Changes

{{Գլուխ|հիմնական=Մարտին Իդեն|նախորդ=Մարտին Իդեն, Գլուխ XIII|հաջորդ=Մարտին Իդեն, Գլուխ XV}}

Նա զարմանում էր, որ մամուլի էջերում երևացած գրվածքների ահագին մեծամասնությունը անկենդան է։ Այդ պատմվածքներում չկան ո՛չ լույս, ո՛չ էլ գույներ։ Դրանց մեջ չկա կյանքի շունչը, իսկ դրանց համար վճարում են ամեն մի բառին երկու սենթ, հազար բառի համար քսան դոլլար, այդպես էր ասված թերթի հայտարարության մեջ։ Նա կրկին ու կրկին տարակուսանքով կարդում էր անհամար պատմվածքներ, որոնք գրված էին (նա չէր կարող չխոստովանել) թեթև և սրամիտ, բայց առանց իրական կյանքի ճշմարտության։ Չէ՞ որ կյանքը ըստինքյան այնքան զարմանալի, այնքան հրաշալի է, նրանում այնքան շատ են չվճռված խնդիրները, չիրականացած երազները, հերոսական ճիգերը, իսկ այդ պատմվածքները միշտ էլ արտացոլում են միայն առօրյա կյանքը։ Մարտինը զգում էր կյանքի ուժն ու մեծությունը, նրա տենդը, տրոփյունը և ըմբոստ ոգին․ ահա թե ինչի մասին արժեր գրել։ Նա ցանկանում էր գովերգել վտանգների դեմ գնացող քաջասիրտներին, սիրատանջ պատանիներին, սարսափի և տառապանքի պայմաններում պայքարող հսկաներին, որոնք ճարճատեցնում են կյանքը իրենց հզոր ճիգերի ճնշման տակ։ Իսկ այդ տպված պատմվածքներում գովաբանվում են ամեն տեսակի միստր բեթլերներ, դոլլարի խղճուկ սիրահարներ, նկարագրվում են չնչին մարդկանց սիրային մանր հույզերը։ «Պատճառը թերևս այն է, որ իրենք՝ խմբագիրները մանր, չնչին մարդուկներ են,— ասում էր նա ինքն իրեն։— Եվ կամ բոլոր այդ խմբագիրները, գրողներն ու ընթերցողները պարզապես վախենում են կյանքից»։

Ամենից շատ նրան շփոթեցնում էր այն, որ նա ծանոթ չէր ոչ խմբագիրների, ոչ էլ գրողների հետ։ Նա ոչ միայն չգիտեր ոչ մի գրողի, այլև չգիտեր որևէ մեկին, որը երբևէ փորձած լիներ գրել։ Չկար մեկը, որ խոսեր նրա հետ, ուղղություն և լավ խորհուրդ տար նրան։ Նա մինչև անգամ սկսեց տարակուսել, որ խմբագիրները կենդանի մարդիկ են։ Նրանք սկսեցին պատկերանալ նրա աչքին որպես մեքենայի անիվներ․ այո՛, այո՛, ճիշտ այդպես։ Պատմվածքներում, ակնարկներում և բանաստեղծություններում նա զեղում էր իր հոգին, և այդ զեղումները նա հանձնում էր մեքենայի դատաստանին։ Նա իր գրվածքը ուղարկում էր կնքված մեծ ծրարով, որի մեջ դնում էր պատասխանի համար նամականիշ և ծրարը գցում փոստարկղը։ Գրվածքը, որոշ օրեր ցամաքում թափառելուց հետո, վերադառնում էր նրա մոտ, արդեն ուրիշ ծրարի մեջ, իսկ ուղարկված նամականիշը կպցված էր լինում ծրարի վրա։ Ամենայն հավանականությամբ, ոչ մի խմբագիր գոյություն չունի․ գոյություն ունի միայն խորամանկորեն սարքված մի մեխանիզմ, որը դրվածքը դնում է մի ծրարից մյուսի մեջ և փակցնում նամականիշը։ Դա որոշ չափով նման է այն ավտոմատներին, որոնց մեջ գցում են դրամը, և անմիջապես դուրս է գալիս մի կտոր ծամոն և կամ շոկոլադի մի սալիկ։ Նույնն է և խմբագրի մեքենան։ Մի անցքից դուրս են գալիս հոնորարի չեքեր, իսկ մյուս անցքից՝ մերժողական նամակներ։ Մինչ այժմ նա միշտ էլ ընկել է երկրորդ անցքը։

Մարտինը ոչ մի անգամ ցույց չէր տվել նրան իր գրվածքները։ Ինչ-որ առանձին փափկանկատություն կասեցնում էր նրան, բացի այդ, գիտենալով, թե աղջիկն ինչքան է զբաղված համալսարանում, քաշվում էր նրա ժամանակը խլելուց։ Բայց քննությունները տալուց և աստիճան ստանալուց հետո՝ Ռութը ինքը խնդրեց ցույց տալ գրվածքներից որևէ բան։ Մարտինը և՛ ուրախացավ, և՛ վարանեց։ Ռութը իսկական դատավոր է. նա գեղեցիկ արվեստների բակալավր է, նա ուսումնասիրել է գրականությունը պրոֆեսորների ղեկավարությամբ։ Թերևս խմբագիրներն էլ փորձառու դատավորներ են։ Բայց Ռութը այլ կերպ կվերաբերվի նրա գրվածքներին․ նա Մարտինին չի տա մերժումի տպագրված բլանկ, չի ասի, թե, չնայած բոլոր արժանիքներին, նրա պատմվածքները դժբախտաբար հարմար չեն տվյալ հրատարակության մեջ տպվելու։ Ռութը նրան կվերաբերվի որպես զգայուն հոգի ունեցող կենդանի էակի և, ամենակարևորը, նա վերջապես կճանաչի իսկական Մարտին Իդենին։ Իր երկերի մեջ նա ներդրել է հոգին ու սիրտը, և Ռութը թեկուզ մի քիչ, թեկուզ ամենաչնչին չափով կհասկանա, թե ինչ է երազում Մարտինը, կզգա նրա մեջ թաքնված ուժը։

— Բայց դուք շատ լավ եք խոսում,— հավաստում էր Ռութը,— պարզապես զարմանալի է, որ դուք այս կարճ ժամանակում սովորեցիք խոսել։ Միստր Բեթլերը հանրածանոթ հռետոր է։ Նահանգի կոմիտեն միշտ նրան է հրավիրում ճառ արտասանելու նախընտրական պայքարի Ժամանակ։ Իսկ այն օրը, ճաշին, դուք նրանից վատ չէիք խոսում, բայց նա ավելի զուսպ է։ Դուք շատ եք տաքանում. բայց դա աստիճանաբար կանցնի։ Ձեզանից հրաշալի հռետոր դուրս կգա։ Դուք շատ առաջ կգնաք․․․ եթե ուզենաք։ Ձեր մեջ ուժ կա։ Դուք ընդունակ եք մարդկանց տանել ձեր հետևից, ես վստահ եմ դրան։ Դուք կարող եք հաղթահարել ձեր ճանապարհին ամեն մի դժվարություն ճիշտ այնպես, ինչպես հաղթահարեցիք քերականությունը։ Դուք կարող եք հայտնի փաստաբան դառնալ կամ քաղաքական գործիչ։ Ոչինչ չի խանգարում ձեզ ձեռք բերել նույնպիսի հաջողություն, որպիսին ձեռք է բերել միստր Բեթլերը։ Ընդսմին առանց կատակի, — ավելացրեց նա ժպտալով։

Վերջապես, խոսակցության մի դադարի Ժամանակ Մարտինը նայեց արևին, չափեց նրա բարձրությունը հորիզոնից և սկսեց հավաքել իր գրվածքները՝ հիշեցնելով դրանց մասին։

— Չգիտեմ կհավանե՞ք արդյոք,— ասաց Մարտինը, կարծես արդարանալով։— Սա տարօրինակ պատմվածք է։ Կարող է պատահել, որ ես այստեղ իմ ուժերից չափազանց վեր գործ եմ բռնել, բայց պիտի ասել, որ լավ հղացում եմ ունեցել։ Աշխատեցեք մանրուքների վրա ուշադրություն չդարձնել։ Գլխավորն այն է, գլխավորն այն է, որ հիմնական միտքը ըմբռնեք։ Դա կարևոր և ճշմարիտ միտք է, միայն չգիտեմ, թե կարողացե՞լ եմ հասկանալի դարձնել։

Այդ ամենը և դեռ էլի շատ բան էր նկարագրել Մարտինն իր պատմվածքում. նրան թվում էր, թե այդ ամենը ստիպում էր Ռութին լսել իրեն հրավառ աչքերով։ Աղջկա այտերը կարմրեցին, և ընթերցման վերջին Մարտինին թվաց, թե նա ուշաթափվելու վրա է։ Ռութն իրոք հուզված էր, բայց ոչ պատմվածքից, այլ իրենից՝ Մարտինից։ Բանը պատմվածքը չէր․ աղջիկը դարձյալ հափշտակվեց իրեն արդեն ծանոթ այն ուժով, որը բխում էր Մարտինից և սարսափեցնում էր նրան։ Սակայն տարօրինակ էր, որ այդ պատմվածքը հագեցված էր հենց այդ ուժով, և այժմ դա միակ խողովակն էր, որով այդ ուժի ալիքները հոսում էին դեպի Ռութը։ Աղջիկը զգում էր միայն այդ ուժը, գրեթե չնկատելով այն, ինչ միջնորդի դեր էր կատարում և, թեպետ նրան հափշտակել էր իբր թե նոր կարդացված պատմվածքը, իրականում նա ցնցված էր միանգամայն կողմնակի, նրա ուղեղում հանկարծ ծագած սոսկալի մի մտքից։ Ռութը հանկարծ մտածեց ամուսնության մասին, և այդ մտքի քմահաճ համառությունը վախեցրեց նրան։ Դա անհամեստ բան էր, դա մինչև այժմ այնքա՜ն օտարոտի էր Ռութի համար․․․ Նրան դեռ երբեք չէր տանջել զարթնող կանացիությունը, և նա մինչև այժմ ապրել էր Թեննիսոնի պոեզիայով ոգեշնչված երազների աշխարհում՝ խուլ մնալով մինչև անգամ այն փափկանկատ ակնարկությունների հանդեպ, որոնցով բանաստեղծը շոշափում էր ասպետների և թագուհիների փոխհարաբերությունների անպատշաճ ճշմարտությունը։ Նա մինչ այժմ քնած էր, և հանկարծ կյանքը տիրաբար բախեց նրա դուռը։ Սարսափահար՝ նա կուզենար պինդ փակել, իսկ զարթնող բնազդը պահանջում էր, որ նա լայն բանա դուռը տարօրինակ և գեղեցիկ հյուրի առաջ։

Նա ուզում էր ավելացնել՝ «ձեզ համար», և հավանորեն կավելացներ, եթե Ռութը ավելի ջերմ վերաբերվեր նրա գրվածքներին։

— Ուզում եմ, որ ինձ ցույց տաք ձեր բոլոր գրվածքները, միստր Իդեն,— ասաց նա։