Խաղը

հեղինակ՝ Ջեկ Լոնդոն թարգմանիչ՝ Շավարշ Գրիգորյան

«Խաղը» վիպակի տիտղոսաթերթը

THE GAME by Jack London

«Խաղը» վիպակը տպագրվել է 1905 թվականի մայիսին «Մետրոպոլիտեն մեգեզին» հանդեսում և նույն թվականին լույս է տեսել Նյու-Յորքում առանձին գրքով:

Գլուխ I

Նրանց առջև, հատակին, գույնզգույն ու նախշավոր գորգեր էին փռված։ Հենց սկզբից նրանց դուր եկան բրյուսելյան երկու գորգերը, բայց մյուսներն էլ շքեղ ու վառվռուն, պակաս չէին հրապուրում։ Դժվար էր դիմանալ գայթակղությանը։ Սակայն բարձր գինը վախեցրեց նրանց։ Բաժնի վարիչը մեծ պատիվ արեց. ինքը զբաղվեց նրանցով։ Ի դեպ, աղջիկը շատ լավ գիտեր, որ նա այդ բանն անում է ոչ թե իր համար, այլ՝ Ջոյի։ Իզուր չէ, որ վերևի հարկը բարձրանալիս, վերելակապան տղան, բերանը բաց, իր հիացած հայացքը Ջոյից չէր կտրում։ Այդսպիսի ակնածանքով էին նայում նրան թե՛ մեծերը, թե՛ փոքրերը, երբ պատահում էր, որ աղջիկը Ջոյի հետ միասին անցնում էր քաղաքի արևմտյան մասում ընկած իրենց թաղամասով։

Բաժնի վարիչին կանչեgին հեռախոսի մոտ, ու անմիջապես էլ շքեղ գորգ գնելու ցանկության և շատ փող ծախսելու վախի միջև եղած պայքարը աղջկա հոգում տեղի տվեց ուրիշ, ավելի տագնապալից մտքերի։

― Չեմ հասկանում, Ջո, թե դրա մեջ ինչ լավ բան ես գտել,— ասաց նա մեղմ, բայց պահանջկոտ ձայնով, ըստ երևույթին, շարունակելով քիչ առաջ սկսած և ոչ մի արդյունքի չհասցրած վեճը։

Տղայի կիսամանկական դեմքը մռայլվեց, բայց մի ակնթարթ միայն, և անմիջապես էլ նորից փայլեց քնքշությամբ։ Նա շատ ջահել էր, համարյա երեխա, իսկ Ջենեվևան՝ գրեթե աղջնակ. կյանքի շեմին կանգնած երկու պատանի էակներ էին նրանք, որ գորգ էին ընտրում իրենց փոքրիկ բույնը զարդարելու համար։

― Արժե՞ դրա համար հուզվել,— հարցրեց տղան։— Ես քեզ ասացի չէ՞, որ սա վերջին անդգամն է, ամենավերջին անգամը։

Տղան ժպտաց, բայց աղջիկը նկատեց հազիվ լսելի ցավը ու ափսոսանքի հառաչանքը, որ ակամա դուրս թռավ նրա բերանից, և սիրտը ճմլվեց։ Աղջիկը զուտ կանացիական մղումով կամենում էր ամբողջովին տիրել իր սիրեցյալին, բայց վախենում էր Ջոյի մոլությունից դեպի այն ամենը, ինչ անհասկանալի էր իրեն, սակայն տղայի կյանքում այնպես մեծ տեղ էր բռնում։

― Դու գիտես չէ՞, Օ'Նեյլի հետ ունեցած հանդիպումից շահած գումարով ես վճարեցի մորս տան արժեքի մնացած մասը,— շարունակեց տղան։— Այդ հոգսից ազատվեցի։ Իսկ այսօր, երբ հանդիպեմ Պոնթայի հետ, ես հարյուր դոլլար մրցանակ կստանամ, հասկանում ես, հարյո՜ւր դոլլար։ Այդ գումարը կծախսենք մեզ կարգի բերելու համար։

Աղջիկը ուշադրություն չդարձրեց դրամական հաշիվներին:

― Բայց դու ախր սիրում ես քո այդ ռինգը։ Ինչո՞ւ։

Տղան մտքերն արտահայտելու վարպետ չէր։ Աշխատանքի մեջ բառերին փոխարինում էին ձեռքերը, իսկ ռինգում նրա փոխարեն խոսում էր ամբողջ մարմինը, մկանների խաղը։ Խոսքերով նա չէր կարող բացատրել, թե ռինգը ինչու է այդպես անզուսպ, անդիմադրելի կերպով ձգում իրեն։ Սակայն նա փորձեց այդ բանն անել և անվճռականորեն, շփոթված սկսեց բացատրել այն, ինչ զգում էր մրցության ժամանակ, հատկապես ամենաբարձր լարվածության ու ոգևորության պահերին։

― Միայն մի բան կարող եմ ասել քեզ, Ջենեվևա. չկա ավելի լավ բան, քան կանգնել ռինգում և գիտենալ, որ հակառակորդը քո ձեռքում է։ Ահա նա հարվածներ է իջեցնում, մեկ՝ աջից, մեկ՝ ձախից, իսկ դու ամեն անդամ կասեցնում եu նրա հարվածները, խույս ես տալիս։ Իսկ հետո այնպե՜ս եu հասցնում, որ օրորվում է, փաթաթվում քեզ ու բաց չի թողնում, մինչև դատավորր պոկում, հեռացնում է նրան, և այդ ժամանակ էլ դու կարող ես հաշիվներդ մաքրել հակառակորդի հետ։ Իսկ հասարակությունն ինքնամոռացության մեջ ընկած աղաղակում է, և դու հասկանում ես, որ հաղթել եu, որ ազնվորեն ես պայքարել, բոլոր կանոններով, և հաղթել եu, որովհետև ավելի լավ ես կռվել։ Հասկանում ես, ես․․․

Նա լռեց՝ վախեցած իր շատախոսությունից և Ջենեվևայի աչքերում նշմարվող երկյուղից։ Ականջ դնելով Ջոյի ասածներին՝ աղջիկը սևեռուն հայացքով նայում էր տղային, և նրա դեմքին ավելի ու ավելի նկատելի էր դառնում տանջող տագնապի արտահայտությունը։ Նկարագրելով իր կյանքի ամենավեհ րոպեները՝ Ջոն մտքով տեսնում էր իր հարվածով գետին ընկած հակառակորդին, տեսնում էր ռինգի լույսերը, մոլուցքով ծափահարող հանդիսատեսներին։ Եվ Ջենեվևան զգաց, որ Ջոն հեռանում է իրենից, տարվում իր համար անհասկանալի կյանքի հոսանքով։ Այդ ահեղ, անդիմադրելի հոսանքի առաջ անզոր դարձավ նրա անսահման սերը։ Իր ճանաչած Ջոն ետ քաշվեց, հալվեց, կորավ մշուշում... Չքացան նրա սիրուն, մանկական դեմքը, քնքուշ հայացքը, բեբանի կոր գծերը։ Հիմա նա իր առջև հասուն տղամարդու դեմք էր տեսնում, մի դեմք, որ կարծես պողպատից էր ձուլված՝ քարացած ու անդրդվելի, շրթունքներն ամուր սեղմվել էին թակարդի պողպատե փեղկերի նման, լայն բացված աչքերը, պողպատե փայլ արձակելով, նայում էին սառն ու անտարբեր հայացքով։ Դա տղամարդու դեմք էր, իսկ աղջիկը մինչ այդ միայն պատանու դեմք էր ճանաչում։ Այդպես էր նրան տեսել առաջին անգամ։

Աղջիկը սարսափեց, բայց, այնուամենայնիվ, անորոշ կերպով զգաց, որ հպարտանում է տղայով։ Նրա առնականությունը, հաղթող արուի առնականությունը չէր կարող չհուզել աղջկա կանաgի էությունը, չէր կարող նրա մեջ չարթնացնել կյանքի հուսալի ուղեկից գտնելու, առնական ուժի քարե պատին հենվելու կանացի դարավոր տենչանքը։ Նա չէր հասկանում այն կիրքը, որ իշխում էր տղային, բայց լավ գիտեր, որ նույնիսկ սերը չի փրկի նրան։ Որքա՜ն քաղցր էր այն միտքը, որ հանուն իրեն, հանուն իրենց սիրո Ջոն հանձնվեց, զիջեց իր ցանկությանը, հրաժարվեց սիրած գործից և այսօր վերջին անգամ է ելույթ ունենալու ռինգում։

― Միսիս Սիլվերստայնն ասում է, որ ինքը ատում է բռնցքամարտը, որ դրա մեջ ոչ մի լավ բան չկա,— ասաց Ջենեվևան։— Իսկ նա խելացի կին է։

Տղան ներողամտորեն ժպտաց՝ թաքցնելով արդեն մի քանի անգամ կրած վիրավորանքը․ ցավալի էր գիտակցել, որ Ջենեվևան չէր գնահատում նրա բնավորության, նրա կյանքի հենց այն կողմը, որով Ջոն ամենից շատ էր հպարտանում։ Ռինգում նա հասել էր հաջողության, փառքի, հասել էր իր ուժերով, լարված ու համառ աշխատանքի գնով։ Եվ հենց դա էլ նա հպարտությամբ դրեց Ջենեվևայի ոտքերի տակ, երբ արժանացավ նրա սիրույն, երբ իր անձը, իր մեջ եղած ամբողջ լավագույնը առաջարկեg նրան։ Բռնցքամարտիկի իր վարպետության մեջ նա տեսնում էր քաջության վեհ ու գեղեցիկ գրավականը, մի բան, որ ոչ մի տղամարդ չէր կարող առաջարկել սիրած աղջկան։ Եվ հենց դա էլ, Ջոյի կարծիքով, իրավունք էր տաված համառորեն ձգտելու և տիրանալու Ջենեվևային։ Բայց աղջիկը այն ժամանակ չհասկացավ իրեն և հիմա էլ չէր հասկանում։ Ու տղան զարմանում էր, այդ դեպքում հապա ի՞նչ է գտել նա իր մեջ, ինքը ինչո՞վ է արժանացել նրա սիրույն։

― Միսիս Սիլվերստայնը պարզապես անխելք ու փնթփնթան պառավ է,— ասաց Ջոն առանց չարության։— Նա ի՞նչ է հասկանում։ Հավատա ինձ, լավ բան շատ կա սպորտի այդ ձևի մեջ։ Եվ առողջության համար է լավ,— մի պահ մտածելով ավելացրեց նա։— Նայիր ինձ։ Չէ՞ որ շատ մաքուր պետք է ապրեմ, եթե ուզում եմ սպորտային վիճակում մնալ։ Ես ավելի մաքուր եմ ապրում, քան միսիս Սիլվերստայնը կամ նրա ծերուկը, և ընդհանրապես ավելի մաքուր, քան այն բոլորը, որոնց դու ճանաչում ես։ Ես ռեժիմ եմ պահպանում՝ լոգանքներ, մասաժ, մարզանքներ, առողջարար սնունդ, առանց ավելորդությունների։ Ես չեմ խմում, չեմ ծխում, մի խոսքով ոչ մի այնպիսի բան չեմ անում, որ վնասեր ինձ։ Այո, ես ավելի մաքուր եմ, քան դու, Ջենեվևա․․․— նկատելով, որ աղջիկը վիրավորված սեղմեց շրթունքները, շտապեց ավելացնել.— Ազնիվ խոսք։ Ես օճառի ու ջրի մասին չեմ ասում, ա՛յ նայիր,— նա զգույշ, բայց ամուր սեղմեց աղջկա թևը արմունկից վերև,— շատ ես փափուկ, փխրուն, ինձ նման չես։ Ահա՛, փորձիր։

Եվ նա Ջենեվևայի մատների ծայրերը այնպես ամուր սեղմեց իր երկգլխանի մկանին, որ աղջիկը ցավից կնճռոտվեց։

― Ես ամբողջովին այդպես եմ,— նորից խոսեց նա։— Ամուր ու ճկուն։ Հենց դա էլ ես համարում եմ մաքրություն։ Ինձ մոտ ոչ մի անմաքուր բան չկա․ ոչ մի ջիղ, ոչ մի կաթիլ արյուն, ոչ մի մկան․ ամեն ինչ մաքուր է, մինչև ոսկորներս, ոսկորներս էլ են մաքուր։ Դա օճառով ու ջրով լվացվելուց հետո եղած մաքրությունը չէ, դա նշանակում է ամբողջապես մաքուր լինել։ Հավատացնում եմ քեզ, Ջենեվևա, ես այդ բանն զգում եմ, շոշափում եմ իմ ամբողջ մարմնում։ Երբ առավոտյան արթնանում եմ ու գնում աշխատանքի, ամբողջ արյունս, բոլոր ջղերս կարծես ճչում են, որ իրենք մաքուր են։ Ախ, եթե դու գիտենայիր․․․

Նա լռեց խոսքի կեսից՝ բոլորովին շփոթված իր համար այնքան անսովոր պերճախոսությունից։ Երբեք նա այդպես հուզված չէր եղել, բայց և երբեք էլ հուզվելու այդքան լուրջ պատճառ չէր ունեցել։ Չէ՞ որ Ջենեվևան ատելությամբ խոսեց բռնցքամարտի մասին, դատապարտեց, ժխտեց սպորտի այդ ձևը, որից գեղեցիկ բան աշխարհում ոչինչ չկար Ջոյի համար և չէր եղել մինչև այն օրը, երբ նա պատահաբար մտավ Սիլվերստայնի կրպակը, և Ջենեվևան անսպասելիորեն ներխուժեց նրա կյանքի մեջ՝ ստվերի տակ թողնելով մնացած ամեն ինչ։ Նա հասկացավ, թեև աղոտ կերպով, որ անհաշտելի հակասություն գոյություն ունի կնոջ և իր կոչման միջև, սիրած գործի և այն բանի միջև, ինչ որ կինը պահանջում է տղամարդուց։ Հասկացավ, բայց չէր կարող որոշակի եզրակացության հանգել այդ ամենից։ Նա տեսնում էր միայն այն անդունդը, որ ընկած էր իրական, կենդանի Ջենեվևայի և ռինգ կոչված հրապուրիչ, անկրկնելի աշխարհի միջև։ Երկուսն էլ իրար դեմ էին դուրս եկել, երկուսն էլ իրենց իրավունքներն էին պահանջում։ Տղան երկու մասի էր բաժանվում, բայց վերջնական ընտրություն չէր կատարել և անօգնական լողում էր հոսանքի հետ։

Տղայի հուզված խոսքերր լսելով՝ Ջենեվևան սևեռուն նայեց նրան և ակամա սկսեց հիանալ նրա զուլալ աչքերով, հարթ ու նուրբ, ասես աղջկական մաշկով։ Նա չէր կարող չընդունել, որ Ջոյի փաստերը համոզիչ են, բայց դա միայն զայրացնում էր իրեն։ Նա բնազդով ատում էր բռնցքամարտը, ատում էր այն բանի համար, որովհետև Ջոյին կտրում էր իրենից, խլում նրա մի մասը։ Դա մի մրցակից էր, որը Ջենեվևան չէր կարողանում ըմբռնել, որովհետև չէր հասկանում, թե ինչումն է նրա հմայքը։ Եթե նրանց միջև մի ուրիշ աղջիկ հայտնվեր, ամեն ինչ պարզ կլիներ, այդ դեպքում իրեն օգնության կգային իմ ացությունը, հնարամտությունը, խորաթափանցությունը։ Բայց նրա առջև մի թշնամի էր՝ անշոշափելի ու անըմբռնելի, որի դեմ նա պայքարում էր խավարի մեջ, խարխափելով։ Նա զգում էր, որ Ջոյի խոսքերի մեջ ճշմարտություն կա, և դրանից էլ հակառակորդը ավելի ահավոր էր թվում։

Անսպասելիորեն Ջենեվևային համակեց իր անզորության դառն գիտակցությունը։ Նա ցանկանում էր, որ Ջոն ամբողջովին իրեն պատկաներ. այդ էր պահանջում նրա կանացի բնությունը, բայց որքան էլ փորձում էր պահել նրան, այնուամենայնիվ նա հեռանում էր, դուրս էր սահում իր գրկից։ Իր նկատմամբ ունեցած խղճահարությունից արցունքներ երևացին աղջկա աչքերում, շրթունքները դողացին, և պարտությունը անմիջապես վերածվեց հաղթանակի․ ամենազոր ռինգը նահանջեց կանացի թուլության անհաղթելի ուժի առջև։

― Հարկավոր չէ, Ջենեվևա, լաց մի՛ լինի,— խնդրեց Ջոն զղջալով, թեև պատճառ չուներ զղջալու։ Նրա տղամարդկային ուղեղը չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչո՞ւ այդպես բռնկվեց Ջենեվևան։ Բայց աղջիկը լաց էր լինում, և մնացած ամեն ինչը մոռացվեց։

Ջենեվևան ժպտաց արցունքների միջից, և տղան ներում կարդաg նրա աչքերում, ու, թեև ոչ մի մեղք չէր գործել, սիրտը թեթևացավ։ Նա կամեցավ սեղմել աղջկա թևը, բայց սա հեռացրեց նրա ձեռքը և վայելուչ կերպով ուղղվեց։ Սակայն ժպիտը ավելի պայծառ փայլեց նրա գեղեցի կ դեմքին։

― Ահա և միստր Քլաուզենը,— ասաց Ջենեվևան, զուտ կանացիական արվեստով թաքցնելով իր հուզմունքը, և անարցունք ու ջինջ աչքերով նայեց բաժնի վարիչին։

― Դուք, երևի, շա՞տ սպասեցիք ինձ, Ջո,— ասաց վարիչը, որ կարմրերես ու շարժուն փոքրիկ մի մարդ էր՝ մանր, ուրախ աչքերով և խիտ, պատկառելի այտամորուքներով։— Հը, ի՞նչ եղավ,— աշխույժ խոսեց նա,— ո՞րն եք ուզում գնել։ Հավանո՞ւմ եք այս գորգը։ Սիրուն նախշեր են, ճիշտ չէ՞։ Այո՛, այո՛, հասկանում եմ։ Ես էլ տունուտեղ դրեցի, երբ շաբաթական ընդամենը տասնչորս դոլլար էի ստանում։ Ախր ամեն մարդ էլ ուզում է լավ բաներ առնել իր տան համար, ճի՞շտ է։ Դե՛, իհարկե, ուրիշ կերպ չի էլ կարող լինել։ Ախր ընդամենը յոթ սենթով է թանկ։ Բայց նկատի ունեցեք, որ թանկից էժանը չկա։ Գիտեք ինչ, Ջո,— վարիչը մեծահոգությամբ խորհրդավոր կերպով ձայնն իջեցրեց,— ես ընդառաջում եմ, բայց միայն ձեզ համար, ես պատրաստ եմ երկու սենթով էլ իջեցնել գինը։ Բայց շատ-շատ եմ խնդրում,— ավելացրեց նա խորհրդավոր տեսքով,— ոչ ոքի չասեք, թե քանիսով եք գնել։

Այն բանից հետո, երբ Ջոն և Ջենեվևան, միմյանց հետ խորհրդակցելով, հայտնեցին իրենց որոշման մասին, վարիչն ասաց.

― Բոլորը կծրարվի, կկարվի և կուղարկվի ձեր տունը, դա, պարզ է, որ մտնում է վճարի մեջ։ Դե, իսկ ե՞րբ է տնամուտը։ Շուտո՞վ, արդյոք, թևեր կառնեք թռչելու։ Վա՞ղը։ Արդե՞ն։ Հրաշալի՜ է, հրաշալի՜ է։— Նա հիացմունքից աչքերը կկոցեց, հետո հայրական քնքշությամբ ժպտաց։

Ջոն զուսպ պատասխաններ տվեց վարիչի հարցերին, իսկ Ջենեվևան թեթևակի կարմրեց, երկուսին էլ անտեղի թվաց այդ խոսակցությունը։ Ոչ թե նրա համար, որ նա խախտեց պատշաճության քաղքենիական պատկերացումները, այլ որովհետև կպավ նրանց անձնական, թաքուն զգացմունքներին։ Վարիչի վարմունքի դեմ ծառացան իսկական կյանքին ու բարոյական մաքրությանը ձգտող աշխատավոր մարդուն հատուկ ամոթխածությունն ու ողջախոհությունը։

Քաղցր ժպիտով և բարեհաճ գորովանքով միստր Քլաուզենը նրանց ուղեկցեց մինչև վերելակը։ Այդ ժամանակ բոլոր գործակատարները, ասես ինչ-որ հրամանով, գլուխները շրջեցին և նայեցին Ջոյի գեղեցիկ կազմվածքին։

― Իսկ այսօրվա հանդիպո՞ւմը, Ջո,— մտահոգ հարցրեց միստր Քլաուզենը, մինչ նրանք վերելակի էին սպասում։— Ինչպե՞ս եք զգում։ Կարո՞ղ եք գլուխ հանել։

― Չեմ կասկածում,— պատասխանեց Ջոն։— Ինձ շատ լավ եմ զգում։

― Իսկապե՞ս։ Հրաշալի է։ Գիտեք, քիչ էր մնում մտքովս անցներ, որ... հարսանիքի նախօրյակին, և այնուամենայնիվ... հա՛, հա՛, հա՛... Կարելի է մի քիչ զիջել... բացի դրանից նյարդերը... Զարմանալու բան չկա, ես էլ ժամանակին փեսացու եմ եղել։ Բայց դուք սպորտային վիճակո՞ւմ եք։ Դե պարզ է, իզուր էլ հարցնում եմ, առանց այդ էլ երևում է... հա՛, հա՛, հա՛։ Դե, հաջողություն եմ ցանկանում, տղաս։ Չեմ կասկածում ձեր հաջողությանը, բոլորովին չեմ կասկածում։ Դուք կհաղթեք։ Ցտեսություն, միսս Պրիչարդ,— դարձավ նա Ջենեվևային՝ քաղաքավարությամբ օգնելով նրան վերելակ մտնել։— Մեզ չմոռանաք։ Միշտ ուրախ կլինեմ ձեզ տեսնելու, անկեղծորեն ուրախ կլինեմ։

― Բոլորը քեղ «Ջո» են անվանում,— կշտամբանքով ասաց Ջենեվևան, երբ իջնում էին վերելակով։— Իսկ ինչո՞ւ ոչ «միստր Ֆլեմինգ»։ Իմ կարծիքով դա նույնիսկ անքաղաքավարություն է։

Բայց Ջոն մտածկոտ հայացքը հառել էր վերելակավար տղային և, ինչպես երևում է, չլսեց նրան։

― Ի՞նչ է պատահել քեզ, Ջո,— հարցրեց աղջիկը այն նույն քնքուշ, սիրալիր ձայնով, որը միշտ զինաթափ էր արել տղային։

― Ոչինչ, հենց այնպես,— պատասխանեց տղան։— Պարզապես մտածում էի այն մասին, թե ինչպես կուզենայի, որ...

― Որ․․․ Ի՞նչ։— Աղջկա ձայնը հնչեց մեղմ ու փաղաքուշ, իսկ աչքերն այնպես անկեղծորեն էին նայում, որ ոչ ոք չէր կարող դիմանալ նրանց։ Բայց Ջոն դարձյալ ուրիշ կողմ էր նայում։

Հետո, վճռականորեն նայելով աղջկան, նա ասաց.

― Կուզենայի, որ դու գոնե մեկ անդամ ինձ տեսնեիր ռինգում։

Աղջիկը արհամարհանքով ուսերը թոթվեց, և Ջոյի դեմքը մթնեց։ Ջենեվևային ցավ պատճառեց այն միտքը, որ ահեղ մրցակիցը կանգնել է իրենց միջև և հրապուրել է Ջոյին ու տանում, հեռացնում է իրենից։

― Ես... ես հաճույքով...— արագ ասաց նա՝ ճիգ գործադրելով իր վրա և փորձելով ցույց տալ այն ջերմ համակրանքը, որով կինը հաղթում է նույնիսկ ամենաուժեղ տղամարդուն։

― Ճի՞շտ։ Դու համաձա՞յն ես։— Ջոն սևեռուն նայեց աղջկա աչքերին։

Ջենեվևան հասկացավ տղայի հուզմունքը. նա ասես հրավեր էր նետում աղջկան նրա սիրո ուժը չափելու համար։

― Դա իմ կյանքի ամենաերջանիկ պահը կլինի,— պարզապես ասաց տղան։

Ի՞նչը ստիպեց Ջենեվևային այդպիսի անսպասելի որոշում ընդունել․ սիրող սրտի խորաթափանցությո՞ւնը, Ջոյին իր կարեկցանքից չզրկելու ցանկությո՞ւնը, որին միշտ ձգտում էր տղան, թե՞ իր ախոյանին երես առ երես հանդիպելու պահանջը, որպեսզի հասկանար, թե ինչո՞ւմն է նրա ուժը։ Կամ, գուցե, անհայտ աշխարհի հրամայական կա՞նչն է ներխուժել նրա միապաղաղ, անհրապույր կյանքի նեղ սահմաններից։ Այսպես թե այնպես, նա զգաց մինչ այդ իրեն անհայտ, անծանոթ արիության հորդումը և նույնպիսի պարզությամբ, ինչպես Ջոն, ասաց․

― Համաձայն եմ։

― Ես չէի կարծում, որ դու կհամաձայնես, թե չէ, երեի, չէի համարձակվի խնդրել,— խոստովանեց տղան, երբ դուրս էին գալիս խանութից։

― Մի՞թե չի կարելի,— տագնապահար հարցրեց աղջիկը, վախենալով, թե չլինի հանկարծ իր վճռականությունը պաղի։

― Դե չէ՜, ես կարող եմ այդ բանը դասավորել։ Բայց մտքովս չէր անցնում, թե կհամաձայնես, բոլորովին մտքովս չէր անցնում,— դեռևս զարմանքից ուշքի չեկած՝ կրկնում էր նա, երբ արդեն տրամվայ էին նստել և գրպանից մանր դրամ էր հանել տոմս վերցնելու համար։

Գլուխ II

Այն աշխատավորների միջավայրում, որին պատկանում էին Ջենեվևան և Ջոն, նրանք յուրատեսակ արիստոկրատներ էին։ Չնայած շրջապատող թշվառությանն ու ապականությանը, նրանք կարողանում էին պահպանել իրենց հոգու անարատությունն ու մաքրությունը։ Սեփական արժանապատվության օրեցօր աճող զգացումը, ձգտումը դեպի բարեկեցությունը, կյանքի հետզհետե լավացող ապրելակերպը ստիպում էին խույս տալ իրենց շրջապատի մարդկանցից։ Նրանք դժվարությամբ էին ծանոթություններ հաստատում, և ոչ մեկը, ոչ էլ մյուսը երբեք չէին ունեցել այնպիսի մոտիկ, սրտակից մի բարեկամ, որի մոտ կարելի լիներ սիրտը բաց անել։ Մինչդեռ երկուսն էլ մարդամոտ բնավորություն ունեին և ոչ մեկի հետ չէին մտերմանում միայն այն պատճառով, որովհետև մարդկանց հետ եղած բարեկամությունը նրանց անհամատեղելի էր թվում մաքրության ու օրինավորության հետ։

Դժվար կլիներ գտնել մեկ ուրիշ աշխատավորուհի, որն ապրեր այնպես ինքնամփոփ, արտաքին աշխարհից մեկուսացած կյանքով, ինչպես Ջենեվևան էր։ Շրջապատի կոպտությունը, նույնիսկ դաժանությունը նրան չէին հասնում։ Նա տեսնում էր միայն, ինչ ցանկանում էր տեսնել (իսկ նա միայն լավն էր ցանկանում տեսնել) և աչքերր փակում էր ամեն տեսակ գռեհկությունների ու այլանդակությունների առաջ։ Եվ այդ ամենն անում էր առանց իրեն հաշիվ տալու, առանց որևէ ջանք գործադրելու։ Դեռ վաղ հասակից նա վարժվել էր մենակությանը։ Ջենեվևան միակ երեխան էր ընտանիքում, և, փոխանակ հարևան երեխաների հետ խաղալու, ուրախ-զվարթ վազվզելու, խնամում էր հիվանդ մորը։ Հայրը գրասենյակային ծառայող էր՝ հիվանդոտ և հյուծված։ Շատ բարի ու լռակյաց մարդ էր նա, որ բնականից երկչոտ լինելով՝ միշտ խույս էր տալիս մարդկանցից։ Հոր շնորհիվ նրանց փոքրիկ ընտանիքում միշտ խաղաղություն էր տիրում ու սիրալիր վերաբերմունք միմյանց նկատմամբ։

Տասներկու տարեկան էր Ջենեվևան, երբ որբացավ։ Հոր թաղումից հետո գերեզմանատնից նա ուղիղ գնաց Սիլվերստայնների մոտ և տեղավորվեց հրուշակեղենի խանութի վերևի հարկում գտնվող նրանց բնակարանում։

Ծերունիները լավ էին վերաբերվում նրա հետ, կերակրում էին ու հագցնում, իսկ նա օգնում էր խանութի գործերում։ Սիլվերստայնները գնահատում էին Ջենեվևային հատկապես այն բանի համար, որ նա շաբաթ օրերին էլ կարող էր աշխատել խանութում, մի բան, որ հրեական կրոնը արգելում էր իրենց։

Եվ այստեղ, այս ձանձրալի, տխուր կրպակում հոսեցին նրա պատանության վեց տարիները։ Նա գրեթե ոչ մի ծանոթ չուներ, ընկերուհիներ՝ նույնպես. այդպես էլ նա չհանդիպեց մի աղջկա, որի հետ կամենար ընկերություն անել։ Նա չէր էլ ցանկանում երեկոները զբոսնել իրենց թաղի տղաների հետ, ինչպես անում էին հազիվ տասնհինգ տարին բոլորած աղջիկները։ «Այ քեզ փքված տիկնի՜կ»,— ասում էին աղջիկները նրա հասցեին, բայց, այնուամենայնիվ, բոլորն էլ հարգանքով էին վերաբերվում, թեև առանձնապես չէին սիրում նրան իր գեղեցկության ու հպարտության համար։ Ջահել տղաները նրան «դեղձ» էին անվանում, բայց շշուկով, այն ժամանակ, երբ շուրջը աղջիկներ չկային, վախենալով, թե չլինի նրանց զայրույթը իրենց գլխին թափել տան։ Նրանցից ոչ մեկի մտքով չէր անցել Ջենեվևայի հետ ծանոթանալ։ Նրանք հիացմունքով ու երկյուղածությամբ էին նայում աղջկան։ Նայում էին իբրև խորհրդավոր ու անմատչելի հմայքով օժտված բարձրագույն մի էակի։

Ջենեվևան իսկապես որ գեղեցկուհի էր։ Բնիկ ամերիկուհի լինելով նա, ինչպես երբեմն պատահում է բանվորական միջավայրում, անսպասելիորեն ծաղկեց հիասքանչ ու հազվագյուտ ծաղկի նման, որ հրաշքով աճում է աղքատ ու անհյուրընկալ հողում։ Նա ամեն ինչով գեղեցիկ էր. գեղեցիկ էին և՛ դեմքի նուրբ շառագույնը, որի համար նրան «դեղձ» էին անվանում, և՛ ուղիղ, նուրբ ու համաչափ դիմագծերը, և՛ աղջկական նազանքը։ Նրա ձայնը մեղմ էր, քնքուշ, շարժումները հանդարտ ու անշտապ, իրեն շատ հասարակ էր պահում, բայց և մեծ արժանապատվությամբ։ Բնածին ճաշակ ունենալով նա կարողանում էր լավ հագնվել, և ինչ էլ հագներ՝ թվում էր գեղեցիկ ու սազում էր նրան։ Դրա հետ միասին շատ կանացի էր, հեզ, շուտ մտերմացող։ Նրանում արդեն նկատվում էր ապագա մոր ու կնոջ սիրո անթեղված կրակը։ Բայց այդ թաքուն զգացմունքները երկար տարիներ ննջում էին նրա հոգում՝ սպասելով իր ընտրյալի հայտնվելուն։

Եվ ահա մի անգամ, մի տոթ շաբաթ օր Ջոն մտավ Սիլվերստայնի հրուշակեղենի խանութը՝ պաղպաղակ ուտելու։ Ջենեվևան նրա վրա ուշադրություն չդարձրեց, քանի որ զբաղված էր մեկ ուրիշ գնորդով. վեց֊յոթ տարեկան մի տղա կանգնել էր վաճառասեղանի առջև ու, վախենալով սխալ ընտրություն կատարելուց, լարված ուսումնասիրում էր ապակու տակ շարված հրուշակային արվեստի հրաշալիքները, որոնք պսակված էին գայթակղիչ մի մակագրությամբ․

«Հինգ հատը՝ հինգ սենթ»։

Նա լսեց միայն, որ ներս մտնողն ասաց․ «Տվեք, խնդրեմ, պաղպաղակ և սոդայաջուր» , և այդպես էլ առանց այցելուին նայելու, հարցրեց, «Ի՞նչ պաղպաղակ եք ուզում»։ Ընդհանրապես նա ջահել տղամարդկանց նայելու սովորություն չուներ։ Նրանք ինչ֊որ տարօրինակ ու անհասկանալի էին թվում։ Նրանց հայացքներից, չգիտես ինչու, շփոթվում էր․ բացի դրանից, նրանք կոպիտ ու անտաշ էին թվում, և հենց դա էլ վանում էր նրան։ Մինչև այդ օրը դեռ ոչ մի տղամարդ չէր գրավել նրա երևակայություևը։ Ջահել զույգերը, որոնց երբեմն տեսնում էր, ոչնչով չէին հրապուրում. պարզապես չէր տեսնում նրանց։ Մի խոսքով, եթե Ջենեվևային հարցնելու լինեին, թե տղամարդիկ ինչի համար են ստեղծված, նա չէր կարող պատասխանել։

Պաղպաղակ լցնելիս նա պատահաբար նայեց Ջոյին, և տղայի դեմքը անմիջապես դուր եկավ նրան։ Գրեթե նույն պահին տղան նայեց աղջկան, և սա հայացքը խոնարհեց ու մոտեցավ սոդայաջրի սիֆոնին։ Գավաթը լցնելով՝ Ջենեվևան նորից ակամա նայեց ջահել տղային, բայց միայն մի վայրկյան, որովհետև Ջոն փնտրում էր աղջկա հայացքը, և նրա դեմքին այնպիսի անկեղծ ու անխարդախ մի հիացմունք էր գծագրված, որ Ջենեվևան շտապեց հայացքը փախցնել։

Նրան զարմացրեց, որ մի անծանոթ տղամարդ կարող է այդպես դուր գալ իրեն։ «Լավիկն է»,— մտածեց նա և բնազդորեն փորձեց հրաժարվել իրեն ձգող ուժից, որը դժվար էր միայն հաճելի արտաքինով բացատրելը։ «Ասենք ոչ, բոլորովին էլ լավը չէ»,— ասաց նա յուրովի, երբ պաղպաղակը դրեց նրա առջև և, դրամն ստանալով, երրորդ անգամ նայեց աղային։ Աղջկա բառապաշարը աղքատ էր, և նա չէր կարողանում հարմար բառեր գտնել, բայց նայելով երիտասարդի եռանդուն, առնական դեմքին, հասկացավ, որ «լավիկը» իր ուզած բառը չէ։

«Ուրեմն նա գեղեցիկ է»,— գլխի ընկավ Ջենեվևան, նորից տղայի հայացքի տակ աչքերը խոնարհելով։ Բայց հիշեց, որ հաճելի արտաքին ունեցող բոլոր տղամարդկանց էլ գեղեցիկ են համարում, և այդ բառը նույնպես դուր չեկավ նրան։ Սակայն, ինչպես էլ որ անվանելու լիներ, նրան նայելը հաճելի էր, և Ջենեվևան բարկությամբ նկատեց, որ ստիպված է ջանք զործադրել նրա կողմը չնայելու համար։

Իսկ Ջո՞ն։ Դեռ երբեք նա այնպիսի գեղեցիկ աղջիկ չէր տեսել, ինչպես վաճառասեղանի հետևում կանգնած այս աղջիկն էր։ Ավելի տեղյակ լինելով բնության օրենքներին, քան Ջենեվևան, նա առանց տատանվելու կպատասխաներ այն հարցին, թե ինչի համար են ստեղծված կանայք։ Սակայն աշխարհի մասին ունեցած իր պատկերացման մեջ նրանց ոչ մի տեղ չէր հատկացրել։ Նրան նույնպես քիչ էին հետաքրքրում կանայք, ինչպես Ջենեվևային՝ տղամարդիկ։ Երբեք նրա մտքով չէր անցել, որ կինը կարող է այդքան գեղեցիկ լինել․ դյութվածի նման նայում էր Ջենեվևային, բայց հենց որ հայացքները հանդիպում էին իրար, նա կորցնում էր իրեն և կամենում էր շրջվել, բայց աղջիկը ինքն էր անմիջապես խոնարհում աչքերը։

Երբ, վերջապես, Ջենեվևան դանդաղ բարձրացրեց արտևանունքները և սևեռուն նայեց նրան, առաջինը տղան հայացքը փախցրեց, ոչ թե աղջկա, այլ տղայի այտերը ողողվեցին կարմրով։ Թեև Ջենեվևան էլ մի քիչ հուզվեց, բայց ոչնչով չմատնեց իրեն։ Ճիշտ է, նրա սիրտն էլ նվաղեց ինչ-որ նոր, դեռ երբեք չճաշակած զգացմունքից, բայց արտաքուստ նա պահեց իր սովորական հանգստությունը։ Իսկ Ջոն, ընդհակառակը, շփոթված էր ու հուզված։

Ոչ մեկը, ոչ էլ մյուսը չգիտեին ինչ բան է սերը, և միայն անհաղթահարելի ցանկություն էին զգում միմյանց նայելու։ Երկուսն էլ շփոթված էին, երկուսն էլ հուզված, ինչ-որ խորհրդավոր մի ուժ անզուսպ ու հրամայողաբար նրանց մղում էր միմյանց, ինչպես քիմիական այն երկու տարրերը, որ ձգտում են իրար միանալ։

Ջոն երկար նստեց, գդալը շուռումուռ տվեց ձեռքում, կարմրեց ու գունատվեց, ուժ չունենալով վեր կենալ ու հեռանալ։ Աղջիկը նրա հետ խոսում էր մեղմ, քնքուշ ձայնով, աչքերը համեստորեն խոնարհած, և ամբողջովին կախարդել էր նրան։

Բայց դե հո չէր կարելի անվերջ նստել մի բաժակ պաղպաղակի պատրվակով, իսկ մի բաժին ևս խնդրել նա չհամարձակվեց։ Ի վերջո նա դուրս եկավ ու քայլեց փողոցում, լուսնոտի նման ոչինչ չտեսնելով իր շուրջը, իսկ աղջիկը մնաց խանութում ու երազեց հարթմնի։ Երազեց ամբողջ օրը, մինչև երեկո, և հասկացավ, որ սիրահարվել է։ Ջոյի հետ ուրիշ բան կատարվեց։ Նա գիտեր միայն, որ շատ է ցանկանում մի անգամ էլ տեսնել աղջկան, նայել նրա դեմքին, ուրիշ ոչ մի բանի մասին չէր մտածում, դա էլ, ըստ էության, մտածմունք չէր, այլ միայն անորոշ, չգիտակցված ցանկություն։

Բայց Ջոն չէր կարողանում պայքարել այդ ցանկության դեմ, որ գիշեր-ցերեկ հալածում էր իրեն․ անձուկ հրուշակարանը և վաճառասեղանի հետևում կանգնած աղջիկը անընդհատ նրա աչքերի առջև էին։ Նա ջանում էր իրենից հեռացնել այդ տեսապատրանքը։ Ե՛վ սոսկում էր, և՛ անհարմար էր զգում նորից մի անգամ էլ հրուշակարան գնալուց: Նա խորամանկեց ինքն իրեն և մխիթարվեց այն բանով, որ «ինքը կնահաճո չէ»։ Ոչ թե մեկ, ոչ թե երկու, այլ տասը անգամ այդ խոսքերր նա կրկնեց ինքն իր մեջ, բայց իզուր․ երեք օր էլ չէր անցել, որ նա երեկոյան, աշխատանքից հետո նորից գնաց Սիլվերստայնի հրուշակարանը։ Նա աշխատում էր ոչինչ ցույց չտալ, ներս մտնել ազատ ու անկաշկանդ, բայց, երևում էր, ոտքերը չէին հնազանդվում նրան, և կամքի հսկայական ուժով ստիպեց իրեն՝ հրուշակարանի շեմքից ներս մտնել։ Վեհերոտությունն ու ամոթխածությունը ավելի էին կաշկանդել նրան, քան առաջին այցելության ժամանակ։ Ջենեվևան, ընդհակառակը, սովորականի նման հանգիստ էր թվում, թեև ուժգին տրոփում էր սիրտր։ Ջոյի լեզուն կապ էր րնկել․ նա հազիվ կարողացավ ասել. «Տվեք, խնդրեմ, պաղպաղակ՝ սոդայաջրով»։ Սաստիկ շտապելով և անընդհատ ժամացույցին նայելով՝ նա արագ կուլ տվեց պաղպաղակը և ուղղակի փախավ հրուշակարանից։

Վիրավորանքից քիչ մնաց լաց լիներ Ջենեվևան։ Ինչպիսի՜ խղճուկ հատուցում չորս օրերի երկար սպասումից հետո։ Չէ՞ որ ինքը հավատացրել էր իրեն, թե սիրահարված է։ Ճիշտ է, նա լավ տղա է, նույնիսկ շա՜տ լավ, բայց մի՞թե չէր կարող գոնե մի քիչ նստել։ Իսկ Ջոն դեռ չէր հասել փողոցի անկյունը, երբ դարձյալ նրա մեջ խոսեց աղջկա նկատմամբ ունեցած ձգտումը։ Նա ցանկացավ մի անգամ էլ տեսնել Ջենեվևային։ Ջոն չէր էլ մտածում՝ սիրահարվա՞ծ է ինքը, թե ոչ։ Սե՞ր։ Դա այն է, երբ տղաներն ու աղջիկները զբոսնում են միասին։ Իսկ ինքը... բայց այդ պահին Ջենեվևային տեսնելու ցանկությունը նրան թելադրեց, որ հենց դրան պետք է հասնել, ինքը ձգտում է նրա կողքին լինել, նայել նրան, իսկ այդ ամենին կարելի է հասնել միայն այն ժամանակ, երբ կզբոսնեն երկուսով։ Ահա թե ինչու երիտասարդները զույգերով են ման գալիս։ Եվ ինչքան մոտենում էր շաբաթ օրը, այնքան հաճախ էր այգ միտքը անհանգստացնում նրան։ Առաջ նա կարծում էր, որ այդպիսի զբոսանքները ձևական բաներ են, ծիսակատարության նման, որ նախորդում են ամուսնությանը։ Այժմ արդեն այդ սովորույթի ավելի խոր իմաստը հասկացավ նա, ինքն էլ ձգտեց ընդօրինակել ու եկավ այն եզրակացության, որ սիրահարված է։ Եվ այդպես նրանք երկուսով էլ եկան միևնույն եզրակացության և բանը վերջացավ նրանով, ինչպես սովորաբար վերջանում է։ Ի մեծ զարմանս ամբողջ թաղամասիհ Ջոյի ընկերակցությամբ Ջենեվևան դուրս եկավ զբոսանքի։

Երկուսն էլ ժլատ էին խոսքերի մեջ, այդ պատճառով էլ դանդաղ էին մտերմանում։ Տղայի սիրատածումներին աղջիկը շատ զուսպ էր պատասխանում, միայն աչքերն էին փայլում սիրո կրակով։ Ի դեպ, նա ամոթից այդ դավաճան կրակն էլ կհանգցներ, եթե գիտենար, որ դա բառերից էլ պերճախոս մատնում է իր զգացմունքները։ Նրանք շատ ուշ սկսեցին իրար դիմել «սիրելի», «թանկագին» բառերով, միմյանց այդպես դիմելը ահավոր անհամեստություն էր թվում նրանց։ Հետագայում Ջոն ու Ջենեվևան ուրիշ սիրահարների նման չէին չարաշահում սիրո խոստովանությունը։ Երկար ժամանակ նրանք բավարարվում էին միայն այն բանով, որ երեկոները զբոսնում էին կամ նստում քաղաքային այգու նստարաններից մեկին։ Քիչ էին խոսում, պատահում էր, ժամերով նստում էին լուռ, առանց մի բառ արտասանելու, միայն նայում էին միմյանց, նայում էին առանց երկյուղի, առանց տագնապի, որովհետև աստղերի աղոտ լույսի տակ մեկը մյուսի հայացքում չէր կարող կարդալ այնպիսի բան, որը խռովեր նրանց հոգեկան անդորրը։

Ոչ մի ասպետ չէր կարող այնքան ուշադիր լինել իր սիրեցյալի նկատմամբ, ինչքան Ջոն էր ուշադիր Ջենեվևային։ Փողոցով անցնելիս նա միշտ քայլում էր մայթեզրով (մի անգամ լսել էր, որ այդպես պետք է լինի), իսկ երբ անցնում էին փողոցի մյուս կողմը, անմիջապես շրջանցում էր աղջկան և նորից քայլում մայթեզրով։ Նա միշտ ինքն էր տանում աղջկա փաթեթը, իսկ մի անգամ, անձրևոտ մի օր, երբ զբոսնում էին, նրա ձեռքից նույնիսկ անձրևանոցը վերցրեց։ Նա չգիտեր, որ սիրած աղջկան ծաղիկներ նվիրելու սովորություն կա, և ծաղիկների փոխարեն միրգ էր ուղարկում։ Մրգի մեջ նա օգտակար բան էր տեսնում, դրանք համով էին։ Ծաղիկների մասին նա ոչ մի անգամ չէր մտածել, մինչև որ աղջկա մազերի մեջ մի վարդ տեսավ։ Նա չէր կարողանում աչքը կտրել բաց կարմրավուն ծաղկից, որովհետև այդ ծաղիկը զարդարում էր Ջենեվևայի գլուխը, որովհետև Ջենեվևան ինքն էր ընտրել ու ամրացրել մազերին։ Դա ստիպեց, որ տղան ակնապիշ նայի վարդին ու հանկարծ տեսավ, թե որքա՜ն գեղեցկություն կա նրա մեջ։ Աղջիկն էլ իր հերթին զմայլվեց այն անկեղծ հիացմունքից, որով տղան նայում էր ծաղկին։ Աղջկա մազերին ամրացված այդ գունատ վարդի շնորհիվ սիրո դողը նոր ուժով համակեց նրանց։ Դրանից հետո չկար ծաղիկների ավելի կրքոտ սիրահար, քան Ջոն էր։ Եվ նա գյուտ արեց, ասպետական վերաբերմունքի նոր միջոց հնարեց՝ մի փունջ մանուշակ ուղարկեց Ջենեվևային։ Դա նրա սեփական մտահղացումն էր։ Նա երբեք չէր լսել այն մասին, որ տղամարդիկ ծաղիկներ են նվիրում կանանց։ Մինչև այդ օրը նա կարծում էր, թե ծաղիկները հարկավոր են միայն սենյակները զարդարելու և մեկ էլ գերեզմանատների համար։ Նա գրեթե ամեն օր ծաղիկներ էր ուղարկում Ջենեվևային՝ լիովին համոզված լինելով, որ իրենից առաջ ոչ ոքի մտքով այդպիսի բան չի անցել, և այդ գյուտը իրավացիորեն իրեն է պատկանում։

Նա աստվածացնում էր Ջենեվևային, ակնածում, խորին հարդանքով վերաբերվում նրան, և աղջիկն էլ ոչ պակաս ակնածանքով էր ընդունում նրա սերը։ Ջոյի համար աղջիկը հենց ինքը ազնվությունն էր, բարությունը, սրբության սըրբոցը, որին չափից ավելի երկրպագությունն էլ կարող էր վիրավորել։ Նրան հավասար ոչ մեկին չէր ճանաչում տղան, նա ոչնչով նման չէր մյուս աղջիկներին։ Ջոն սարսափով էր մտածում այն մասին, որ Ջենեվևան ինչ-որ րնդհանուր բան կարող է ունենալ իր քույրերի կամ որևէ մեկ ուրիշի քրոջ հետ։ Ջենեվևան ավելին էր, քան գեղեցիկ աղջիկը, ավելին՝ քան կինը։ Նա․․․ մի խոսքով Ջենեվևան էր՝ ոչ երկրային, բարձրագույն մի էակ, անկրկնելի հրաշք մի ստեղծագործություն։

Ջենեվևան էլ գրեթե նույն աչքով էր նայում իր սիրեցյալին։ Ճիշտ է, երբեմն պատահում էր ինչ-որ մանր բաների համար նա մեղադրում էր Ջոյին, այն էլ այն ժամանակ, երբ Ջոն իր կույր նվիրվածությամբ երբեք չէր համարձակվում աղջկա մասին խոսել, բայց հենց որ Ջենեվևան մտածում էր նրա մասին, բոլոր մանրուքները մոռացվում էին, և տղան նրա առջև կանգնում էր իբրև մի կատարելություն։ Ջոյի մեջ էր ամփոփված նրա կյանքի ամբողջ իմաստը, և հանուն նրա պատրաստ էր մեռնել, ինչպես և պատրաստ էր ապրել նրա համար։ Իր վառվռուն երազանքներում նա իրեն մեռած էր պատկերացնում, Ջոյի համար իր կյանքը զոհաբերած։ Իր մահով նա ավելի լավ կարտահայտեր իր սիրո ուժը, քան այդ բանը կարող էր անել կյանքում։

Նրանց սերը կրակի նման տաք էր ու առավոտվա ցողի պես ջինջ։ Կիրքը գրեթե անծանոթ էր նրանց։ Դա սրբապըղծություն էր թվում երկուսին էլ։ Նրանք չէին էլ մտածում ֆիզիկական մոտիկության մասին, որին վերջ ի վերջո կարող էր հանգեցնել նրանց սերը։

Բայց նրանք առանց մտածելու ձգտում էին իրար, ուրախություն զգում միմյանց թեթև հպվելուց, ձեռքի սեղմումից, փութանցիկ համբույրից, տղայի այտին շփվող աղջկա խոպոպների հուզիչ շոյանքից, տղայի գանգուրները ճակատից ետ քաշող նրա ձեռքերից։ Այդ ամենը զգացել էին նրանք ու թեև չէին կարող բացատրել, թե ինչու է այդպես, բայց միմյանց փաղաքշելու ձգտումը անորոշ մի մեղք էր թվում նրանց։

Երբեմն Ջենեվևան ցանկություն էր ունենում գրկել Ջոյին, սեղմել կրծքին, լրիվ ազատություն տալ իր զգացմունքներին, բայց ամեն անգամ նրան զսպում էր բարեպաշտ երկյուղը։ Այդպիսի պահերին աղջկան տանջում էր այն գիտակցությունը, որ իր մեջ բույն է դնում ինչ֊որ անհայտ, անծանոթ, բայց ծանր մի մեղք։ Իհարկե, վատ է, շա՜տ վատ, որ ցանկանում է իր սիրեցյալի վզովն ընկնել։ Իրեն հարգող ոչ մի աղջիկ այդպիսի բան թույլ չի տա, այդպիսի ցանկությունը վայել չէ կնոջը։ Եվ, բացի դրանից, ասենք թե ինքն այդ բանն անի, Ջոն ի՞նչ կմտածի իր մասին։ Բավական էր, որ նա այդպիսի մի սոսկալի տեսարան պատկերացներ, սիրտը սեղմվում էր, կուչ գալիս ու այրվում գաղտնի ամոթից։

Բայց Ջոն չէր խուսափում իր համար անհասկանալի պոռթկումներից, իսկ ամենից անհասկանալին Ջենեվևային ցավ պատճառելու սուր ցանկությունն էր։ Երբ երկար ու ոլորապտույտ ճանապարհներով վերջապես նա իրավունք նվաճեց գրկել իր ընկերուհու իրանը, մեծ դժվարությամբ զսպեց իրեն, որպեսզի ամբողջ ուժով չսեղմի նրան այնպես, որ նա ճչա ցավից։ Որևէ մեկին ցավ պատճառելու դաժան ցանկությունը խորթ էր տղային։ Նույնիսկ ռինգում նա ոչ մեկին այդ նպատակով չէր հարվածում, այնտեղ նա մրցակից էր և նրանից պահանջվում էր այնպես անել, որպեսզի հակառակորդը վայր ընկներ և տասը վայրկյանի ընթացքում չկարողանար ոտքի ելնել։ Եվ Ջոն երբեք ցավ պատճառելու նպատակով չէր խփում։ Ճիշտ է, նպատակին հասնելու համար դա անխուսափելի էր թվում, սակայն ինքը՝ նպատակը, բոլորովին այլ էր։ Բայց այստեղ, իր սիրեցյալի կողքին նստած, Ջոն ցանկություն էր զգում ցավ պատճառել նրան։ Ինչո՞ւ երբ նա երկու մատով բռնեց աղջկա բազուկը, կամեցավ այնպես սեղմել, որ ոսկորները ճթճթան։ Այդ բանը նա չէր կարողանում, հասկանալ և սաստիկ վշտանում էր, որ իր հոգու խորքում, ինչ-որ տեղ արթնանում են դաժան բնազդներ, որոնց մասին ինքը առաջ չէր էլ կասկածում։

Մի անգամ, երբ հրաժեշտ էր տալիս Ջենեվևային, գրկեց նրան ու ամուր սեղմեց իրեն։ Աղջկա վախեցած ու աղերսական բացականչությունը ուշքի բերեց նրան, և նա բաց թողեց ձեռքերը։ Տղան անհարմար զգաց, բայց, չնայած դրան, անբացատրելի երջանկության մի դող անցավ մարմնով։ Նույն բանն զգաց նաև Ջենեվևան։ Երբ տղան իր ուժեղ թևերով սեղմեց նրան, առաջին և ամենաուժեղ զգացումը եղավ ֆիզիկական ցավը, բայց այդ ցավը նրան քաղցր ու հաճելի թվաց։ Եվ աղջիկը նորից ղղջաց։ Նա գիտեր, որ մեղք է գործում, թեև չէր հասկանում, թե որն է իր մեղքը և ինչու է իրեն մեղավոր համարում։

Շատ շուտ, գրեթե նրանց ծանոթության հենց սկզբում, ծերունի Սիլվերստայնը իր հրուշակարանում տեսավ Ջոյին և զարմանքից աչքերը չռեց նրա վրա։ Իսկ տղայի գնալուց հետո միսիս Սիլվերստայնը ազատություն տվեց իր մայրական զգացմունքներին ու անեծքների տարափ տեղաց ընդհանրապես բռնցքամարտիկների և մասնավորապես Ջոյի հասցեին։ Սիլվերստայնն իզուր էր փորձում կնոջ զայրույթը մեղմել․ միևնույն է, նա չէր հանգստանա, մինչև իր բարկությունը չթափեր․ նրան միայն մայրական զգացմունքներ էին բաժին ընկել, իսկ մայրական իրավունքներ նա չուներ։

Պառավ հրեուհու բերանից հեղեղի նման թափվող հայհոյանքների տարափից իրեն կորցրած Ջենեվևան, չլսելով նրա մեղադրանքներն ու անեծքները, մի բան հասկացավ միայն, և այդ գյուտը շշմեցրեց նրան, նա հասկացավ, որ իր սիրեցյալը ոչ այլ ոք է, եթե ոչ Ջո Ֆլեմինգը, նշանավոր բռնցքամարտիկը։ Դա այնքան զզվելի էր, աներևակայելի, այնքան անմիտ ու անհեթեթ, որ նա չէր ուզում հավատալ։ Նրա Ջոն, զուլալ աչքերով, նուրբ շառագույն այտերով Ջոն, ամեն ինչ կարող էր լինել, միայն թե ոչ բռնցքամարտիկ։ Նա երբեք չէր տեսել այդ մարդկանց, բայց նրա պատկերացմամբ վճռականապես ոչ մի ընդհանուր բան չկար նրանց և Ջոյի միջև։ Ջենեվևան միշտ մտածել էր, որ բռնցքամարտիկները կոպիտ արարածներ են՝ վագրի աչքերով ու նեղ, կապկի ճակատով։ Պատկերացնո՞ւմ եք, նա լսել էր Ջո Ֆլեմինգի մասին (իսկ Արևմտյան Օքլենգում ո՞վ չէր ճանաչում նրան), բայց երբեք մտքով չէր անցել, թե դա իր Ջոն է, որ կա։

Երբ առաջին ծանր հարվածից հետո Ջենեվևան ուշքի եկավ, լսեց միայն Սիլվերստայնի հիստերիկ ճիչը... «Այ թե ընկեր է գտե՜լ, բռնցքամարտի՜կ»։ Հետո Սիլվերստայն ամուսիններր վիճեցին․ ամուսինն ասում էր, թե Ջոն շատ մեծ փառք է նվաճել, իսկ կինը առարկում էր, թե փառք էլ կա, փառք էլ։

― Ջոն շատ լավ տղա է,— պնդեց Սիլվերստայնը։— Նա շատ փող է աշխատում և աշխատածն էլ խնայում է, իզուր տեղը չի ծախսում։

― Ի՞նչ ես հեքիաթներ պատմում, — ճչաց միսիս Սիլվերստայնը։— Շատ ես հասկանում, էլի։ Լավ կլիներ չխոսեիր։ Ինքդ ես ամբողջ փողը ծախսում այդ հիմար բռնցքամարտիկների վրա։ Դու որտեղի՞ց գիտես։ Չէ՛, մի ասա՛, որտեղի՞ց գիտես։

― Գիտեմ, էլի,— չզիջեց ծերունին։ Ջենեվևան առաջին անգամ էր տեսնում, որ նա համարձակվում է առարկել կնոջը զայրույթի պահին։— Հոր մահվանից հետո Ջոն աշխատանքի մտավ Հենսենի պահեստում։ Նրանից բացի տանն էլի վեց երեխա կար։ Եվ տղան նրանց համար հայր եղավ։ Գիշեր֊ցերեկ աշխատեց, հաց էր բերում նրանց համար, միս էր բերում, տան վարձն էր վճարում։ Շաբաթական տասը դոլլար էր բերում տուն։ Հետո Հենսենը նրա աշխատավարձը դարձրեց շաբաթական տասներկու դոլլար։ Եվ ի՞նչ արեց Ջոն, ի՞նչ եք կարծում։ Բոլորը տարավ տուն ու տվեց մորը։ Եվ էլի անդադար աշխատեց ու աշխատեց։ Հենսենը նրա աշխատավարձը քսան դոլլար դարձրեց։ Եվ ի՞նչ արեց Ջոն։ Դարձյալ տուն տարավ։ Նրա փոքր եղբայրներն ու քույրերը դպրոց են գնում, շատ լավ հագնվում են, հաց են ուտում, միս են ուտում, իսկ մայրը շատ գոհ է, նրա աչքերում երջանկությունն է փայլում, և հպարտանում է իր զավակով, որովհետև Ջոն շատ լավ տղա է։

Իսկ որքա՜ն գեղեցիկ է նա, ինչպիսի կազմվածք ունի։ Ա՜խ աստված իմ։ Նա ցուլից ուժեղ է, վագրից ճարպիկ, իսկ միտքը պայծառ է ու հստակ, աչքերը աշխույժ են, կրակոտ, ամեն ինչ տեսնող։ Նա մրցեց նախ՝ Հենսենի պահեստի տղաների, ապա՝ խանութի տղաների հետ, իսկ հետո ակումբում հանդես եկավ և մի վայրկյանում նոկաուտ արեց Սպայդերին, մի հարված, և վերջ։ Իսկ մրցանակը՝ հինգ դոլլար։ Եվ ի՞նչ արեց նա։ Փողը տուն տարավ ու տվեց մորը։

Նա ավելի հաճախ սկսեց հանդես գալ ակումբներում․ բոլոր մրցանակները խլեց, տասը դոլլար, հիսուն դոլլար, հարյուր դոլլար։ Եվ ի՞նչ արեց նա, ի՞նչ ես կարծում։ Թողե՞ց աշխատանքը։ Սկսեց քե՞ֆ անել ընկերների հետ։ Ամենևին։ Նա լավ տղա է, աշխատում էր առաջվա պես, իսկ երեկոները գնում էր ակումբ։ Եվ ահա մի անգամ ասում է ինձ. «Սիլվերստայն, ասում է, ինչի՞ համար եմ ես բնակարանի վարձ տալիս»։ Թե ինչ պատասխանեցի նրան, կարևոր չէ, միայն դրանից հետո նա գնաց ու մի հարմար տուն գնեց մոր համար։ Եվ էլի շարունակում էր անդադար աշխատել Հենսենի պահեստում, իսկ երեկոները ելույթ էր ունենում ակումբում, որպեսզի վճարեր տան արժեքը։ Քույրերի համար դաշնամուր գնեց, գորգ գնեց, նկարներ կախեց պատերից: Եվ էլի եմ ասում. նա ազնիվ բռնցքամարտիկ է։ Նա ինքն է իր համար գրազ գալիս, իսկ եթե բռնցքամարտիկը ինքն է գրազ գալիս իր փոխարեն, դա ապահով նշան է հաղթանակի։ Այ, ա՛յդ ժամանակ էլ հարկավոր է գրազ գալ նրա համար․․․

Բայց այդտեղ միսիս Սիլվերստայնը հառաչեց սարսափից ու դեպի ամեն տեսակ մոլություններն ունեցած ատելությունից, իսկ ամուսինը, հանկարծ գլխի ընկնելով, որ պերճախոսությունը շատ հեռուն է տարել իրեն, երդումով սկսեց հավատացնել գազազած կնոջը, որ ինքը մեծ գումարներ է շահել։

― Դրա համար ես պարտական եմ Ջո Ֆլեմինգին,— եզրակացրեց նա։— Ես միշտ գրազ եմ գալիս նրա համար և միշտ էլ շահում եմ։

Բայց Ջենեվևան ու Ջոն բնությունից ստեղծված էին մեկը մյուսի համար, և ոչինչ, նույնիսկ այդ սարսափելի հայտնությունը նրանց չէր կարող բաժանել իրարից։ Ջենեվևան իզուր էր փորձում չարությամբ լցվել Ջոյի դեմ, նա ստիպված էր պայքարել ոչ թե Ջոյի, այլ իր զգացմունքների դեմ։ Աղջիկը զարմանքով նկատեց, որ Ջոյին արդարացնող հազարավոր պատճառներ է գտնում, հասկացավ, որ Ջոն, այնուամենայնիվ, թանկ է իր համար։ Այն ժամանակ նա, զուտ կանացիական մղումով, որոշեց մտնել տղայի կյանքի մեջ, շրջել նրա ճակատագիրը իր ուզած ձևով։ Իրենց համատեղ ապագան վարդագույն լույսով պատկերացավ նրան։ Եվ նա առանց հապաղելու տարավ առաջին հաղթանակը, Ջոն զիջեց նրա խնդրանքին և խոստացավ հրաժարվել բռնցքամարտից։

Ինչպես բոլոր տղամարդիկ, Ջոն նույնպես, սիրո երազանքներով տարված, ձգտելով տիրանալ իր իղձերի թանկագին, երկնային էակին, չդիմացավ Ջենեվևայի առջև: Եվ, այնուամենայնիվ, նույնիսկ այն պահին, երբ խոսք տվեց աղջկան, հոգու խորքում աղոտ կերպով զգաց, որ անկարող է ռինգը թողնել, ինչ-որ տեղ, ինչ-որ ժամանակ, գուցե և ոչ շուտ, բայց անպայման կվերադառնա ռինգ։ Եվ նրա աչքերի առջևից անմիջապես եկան ու անցան մայրը, եղբայրներն ու քույրերր, նրանց բազմաթիվ հոգսերը, տունը, որը մշտապես պետք էր ներկել ու սպիտակեցնել, հարկերը վճարել, երեխաները, որ ունենալու էին իրենք, և Հենսենի պահեստից ստացած իր ռոճիկը։ Բայց նա անմիջապես իրենից վանեց այդ մռայլ տեսարանը և, ինչպես միշտ պատահում է նման դեպքերում, չուզեց ականջ դնել բանականության նախազգուշացնող ձայնին։ Նա տեսնում էր միայն Ջենեվևային, զգում էր միայն, որ ինքը ձգտում է նրան, որ իր ամբողջ էությամբ ծարավ է նրա սիրուն և, առանց երկմտելու, հնազանդվեց նրա կամքին։ Իսկ Ջենեվևան, նույնպես առանց տատանվելու, իշխանություն նվաճեց նրա կյանքի ու գործունեության վրա։

Տղան քսան տարեկան էր, աղջիկը՝ տասնութ, պատանի զույգեր, որ ստեղծված էին մարդկային ցեղը շարունակելու համար։ Եվ երբ նրանք, ծաղկափթիթ ու ամրակազմ, առողջ կարմիրը այտերին, քայլում էին կողք-կողքի, մարդիկ, որոնք կիրակի օրերը զբոսնում էին ծովափին, հայացքները դարձնում էին նրանց կողմը։ Ջոյի առնական գեղեցկությունը ոչնչով չէր զիջում Ջենեվևայի աղջկական հրապույրներին։ Աղջկա նազանքը համապատասխանում էր տղայի ուժին, նրրբությունն ու քնքշությունը՝ նրա ղեղեցիկ մկանուտ կազմվածքին։ Բարձր հասարակությանը պատկանող շատ կանայք հրճվանքով էին նայում նրա անկեղծ, բարեհոգի դեմքին, խոշոր, վառ կապույտ աչքերին, ու նայելուց չէին կշտանում։ Նա ինքը չէր նկատում այդ հայացքները, չէր տեսնում նրանց գրեթե մայրական սիրալիր հրավերները։ Բայց Ջենեվևան տեսնում էր ու հասկանում, և այն միտքը, որ Ջոն իրեն է պատկանում, իր իշխանության տակ է, բուռն խնդությամբ էր համակում նրան։ Չէր կարելի ասել, թե Ջոն չէր նկատում Ջենեվևային հառած տղամարդկանց հայացքները․ դրանք նույնիսկ զայրացնում էին Ջոյին, բայց ինքը՝ Ջենեվևան, անհամեմատ ավելի լավ էր հասկանում նրանց իմաստը, քան Ջոն։

Գլուխ III

Ջենեվևան հագավ Ջոյի մաշիկները և, բարձրաձայն ծիծաղելով, ձգեց ոտքերը, իսկ Լոթին, նույնպես ուրախ քրքջալով, կռացավ, որպեսզի ծալի Ջենեվևայի տաբաթի փողքերը։

Լոթին՝ Ջոյի քույրը, տեղյակ էր նրանց գաղտնիքին. նա էր համոզել մորը՝ հարևանի մոտ գնալու, և այժմ ամբողջ տունը իրենց տրամադրության տակ էր։ Աղջիկներն իջան խոհանոց, որտեղ նրանց սպասում էր Ջոն։ Ջենեվևային տեսնելով նա վեր թռավ տեղից, և դեմքը փայլեց սիրով ու երջանկությամբ։

― Շուտ արա, Լոթի, փեշերը հավաքիր, հարկավոր է շտապել։ Այդպես լավ կլինի։ Միայն տաբաթի ծայրերը կերևան, վերարկուն ամեն ինչ կծածկի։ Քրիսի վերարկուն եմ վերցրել։ Հիանալի տղա է։ Համա թե ճարպիկն է, հա՜։ Պստիկ է, բայց ճստիկ է,— շարունակեց Ջոն՝ վերարկուն Ջենեվևային հագցնելով։ Վերարկուն հասավ մինչև աղջկա կրունկները, բայց, ընդհանուր առմամբ, այնքան լավ էր նստում, ասես նրա վրայով էր կարած։

Ջոն նրա գլխին դրեց կեպին և վերարկուի օձիքը բարձրացրեց։ Օձիքը այնպես լայն էր, որ հասավ մինչև գլխարկի եզրերը ու ծածկեց աղջկա մազերը։ Իսկ երբ Ջոն կոճկեց վերարկուն, օձիքի ծայրերը ծածկեցին Ջենեվևայի այտերը, բերանը, կզակը, և ուշադիր զննելուց հետո միայն կարելի էր տեսնել հովարի ստվերի տակ ծածկված աչքերն ու հազիվ սպիտակին տվող քիթը։ Նա քայլեց սենյակում. քայլելիս էլ վերարկուի տակից միայն տաբաթի ծայրերն էին երևում։

― Բռնցքամարտի մի սիրահար է, որը ոչ մի խաղ բաց չի թողնում։ Հարբուխ է ընկել ու տաք է հագնվել, որպեսզի ավելի չվատանա,— ասաց Ջոն և ծիծաղեց՝ իր արածով հիացած։— Իսկ դու փող ունե՞ս։ Ես տասն եմ դնում վեցի դիմաց։ Ուզո՞ւմ ես ինքդ էլ գրազ գալ։

― Իսկ ո՞ւմ հասար,— հարցրեց Ջենեվևան։

― Դե, իհարկե, Պոնթայի,— ձայնի մեջ ինչ֊որ վիրավորանք, ասաց Լոթին, հասկացնելով, որ այդ մասին ոչ մի կասկած լինել չի կարող։

― Լավ,― կարճ ասաց Ջենեվևան։— Բայց ախր ես դրանից ոչինչ չեմ հասկանում։

Լոթին չպատասխանեց, բայց դեմքից երևաց, որ Ջենեվևայի այդ խոսքերից ավելի վիրավորվեց, Ջոն նայեց ժամացույցին և հայտնեց, որ գնալու ժամանակն է։ Լոթին գրկեց եղբորն ու ամուր համբուրեց շրթունքները, հետո Ջենեվևայի հետ համբուրվեց։ Ջոն գրկեց քրոջ իրանը, և սա մինչև նախասրահը ուղեկցեց նրանց։

― Ի՞նչ է նշանակում տասը վեցի դեմ,— հարցրեց Ջենեվևան, երբ արդեն փողոցում էին. նրանց քայլերի ձայնը խուլ արձագանքում էր ցուրտ օդի մեջ։

― Դա նշանակում է, որ ես ֆավորիտն եմ, — պատասխանեց Ջոն։— Հանդիսատեսներից ոմանք գրազ են գալիս տասը դոլլար, որ ես կհաղթեմ, իսկ ուրիշները վեց դոլլար են դնում, որ ես կպարտվեմ։

― Բայց եթե դու ֆավորիտ ես, և բոլորը հավատացած են, որ մրցությունը կշահես, էլ ինչո՞ւ են քո դեմ գրազ գալիս։

― Որովհետև մրցություն է,— ծիծաղեց Ջոն։— Կարծիքները տարբեր են լինում։ Բացի դրանից, մարդիկ միշտ էլ հույս են դնում շեշտակի հարվածի, անակնկալ հաջողության վրա։ Քի՞չ է պատահում, ինչ է,— լուրջ ավելացրեց նա։

Ջենեվևան ահից կուչ եկավ, հետո սեղմվեց Ջոյին, ասես կամենում էր պաշտպանել նրան սպառնացող վտանգից, բայց տղան ուրախ ծիծաղեց։

― Համբերի՛ր, համբերի՛ր, ինքդ կտեսնես։ Միայն թե հիմիկվանից մի՛ վախենա։ Առաջին ռաունդները կատաղի կլինեն․ դա Պոնթայի ուժեղ կողմն է։ Նա շատ համառ է, պարզապես մարդ չէ, այլ մրրիկ, հարվածներ է, որ տեղում է և հակառակորդին հաղթում է առաջին ռաունդում։ Այդ ձևով նա նոկաուտ է արել շատ բռնցքամարտիկների, որոնք իրենից բարձր կարգ ունեին։ Իմ գործը պետք է լինի՝ դիմանալ նրա գրոհներին, ուրիշ ոչինչ։ Իսկ հետո նա կթուլանա։ Ահա այդ ժամանակ էլ ես կսկսեմ գրոհել։ Լավ որ հետևես, կհասկանաս երբ եմ սկսում։ Նա ինձանից չի ազատվի։

Նրանք մոտեցան մութ փողոցի անկյունում գտնվող շենքին. այդտեղ, դատելով ցուցանակից, տեղավորված պետք է լիներ սպորտային ակումբը, այնինչ, իրականում, տեղական ոստիկանության հսկողության տակ այնտեղ միայն բռնցքամարտի մրցումներ էին տեղի ունենում։ Ջոն շքամուտքից ներս մտավ։ Նրան հետևեց Ջենեվևան։

― Միայն ձեռքերդ գրպաններիցդ չհանես,— զգուշացրեց Ջոն,— ամեն ինչ լավ կանցնի։ Ընդամենը մի քանի րոպե։

― Սրան ես եմ բերել հետս,— ասաց Ջոն դռնապանին, որ զրուցում էր ոստիկանի հետ։

Ե՛վ դռնապանը, և՛ ոստիկանը բարեկամաբար գլխով արեցին, առանց ուշադրություն դարձնելու նրա ուղեկցին։

― Տեսար, որ գլխի չընկան, և ոչ ոք էլ գլխի չի ընկնի,— շշնջաց Ջոն, երբ բարձրանում էին երկրորդ հարկ։— Իսկ հակառակ դեպքում, եթե մեկնումեկը գլխի ընկնի, միևնույն է, իմ խաթեր ձայն չի հանի։ Համ էլ ի՞նչ պիտի իմանան, թե ում եմ բերել հետս։ Այստեղ, ա՛յ, այստեղ։

Ջոն բացեց դուռը, և նրանք մի նեղ, անձուկ սենյակ մտան, որը ըստ երևույթին դրասենյակն էր։ Ջենեվևային նստեցնելով մի փոշոտ ու ջարդված աթոռի, Ջոն դուրս գնաց։ Մի քանի րոպե անց վերադարձավ՝ երկար խալաթով ու պարուսինե մաշիկներով։ Ջենեվևան ահից դողալով փարվեց տղային։ Ջոն քնքշորեն գրկեց նրան։

― Մի՛ վախենա, Ջենեվևա,— սրտապնդեց նա։— Ես ամեն ինչ դասավորել եմ։ Ոչ ոք չի իմանա։

― Ես քեզ համար եմ վախենում, Ջո,— շշնջաց աղջիկը։— Միևնույն է, թե ինչ կպատահի ինձ։ Ես քեզ համար եմ վախենում։

― Ուրեմն միևնո՞ւյն է, թե քեզ ինչ կպատահի։ Իսկ ես կարծում էի, թե հենց դա է քեզ անհանգստացնում։

Նա զարմանքով նայեց աղջկան՝ շշմած կանացի հոգու վեհության այդ նոր, պայծառ վկայությունից, թեև Ջենեվևան շատ անգամ էր հիացրել նրան իր զգացմունքների նրբությամբ ու խորությամբ։ Մի պահ տղայի լեզուն կապվեց, չէր կարողանում խոսել, իսկ հետո հուզմունքից կմկմաց.

― Ի՞նձ համար ես վախենում։ Ուրեմն քեզ համար միևնո՞ւյն է, թե ինչ կմտածեն քո մասին։ Ինձնից բացի ոչ մի բանի մասին չե՞ս մտահոգվում, ո՞չ մի բանի։

Դռան ուժգին թակոցը և «Է՛յ, ո՞ւր ես կորել» ահեղ կանչը Ջոյին վերադարձրին դեպի իրականություն։

― Դե շուտ, Ջենեվևա, մի անգամ էլ համբուրիր ինձ,— շշնջաց նա հուզված։— Այսօր իմ վերջին ելույթն է, և ես այնպես պիտի կռվեմ, ինչպես դեռ երբեք չեմ կռվել։ Չէ՞ որ դու պիտի տեսնես ինձ ռինգում։

Մի րոպե անց, իր շրթունքներին դեռևս զգալով Ջոյի շրթունքների ջերմ հպումը, Ջենեվևան հայտնվեց իրար հրհրող ջահելների մի խմբի մեջ, թվում էր, թե ոչ ոք չնկատեց աղջկան։ Նրանցից ոմանք առանց բաճկոնի էին, թևքերը քշտած վերնաշապիկներով։ Ջենեվևային իրենց մեջ առած՝ նրանք հետնամուտքից հանգիստ սրահ մտան և եզրային անցումով դանդաղ առաջ գնացին։

Ցախատուն հիշեցնող կիսախավար հանդիսասրահը լիքն էր։ Ծխախոտի ծխի թանձր քուլաների մեջ հազիվ աղոտ կերպով ջոկվում էին մարդիկ ու առարկաները։ Ջենեվևային թվաց, թե հիմա շնչահեղձ կլինի։ Դահլիճը խուլ աղմկում էր տղամարդկանց ձայներից, որոնց մեջ առանձնանում էին աֆիշներ ու սոդայաջուր վաճառող տղաների սուր, ականջ ծակող ձայները։ Ինչ֊որ մեկը գրազ առաջարկեց Ջո Ֆլեմինգի օգտին՝ տասը վեցի դեմ։ Առաջարկողի ձայնը միապաղաղ էր, անհույս։ Եվ Ջենեվևան հպարտությամբ մտածեց․ այդ էր պակաս, ո՞վ համարձակվի Ջոյի դեմ գրազ գալ։

Բայց Ջոյի նկատմամբ ունեցած հպարտությունը չէր միայն, որ հուզում էր աղջկան։ Նրա երևակայությունն ավելի բորբոքվեց, երբ մտավ այդ որջը, որտեղ կանանց մուտքը արգելված էր։ Ի՞նչը կարող էր ավելի հրապուրիչ լինել, քան այս արկածը։ Ամեն ինչ այստեղ անծանոթ էր իրեն, խորհրրդավոր ու սարսափելի։ Բացի դրանից, կյանքում առաջին անգամ էր համարձակվում այդպիսի հանդուգն քայլ կատարել, առաջին անգամ էր խախտում պարկեշտության նեղ սահմանները, որ հաստատվել էին ամենաանողոք դատավորների կողմից՝ բանվորական թաղամասերի քեռիների օրենքով։ Ջենեվևան սարսափեց իր համար, թեև մի րոպե առաջ մտածում էր միայն Ջոյի մասին։

Աղջիկը չնկատեց, թե ինչպես հասավ դահլիճի մյուս ծայրը և, մի քանի աստիճան բարձրանալով, հայտնվեց փոքրիկ մի սենյակում, որը նույնպես լիքը լցված էր տղամարդկանցով։ Ջենեվևան մտածեց, որ դրանք, այսպես թե այնպես, ինչ-որ կապ ունեն Խաղի հետ։ Այդտեղ Ջոն բաժանվեց նրանից։ Աղջիկը դեռ չէր հասցրել վախենալ իր հետագա ճակատագրի համար, երբ նրան ուղեկցողներից մեկը կոպտորեն ասաց. «Է՛յ, դո՛ւ, արի իմ հետևից»։ Նրա հետևից զոռով մի կերպ առաջ խցկվելով Ջենեվևան նկատեց, որ մի թիկնապահ էլ հետևից է գալիս։

Նրանք դուրս եկան բեմի նման մի տեղ, ուր հանդիսականները նստած էին երեք շարքով, այդտեղ Ջենեվևան առաջին անգամ նայեց ռինգի կողմը։ Նա կանգնած էր մրցահարթակի բարձրությանր հավասար և այնքան մոտ, որ կարող էր ձեռքը երկարել ու բռնել հարթակի շուրջը ձգվող ճոպանները։ Հատակը ծածկված էր բրեզենտով։ Ռինգի հետևում և երկու կողմերում, Ջենեվևան, ասես մշուշի միջից, տեսավ լիքը լցված դահլիճը։

Սենյակը, որտեղից նա դուրս եկավ, կպած էր ռինգի անկյուններից մեկին։ Իր ուղեկիցների հետ անցնելով շարքերի միջով՝ նա մտավ նույնպիսի նեղ մի սենյակ, որը գտնվում էր ռինգի դիմացի անկյան մոտ։

— Այստեղ հանգիստ նստիր և սպասիր, մինչև կգամ քո հետևից,— ասաց երիտասարդը՝ ցույց տալով պատի մեջ բացված անցքը։

Գլուխ IV

Ջենեվևան աչքերը մոտեցրեց անցքին և ուղիղ իր առջև տեսավ ռինգը, որ երևում էր, ինչպես ափի մեջ։ Նա հանդիսասրահի մի մասը միայն չէր տեսնում։ Մրցահարթակի վրա պայծառորեն վառվում էին գազի լամպերը։ Առաջին շարքում, որտեղից քիչ առաջ նա անցավ, նստած էին մարդիկ, որոնք մատիտներ ու ծոցատետրեր ունեին ձեռքներին։ Ջենեվևան հասկացավ, որ դրանք տեղական թերթի թղթակիցներն են։ Նրանցից մեկը ծամոն էր ծամում։ Մյուս երկու շարքերը զբաղեցրել էին մոտակա հրշեջ խմբի ծառայողները և մի քանի ոստիկաններ։ Առաջին շարքի միջին մասում, երկու թղթակիցների միջև, նստած էր երիտասարդ ոստիկանապետը։ Ջենեվևան ռինգի մյուս կողմում, հանդիսատեսների մեջ, զարմանքով ճանաչեց միստր Քլաուզենին։ Սպիտակ ու շառագունած դեմքով, այտամորուսներով նա հանդիսավոր նստել էր հենց ռինգի մոտ, առաջին շարքում։ Մի քանի նստարան այն կողմ, միևնույն շարքում նա տեսավ Սիլվերստայնի հուզմունքից կարմրած, կնճռոտ դեմքը։

Հասարակության թույլ ծափահարությունների տակ մի քանի երիտասարդներ, առանց բաճկոնների, դույլերը, շշերն ու սրբիչները ձեռքներին, անցան ճոպանի տակից և մրցահարթակով գնացին դեպի Ջենեվևայի կողքի անկյունը։ Նրանցից մեկը, որ հագել էր հաստ, սպիտակ սվիտեր և պարուսինե մաշիկներ, նստեց աթոռին և մեջքով հենվեց ճոպանին։ Երիտասարդների մյուս խումբը զբաղեցրեց ուղղակի Ջենեվևայի առջևի անկյունը։ Լսվեցին միահամուռ ծափահարություններ, և ուշադիր նայելով՝ նա ճանաչեց Ջոյին, որ նստած էր նույն խալաթով․ տղայի շագանակագույն գանգուրները ընդամենը մեկ մետր էին հեռու աղջկանից։

Փարթամ մազերով ու օսլայած բարձր օձիքով, սև կոստյում հագած մի երիտասարդ դուրս եկավ ռինգ և բարձրացրեց ձեռքը։

― Հարգելի հասարակությունից խնդրում ենք չծխել,— ասաց նա։

Նրա խնդիրքը դիմավորվեց սուլոցներով ու փնթփնթոցներով։ Ջենեվևան զայրույթով նկատեց, որ բոլորն էլ շատ հանգիստ շարունակում են ծխել։ Միստր Քլաուզենը լսեց տնօրենի նախազգուշացումը և, ձեռքում պահած վառվող լուցկին, կարծես թե ոչինչ էլ չէր եղել, կպցրեց սիգարը, Ջենեվևան սուր ատելությամբ լցվեց նրա նկատմամբ։ Այդպիսի ծխի մեջ ինչպե՞ս կարող է կռվել իր Ջոն։ Նույնիսկ ինքը շնչել չի կարողանում, իսկ չէ՞ որ ինքը նստել է հենց այնպես, առանց շարժվելու։

Տնօրենը մոտեցավ Ջոյին։ Նա ոտքի ելավ։ Խալաթը ցած սահեց, և Ջոն մերկ, միայն պարուսինե մաշիկներով ու սպիտակ վարտիքով անցավ ռինգի կենտրոնը։ Ջենեվևան գլուխը կախեց։ Նա մենակ էր, ոչ ոք չէր կարող տեսնել իրեն, բայց, այնուամենայնիվ, իր սիրեցյալին մերկ տեսնելով, այրող ամոթից ամբողջովին կարմրատակեց։ Բայց անմիջապես էլ նորից նայեց, թեև խիղճը տանջում էր նրան. ախր նրան այդպես նայելը հանցանք է։ Ե՛վ նրան համակող հուղմունքը, և՛ կրքերի բռնկումը, որ նրան մղում էին դեպի Ջոն, ինչ խոսք, հանցանք էր։ Բայց թե քաղցր հանցանք էր։ Եվ, մոռանալով հասարակության կողմից ընդունված բարոյական օրենքները, նա աչքը չէր հեռացնում իր սիրեցյալից։ Նախնադարյան բնազդը, առաջին մեղսագործությունը, ամբողջ հզոր բնությունը տիրաբար իրենցն էին պահանջում։ Թվաց, թե լսվեց անցած հազարամյակների բոլոր մայրերի մեղմ ձայնը և առաջին ճիչը այն մանուկների, որոնք դատապարտված են ծնվելու։ Բայց այդ բոլորը նա չէր հասկանում, դիտեր միայն, որ ինքը մեղավոր է և, գլուխը հպարտորեն բարձրացնելով, մի հանդուգն որոշում ընդունեց՝ դեն նետել իր բոլոր կապանքները և մինչև վերջ խմել մեղքի գավաթը։

Նա երբեք չէր մտածել հագուստի տակ ծածկված մարդկային մարմնի մասին։ Նրա պատկերացմամբ մարդկային մարմինը միայն ձեռքեր էին ու դեմք։ Մարդուն զգեստավորած քաղաքակրթության զավակը լինելով՝ նա երբեք առանց հագուստի չէր պատկերացնում մարդուն։ Մարդկային ցեղը նրա համար զգեստավորված երկոտանիների ցեղ էր՝ մերկ դեմքով, մերկ ձեռքերով ու գլխին բուսած մազերով։ Հենց որ նա մտածում էր Ջոյի մասին, անմիջապես նրա առջև հառնում էր իր սիրեցյալի կերպարը, գանգրահեր մի պատանի՝ նուրբ, աղջկական շառագույնով, կապույտ աչքերով և, իհարկե, հագնված։ Իսկ հիմա, իր աստվածային գեղեցկությամբ, գրեթե մերկ, նա կանգնած է կուրացուցիչ լույսի տակ։ Եվ Ջենեվևան անսպասելիորեն մտածեց, որ ինքը աստծուն միշտ պատկերացրել է որպես մերկ, ամպերով ծածկված մի էակ։ Իր սիրածին ամենաբարձրյալի հետ համեմատելու միտքը սրբապղծություն, հերետիկոսություն թվաց, և նա վախեցավ, կարծես մի ծանր մեղք էր գործել։

Ջենեվևայի ճաշակը դաստիարակվել էր գեղանկարիչների գործերով, բայց գեղեցիկի բնածին զգացումը ասում էր նրան, որ իր առջև կանգնած է գեղեցկության ճշմարիտ հրաշքը։ Աղջկան միշտ էլ դուր էր եկել Ջոյի արտաքինը, թայց այդ արտաքինը նրա պատկերացման մեջ անխզելիորեն կապված է եղել հագուստի հետ։ Եվ Ջենեվևային թվում էր, թե Ջոն այդքան հրապուրիչ է այն պատճառով, որ լավ է հագնվում։ Նա երազում էլ չէր տեսել, թե այդպիսի կատարյալ գեղեցկություն կարող է թաքնված լինել հագուստի տակ։ Այդ հայտնադործությունը շշմեցրեց նրան։ Ջոյի մաշկը սպիտակ էր, ինչպես կնոջ մաշկը, և անհամեմատ ավելի հարթ, թավշյա, գրեթե առանց բուսականության։ Այդքանը միայն նկատեց Ջենեվևան, իսկ մնացածը՝ նուրբ գծերը, մկանների ներդաշնակությունը, լավ զարգացած մարմինը, միայն ակամա հեհտաքրքրեցին նրան։ Ջոյի ամբողջ կերպարանքը մաքրություն ու հմայք էր շնչում։

Ժպիտից փայլող նրա դեմքը, որ ասես նրբատաշ մի քանդակ լիներ, ավելի պատանեկան էր թվում, քան երբևէ։

Ջոն ժպտում էր, որովհետև տնօրենը ձեռքը դրեց նրա ուսին և դեմքով դեպի հասարակությունը դարձնելով, ասաց.

― Ներկայացնում եմ. Ջո Ֆլեմինգ, Արևմտյան Օքլենդի գեղեցկությունն ու պարծանքը։

Հասարակությունը մոլուցքով ծափահարեց։ Հնչեցին աղմկալից ճիչեր, հիացական բացականչություններ։

— Ջո՜ն։ Մեր Ջո՜ն,— լսվեցին դահլիճի բոլոր կողմերից։

Ջոն վերադարձավ իր անկյունը։ Առաջին անդամ Ջենեվևային թվաց, թե Ջոն բոլորովին նման չէ բռնցքամարտիկի։ Աչքերն այնքա՜ն հեզ էին. ո՛չ հայացքի, ո՛չ բերանի արտահայտության մեջ կատաղի, գազանային ոչ մի բան չկար. մարմինը չափազանց քնքուշ էր, մաշկը նուրբ, հարթ, իսկ դեմքը բոլորովին մանկական էր՝ բարի ու ոգեշունչ։ Ջենեվևայի անսովոր աչքերը չնկատեցին տղայի հզոր կրծքավանդակը, լայն ռունգները, խոր շնչառությունը, թավշյա մաշկի տակից թմբիկների նման բարձրացած մկանները։ Նա չնկատեց գաղտնարաններում թաքնված այն բոլոր ուժերը, որոնք ստեղծված էին կործանելու համար։ Ջոն նրան թվում էր ճենապակե մի արձանիկ, որին հարկավոր էր խնամքով, սիրով վերաբերվել, որովհետև մի կոպիտ հպումից կարող էր ընկնել ու փշուր֊փշուր լինել։

Ջոն Պոնթան նույնպես եկավ ռինգի կենտրոն այն բանից հետո, երբ երկու մարտավկաները դժվարությամբ նրա հագից հանեցին սպիտակ սվիտերը։ Նրան նայելով Ջենեվևան սարսափից ցնցվեց։ Ա՛յ, սա բռնցքամարտի՜կ է. իսկական գազան. նեղ, կապկի ճակատով, խոժոռ, բրդոտ հոնքերի տակ թաքնված մանր աչքերով, տափակ քթով, հաստաշուրթ, անբարեհամբույր բերանով։ Ջենեվևան սարսափով էր նայում նրա քառակուսի ծնոտին, եղան վզի նման հաստ վզին, ուղիղ, կարճ խուզած կոշտ մազերին, որ վայրի խոզի մազ էին հիշեցնում։ Ահա թե որտեղ է կոպտությունն ու դաժանությունը, կատաղի, վայրի բարբարոսությունը։ Մաշկը թուխ էր, գրեթե սև, կուրծքը և ուսերը ծածկված էին շան մազերի պես խիտ, խուճուճ մազերով։ Լայն կուրծք, հզոր ոտքեր, չափից դուրս ուռած մկաններ, այդ ամենի մեջ գեղեցկության ու ներդաշնակության նշույլ անգամ չկար։ Նա կարծես ամբողջովին թմբիկներից, ուռուցքներից ու ելունդներից կազմված լիներ, ֆիզիկական ուժերի առատությունից նա կորցրել էր մարդկային կերպարանքը։

― Ջոն Պոնթա, Վեստ֊բեյ սպորտային ակումբից,― ներկայացրեց տնօրենը։

Հասարակությունը սառը դիմավորեց նրան։ Պարզ երևում էր, որ հանդիսականների համակրանքը Ջոյի կողմն էր։

― Մի լավ ջարդիր, հում-հում կե՛ր նրան, Պոնթա, կե՛ր,― լռության մեջ լսվեց մեկի ձայնը։

Դահլիճի բոլոր ծայրերից լսվեցին հեգնանքի բացականչություններ ու արհամարհական դիտողություններ։ Պոնթան չարությամբ կրճտացրեց ատամները և, շուռ գալով, գնաց իր անկյունը։ Նա չէր էլ կարող ջերմ ընդունելության հույս ունենալ հասարակությունից, որը բնազդորեն անբարյացակամություն ցուցաբերեց իր նկատմամբ։ Նրանում շատ չէին աչքի զարնում նախապատմական վայրենության գծերը։ Դա բոլոր տեսակի հոգեկան կարողություններից զուրկ, մտածելու անընդունակ մի կենդանի էր, վտանգավոր մի հրեշ, ահ ու սարսափ ներշնչող, այնպես, ինչպես ահ են ներշնչում վագրը կամ օձը, որոնց տեղը երկաթե վանդակն է և ոչ թե ազատությունը։

Եվ Պոնթան հասկացավ, որ հանդիսատեսներն իրեն դեմ են, որսորդներով շրջապատված հալածվող գազանի նման նա դանդաղ, ատելությամբ լի հայացքով նայեց իր թշնամիների դեմքերին։ Այդ հայացքից փոքրիկ Սիլվերստայնը, որ հիացմունքով բարձրաձայն Ջոյի անունն էր արտասանում, կծկվեց, ջղաձգվեց, ասես այրեցին կրակի մեջ, և բառերր մնացին կոկորդում։ Ջենեվևան նկատեց այդ բանը։ Եվ երբ Պոնթայի հայացքը հանդիպեց իր հայացքին, ինքն էլ երեսը շրջեց ու ամբողջովին կծկվեց։ Հետևյալ ակնթարթին Պոնթայի հայացքը կանգ առավ Ջոյի վրա։ Ջենեվևային թվաց, թե Պոնթան իզուր է իր մեջ ատելություն բորբոքում։ Ջոն իր հակառակորդին նայեց ջինջ, մանկական հայացքով, բայց դեմքը խստացավ։

Տնօրենը էլի մի երիտասարդի բերեց ռինգի կենտրոնը, որը նույնպես առանց բաճկոնի էր, սիրալիր ու բարեհոգի դեմքով։

― Ներկայացնում եմ. Էդդի Ջոնս, այսօրվա մրցության դատավորը։

― Էդդին, մեր Եդդին,— բացականչեցին հանդիսականները և միահամուռ ծափահարությամբ դիմավորեցին դատավորին, որը, ինչպես նկատեց Ջենեվևան, ըստ երևույթին, նույնպես սիրված էր հասարակությունից։

Հակառակորդները իրենց մարտավկաների օգնությամբ հագան ձեռնոցները։ Պոնթայի մարտավկաներից մեկր գնաց Ջոյի անկյունը և հագնելուց առաջ ստուգեց նրա ձեռնոցները։ Դատավորի նշանով ախոյանները ռինգ դուրս եկան, նրանց հետևեցին մարտավկաները։ Ջոն ու Պոնթան հայտնվեցին դեմ-դիմաց, իսկ նրանց միջև կանգնեց դատավորը։ Մարտավկաները կանգնեցին՝ ձեռքները մեկը մյուսի ուսին դրած և վզերը երկարացրած։ Դատավորն ինչ-որ բան էր ասում, և բոլորը ուշադիր լսում էին։ Հետո խումբը ցրվեց, և նորից առաջ եկավ տնօրենը։

― Ջո Ֆլեմինգի քաշը հարյուր քսանութ ֆունտ է,— հայտարարեց նա,— իսկ Ջոն Պոնթայինը՝ հարյուր քառասուն։ Պայքարը կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ հակառակորդները ոտքի վրա կլինեն։ Հակառակորդները կլինչից դուրս գալու ժամանակ պետք է զգուշություն պահպանեն։ Հասարակությանը հիշեցնում ենք, որ պայքարը կշարունակվի մինչև վերջնական արդյունքը։ Մեր ակումբը մրցության մեջ ոչ ոքի արդյունք չի ճանաչում։

Տնօրենը կռանալով անցավ ճոպանի տակով և ցած թռավ հարթակից։ Մարտավկաները նույնպես հեռացան իրենց անկյուններից՝ տանելով աթոռներն ու դույլերը։ Ռինգում մնացին միայն երկու հակառակորդներն ու դատավորը։ Հնչեց գոնգի հարվածը։ Հակառակորդներն արագ անցան ռինգի կենտրոնը։ Մի ակնթարթում նրանց աջ ձեռքերը մոտեցան, և նրանք արագ իրար ձեռք սեղմեցին։ Եվ անմիջապես էլ Պոնթան աջ ու ձախ սկսեց կատաղի հարվածներ տեղալ։ Ջոն կռացավ ու ետ ցատկեց։ Պոնթան պարսատիկից նետված քարի նման նորից սլացավ Ջոյի վրա։

Մարտն սկսվեց։ Ջենեվևան, ձեռքը կրծքին սեղմած, տագնապահար հետևում էր նրանց։ Կատաղի ու անընդմեջ հարվածների կարկուտը, որ տեղում էր Պոնթան, սարսափեցրեց նրան։ Աղջկան թվում էր, թե Պոնթան խեղանդամ կդարձնի Ջոյին։ Որոշ ժամանակ նա չէր տեսնում Ջոյի դեմքը, որ ծածկված էր արագ-արագ փայլփլող ձեռնոցների հետևում, բայց լսում էր խուլ հարվածների ձայնը և ամեն անգամ սարսափից սրտախառնուք էր զգում։ Նա չգիտեր, որ պարզապես բռնցքամարտիկի ձեռնոցն է խփվում մյուսի ձեռնոցին կամ ուսին, առանց վնաս պատճառելու։

Հանկարծ մարտի պատկերը փոխվեց, հակառակորդները ամուր գրկեցին միմյանց, ոչ մեկը, ոչ էլ մյուսը չէր հարվածում։ Ջենեվևան գլխի ընկավ, որ հենց դա էլ «կլինչն» է, որի մասին ասել էր Ջոն։ Պոնթան ջանում էր դուրս պրծնել։ Ջոն չէր թողնում։ Դատավորը բղավեց՝ «Անջատվել»։ Ջոն կամեցավ ետ քաշվել, բայց Պոնթային հաջողվեց ձեռքը ազատել, և Ջոն հարվածից խուսափելու համար նորից գրկեց նրան։ Բայց այս անգամ նրա ձեռնոցը սեղմվել էր Պոնթայի բերանին ու կզակին, և երբ դատավորը երկրորդ անգամ գոչեց «Անջատվել», Ջոն գլուխը մի կողմ թեքեց հակառակորդից ու ետ թռավ։

Մի քանի կարճ պահեր եղան, երբ Ջենեվևային ոչինչ չէր խանգարում իր սիրեցյալին տեսնելու։ Ջոյի ձախ ոտքը թեթևակի առաջ էր դրված, իրանն ու ծնկները փոքր֊ինչ ծալված էին, գլուխը ուսերի մեջ քաշած։ Նա ձեռքերով ծածկել էր դեմքը պատրաստ և պաշտպանվելու, և հարձակվելու։ Նրա բոլոր մկանները լարված էին, և Ջենեվևան տեսնում էր, թե ինչպես ամեն անգամ շարժվելիս, դրանք կենդանի էակների նման ոլորվում էին, կծիկ դառնում ու գալարվում նրա սպիտակ մաշկի տակ։

Պոնթան նորից հարձակվեց, և Ջոյի դրությունը վատացավ․ նա ավելի կռացավ, ասես ամբողջովին կուչ եկավ և, ուսերը, արմունկներն ու ձեռքերը դեմ դնելով, համառորեն ընդունեց հարվածները, որոնք կարկուտի նման թափվում էին նրա վրա, և Ջենեվևային թվում էր, թե նա այլևս չի կարող կենդանի դուրս պրծնել։ Բայց Ջոն կանգնել էր հարվածների տակ՝ ձեռնոցներով կամ ուսերով պաշտպանվելով, և քամուց օրորվող ծառի նման մեկ ետ էր թեքվում, մեկ՝ առաջ։ Լսելով բուռն ծափահարությունները և «Կեցցե՛ս, Ջո։ Դիմացի՛ր» բացականչությունները, նկատելով, թե ինչպես Սիլվերստայնը իրեն կորցրած քիչ է մնում վեր թռչի նստած տեղից, Ջենեվևան հասկացավ, թե ինչ է կատարվում․ ոչ միայն մահ չի սպառնում Ջոյին, այլ, ընդհակառակը, նա շատ լավ է դիմանում։ Բայց Պոնթան չէր նահանջում, և նրա հարվածների կատաղի փոթորիկը Ջենեվևայի տեսողությունից հաճախ էր ծածկում իր սիրեցյալին։

Գլուխ V

Գոնգը հնչեց։ Ջենեվևային թվում էր, թե մարտը մոտ կես ժամ է տևել, այնինչ, Ջոյի պատմածներից նա գիտեր, որ ընդամենը երեք րոպե է անցել։ Ջոյի մարտավկաները ճոպանի տակով թռան մրցահարթակ և Ջոյին արագ տարան իր անկյունը, որտեղ կարող էր վայելել մեկ րոպեի երջանիկ հանգիստը։ Նրանցից մեկը պպզեց Ջոյի առջև և բռնելով նրա ծնկներից, սկսեց ամբողջ ուժով շփել սրունքները։ Ջոն նստել էր աթոռին՝ գլուխը ետ թեքած, ձեռքերը ճոպանի վրա գցած, և ամբողջ կրծքով խոր շնչում էր։ Բերանը լայն բաց էր արել, և երկու մարտավկաները սրբիչով հով էին անում, մեկ ուրիշը սրբում էր դեմքն ու կուրծքը և ինչ-որ բան շշնջում ականջին։

Դեռ չէր վերջացել այդ գործողությունը, որ ընդամենը մի քանի վայրկյան տևեց, երբ գոնգը նորից հնչեց։ Մարտավկաները դույլերն ու սրբիչներն առած, սուրացին ճոպանի տակով, իսկ Ջոն ու Պոնթան արդեն մրցահարթակի կենտրոնում էին։

Ջենեվևան երբեք չէր մտածել, թե րոպեն կարող է այդքան կարճ տևել, նույնիսկ նրա մտքով անցավ, որ դիտմամբ կրճատեցին ժամանակը, և մի պահ վատ բան կասկածեց, ինքն էլ չիմանալով թե ինչ։

Պոնթան գրոհեց նույնպիսի կատաղությամբ, ինչպես առաջին ռաունդում՝ հարվածելով աջ ու ձախ, և չնայած որ Ջոն հաջողությամբ ետ էր մղում հարվածները, բայց, այնուամենայնիվ, չկարողացավ դիմանալ և մի քանի քայլ նահանջեց, որպեսզի հավասարակշռությունը չկորցնի, նա ակամա մի ձեռքը վեր պարզեց և գլուխը փոքր֊ինչ բարձրացրեց։ Պոնթան՝ վագրի նման ցատկեց նրա վրա՝ նշան բռնելով հակառակորդի անպաշտպան կզակին։ Բայց Ջոն մի շարժում արեց, կարծես սուզվում էր ջրի մեջ, և Պոնթայի բռունցքը անցավ նրա ծոծրակի վրայով։ Հազիվ էր Ջոն ուղղվել, Պոնթան ձախով այնպիսի մի շեշտակի հարված իջեցրեց, որը Ջոյին պետք է շպրտեր ճոպանից այն կողմ։ Բայց Ջոն նորից վայրկյանի ինչ֊որ չնչին մասում կանխեց հակառակորդին և կարողացավ մի կողմ ցատկել։ Պոնթայի բռունցքը սահեց նրա թիակի վրայով և կախվեց օդում։ Պոնթան հարվածը կրկնեց աջից, բայց Ջոն նորից խույս տվեց ու բարեհաջող կերպով կլինչ մտավ։

Ջենեվևան թեթևացած շունչ քաշեց. նա ամբողջ մարմնում թուլություն զգաց, քիչ էր մնում ուշագնաց լիներ։ Հասարակությունը հիացած ծափահարում էր։ Սիլվերստայնը կանգնել էր և խելագարի նման գոռում էր ու ձեռքերը թափահարում։ Նույնիսկ միստր Քլաուզենն իր հիացմունքն արտահայտեց՝ ամբողջ ուժով ինչ-որ բան բղավելով հարևանի ականջին։

Բայց ահա հակառակորդները դուրս եկան կլինչից, և մարտը վերսկսվեց։ Ջոն ձեռքերով ծածկեց դեմքը, նահանջեց, սահեց հարթակի վրայով, խուսափեց հարվածներից՝ դիմանալով հակառակորդի շեշտակի, բուռն գրոհներին։ Նա ինքը հազվադեպ էր հարվածում, որովհետև Պոնթան սրատես աչքեր ուներ և պաշտպանվում էր նույնպիսի հաջողությամբ, ինչպիսի հաջողությամբ հարձակվում էր։ Պոնթայի դիվային ուժը կոտրելու ոչ մի շանս չուներ Ջոն, բոլոր հույսերը նա կապել էր այն բանի հետ, որ Պոնթան վերջ ի վերջո ուժասպառ կլինի։ Ջենեվևային զարմացնում էր այն, որ իր սիրեցյալը պաշտպանվում է միայն. նա նույնիսկ բարկացավ. Ջոն պետք է վրեժ լուծի այդ գազանից, որը այնպես կատաղորեն գրոհում է իր վրա։ Բայց հենց այդ միջոցին, երբ աղջիկը պատրաստ էր զայրանալու, Ջոն որսաց հարմար պահը և ուժգին հարվածեց Պոնթայի ծնոտին։ Լարվածը կործանիչ էր։ Պոնթայի գլուխը ետ ընկավ, և արյունը ցայտեց շրթունքներից։ Հանդիսատեսները խլացնող ճիչերով ողջունեցին Ջոյի հաջողությունը։ Պոնթան, կատաղությունից իրեն կորցրած, նետվեց դեպի Ջոն։ Նրա բոլոր նախկին հարձակումները ոչինչ էին այս կատաղի փոթորկի համեմատությամբ։ Ջոն այլևս չէր փորձում հարվածին հարվածով պատասխանել, նա գործ դրեց իր բոլոր ուժերը, որպեսզի կարողանա դիմանալ փոթորկին, և, ետ մղելով գրոհներն ու խուսափելով հարվածներից, հազիվ կարողացավ մի փոքր հանգիստ ու փրկություն գտնել կլինչում։

Բայց կլինչում էլ իսկական հանգիստ ու ապահովություն չկար, պետք էր աչալրջորեն հետևել հակառակորդին։ Իսկ կլինչից դուրս գալու ժամանակ ավելի մեծ վտանգ էր թաքնըված։ Ջենեվևան նույնիսկ թեթևակի ժպտաց, տեսնելով, թե Ջոն ինչպես է ամուր սեղմվում Պոնթային։ Սկզբում նա չհասկացավ, թե ինչի համար էր դա, մինչև որ Պոնթան, նախքան Ջոն կհասցներ սեղմվել իրեն, մի հարված հասցրեց ներքևից վերև, և նրա բռունցքը անցավ Ջոյի կզակի մոտով։ Հաջորդ կլինչին, երբ Ջենեվևան արդեն ազատ շունչ քաշեց, մտածելով, որ Ջոն ապահով է, Պոնթան Ջոյի ուսի վրայով ձգվելով, աջ ձեռքը բարձրացրեց և բռունցքը թափով էջեցրեց նրա գոտկատեղին։ Հանդիսատեսները հառաչեցին իրենց սիրած բռնցքամարտիկի համար, իսկ Ջոն արմունկները սեղմեց հակառակորդին, որպեսզի կանխի երկրորդ հարվածը։

Նորից գոնգը հնչեց, և մեկ րոպե տևող հանգստից հետո մարտը վերսկսվեց։ Ջոն դեռ չէր հասցրել իր անկյունից դուրս գալ, որ Պոնթան մրցահարթակի մյուս ծայրից սլացավ նրա վրա։ Ջոյի սպիտակ մաշկի վրա, գոտկատեղին ստացած հարվածից վառ կարմիր մի խալ էր գոյացել. խալը մեծ էր, Պոնթայի ձեռնոցի մեծությամբ, և Ջենեվևան տխրությամբ նայում էր այդ բոսորագույն հետքին՝ ուժ չունենալով հայացքը կտրել նրանից։ Արդեն հաջորդ կլինչում Պոնթան իր մահացու հարվածը կրկնեց Ջոյի երիկամների շրջանում։ Դրանից հետո Ջոն զգույշ էր, և ձեռնոցը Պոնթայի կզակին սեղմելով ու նրա գլուխը ետ թեքելով, նրան միշտ հաջողվում էր խույս տալ հարվածներից։ Բայց նախքան ռաունդը վերջանալը Պոնթան երրորդ անգամ կրկնեց իր հնարքը, և ամեն անգամ հարվածը կպչում էր միևնույն խոցելի տեղին։

Անցավ մեկրոպեանոց ընդմիջումը և էլի մեկ ռաունդ, որը հակառակորդներից ոչ մեկին առավելություն չբերեց։ Հինգերորդ ռաունդի սկզբում Ջոն, անկյունում սեղմված, ձևացրեց, թե կլինչի է գնում, բայց վերջին ակնթարթին, երբ Պոնթան պատրաստվում էր փաթաթվել նրան, մի փոքր թեքվեց և հարվածեց Պոնթայի անպաշտպան տեղին՝ սրտի գդալին․ կայծակնային արագությամբ չորս անդամ իրար հետևից հարվածեց աջ ու ձախ։

Ըստ երևույթին հարվածները կործանիչ էին, որովհետև Պոնթան ետ-ետ գնաց, թևերը անզոր կախվեցին, ուսերը ցած իջան, թվաց, թե նա ուր որ է կծալվի ու փուլ կգա։ Տեսնելով, որ հակառակորդը բացվել է, Ջոն առանց դադար տալու, հարվածեց նրա շրթունքներին, հետո ձեռքը թափով վրա բերեց ծնոտին հարվածելու նպատակով, բայց վրիպեց, հարվածը կպավ այտին, և Պոնթան մի կողմ թռավ։

Հասարակությունը մոլեգնեց։ Բոլորը ոտքի ելան, ծափահարում էին, աղմկում. «Վե՛րջ Պոնթային, վե՛րջ», լսեց Ջենեվևան, ու նրան թվաց, որ հիմա կգա ցանկալի վերջը։ Նա էլ իրեն կորցրել էր․ նրա սովորական հեզությունից ու բարեսրտությունից հետք անգամ չէր մնացել, նա ցնծում էր իր սիրեցյալի հասցրած յուրաքանչյուր հարվածից։

Սակայն Պոնթայի ուժերը դեռևս հեռու էին սպառվելուց։ Հիմա արդեն ոչ թե նա էր հարձակվում Ջոյի վրա, այլ Ջոն էր վագրի նման հալածում նրան։ Նա մի անդամ էլ նշան բռնեց Պոնթայի կզակին, Բայց սա կարողացավ շտկվել ու խույս տալ հարվածից։ Ջոյի բռունցքը կախվեց օդում։ Եվ այնքան մեծ էր իներցիայի ուժը, որ Ջոն, կիսաշրջան գծելով, մի կողմ թռավ։ Պոնթան մի ակնթարթում ձախով հարվածեց հակառակորդի անպաշտպան պարանոցին։ Ջոյի ձեռքերը անզոր կախվեցին, նա օրորվեց և փռվեց մեջքի վրա։ Դատավորը կռացավ և, աջ ձեռքի շարժումով, բարձրաձայն սկսեց հաշվել վայրկյանները։

Մեռելային լռություն իջավ դահլիճի վրա։ Պոնթան շրջվել էր դեպի հասարակությունը՝ սպասելով, որ հավանության կարժանանա, բայց ոչ ոք չխախտեց գերեզմանային լռությունը։ Զայրույթով լցվեց Պոնթան։ Դա անարդարություն էր․ բավական էր, որ իր հակառակորդը հարվածեր կամ խույս տար հարվածից, ամբողջ դահլիճը ծափահարում էր, իսկ ինքը՝ Պոնթան, որ հենց սկզբից ակտիվ մարտ է մղել, մի հատիկ ծափի էլ չի արժանանում։

Պոնթայի աչքերր փայլեցին չարությամբ, և, կուչ գալով, նա թռավ իր տապալած թշնամու մոտ։ Կռանալով նրա վրա և բարձրացնելով աջ ձեռքը՝ նա սպասեց այն պահին, երբ Ջոն կսկսեր վեր կենալ տեղից, որպեսզի նորից հարվածեր։ Դատավորը աջ ձեռքի շարժումով շարունակեց հաշվելը, ձախով ետ հրեց Պոնթային։ Սա փորձեց մյուս կողմից մոտենալ, բայց դատավորը գնաց նրա հետևից և մի կողմ հրեց ու թույլ չտվեց մոտենալ հատակին փռված Ջոյին։

― Չո՛րս, հի՛նդ, վե՛ց,— հաշվում էր դատավորր։ Ջոն շրջվեց և փորձեց ծնկի ելնել։ Ձեռքերով հատակին հենվելով՝ նա ծալեց նախ՝ մի ոտքը, ապա՝ սկսեց ձգել մյուսը։

― Հաշի՛վը։ Սպասիր հաշվին,— լսվեցին դահլիճից։

― Մի՛ շտապիր։ Սպասիր հաշվին,— նախազգուշացնող ձայնով բղավում էր ռինգի կողքին կանգնած Ջոյի մարտավկան։ Ջենեվևան արագ նայեց նրան, երիտասարդի դեմքը շատ գունատ էր. նա բնազդորեն շարժում էր շրթունքները՝ դատավորի հետ միասին վայրկյանները հաշվելով։

Իններորդ վայրկյանը լրացավ, դատավորը վերջին անգամ ետ հրեց Պոնթային, և Ջոն ոտքի ելավ՝ պատրաստ պաշտպանվելու։ Նա թույլ էր, բայց հանգիստ էր, շա՜տ հանգիստ։

Պոնթան զարհուրելի ուժով նետվեց նրա վրա և մեկը մյուսի հետևից երկու հարված իջեցրեց դիմացից ու ներքևից վերև։ Ջոն երկու հարվածն էլ ետ մղեց, խույս տվեց երրորդից, մի կողմ շարժվեց, որպեսզի խուսափի չորրորդից, բայց Պոնթան հարվածների մի նոր կարկուտով նրան քշեց դեպի անկյունը։ Պարզ էր, որ Ջոն թուլացել էր, ծնկները ծալվում էին, հազիվ էր ոտքի վրա մնում։ Պոնթան նրան սեղմեց ճոպանին. այլևս նահանջելու տեղ չկար։ Մի պահ շունչ առնելով Պոնթան ձևացրեց, թե հարվածելու է ձախից, և ամբողջ թափով հարվածեց աջից։ Բայց Ջոն մտավ կլինչ, և դա փրկեց նրան։

Պոնթան կատաղած պոկվեց նրանից. նա կամենում էր հաշիվները մաքրել հակառակորդի հետ, որին արդեն պարտված էր համարում, բայց Ջոն կառչեց նրան ու բաց չէր թողնում։ Պոնթային հաջողվեց մի փոքր ազատվել նրանից, բայց Ջոն նորից փաթաթվեց նրան։

― Անջատվե՛լ,— հրամայեց դատավորը։ Ջոն ավելի ամուր սեղմեց հակառակորդին։

― Ստիպեցե՛ք նրան։ Գրողը տանի, ինչո՞ւ նրան ետ չեք քաշում,— շնչակտուր բղավեց Պոնթան դատավորին։ Սա նորից հրամայեց անջատվել։ Բայց Ջոն չենթարկվեց, լավ գիտակցելով, որ դրանով խաղի կանոնների դեմ չի մեղանչում։ Յուրաքանչյուր ակնթարթ նրա ուժերը վերականգնվում էին, միտքը պայծառանում էր, աչքերի առջևից մշուշը ցրվում։ Ռաունդը նոր էր սկսվել, և ինչպես էլ որ լիներ, հարկավոր էր երեք րոպե դիմանալ։

Դատավորը մի ձեռքով բռնեց Ջոյի ուսից, մյուսով Պոնթայի և, խցկվելով երկուսի մեջտեղը, զոռով ստիպեց անջատվել։ Ջոյից պոկվելով՝ Պոնթան ցատկեց դեպի նա, ինչպես գիշատիչ գազանն է ցատկում իր որսի վրա։ Բայց Ջոն պաշտպանվեց, ետ մղեց հարվածը և նորից կլինչ մտավ։ Նորից Պոնթան ջանաց պոկվել նրանից, նորից Ջոն բաց չթողեց, և դատավորը անջատեց նրանց։ Եվ, հարվածներից խուսափելով, Ջոն նորից մտավ կլինչ։

Ջենեվևան հասկանում էր, որ քանի դեռ Ջոն կլինչում է, ապահով է։ Եթե այդպես է, դատավորն էլ ինչո՞ւ է անջատում նրանց։ Դա տմարդություն է։ Երբ Էդդի Ջոնսը հրամայեց անջատվել, Ջենեվևան ատելությամբ նայեց նրա կլոր, բարեհամբույր դեմքին և, տեղից վեր կենալով, այնպես ջղաձգորեն սեղմեց բռունցքները, որ եղունգները խրվեցին ափերի մեջ։ Ամբողջ ռաունդում, երկար ու տանջալից երեք րոպեների ընթացքում, հակառակորղները հենց միայն այն էին անում, որ գրկում էին մեկը մյուսին և դատավորի հրամանով անջատվում։ Ոչ մի անգամ Պոնթային չհաջողվեց վերջին, վճռական հարվածը հասցնել։ Բացահայտ թուլացած և գրեթե պարտված հակառակորդի առաջ իր անզորությունն զգալով՝ նա կատաղությունից խելքը թռցրել էր։ Բավական էր մի հարված, միայն մի հարված, և նա չէր կարողանում այդ վերջին հարվածը հասցնել։ Փորձն ու սառնասրտությունը Ջոյին փրկեցին պարտությունից։ Հազիվ ոտքի վրա մնալով՝ մշուշված գիտակցությամբ, նա ամբողջ ուժով կառչել էր Պոնթայից ու բաց չթողեց այնքան ժամանակ, մինչև որ զգաց ուժերի նոր հորդումը իր երակներում։ Երբ Պոնթան մոլեգնած փորձեց Ջոյին բարձրացնել ու շպրտել գետին, դահլիճից լսվեց Սիլվերստայնի ականջ ծակող ձայնը․

― Քիչ է մնում, որ նրան կծես։

Այնպիսի լռություն էր դահլիճում, որ բոլորը լսեցին այդ խայթող խոսքերը։ Լարվածությունը թուլացավ, և հանդիսատեսները, որ քիչ առաջ ծանր տագնապ էին ապրում իրենց սիրելի բռնցքամարտիկի համար, ծիծաղից թուլացան։ Հռհռացին բարձրաձայն, անզուսպ, հիստերիկ ճիչերով։ Սիլվերստայնի կատակից նույնիսկ Ջենեվևան ծիծաղեց, և Ջոյի համար ունեցած նրա վախը մի քիչ ցրվեց։ Նա իրեն վատ էր զգում․ այն ամենը, ինչ տեղի էր ունենում ռինգում, սարսափով էր համակել նրան։

― Կծի՛ր նրան։ Կծի ր,— բղավում էհն դահլիճից։— Կծի՛ր նրա ականջը։ Լսո՞ւմ ես, Պոնթա։ Թե չէ ուրիշ կերպ նրա հախից չես կարող գալ։ Կե՛ր նրան։ Կե՛ր։ Էլ ինչի՞ ես սպասում ։

Ծաղրուծանակի տարափի տակ Պոնթան ինքն իրեն սկսեց կորցնել։ Ինչքան շատ էր կատաղում, այնքան վատ էր կռվում։ Նա հևում էր, փնչում, տնքում, իզուր վատնում էր ուժերը, դիմացկունությունն ու առողջ դատողությունը դավաճանում էին նրան, և նա զուր տեղը փորձում էր դրանց փոխարեն մի դիվային հարված տալ։

Պոնթան այլևս ոչ մի բանի մասին չէր մտածում, նրան համակել էր թշնամուն ոչնչացնելու կույր ծարավը. կլինչում նա այնպես թափահարեց Ջոյին, ասես առնետ բռնած տերյեր լիներ, և կատաղորեն ջանաց դուրս պրծնել, ազատել ձեռքերը։ Իսկ Ջոն հանգիստ բռնել էր նրան ու բաց չէր թողնում։ Դատավորը անձնազոհ կերպով ու ազնվորեն ջանում էր նրանց անջատել միմյանցից։ Դա դժվար խնդիր էր․ քրտինքը հեղեղի նման թափվում էր նրանից։ Նա ստիպված էր գործի դնել իր բոլոր ուժերը, որպեսզի անջատեր հակառակորդներին, ու նոր էր նրանց անջատել իրարից, երբ Ջոն նորից կլինչ մտավ, և ամեն ինչ պետք էր նորից սկսել։ Պոնթան իզուր էր փորձում ազատվել Ջոյի կպչուն ձեռքերից։ Նա չէր կարողանում պահանջվող հեռավորության վրա մնալ հակառակորդից․ հարվածելու համար նա պետք է մոտենար Ջոյին, բայց ամեն անգամ Ջոն խառնում էր նրա հաշիվները և փակում կլինչի օղակի մեջ։

Նայելով իր դիմաց, նեղ զուգասենյակի պատի մեջ փորված խոռոչից, Ջենեվևան նույնպես իր հույսերի մեջ խաբված զգաց իրեն։ Այդ անողոք, մահացու կռվում ինքը հետաքրքրվող կողմ էր։ Բայց չէ՞ որ հակառակորդներից մեկը իր սիրեցյալն է, իր Ջոն։ Հանդիսականների համար ամեն բան պարզ է, հասկանալի, իսկ իր համար՝ ոչ։ Այդ դաժան Խաղի գաղտնիքը չպարզվեց աղջկա համար, Ջենեվևան չըմբռնեց նրա հմայքը։ Ընդհակառակը, այդ Խաղը նրա համար ավելի անլուծելի մի հանելուկ դարձավ, նա չէր կարողանում հասկանալ, թե դա ի՞նչ իշխանություն ուներ մարդկանց վրա։ Ջոն ի՞նչ հրապուրիչ բան կարող էր գտնել այդ կոպիտ, լարված, ուռած մկանների, այդ դաժան ընդհարման, տանջալի ցավ պատճառող այդ կատաղի հարվածների մեջ։ Մի՞թե դա ավելի լավ է, քան այն, ինչ ինքը կարող է տալ նրան. հանգիստ, բավականություն, պայծառ ու խաղաղ ուրախություն։ Նրա սրտին ու մտքին տիրելու համար ինքը ավելի շռայլ, ավելի թանկարժեք նվեր է առաջարկում, քան կարող է խոստանալ Խաղը։ Բայց նա հմայված է երկուսով էլ՝ և՛ իրենով, և՛ ռինգով. աղջկան սեղմում է կրծքին, բայց չի էլ նայում նրան. ականջ է դնում ռինգի գայթակղիչ ձայնին, որի խորհըրդավոր հրապույրը անհասկանալի էր Ջենեվևայի համար։

Գոնգը հնչեց։ Ռաունդը ավարտվեց կլինչով՝ Պոնթայի անկյունում։ Ջահել, գունատ մարտավկան անմիջապես թռավ մրցահարթակ և բռնելով Ջոյի ձեռքից, վազքով նրան տարավ իր անկյունը։ Բոլոր մարտավկաները տենդորեն սկսեցին շփել նրա ոտքերը, փորը, ցած քաշեցին վարտիքը, որպեսզի կարողանա ավելի խոր շնչել։ Ջենեվևան առաջին անգամ տեսավ, թե ինչպես են շնչում փորով, և մտածեց, որ ինքը ոչ մի անգամ այդպես խոր, այդպես ընդհատ-ընդհատ չի շնչել, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ պատահել է, որ վազել է տրամվային հասնելու համար։ Հետո նա մի սուր, ծակող հոտ զգաց. Ջոյի քթին անուշադրի սպիրտով ներծծված սպունգ դրեցին, և նա ներշնչեց այդ հոտը, որպեսզի գլուխը թարմանա, հանգստանա։ Նա ողողեց բերանն ու կոկորդը, մի փոքրիկ շերտ կիտրոն ծծեց, և այդ ամբողջ ժամանակ մարտավկաները դիվահարի նման հովհարում էին նրան երեսսրբիչներով, թթվածին էին մղում թոքերը, որպեսզի առաջիկա մարտում մաքուր ու թարմ արյուն հոսի նրա երակներում։ Նրա այրվող մարմինը շփեցին թաց սպունգով, շշով ջուր շաղ տվեցին գլխին։

Գլուխ VI

Գոնգը ազդարարեց վեցերորդ ռաունդի սկիզբը, և հակառակորդները դուրս եկան իրենց անկյուններից։ Նրանց մաշկի վրա դեռևս փայլփլում էին ջրի կաթիլները։ Պոնթան այնպես սրընթաց առաջ նետվեց, որ նրանք ոչ թե ռինգի կենտրոնում հանդիպեցին իրար, այլ Ջոյի անկյունի մոտ։ Պոնթան կամենում էր վերջ տալ հակառակորդին, քանի դեռ նա ուշքի չէր եկել, բայց Ջոն դիմացավ փորձությանը։ Նա նորից լի էր ուժերով, և յուրաքանչյուր վայրկյան նրա ուժերն ավելանում էին։ Նա ետ մղեց հակառակորդի առաջին բուռն գրոհը, ապա ինքը այնպիսի մի հարված հասցրեց, որ Պոնթան ետ թռավ։ Ջոն մի շարժում արեց, ասես կամենում էր հասնել բռնել նրան, բայց հրաժարվեց այդ մտադրությունից և հանգիստ կերպով ընդունեց Պոնթայի պատասխան հարվածների մրրիկը։

Մարտն ընթացավ այնպես, ինչպես սկզբում. Ջոն պաշտպանվում էր, Պոնթան՝ հարձակվում։ Բայց Պոնթան դժգոհ էր. նա դրության տերը չէր զգում իրեն, ինչքան էլ որ կատաղի լինեին նրա գրոհները, հակառակորդը ուզած պահին կարողանում էր պատասխան հարված հասցնել։ Ջոն խնայում էր ուժերը․ Պոնթայի տասը հարվածին նա պատասխանում էր մեկով, բայց նրա հարվածները գրեթե միշտ հասնում էին նպատակին։ Պոնթան ուժեղ էր հարձակվելիս, սակայն չէր կարողանում հաղթել, իսկ Ջոյի հազվադեպ, բայց վարպետ հարվածները ասում էին այն մասին, որ նա վտանգավոր հակառակորդ է։ Պոնթան հասկացավ այդ բանը և ավելի զուսպ դարձավ։ Նա այլևս սիրտ չէր անում խելացնորի նման նետվել Ջոյի վրա, ինչպես անում էր առաջին ռաունդում, այլ ջանում էր մի հարվածով ոչնչացնել նրան։

Մարտի պատկերը փոխվեց։ Հանդիսականներն անմիջապես նկատեցին փոփոխությունը, նույնիսկ Ջենեվևան հասկացավ այդ բանը, երբ սկսվեց իններորդ ռաունդը։ Ջոն անցավ հարձակման։ Այժմ կլինչում ոչ թե Պոնթան, այլ Ջոն էր մահացու հարվածներ հասցնում հակառակորդի գոտկատեղին, Նա թեև կլինչում մի անգամ էր հարվածում, բայց հարվածում էր ահավոր ուժով և՝ յուրաքանչյուր կլինչում։ Դուրս դալով կլինչից՝ նա կամ ներքևից հարվածում էր Պոնթայի սրտի գդալին, կամ կողքից խփում էր ծնոտին, կամ ուղղակի բերանին։ Բայց հենց որ Պոնթան մտադրվում էր հարվածների մրրիկ տեղալ, նա հեռանում էր հակառակորդից և պաշտպանվում։

Այդպես էլի երկու ռաունդ անցավ, հետո դարձյալ մեկ ռաունդ․ գնալով Պոնթայի ուժերը նվազում էին, թեև շատ դանդաղ։ Հիմա Ջոյի խնդիրն այն էր, որպեսզի ուժասպառ անի հակառակորդին. ուժասպառ անել ոչ թե մեկ, ոչ էլ տասը հարվածով, այլ հարված հարվածի հետևից հասցնել, հարվածել անդադար, անվերջ, մինչև Պոնթայի վիթխարի ուժերը սպառվեին։ Ջոն նրան հանգիստ չէր տալիս, քայլ առ քայլ նեղում էր նրան, և լսվում էր, թե ինչպես առաջ դրված ձախ ոտքր թխկթխկում էր կոշտ բրեզենտին։ Հետո վագրի ոստյունով նա նետվեց հակառակորդի վրա, մի քանի հարված հասցրրեց և կայծակնային արագությամբ էլ ետ թռավ ու նորից շարժվեց դեպի Պոնթան։

Երբ Պոնթան էլ իր հերթին հարձակման անցավ, Ջոն խնամքով պաշտպանվեց, իսկ հետո նորից վստահորեն գրոհեց հակառակորդի վրա՝ առաջ դրված ձախ ոտքով թխկթխկացնելով բրեզենտը։

Պոնթան դանդաղ, բայց անընդհատ թուլանում էր։ Ոչ ոք այլևս չէր կասկածում մրցության վախճանին։

― Ջո՛ն։ Մեր Ջո՛ն,— բացականչում էին հանդիսականները՝ իրենց սերն ու հիացմունքն արտահայտելով երիտասարդ բռնցքամարտիկի նկատմամբ։

― Ամոթ էլ է, որ գրազը տանի,— ծաղրեցին հասարակության միջից։

― Դե ինչո՞ւ դու նրան կուլ չես տալիս, Պոնթա։ Հապա մի կուլ տուր նրան։

Երբ հերթական ռաունդը ավարտվեց, Պոնթայի մարտավկաները կրկնապատկված եռանդով գործի անցան։ Պոնթայի դիվային ուժի ու դիմացկունության մասին ունեցած նրանց հավատը խախտվեց։ Ջենեվևան հետևում էր նրանց տենդային աշխատանքին և միաժամանակ լսում էր ջահել, գունատ մարտավկայի խորհուրդները, որ տալիս էր Ջոյին։

― Մի՛ շտապիր,— ասում էր նա։— Պոնթան, ճիշտ է, հալից ընկել է, բայց դու մի շտապիր։ Ես գիտեմ նրան, մինչև վերջին րոպեն էլ նա պատրաստ է հարվածելու։ Ես տեսել եմ, թե ինչպես ջարդեցին նրան, թվում էր թե վերջը եկավ, բայց նա պահել էր իր վերջին հարվածը։ Հիշում եմ, Միքի Սալլիվենը բոլորովին հալից գցել էր նրան. վեց անգամ իրար հետեից նոկդաուն արեց, իսկ հետո բացվեց։ Պոնթան հարվածեց նրա ծնոտին, և երկու րոպե հետո միայն Միրին աչքերը բաց արեց ու հարցրեց, թե ի՞նչ է պատահել։ Այնպես որ հետևիր նրան և զգույշ եղիր, քեզ շատ զոռ մի տա։ Ես քեզ համար գրազ եմ եկել, բայց դեռ համոզված չեմ, թե փողը գրպանումս է։

Պոնթայի վրա ջուր լցրին։ Երբ գոնգը հնչեց, Պոնթայի մարտավկաներից մեկր շշով ջուրը շուռ ավեց նրա գլխին։ Պոնթան գնաց ռինգի կենտրոնը, իսկ մարտավկան հետևեց նրան՝ շիշը նրա գլխին բռնած։ Դատավորր բղավեց մարտավկայի վրա. սա փախավ ռինգից և ճանապարհին շիշը վայր գցեց։ Շիշը ջուր շաղ տալով գլորվեց, և դատավորը ոտքի հարվածով շպրտեց ճոպանի մյուս կողմը։

Ամբողջ մարտի ընթացքում Ջենեվևան ոչ մի անգամ չտեսավ Ջոյի այն արտահայտությունը, որ փայլում էր նրա դեմքին առավոտյան, կահույքի խանութում, երբ խոսում էր բռնցքամարտի մասին։ Մի քանի ռաունդներում նրա դեմքը բոլորովին պատանեկան էր, գրեթե մանկական։ Այն պահերից հետո, երբ Պոնթան ամենածանր հարվածներ էր հասցընում, նրա դեմքր դարձավ գորշ, մռայլ, իսկ ավելի ուշ, երբ նա հուսահատ կառչել էր հակառակորդին, որպեսզի ժամանակ շահեր, նրա դեմքը թվաց տխուր ու թախծոտ։ Բայց հիմա նա այլևս երկյուղ չուներ հակառակորդից․ նախաձեռնությունը խլել էր արդեն։ Եվ այդ ժամանակ Ջենեվևան նրա դեմքին տեսավ իսկական բռնցքամարտիկին։ Տեսավ ու ցնցվեց։ Ինչքա՜ն նա հեռու էր իրենից։ Ջենեվևան մտածում էր, թե ճանաչում է նրան, շատ լավ է ճանաչում, որ նա իր իշխանության տակ է, բայց այդ դեմքը, որ կարծես պողպատից ձուլված լիներ, պողպատի պես ամուր այդ շրթունքները և այդ աչքերը, որ լուսավորում էին պողպատի փայլով, օտար էին թվում։ «Ինչպես պատժող հրեշտակի անկիրք ու անարտահայտիչ դեմք, որի ճակատին դրոշմված է աստծո պատվիրանը»,— անցավ Ջենեվևայի մտքով։

Պոնթան փորձեց գործել այնպես, ինչպես առաջին ռաունդում, բայց ծնոտին հասցրած հարվածով Ջոն կանգնեցրեց նրան։ Համառ ու անդրդվելի, ոչ մի վայրկյան հանգիստ չտալով հակառակորդին, Ջոն հալածում էր նրան։ Տասներեքերորդ ռաունդի վերջում Ջոն կործանիչ գրոհով Պոնթային իր անկյունը քշեց։ Պոնթան պաշտպանվեց, բայց Ջոյի ուժեղ հարվածից ընկավ ծնկների վրա։ Տասներորդ վայրկյանում Պոնթան վեր կացավ և փորձեց փաթաթվել Ջոյին, բայց Ջոն նրան դիմավորեց սրտի գդալին հասցրած չորս հարվածներով, և երբ գոնգը հնչեց, Պոնթան շնչասպառ փռվեց իր մարտավկաների ձեռքերի վրա։

Ջոն ամբողջ ռինգով մեկ վազեց դեպի իր անկյունը։

― Ա՛յ, հիմա ես ցույց կտամ,— ասաց նա իր մարատվկային։

― Այո՛, դու նրան լավ նեղն ես լծել,— պատասխանեց մարտավկան։— Հիմա միայն պատահականությունը կարող է նրան օգնել, բայց, այնուամենայնիվ, զգույշ եղիր։

Ջոն առաջ թեքվեց, մի փոքր ծալեց ծունկը և, վազողի դիրք ընդունած, անշարժացավ, սպասելով մարտը սկսելու սուլիչին։ Հենց որ գոնգը հնչեց, նա երկու ոստյունով հայտնրվեց Պոնթայի անկյունի մոտ, որը նոր միայն վեր կացավ աթոռից՝ իր մարտավկաներով շրջապատված։ Եվ այդտեղ, մարտավկաների մեջ, Ջոն աջից հասցրած հարվածով նրան գետին տապալեց։ Հենց որ Պոնթան դուրս եկավ դույլերի, աթոռների ու մարտավկաների քաոսից, Ջոն երկրորդ անգամ նրան վայր գցեց։ Եվ դարձյալ մի անգամ Պոնթան փռվեց գետնին, նախքան իր անկյունից դուրս կգար։

Եվ հենց այդտեղ էլ Ջոն փոխակերպվեց կատաղի մրրկի։ Ջենեվևան հիշեց նրա խոսքերը. «Լավ հետևիր, կհասկանաս, թե երբ կսկսեմ գրոհը»։ Հանդիսականները նույնպես հասկացան այդ բանը։ Ամբողջ դահլիճը ոտքի էր ելել, ամեն կողմից մոլեգին ճիչեր էին լսվում։ Ամբոխի արյան ծարավի ոռնոցները լսելով Ջենեվևան մտածեց, որ հավանաբար, ճիշտ այդպես են ոռնում քաղցած գայլերը։ Հիմա, երբ նա այլևս չէր կասկածում իր սիրեցյալի հաղթանակին, հոգու խորքում խղճաց Պոնթային։

Զուր տեղը Պոնթան փորձում էր պաշտպանվել, ետ մղել հարվածները, խույս տալ, մտնել կլինչ, Ջոն չէր խնայում նրան, մի նոկդաունին հետևում էր մյուսը։ Պոնթան ընկավ մեջքի վրա, ապա կողքի, հարվածներ էր ստանում և՛ կլինչում, և՛ կլինչից դուրս գալիս, զորեղ, մահացու հարվածներ, որոնցից նրա ուղեղը մշուշապատվել էր, մկանները՝ թուլացել։ Ջոն նրան քշում էր անկյունը և նորից դուրս բերում այնտեղից, շպրտում ճոպանի վրա, սպասում էր, մինչև նա շտկվի, և նորից էր շպրտում։ Պոնթան հարվածում էր օդում, բռունցքները թափով իջեցնում էր դատարկ տարածության մեջ։ Մարդկային ոչ մի բան չէր մնացել նրանում, դա մի վայրենի գազան էր, կատաղած, մռնչացող, հալածված գազան։ Նա ընկավ ծնկների վրա, և իսկույն օրորովելով վեր կացավ, չսպասելով տասներորդ վայրկյանին, բայց Ջոն մի նոր հարվածով նրան շպրտեց ճոպանի վրա։

Պոնթան ամբողջովին ծեծված, ջարդված, տանջված, հազիվ ոտքի վրա մնալով, բերանը բացուխուփ անելով, հևալով ու խռխռալով, սառը ապակյա հայացքով պտտվում էր ռինգում՝ դեռևս փորձելով հարվածել հակառակորդին։ Նա ծիծաղելի էր և միևնույն ժամանակ մեծ՝ իրեն պարտված չճանաչելու, մինչև վերջ կռվելու իր համառ ձգտման մեջ։

Եվ հանկարծ Ջոն սայթաքեց թաց բրեզենտի վրա։ Պոնթայի արյունով լցված աչքերը նկատեցին այդ բանը, և նա հասկացավ, որ դեռ հույս կա։ Նույն ակնթարթին, ուժերի մնացորդը հավաքելով, նա ներքևից կայծակնային, շեշտակի մի հարված հասցրեց Ջոյի ծնոտին։ Ջոն փռվեց մեջքի վրա։ Ջենեվևան տեսավ, թե ինչպես ընկնելիս նրա մարմինը թուլացավ, և մի խուլ թրխկոց լսեց, երբ նրա ծոծրակը կպավ բրեզենտով ծածկված հատակին։

Մի ակնթարթում աղմուկն ու ճիչերը դադարեցին հանդիսասրահում։ Դատավորը կռանալով դետնին տարածված մարմնի վրա, վայրկյաններն էր հաշվում։ Պոնթան մի քանի երերուն քայլ արեց ու փլվեց ծնկների վրա։ Նա դժվարությամբ բարձրացավ և, դառնալով դեպի դահլիճը, այրող ատելությամբ լի հայացքով նայեց հանդիսականներին։ Ոտքերը դողում էին, ծնկները ծալվում, շունչը խռխռոցով էր դուրս գալիս կրծքից։ Նա երերաց, ետ ու առաջ օրորվեց և, որպեսզի չընկնի, ափլփելով բռնեց ճոպանը ու կախվեց նրանից բոլորովին հալից ընկած, գլուխը կախ գցած և ինքնատիրապետումը կորցրած։ Դատավորը հաշվեց վերջացրեց ճակատագրական տասը վայրկյանները և վեր բարձրացրեց Պոնթայի ձեռքը. դա նշանակում էր, որ նա է հաղթել։

Դահլիճից ոչ մի արձագանք չեղավ, և Պոնթան զեռունի նման սողաց ճոպանի տակով, որտեղ նրան խլեցին մարտավկաները ու ձեռքերի վրա դուրս տարան դահլիճից։ Ջոն առաջվա նման պառկած էր անշարժ։ Մարտավկաները բարձրացրին նրան, տարան իր անկյունը և նստեցրին աթոռին։ Հասարակության շատ հետաքրքրասերներ սկսեցին բարձրանալ մրցահարթակ, բայց արդեն այնտեղ հայտնված ոստիկանները կոպտորեն հեռացրին նրանց։

Ջենեվևան այդ ամենը տեսնում էր պատի անցքից։ Նա շատ էլ հուզված չէր։ Նրա սիրեցյալը պարտվել էր. Ջոյի համար դա մեծ հուսախաբություն էր, և Ջենեվևան կարեկցում էր նրան, այդքանը միայն։ Գուցե և այդպես ավելի լավ էր։ Խաղը դավաճանորեն խաբեց նրան. ուրեմն Ջոն միայն ու միայն պետք է պատկաներ իրեն։

Նա Ջոյից լսել էր, թե ինչ բան է նոկաուտը, երբեմն պատահում է, որ նոկաուտի ենթարկված բռնցքամարտիկը երկար ժամանակ ուշքի չի գալիս։ Եվ միայն այն ժամանակ, երբ լսեց, որ մարտավկաները բժիշկ են պահանջում, նրա սիրտը կծկվեց ահից։

Մարտավկաները Ջոյին տարան ռինգից։ Նրանք անցան ճոպանի մոտով, և Ջենեվևան արդեն չէր կարող տեսնել նրանց։ Հետո դուռը կրնկի վրա բացվեց, և սենյակ մտան մի քանի տղամարդիկ։ Նրանք Ջոյին ներս տարան ու պառկեցրին փոշոտ հատակին. մարտավկաներից մեկը բռնել էր նրա գլուխը։ Ինչպես երևում էր, ոչ ոք չզարմացավ Ջենեվևային այդտեղ տեսնելով։ Աղջիկը մոտեցավ Ջոյին ու ծունկ չոքեց նրա մոտ։ Ջոյի կոպերը փակ էին, բերանը կիսաբաց էր։ Ջենեվևան բռնեց նրա ձեռքը և բարձրացրեց։ Ձեռքը շատ ծանր էր ու այնպես անկյանք, որ Ջենեվևան սարսափեց. նա հայացքը վեր բարձրացրեց և նայեց շուրջը կանգնած մարտավկաներին ու մյուս տղամարդկանց։ Թվում էր, թե բոլոր մարդիկ ինչ-որ բանից վախեցած են։ Միայն մեկը վախեցած չէր, նա հայհոյում էր կիսաձայն՝ գազազած, անողոք։ Հետո Ջենեվևան նայեց շուրջը և տեսավ, որ կողքին կանգնած է Սիլվերստայնը․ նա նույնպես վախեցած էր երևում։ Սիլվերստայնը ձեռքը քնքշորեն դրեց Ջենեվևայի ուսին ու սեղմեց կարեկցանքով։

Դրանից աղջիկը ավելի սարսափեց։ Մտքերը խառնվեցին։ Ինչ-որ մեկը ներս մտավ։ Բոլորը ճամփա տվեցին նրան։ Ներս եկողը բարկացած ասաց.

― Հեռացե՛ք։ Բոլորդ հեռացե՛ք։ Սենյակը մաքրեցեք։

Մի քանիսը լուռ հնազանդվեցին։

― Դուք ո՞վ եք,— խիստ դիմեց նա Ջենեվևային։— Գրողը տանի, սա աղջիկ է։

― Ոչինչ, թող մնա, նրա հարսնացուն է,— ասաց մի երիտասարդ. Ջենեվևան ճանաչեց իր ուղեկցին։

― Իսկ դո՞ւք,— ջղայնացած հարցրեց Սիլվերստայնին։

― Ես սրա հետ եմ եկել,— համառորեն պատասխանեց ծերունին։

― Սա նրա տանտերն է,— բացատրեց երիտասարդը։— Ես ասացի ախր, ամեն ինչ կարգին է․․․

Բժիշկը դժգոհ փնթփնթաց և ծունկ չոքեց, հետո շփեց Ջոյի թաց գլուխը, նորից փնթփնթաց ու ոտքի ելավ։

― Ես այստեղ անելիք չունեմ,— ասաց նա,— ուղարկեցեք շտապ օգնության հետևից։

Այն ամենը, ինչ եղավ դրանից հետո, ծանր երազ էր թվում Ջենեվևային։ Հավանաբար ինքը ուշագնաց էր եղել, թե չէ ինչո՞ւ էր Սիլվերստայնը մի թևով գրկել իրեն ու պահում էր։ Մարդկային դեմքերի փոխարեն նա իր շուրջը տեսավ անորոշ, լողացող կետեր, ինչ֊որ կցկտուր խոսքեր հասան ականջին, նրան ուղեկցող երիտասարդը խոսում էր թղթակիցների մասին։

― Քո անունր կընկնի լրագրերի մեջ,— լսեց նա Սիլվերստայնի ձայնր, որ ասես հեռվից էր գալիս, և, մի ակնթարթում սթափվելով, դժկամ օրորեց գլուխը։

Նոր դեմքեր հայտնվեցին։ Ջոյին դրեցին պատգարակի վրա։ Սիլվերստայնը կոճկեց Ջենեվևայի հագի տղամարդու վերարկուն և բարձրացրեց լայն օձիքը։ Աղջիկը դեմքին զգաց գիշերային սառնությունը և իր գլխավերևում պայծառ ու սառը աստղեր տեսավ։ Նրան խցկեցին ինչ֊որ տեղ, և նա նստեց։ Կողքին նստեց Սիլվերստայնը։ Ջոն էլ այդտեղ էր. նա պառկած էր պատգարակի վրա, մերկ, վերմակով ծածկված։ Էլի մի մարդ կար այդտեղ կապույտ համազգեստով, նա կարեկցանքով ինչ֊որ բան էր ասում Ջենեվևային, բայց սա չէր հասկանում նրա խոսքերը։ Չխկչխկացին ձիերի սմբակները, և նրան ինչ֊որ տեղ տարան գիշերվա խավարում։

Հետո նորից լույս եղավ, էլի ձայներ լսվեցին ու յոդաֆորմի հոտ փչեց։ «Պետք է որ հիվանդանոց լինի,— մտածեց նա,— ահա վիրահատման սեղանր, բժիշկները»։ Նրանք զննեցին Ջոյին։ Նրանցից մեկը՝ մուգ աչքերով ու սև մորուքով մի բժիշկ, որ օտարերկրացու էր նմանվում, շտկվեց ու ասաց մյուսին․

― Կենդանության ոչ մի նշույլ չկա։ Գանգի ամբողջ հետևի մասը վնասված է։

Ջենեվևայի շրթունքները տաքությունից չորացել էին։ Տանջող ջղաձգումները սեղմում էին կոկորդը։ Բայց ինչո՞ւ լաց չի լինում։ Պետք է լաց լինի, ախր։ Նա գիտեր, որ այդպես է պետք։ Ա՛յ, Լոթին կանգնել է նեղ մահճակալի մյուս կողմում (դա նրա ծանր երազի շարունակությունն էր) և լալիս է։ Մեկը ինչ֊որ բան ասաց կոմային վիճակի, մահացու վախճանի մասին։ Դա ասաց ոչ թե այն սև մորուքով բժիշկը, այլ մյուսը։ Բայց նրա համար միևնույն էր, թե ով էր ասողը։ Ժամը քանի՞սն է հիմա։ Կարծես իբրև պատասխան նրա համր հարցին՝ դրսում սպիտակին տվեց այգաբացի աղոտ լույսը։

― Այսօր մեր հարսանիքը պետք է լիներ,— ասաց նա Լոթիին։

― Լռի՛ր։ Լռի՛ր,— հեծկլտաց Ջոյի քույրը և, ձեռքերով դեմքը ծածկելով, հոնգուր֊հոնգուր լաց եղավ։

Այդպիսով վե՛րջ ամեն ինչին. և՛ գորգերին, և՛ կահույքին, և հարմար բնակարանին, վե՛րջ աստղալից երկնքի տակ եղած ժամադրություններին ու զբոսանքներին, սիրելու և սիրված լինելու երջանկությանը։ Ի՜նչ հրեշավոր բան է այդ Խաղը, որ նա չի կարողանում ըմբռնել, հասկանալ։ Աղջիկը սարսափով մտածեց Խաղի՝ տղամարդկանց հոգիների վրա ունեցած իշխանության մասին, նրա չար կատակների ու դավաճանության, անըմբռնելի հրապուրանքի մասին, որ թաքնված է այդ վտանգավոր, դաժան ու մոլեգին Խաղի մեջ։ Այդ Խաղի պատճառով աչնքան խղճուկ է կնոջ ճակատագիրը. կինը չի կարող լցնել տղամարդու ամբողջ կյանքը, տղամարդու համար նա միայն զվարճալիք է, փութանցիկ մի ուրախություն։ Նա կնոջը նվիրում է միայն ուշադրություն ու քնքուշ խնամք, սրտի պոռթկումներ ու երջանիկ րոպեներ, իսկ իրեն կախարդող այդ հրեշին տալիս է իր գիշերն ու ցերեկը, բոլոր ձգտումները, մտքի ու մկանների աշխատանքը, ամենահամառ ջանքերն ու ամենածանր զոհաբերությունը, իր կյանքի ամբողջ կորովն ու գործելու կամքը։

Սիլվերստայնն օգնեց նրան վեր կենալու։ Աղջիկը չդիմադրեց. երազից դեռ չէր սթափվել։ Ծերունին բռնեց նրա թևից ու տարավ դեպի դուռը։

― Ինչո՞ւ չես համբուրում նրան,— ճչաց Լոթին և նրա մուգ, թախծոտ աչքերում բռնկվեց նախատինքի զայրույթը։

Ջենեվևան հնազանդ խոնարհվեց Ջոյի անշունչ դիակի վրա և շրթունքները հպեց նրա դեռևս տաք շրթունքներին։ Դուռը բացվեց, և նա անցավ մյուս սենյակը։ Այնտեղ կանգնած էր միսիս Սիլվերստայնը, որ բարկացած հայացքով նայեց նրան։ Երբ նա Ջենեվևային տեսավ տղամարդու հագուստով, աչքերում վրեժխնդրության կրակներ վառվեցին։

Սիլվերստայնը աղերսանքով նայեց իր ահեղ կնոջը, բայց սա ազատություն տվեց իր զայրույթի պոռթկմանը։

― Դե, ես քեզ ի՞նչ էի ասում։ Ի՞նչ։ Հիմա իմ ասածը եղա՞վ, թե՞ չէ. բռնցքամարտի՜կ էր ուզում։ Ա՛յ հիմա բոլոր լրագրերում կգրեն քո մասին։ Տեսել են ռինգում, տղամարդու հագուստով։ Ա՛խ դու, անամոթ։ Ա՜խ դու, անպետք, ա՜խ դու․․․

Բայց նրա ձայնը խզվեց, արցունքները հոսեցին աչքերից, և, հաստլիկ թևերը տարածելով, անշնորհք ու ծիծաղելի, ամբողջովին փայլելով մայրական սուրբ սիրով, նա մոտեցավ անխոս կանգնած Ջենեվևային ու սեղմեց կրծքին։ Իր մեծ, ծանր ձեռքով շոյելով Ջենեվևայի ուսը, մեղմ ետ ու առաջ օրորվելով՝ նա կերկերուն ու անորոշ ինչ-որ փաղաքշական խոսքեր շշնջաց աղջկան։