղարկեցին,— ասաց ծերունի հեռագրիչը։
— Ճի՞շտ,— ասաց Հոմերը,— որտե՞ղ են հեռագրերը։
Միստր Գրոգանը ցույց տվեց երկաթե ձողիկը, որի վրա շարված էին հեռագրերը։ Հոմերը վերցրեց և մեկ առ մեկ կարդաց, ապա նայեց ծեր հեռագրիչին։
— Միստր Գրոգան,— ասաց ցրիչը,— երբ որևէ մեկը պատերազմում մեռնում է, կարևոր չէ, թե ով՝ ծանոթ, թե անծանոթ, դրանից աշխարհում որևէ բան բարելավվո՞ւմ է։ Սա միայն Իթաքան է։ Սա միայն մի փոքրիկ քաղաք է Ամերիկայում։ Իսկ այսպիսի հեռագրեր ամեն տեղ ստանում են, հարուստ թե աղքատ, յուրաքանչյուր տուն։ Ի՞նչ կասեք այդ մարդկանց մասին։ Գուցե նրանք իզուր են մահանում։
Ծեր հեռագրիչը պատասխանելուց առաջ մի պահ սպասեց և մտածելով ծելով, որ միևնույն է, չի կարող ճշգրիտ պատասխան տալ, մոտեցավ իր սեղանին և դարակից հանեց շիշը։ Նա մի մեծ կում խմեց և նայեց ցրիչին։
— Ես բավական երկար եմ ապրել աշխարհում,— ասաց նա,— գուցե շատ երկար։ Թույլ տուր ասել քեզ, որ պատերազմում կամ խաղաղ Ժամանակ ոչ մի բան իզուր չի կատարվում, ուր մնաց մեռնելը։— Ծերունին փոքր֊ինչ լռեց, որպեսզի մի կում ևս խմեր, ապա շարունակեց.— Մարդկությունը մի ամբողջություն է, ինչպես դու,— ասաց նա,— ինչպես քո մեջ լավի կողքին կա վատը, այնպես էլ մարդկանց մեջ կա և լավը, և վատը։ Դրանք բոլորի մեջ կան անբաժան վիճակում, բոլոր ազգերի միլիոնավոր մարդկանց մեջ։ Այո, մեր ազգի մեջ նույնպես։ Եվ ինչպես որ մարդու խիղճը պայքարում է իր բնավորության հակասությունների դեմ, այնպես էլ այդ հակասությունները պայքարում են ապրող ամեն մի մարմնի մեջ, մարդկային հասարակության մեջ, ամբողջ աշխարհի մեջ։ Դրանից էլ առաջանում են պատերազմները։ Մարդկությունը ձգտում է ազատվել հիվանդությունից։ Բայց դու մի մտահոգվիր, որովհետև լավը անպարտելի է, իսկ վատը, ի վերջո, պարտվում է և փախուստի դիմում։ Հիվանդ մարմինն ու հիվանդ հոգին առողջանում են։ Նրանք կարող են նորից հիվանդանալ, բայց նրանք միշտ պիտի ապաքինվեն, իսկ յուրաքանչյուր նոր հիվանդությունից ու ապաքինումից մարմինն ու հոգին ամրապնդվում են և ի վերջո այնքան ուժեղ կդառնան, որ զերծ կլինեն կեղտերից, կլինեն ավելի նուրբ, ավելի ազնիվ, ավելի գեղեցիկ և վարակից հեռու։ Աշխարհում ապրող յուրաքանչյուր մարդ, արդար է նա թե անարդար, այդ նպատակին է ձգտում։— Ծերուկը մի փոքր հոգնած էր։— Նույնիսկ գողը և մարդասպանը ձգտում են հասնել այդ բանին,— հառաչեց նա։— Ոչ ոք իզուր չի մեռնում։ Մարդիկ մեռնում են՝ ձգտելով դրախտի, տենչալով անմահություն, տենչալով ճշմարտություն ու արդարություն։ Կգա օրը, երբ բոլոր մարդիկ, մենք բոլորս, մեզնից ամենահետինն անգամ, կհասնեն վերջնական օթևանի, կհանգստանան, կսփոփվեն, կհասնեն անմահության, չարությամբ լեցուն այս աշխարհը կդառնա բարության մի աշխարհ։
Ծերունին ավելի խոր հառաչեց։ Նա մի պահ լռեց, ապա բաճկոնի գրպանից մի թղթի կտոր հանեց և մեկնեց ցրիչին։
— Խնդրում եմ, նորից դեղատուն գնա,— ասաց նա։
— Իսկույն, սըր,— ասաց Հոմերը և իրեն գրասենյակից դուրս շպրտեց։
Վիլյամ Գրոգանը հեռագրատանը մենակ մնաց։ Նա շուրջը նայեց գորովանքի տարօրինակ հայացքով, ինչ-որ ցասումով ու սիրով։ Դժվարությամբ բարձրացնելով ձեռքը, նա բռնեց սիրտը, կարծես համբերությամբ սպասելիս լիներ ուժեղ մի նոպայի, որը այլևս չէր կարող զարմացնել նրան։ Նա գնաց դեպի իր աթոռը և նստեց սարսափելի ինքնազսպումով, մինչև որ նոպան սկսեց մեղմանալ։
Ցրիչը վերադարձավ դեղատնից և հեռագրիչին տվեց փոքրիկ տուփը։
— Ջո՜ւր,— ասաց ծերուկը։
Հոմերը լիքը լցրեց թղթե բաժակը և տվեց ծերուկին, որը փոքրիկ տուփից երեք դեղահաբ հանեց, դրեց բերանը և վրայից ջուր խմեց։
— Շնորհակալ եմ,— ասաց նա,— շնորհակալ եմ, տղաս։
— Չարժե, սըր,— ասաց Հոմերը։
Նա մի պահ նայեց ծերունուն և վստահ լինելով, որ նա իրեն լավ է զգում, գնաց դեպի առաքման սեղանը, վերցրեց մահվան հեռագիրը։ Մի փոքր կանգնեց, նայեց հեռագրին, հետո բացեց ծրարը, որ հեռագիրը կարդա։ Ապա հեռագիրը դրեց նոր ծրարի մեջ, կնքեց և տեղացող անձրևի տակ գրասենյակից դուրս եկավ։ Ծեր հեռագրիչը վեր կացավ և մինչև փողոց հետևեց տղային։ Նա կանգնեց մայթին և դիտեց տղայի պայքարը քամու և անձրևի դեմ։ Գրասենյակի ներսում հեռագրատուփն սկսեց տկտկալ, բայց ծերուկը չլսեց։ Հեռախոսը զնգաց, բայց ծերուկը այդ էլ չլսեց։ Նա այն ժամանակ միայն շրջվեց, և գրասենյակ մտավ, երբ հեռախոսն արդեն յոթ անգամ զանգ էր տվել։
