Մայրամուտի արեւը

հեղինակ՝ Ուիլյամ Ֆոլքներ թարգմանիչ՝ Շուշանիկ Ավագյան աղբյուր՝ «XXրդ դարի արտասահմանյան արձակ» (1 հատոր)

Ջեֆերսոնում երկուշաբթին հիմա շաբաթվա մյուս օրերից ոչնչով չի տարբերվում։ Փողոցներն այժմ սալարկված են, և հեռախոսային ու էլեկտրիֆիկացման ընկերություններն ավելի ու ավելի շատ ստվերախիտ ծառեր են կտրում ― կաղնիներ, թխկիներ, սպիտակ ակացիաներ ու ծփիներ ― տեղ բացելու երկաթե սյուների համար՝ վրաները խողողի փքված, անիրական ու անարյուն ողկույզներ, և ունենք քաղաքային լվացքատուն, որի աշխատողները երկուշաբթի առավոտները շրջում են քաղաքի փողոցներում վառ գույներով ներկված հատուկ ավտոմեքենաներով․ ամբողջ շաբաթվա ընթացքում կեղտոտված հագուստները տեսիլքի նման անհետանում են ավտոմեքենաների տագնապալի ու նյարդայնացնող էլեկտրական ազդանշանների և անվադողերի ու ասֆալտի շփումից առաջացող տևական, աստիճանաբար մարող աղմուկի տակ, որ պատռվող մետաքսի ճռռոց է հիշեցնում, և մինչև անգամ նեգր կանայք, որ հին սովորությամբ դեռ լվացք են անում սպիտակամորթների համար, լվացքը վերցնում ու հանձնում են ավտոմեքենաներով։

Բայց տասնհինգ տարի առաջ երկուշաբթի առավոտները խաղաղ, փոշոտ ու ստվերոտ փողոցները լիքն էին լինում նեգր կանանցով, որոնք սավանների մեջ փաթաթված, գրեթե բամբակի հակի մեծության հագուստների կապոցներն իրենց փաթթոցավոր աներեր գլուխներին դրած՝ սպիտակամորթների խոհանոցների դռներից առանց ձեռք դիպցնելու տանում էին մինչև Նեգրերի Հովտում գտնվող իրենց խրճիթների դռների մոտ դրված լվացքի սևացած տաշտակները։

Նենսին կապոցը դնում էր գլխին, վրայից՝ նավաստու ծղոտե սև գլխարկը, որ կրում էր ամառ ու ձմեռ։ Նա բարձրահասակ էր, երկար, տխուր դեմքով՝ փոքր֊ինչ փոս ընկած այն տեղերում, որտեղ ատամները բացակայում էին։ Երբեմն մենք նրա ետևից գնում էինք ճանապարհի մի մասը՝ նրբանցքով ու մարգագետնով, որպեսզի նայեինք նրա գլխին հավասարակշռված կապոցին ու գլխարկին, որոնք երբեք չէին երերում, նույնիսկ երբ նա իջնում էր խանդակը կամ դուրս էր գալիս մագլցում այնտեղից, կամ էլ կռանում էր ցանկապատից անցնելու համար։ Նենսին ձեռքերին ու ծնկներին հենված սողում էր ցանկապատի ճեղքով, գլուխը անթեր վեր պահած, կապոցը՝ հաստատուն, ինչպես քար կամ փուչիկ։ Հետո ոտքի էր ելնում ու շարունակում ճանապարհը։

Երբեմն լվացք անող կանանց ամուսիններն էլ էին գնում լվացքը վերցնելու և հանձնելու, բայց Հիսուսը դա երբեք չէր անում Նենսիի համար, նույնիսկ նախքան հայրիկը նրան կասեր, որ հեռու մնա մեր տնից, նույնիսկ երբ Դիլսին հիվանդ էր, և Նենսին էր գալիս մեզ համար խոհարարություն անելու։

Այդ ժամանակ մենք համարյա ամեն առավոտ ստիպված էինք լինում գնալ Նենսիի տուն և նրան ասել, որ գա, նախաճաշ պատրաստի։ Կանգնում էինք խանդակի մոտ, որովհետև հայրիկը մեզ ասել էր, որ Հիսուսի հետ գործ չունենանք ― Հիսուսը մի կարճահասակ նեգր էր, դեմքին՝ ածելուց մնացած սպի ― ու այնտեղից քարեր էինք նետում Նենսիի տան կողմը, մինչև որ նա, հագին ոչինչ չունենալով, գալիս էր դռան մոտ ու գլուխը հենում դռանը։

― Ինչի՞ եք քար գցում տանս վրա, ― ասում էր Նենսին։ ― Ի՞նչ եք ուզում, պստիկ սատանեք։

― Հայրիկն ասում է, որ գաս ու նախաճաշ պատրաստես, ― ասում էր Քեդդին։ ― Հայրիկն ասում է, որ դու արդեն կես ժամից ավելի ուշացել ես և գաս հենց հիմա։

― Ի՞նչ նախաճաշ, ի՞նչ բան, ― ասում էր Նենսին։ ― Ես պիտի քունս առնեմ։

― Գրազ կգամ, որ դու հարբած ես, ― ասում էր Ջեյսընը։ ― Հայրիկն ասում է՝ դու հարբած ես։ Դու հարբա՞ծ ես, Նե՜նսի։

― Ո՞վ է դուրս տալիս, որ հարբած եմ, ― ասում էր Նենսին։ ― Ես պիտի քունս առնեմ։ Ոչ մի նախաճաշ էլ չեմ սարքի։

Այսպիսով մենք քիչ անց վերջ էինք տալիս նրա տան վրա քարեր նետելուն և վերադառնում էինք տուն։ Երբ Նենսին վերջապես գալիս էր, ես դպրոցից արդեն ուշացած էի լինում։ Մենք կարծում էինք, թե Նենսին վիսկի է խմում, մինչև այն օրը, երբ նրան նորից ձերբակալեցին ու տանում էին բանտ։ Եվ երբ անցան պարոն Սթոուվեի կողքով, ― վերջինս դրամատան գանձապահն էր և սարկավագ՝ բապտիստական եկեղեցում, ― Նենսին ասաց․

― Ե՞րբ պիտի ինձ վճարես, սպիտակ մարդ։ Ե՞րբ պիտի ինձ վճարես, սպիտակ մարդ։ Դու ինձ արդեն երեք անգամ չես վճարել։

Պարոն Սթոուվելը խփեց Նենսիին․ Նենսին ընկավ, բայց շարունակում էր ասել․ «Ե՞րբ պիտի ինձ վճարես, սպիտակ մարդ։ Դու ինձ արդեն երեք անգամ․․․», մինչև որ պարոն Սթոուվելը կրունկով խփեց Նենսիի բերանին․ շերիֆը բռնեց պարոն Սթուվելին, իսկ Նենսին փողոցում պառկած ծիծաղում էր։ Նա գլուխը մի կողմ շրջեց, դուրս թքեց արյուն ու մի քանի ատամ և ասաց․ «Նա ինձ երեք անգամ չի վճարել»։

Այսպես էր Նենսին կորցրել ատամները, և այդ ամբողջ օրը խոսում էին Նենսիի ու պարոն Սթոուվելի մասին, և այդ ամբողջ գիշեր բանտի մոտով անցնողները լսում էին, թե ինչպես է Նենսին երգում ու աղաղակում, տեսնում էին դեպի պատուհանի ճաղերը մեկնած նրա ձեռքերը․ շատերը կանգնում էին ցանկապատի մոտ և ականջ էին դնում Նենսիին ու բանտապահին, որը ջանում էր լռեցնել Նենսիին։ Նա մինչև լույս ձայնը չկտրեց․ լուսաբացին բանտապահը վերևում բախոցներ ու ճանկռտոց լսեց, բարձրացավ այնտեղ ու Նենսիին գտավ պատուհանի ճաղերից կախված։ Նա ասաց, որ Նենսին կոկաին էր ընդունել, այլ ոչ թե վիսկի, որովհետև ոչ մի նեգր չէր փորձի ինքնասպանություն գործել, եթե կոկաինով հագեցած չլիներ, որովհետև կոկաինով հագեցած նեգրն այլևս նեգր չէ։

Բանտապահը Նենսիին ցած իջեցրեց, ուշքի բերեց, հետո ծեծեց, մտրակով ձաղկեց։ Նենսին իրեն կախել էր իր զգեստով։ Նա այն լավ ամրացրել էր, սակայն երբ նրան ձերբակալել էին, հագին միայն այդ զգեստն էր եղել, ուստի նա ոչինչ չէր ունեցել, որպեսզի ձեռքերը կապեր, ու չէր կարողացել ստիպել իրեն՝ բաց թողնել պատուհանի գոգը։ Այնպես որ, երբ բանտապահը լսեց աղմուկը և վազեց այնտեղ, Նենսիին գտավ պատուհանից կախված, բոլորովին մերկ, որովայնը մի քիչ փքված, ինչպես փոքր փուչիկ։

Երբ Դիլսին հիվանդ պառկած էր իր խրճիթում, և Նենսին էր մեզ համար ճաշ պատրաստում, մենք տեսանք, որ նրա գոգնոցը փքված է։ Հայրիկը Հիսուսին դեռ չէր ասել, որ մեր տուն չգա։ Հիսուսը խոհանոցում էր․ նստել էր վառարանի մոտ, ածելուց մնացած, կեղտոտ լարի նման սպին սև դեմքին։ Նա ասաց, որ Նենսին զգեստի տակ ձմերուկ է պահել։ Այն ժամանակ ձմեռ էր։

― Որտեղի՞ց ես ձմռանը ձմերուկ ճարել, ― հարցրեց Քեդդին։

― Ե՛ս չեմ ճարել, ― ասաց Հիսուսը։ ― Ձմերուկը ե՛ս չեմ տվել Նենսիին։ Բայց մեկ է, կկտրեմ։

― Հո քո թաղից չի աճել, ― ասաց Նենսին։

― Ի՞նչ թաղ, ― ասաց Քեդդին։

― Ես կկտրեմ էն թաղը, որից որ աճել է, ― ասաց Հիսուսը։

― Ինչի՞ ես էդ ձևի խոսում երեխեքի մոտ, ― ասաց Նենսին։ ― Արդեն հաց կերել ես, ինչի՞ չես աշխատում։ Ուզում ես, որ պարոն Ջեյսընը տեսնի՞, որ իրենց խոհանոցում վեր ընկած ես ու երեխեքի մոտ էլ էդ ձևով ես խոսում։

― Ի՞նչ ձևով, Նենսի, ― հարցրեց Քեդդին։

― Ես չեմ կարող սպիտակ մարդու խոհանոցում վեր ընկնել, ― ասաց Հիսուսը։ ― Բայց սպիտակ մարդը կարող է վեր ընկնել իմ խոհանոցում։ Սպիտակ մարդը կարող է մտնել իմ տունը, ուրեմն ես տուն չունեմ։ Ես չեմ կարող նրան կանգնեցնել, բայց ինքը չի կարող ինձ դուրս քշել իմ տնից։ Չի կարող։

Դիլսին դեռ հիվանդ պառկած էր իր խրճիթում։ Հայրիկը Հիսուսին ասաց, որ մեր տուն չգա։ Դիլսին արդեն երկար ժամանակ հիվանդ էր։ Ընթրիքից հետո մենք գրադարանում էինք։

― Նենսին դեռ չի՞ վերջացրել, ― հարցրեց մայրիկը։ ― Ինձ թվում է՝ նա բավական շատ ժամանակ ուներ, որպեսզի հասցներ ափսեները լվանալ։

― Թող Քվենթինը գնա՝ տեսնի, ― ասաց հայրիկը։ ― Քվե՛նթին, գնա, տես՝ Նենսին չի՞ վերջացրել։ Ասա, որ կարող է տուն գնալ։

Ես գնացի խոհանոց։ Նենսին վերջացրել էր։ Ափսեները մի կողմ էին դրված, կրակը մարած էր։ Նենսին նստել էր աթոռին, վառարանի մոտ։ Նա նայեց ինձ։

― Մայրիկն ուզում է իմանալ՝ վերջացրե՞լ ես, ― ասացի ես։

― Հա, ― ասաց Նենսին։ Նա նայեց ինձ։ ― Պրծել եմ։ ― Նա նայեց ինձ։

― Ի՞նչ է եղել, ― ասացի ես։ ― Ի՞նչ է եղել։

― Ես եղած֊չեղած՝ նեգր եմ, ― ասաց Նենսին։ ― Էդ իմ մեղքը չի։

Նա նայում էր ինձ, սառը վառարանի առաջ դրված աթոռին նստած, նավաստու գլխարկը գլխին։ Ես վերադարձա գրադարան։ Մարդ խոհանոցը պատկերացնում է տաք, աշխույժ եռուզեռի մեջ, բայց խոհանոցում վառարանը հանգած էր, ափսեները մի կողմ էին դրված, և ոչ ոք այդ ժամին ուտել չէր ուզում։

― Վերջացրե՞լ է, ― հարցրեց մայրիկը։

― Այո, մայրի՛կ, ― ասացի ես։

― Ի՞նչ է անում, ― ասաց մայրիկը։

― Ոչինչ։ Վերջացրել է։

― Գնամ, տեսնեմ, ― ասաց հայրիկը։

― Երևի սպասում է, որ Հիսուսը գա, իրեն տուն տանի, ― ասաց Քեդդին։

― Հիսուսն այստեղից գնացել է, ― ասացի ես։ ― Նենսին մեզ պատմել էր, որ մի առավոտ, մինչ կարթնանար, Հիսուսն արդեն գնացել էր։

― Հիսուսն ինձ թողեց, ― ասաց Նենսին։ ― Վայ թե Մեմֆիս գնացած լինի։ Երևի մի քանի ժամանակ չի ուզում ոստիկանության աչքին երևալ։

― Ավելի լավ, ― ասաց հայրիկը։ ― Հույս ունեմ, որ այնտեղ էլ կմնա։

― Նենսին մթությունից վախենում է, ― ասաց Ջեյսընը։

― Դու էլ ես վախենում, ― ասաց Քեդդին։

― Չեմ վախենում, ― ասաց Ջեյսընը։

― Վախկոտ կատու, ― ասաց Քեդդին։

― Քենդեյսի՛, ― ասաց մայրիկը։

Հայրիկը վերադարձավ։

― Գնամ, Նենսիին ճանապարհեմ տուն, ― ասաց նա, ― ասում է՝ Հիսուսը վերադարձել է։

― Նենսին նրան տեսե՞լ է, ― հարցրեց մայրիկը։

― Ոչ։ Բայց մի նեգր նրան լուր է ուղարկել, որ Հիսուսը վերադարձել է քաղաք։ Չեմ ուշանա։

― Դու ինձ կթողնես մենակ, Նենսիին տուն տանելու համա՞ր, ― ասաց մայրիկը։ ― Նրա ապահովությունը քեզ համար ավելի թանկ է, քան ի՞մը։

― Շուտ կգամ, ― ասաց հայրիկը։

― Դու երեխաներին անպաշտպա՞ն կթողնես, երբ մոտերքում այն նեգրն է շրջում։

― Ես էլ եմ գալիս, ― ասաց Քեդդին։ ― Թույլ կտա՞ս, հայրի՛կ։

― Դե Հիսուսն ի՞նչ պիտի անի երեխաներին, եթե նրանց հանդիպելու դժբախտություն ունենա, ― ասաց հայրիկը։

― Ես էլ եմ ուզում գալ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Ջե՛յսըն, ― ասաց մայրիկը։ Մենք զգացինք, որ նա հայրիկին է դիմում, որովհետև անունն այնպես արտասանեց, ասես կարծում էր, թե հայրիկն ամբողջ օրը մտածել է անել մի այնպիսի բան, որն իրեն ամենաքիչը դուր կգա, և ասես ամբողջ ժամանակ գիտեր, որ հայրիկն ուր որ է՝ կորոշի։ Ես լուռ մնացի, որովհետև հայրիկն ու ես գիտեինք, որ մայրիկը, եթե միայն այդ մասին մտածեր ժամանակին, կուզենար, որ հայրիկն ինձ ստիպեր տանը մնալ։ Այնպես որ հայրիկը չնայեց ինձ։ Ավագը ես էի։ Ես ինը տարեկան էի, Քեդդին՝ յոթ, Ջեյսընը՝ հինգ։

― Հիմարություն, ― ասաց հայրիկը։ ― Մենք չենք ուշանա։

Գլխարկը դարձյալ Նենսիի գլխին էր։ Մենք դուրս եկանք նրբանցք։

― Հիսուսը հետս միշտ բարի է եղել, ― ասաց Նենսին։ ― Թե երկու դոլար ունենար, մեկն իմն էր։

Մենք քայլում էինք նրբանցքով։

― Էս նրբանցքն անցնենք՝ էլ վախ չեմ ունենա, ― ասաց Նենսին։

Նրբանցքում միշտ մութ էր։

― Այստեղ էր, որ Ամենայն Սրբոց Տոնի Նավակատիքին Ջեյսընը վախեցավ, ― ասաց Քեդդին։

― Չվախեցա, ― ասաց Ջեյսընը։

― Մորաքույր Ռեյչըլը չի՞ կարող Հիսուսի հետ մի բան անել, ― ասաց հայրիկը։

Մորաքույր Ռեյչըլը մի ծեր կին էր։ Նա միայնակ ապրում էր իր խրճիթում, Նենսիից քիչ հեռու։ Նա սպիտակ մազեր ուներ և այլևս չէր աշխատում, այլ ամբողջ օրը շեմքին նստած ծխամորճ էր ծխում։ Ասում էին, որ նա Հիսուսի մայրն է։ Երբեմն ինքն էլ էր այդպես ասում, իսկ երբեմն էլ ասում էր, թե իսկի Հիսուսի ազգակիցն էլ չէ։

― Վախեցար, ― ասաց Քեդդին։ ― Դու ավելի շատ վախեցար, քան Ֆրոնին։ Դու նույնիսկ ավելի շատ վախեցար, քան Թ․ Փ֊ն։ Նեգրերից էլ շատ։

― Հիսուսի հետ ոչ մեկը ոչ մի բան չի կարող անել, ― ասաց Նենսին։ ― Ասում է՝ ես իր մեջ արթնացրել եմ սատանային ու ես էլ պիտի ջղայնությունն իջեցնեմ։

― Լավ, հիմա նա գնացել է, ― ասաց հայրիկը։ ― Հիմա դու վախենալու բան չունես։ Եթե միայն հանգիստ թողնես սպիտակ մարդկանց։

― Ո՞ր սպիտակ մարդկանց հանգսիտ թողնի, ― հարցրեց Քեդդին։ ― Ինչպե՞ս հանգիստ թողնի։

― Ոչ մի տեղ էլ չի գնացել, ― ասաց Նենսին։ ― Ես զգում եմ։ Ես զգում եմ, հենց հիմա էստեղ է։ Լսում է մեզ, մեր բոլոր ասածները, թաքնվել է մի տեղ ու սպասում է։ Ես նրան չեմ տեսել, բայց մի անգամ էլ կտեսնեմ, ածելին ձեռքին։ Էն ածելին, թելից կախված նրա թիկունքին, շապիկի տակ։ Էն ժամանակ չեմ էլ զարմանա։

― Ես չվախեցա, ― ասաց Ջեյսընը։

― Եթե դու քեզ կարգին պահեիր, այսպիսի պատմության մեջ չէիր ընկնի, ― ասաց հայրիկը։ ― Բայց հիմա ամեն ինչ լավ է։ Հիմա նա երևի Սենթ֊Լուիսում է։ Երևի ուրիշ կին է գտել ու լրիվ մոռացել է քեզ։

― Թե մոռացել է, ավելի լավ է ես չիմանամ, ― ասաց Նենսին։ ― Ես կկանգնեի նրանց մոտ, ու հենց որ նա ուզենար էդ կնկան գրկել, ես նրա ձեռքը կկտրեի։ Ես նրա գլուխը կկտրեի ու էդ կնկա փորը կճղեի ու կբացեի․․․

― Լռի՛ր, ― ասաց հայրիկը։

― Ո՞ւմ փորը կճղեիր, Նենսի՛, ― հարցրեց Քեդդին։

― Ես չվախեցա, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես մենակ էլ կարող էի գնալ այս նրբանցքով։

― Չէ մի, ― ասաց Քեդդին, ― եթե մենք հետդ չլինեինք, դու իսկի չէիր համարձակվի ոտք դնել այստեղ։

Դիլսին դեռ հիվանդ էր, ու մենք ամեն գիշեր Նենսիին տանում էինք տուն, մինչև որ մայրիկն ասաց․

― Սա դեռ որքա՞ն պետք է շարունակվի։ Ես պետք է մենակ մնամ այս մեծ տանը, մինչև դուք տուն տանեք մի վախեցած նեգրի՞։

Նենսիի համար մենք խոհանոցում մի մահճակալ դրեցինք։ Մի գիշեր արթնացանք լսելով ինչ֊որ ձայն, ― ոչ երգի, ու ոչ էլ լացի, ― որ գալիս էր մութ աստիճաններից։ Մայրիկի սենյակում լույսը վառվում էր․ մենք լսեցինք, թե ինչպես հայրիկն անցավ սրահն ու սկսեց ետնամուտքով իջնել, և ես ու Քեդդին էլ գնացինք սրահ։ Հատակը սառն էր, ու մեր ոտքերի մատները կծկվում էին, երբ այնտեղ կանգնած լսում էինք ձայնը, որ երգելու նման էր և երգելու նման չէր, ինչպես այն ձայները, որ նեգրերն են հանում։

Հետո ձայնը կտրվեց, ու մենք սանդուղքների վրա լսեցինք հայրիկի քայլերը և մոտեցանք սանդուղքներին։ Ձայնը ոչ բարձր, նորից լսվեց, ու մենք տեսանք սանդուղքների կես բարձրությանը կանգանած, պատին հենված Նենսիի աչքերը։ Դրանց հայացքը նման էր կատվի հայացքի․ ասես մի մեծ կատու՝ պատի մոտ կանգնած, մեզ էր նայում։ Երբ ես ու Քեդդին իջանք Նենսիի մոտ, նա դադարեց ձայն հանել, ու մենք կանգնեցինք այնտեղ, մինչև հայրիկը վերադարձավ խոհանոցից՝ ատրճանակը ձեռքին։ Նա Նենսիի հետ նորից իջավ ցած, ու նրանք ետ եկան բերելով Նենսիի մահճակալը։

Մահճակալը դրեցինք մեր սենյակում։ Երբ մայրիկի սենյակում լույսը հանգավ, մենք նորից տեսանք Նենսիի աչքերը։ ― Նենսի՛, ― շշնջաց Քեդդին, ― քնա՞ծ ես, Նենսի՛։

Նենսին ինչ֊որ բան շշնջաց․ «օհ» կամ «ոչ», չգիտեմ՝ որը։ Ինձ այնպես թվաց, ասես ոչ ոք ոչինչ չէր շշնջացել, ասես Նենսիի շշունջը ոչ մի տեղից չեկավ ու ոչ մի տեղ չգնաց, ասես Նենսին բնավ սենյակում չէր․ աստիճաններին կանգնած ես այնպես սևեռուն էի նայել Նենսիի աչքերին, որ հիմա էլ տեսնում էի դրանք, ինչպես մարդ արևն է տեսնում նրան երկար նայելուց և ապա աչքերը փակելուց հետո։ ― Հիսո՛ւս, ― շշնջաց Նենսին։ ― Հիսո՛ւս։

― Այդ Հիսո՞ւսն էր, ― շշնջաց Քեդդին։ ― Նա ուզում էր խոհանո՞ց մտնել։

― Նա մյուս Հիսուսին նկատի ունի, ― ասացի ես։

― Հիսուս, ― ասաց Նենսին։ Այսպես․ Հիիիիիիիիիիիիիիիիիիիսուս, մինչև որ ձայնը մարեց ինչպես լուցկու հատիկ կամ մոմ։

― Դու մեզ տեսնո՞ւմ ես, Նենսի՛, ― շշնջաց Քեդդին։ ― Դու էլ մեր աչքե՞րն ես տեսնում։

― Ես եղած֊չեղած նեգր եմ, ― ասաց Նենսին։ ― Աստված գիտի։ Աստված գիտի։

― Ի՞նչ էիր տեսել խոհանոցում, ― շշնջաց Քեդդին։ ― Ի՞նչն էր ուզում ներս մտնել։

― Աստված գիտի, ― ասաց Նենսին։ Մենք տեսնում էինք նրա աչքերը։ ― Աստված գիտի։

Դիլսին առողջացավ։ Նա ճաշ պատրաստեց։ ― Գուցե մի֊երկու օր էլ պառկեիր, ― ասաց հայրիկը։

― Ինչի՞ համար, ― ասաց Դիլսին։ ― Մի օր էլ ուշանայի, էս տունը քարուքանդ կլիներ։ Լավ կլինի՛ թողնենք խոհանոցը կարգի բերեմ։

Դիլսին ընթրիք էլ պատրաստեց։ Այդ գիշեր, հենց մութն ընկնելուց առաջ, Նենսին եկավ խոհանոց։

― Ի՞նչ գիտես՝ Հիսուսը եկել է, ― ասաց Դիլսին։ ― Ախր դու նրան չես տեսել։

― Հիսուսը նեգր է, ― ասաց Ջեյսընը։

― Ես զգում եմ, ― ասաց Նենսին, ― զգում եմ․ պառկած է էնտեղ, փոսի մեջ։

― Հիմա՞, ― ասաց Դիլսին, ― հիմա էնտե՞ղ է։

― Դիլսին էլ է նեգր, ― ասաց Ջեյսընը։

― Մի բան ուտեիր, ― ասաց Դիլսին։

― Չեմ ուզում, ― ասաց Նենսին։

― Ես նեգր չեմ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Մի քիչ սուրճ խմիր, ― ասաց Դիլսին։ Նա Նենսիի համար մի գավաթ սուրճ լցրեց։ ― Դու գիտես, որ ինքը հիմա էնտե՞ղ է։ Ի՞նչ գիտես, որ էս իրիկուն է եկել։

― Գիտեմ, ― ասաց Նենսին։ ― Էնտեղ է, սպասում է։ Գիտեմ։ Ես նրա հետ շատ երկար եմ ապրել։ Ես նրանից շուտ գիտեմ, թե ինչ պիտի անի։

― Սուրճ խմիր, ― ասաց Դիլսին։

Նենսին գավաթը մոտեցրեց բերանին ու փչեց։ Նրա բերանն առաջ ձգվեց, ինչպես իժի բերան, ինչպես ռետինե բերան, և շուրթերը գունատվեցին, ասես սուրճը փչելիս նա շուրթերի գույնն էլ հետն էր փչել։

― Ես նեգր չեմ, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Դու նե՞գր ես, Նենսի՛։

― Ես դժոխքի ծնունդ եմ, տղա՛, ― ասաց Նենսին։ ― Շուտով ես ոչ մի բան չեմ լինի։ Շուտով ես կերթամ էնտեղ, որտեղից եկել եմ։

Նա կում արեց սուրճը։ Մինչ խմում էր, երկու ձեռքով բռնած գավաթը, սկսեց նորից այն ձայնը հանել։ Նա գավաթի մեջ էր ձայն հանում, և սուրճը ցայտեց նրա ձեռքերին ու զգեստին։ Նրա աչքերը նայում էին մեզ, ու նա նստել էր, արմունկները ծնկներին, երկու ձեռքով բռնած գավաթը, նայում էր մեզ ու ձայն հանում։

― Նենսիին նայեք, ― ասաց Ջոյսընը։ ― Հիմա Նենսին ճաշ չի պատրաստելու մեզ համար։ Դիլսին առողջացել է։

― Դու սուս կաց, ― ասաց Դիլսին։ Նենսին երկու ձեռքով բռնել էր գավաթը, նայում էր մեզ, ձայն հանելով, ասես երկու Նենսի կար․ մեկը նայում էր մեզ, իսկ մյուսը ձայն էր հանում։

― Ինչո՞ւ չես թողնում պարոն Ջեյսընը զանգի շերիֆին, ― ասաց Դիլսին։

Նենսին լռեց, շարունակելով իր երկար, թուխ ձեռքերում պահել գավաթը։ Նա փորձեց էլի մի քիչ սուրճ խմել, բայց սուրճը թափվեց նրա ձեռքերին ու զգեստին, և նա ցած դրեց գավաթը։ Ջեյսընը նայում էր նրան։

― Չեմ կարողանում կուլ տալ, ― ասաց Նենսին։ ― Կուլ տալիս եմ, բայց ցած չի գնում։

― Գնա մեր տուն, ― ասաց Դիլսին։ ― Ֆրոնին քեզ համար տեղաշոր կսարքի։ Մի քիչ հետո ես էլ կգամ։

― Ոչ մի նեգր չի կարող նրան ետ պահել, ― ասաց Նենսին։

― Ես նեգր չեմ, ― ասաց Ջեյսընը, ― չէ՞, Դիլսի։

― Ոնց թե՝ չէ, ― ասաց Դիլսին։ Նա նայեց Նենսիին։ ― Ես էդպես չեմ կարծում։ Բա ի՞նչ ես անելու։

Նենսին ամենևին չշարժվելով, նայեց մեզ․ նրա աչքերն արագ շարժվեցին, ասես նա վախենում էր, որ նայելու ժամանակ չի ունենա։ Նա նայեց մեզ, մեր երեքին միաժամանակ։ ― Հիշո՞ւմ եք, որ էն գիշեր մնացի ձեր սենյակում, ― ասաց Նենսին։ Նա պատմեց, թե ինչպես էինք մենք արթնացել հաջորդ առավոտ և խաղացել նրա մահճակալի վրա։ Մենք ստիպված էինք լուռ խաղալ։ Հետո հայրիկն արթնացավ, և արդեն ժամանակն էր, որ Նենսին իջներ խոհանոց՝ նախաճաշ պատրաստելու։ ― Գնացեք ձեր մորը խնդրեք, որ թողնի՝ էս գիշեր էլ էստեղ մնամ, ― ասաց Նենսին։ ― Ինձ մահճակալ պետք չի։ Մենք էլի կխաղանք։

Մենք գնացինք։ Քեդդին հարցրեց մայրիկին։

― Ես չեմ կարող թույլ տալ, որ նեգրերը քնեն ննջարաններում, ― ասաց մայրիկը։ Ջեյսընը լաց եղավ։ Այնքան լաց եղավ, մինչև որ մայրիկն ասաց, որ եթե նա լաց լինելուն վերջ չտա, երեք օր կմնա առանց աղանդների։ Ջեյսընն ասաց, որ էլ լաց չի լինի, եթե Դիլսին շոկոլադով տորթ պատրաստի։ Հայրիկն էլ էր այնտեղ։

― Ինչո՞ւ մի բան չես անում այդ հաշվով, ― ասաց մայրիկը։ ― Էլ ինչի՞ համար են ոստիկանները։

― Ինչո՞ւ է Նենսին Հիսուսից վախենում, ― հարցրեց Քեդդին։ ― Դու հայրիկից վախենո՞ւմ ես, մայրի՛կ։

― Նրանք ի՞նչ կարող են անել, ― ասաց հայրիկը։ ― Եթե Նենսին նրան չի տեսել, ինչպե՞ս կարող են նրան գտնել։

― Ուրեմն էլ ինչո՞ւ է Նենսին վախենում, ― հարցրեց մայրիկը։

― Ասում է՝ այստեղ է։ Ասում է՝ գիտի, որ նա այսօր այստեղ է։

― Եվ մենք դեռ հարկ ենք վճարում, ― ասաց մայրիկը։ ― Ես պետք է մենակ սպասեմ այս մեծ տանը, մինչև դուք տուն տանեք մի նեգրուհու։

― Ես ածելին ձեռքիս քեզ չեմ հետապնդում, ― ասաց հայրիկը։

― Ես էլ լաց չեմ լինի, եթե Դիլսին շոկոլադով տորթ պատրաստի, ― ասաց Ջեյսընը։ Մայրիկը մեզ ասաց, որ դուրս գնանք, և հայրիկն ասաց, որ չգիտի՝ Ջեյսընը շոկոլադով տորթ կստանա, թե՝ ոչ, բայց գիտի, թե մի րոպե հետո ինչ կստանա։ Մենք գնացինք խոհանոց ու ամեն ինչ պատմեցինք Նենսիին։

― Հայրիկն ասաց, որ գնաս տուն ու փակես դուռը և ապահով կլինես, ― ասաց Քեդդին։ ― Ինչի՞ց ապահով կլինես, Նենսի՛։ Հիսուսը կատաղա՞ծ է քեզ վրա։ ― Նենսին, արմունկները ծնկներին, սուրճի գավաթը երկու ձեռքով բռնել էր ծնկների արանքներում։ Նա նայում էր գավաթի մեջ։ ― Դու ի՞նչ ես արել, որ Հիսուսը կատաղել է, ― հարցրեց Քեդդին։ Նենսին բաց թողեց գավաթը։ Այն ընկավ հատակին․ չկոտրվեց, բայց սուրճը թափվեց։ Նենսին նստել էր, ձեռքերն այնպես պահած, ասես գավաթը դեռ իր ձեռքերում էր։ Նա նորից սկսեց ձայն հանել․ ոչ երգելու և ոչ էլ չերգելու ցածր ձայն։ Մենք նայում էինք նրան։

― Ըհը, ― ասաց Դիլսին։ ― Դե, վերջացրու։ Հավաքիր քեզ։ Սպասիր, գնամ Վերշին ասեմ՝ քեզ տուն տանի։ ― Դիլսին դուրս գնաց։

Մենք նայում էինք Նենսիին։ Նրա ուսերը շարունակում էին ցնցվել, բայց նա այլևս ձայն չէր հանում։ Մենք նայում էինք նրան։ ― Հիսուսը քեզ ի՞նչ է ուզում անել, ― հարցրեց Քեդդին։ ― Նա գնացել է այստեղից։

Նենսին նայեց մեզ։ ― Էն գիշեր, որ մնացի ձեր սենյակում, ուրախացացնք, չե՞։

― Ես՝ չէ, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես չուրախացա։

― Դու քնած էիր, ― ասաց Քեդդին։ ― Դու մեզ հետ չէիր։

― Եկեք գնանք մեր տուն, էլի զվարճանանք, ― ասաց Նենսին։

― Մայրիկը չի թողնի, ― ասացի ես։ ― Շատ ուշ է։

― Նրան հիմա նեղություն մի տվեք, ― ասաց Նենսին։ ― Վաղը կասենք։ Կհամաձայնվի։

― Թույլ չի տա, ― ասացի ես։

― Հիմա նրան մի հարցրեք, ― ասաց Նենսին։ ― Հիմա նրան նեղություն մի տվեք։

― Նրանք չասացին, թե չի կարելի գնալ, ― ասաց Քեդդին։

― Մենք չհարցրեցինք, ― ասացի ես։

― Եթե գնանք, ես նրան կհարցնեմ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Մենք կզվարճանանք, ― ասաց Նենսին։ ― Նրանք բան չեն ասի։ Ես երկար ժամանակ աշխատել եմ ձեզ համար։ Նրանք բան էլ չեն ասի։

― Ես չեմ վախենում գալ, ― ասաց Քեդդին։ ― Այդ Ջեյսընն է վախենում։ Նա կասի նրանց։

― Ես չեմ վախենում ― ասաց Ջեյսընը։

― Վախենում ես, ― ասաց Քեդդին, ― դու նրանց կասես։

― Չեմ ասի, ― ասաց Ջեյսընը, ― ես չեմ վախենում։

― Ջեյսընը չի վախենում, հետս կգա, ― ասաց Նենսին, ― չէ՞, Ջեյսըն։

― Ջեյսընը նրանց կասի, ― ասաց Քեդդին։ Արահետը մութ էր։ Մենք անցանք մարգագետնի դարպասով։ ― Գրազ կգամ, որ եթե դարպասի ետևից մի բան դուրս ցատկեր, Ջեյսընը կգոռար։

― Չէի գոռա, ― ասաց Ջեյսընը։ Մենք իջնում էինք արահետով։ Նենսին բարձր խոսում էր։

― Ինչո՞ւ ես այդքան բարձր խոսում, Նենսի՛, ասաց Քեդդին։

― Ո՞վ, ե՞ս, ― ասաց Նենսին։ ― Հլա լսեք, Քվենթինը, Քեդդին ու Ջեյսըն ասում են, որ ես բարձր եմ խոսում։

― Դու այնպես ես խոսում, կարծես մենք չորս հոգի ենք, ― ասաց Քեդդին։ ― Դու այնպես ես խոսում, ասես հայրիկն էլ է այստեղ։

― Ո՞վ․ ես բա՞րձր եմ խոսում, պարո՛ն Ջեյսըն, ― ասաց Նենսին։

― Նենսին Ջեյսընին ասաց «պարոն», ― ասաց Քեդդին։

― Լսեք ոնց են Քեդդին, Քվենթինն ու Ջեյսընը խոսում, ― ասաց Նենսին։

― Մենք բարձր չենք խոսում, ― ասաց Քեդդին։ ― Դու ես այնպես խոսում, կարծես հայրիկը․․․

― Սուս մնա, ― ասաց Նենսին, ― սուս մնա, պարո՛ն Ջեյսըն։

― Նենսին Ջեյսընին նորից ասաց «պարոն»․․․

― Սուս մնա, ― ասաց Նենսին։ Նա բարձր խոսում էր, երբ մենք կտրեցինք խանդակն ու ապա կռանալով անցանք ցանկապատի ճեղքով, որտեղով նա անցնում էր լվանալու համար վերցրած շորերը գլխին դրած։ Հետո մոտեցանք նրա խրճիթին։ Արդեն արագ էինք քայլում։ Նենսին բացեց դուռը։ Տան հոտը ասես լամպը լիներ, իսկ Նենսիի հոտը՝ լամպի պատրույգը, ասես նրանք մեկը մյուսին էին սպասում, որ հոտ արձակեին։ Նենսին վառեց լամպը, դուռը ծածկեց և սողանքով փակեց։ Հետո լռեց ու նայեց մեզ։

― Ի՞նչ ենք անելու, ― հարցրեց Քեդդին։

― Դուք ի՞նչ եք ուզում անել, ― ասաց Նենսին։

― Դու ասում էիր՝ կզվարճանանք, ― ասաց Քեդդին։

Նենսիի տունն ինչ֊որ առանձնահատոկ բան ուներ, մի ինչ֊որ հոտ, բացի Նենսիի ու տան հոտից։ Նույնիսկ Ջեյսընն զգաց այդ։ ― Ես չեմ ուզում այստեղ մնալ, ― ասաց նա։ ― Ուզում եմ տուն գնալ։

― Ուզում ես՝ գնա, ― ասաց Քեդդին։

― Չեմ ուզում մենակ գնալ։

― Մենք զվարճանալու ենք, ― ասաց Նենսին։

― Ինչպե՞ս, ― հարցրեց Քեդդին։

Նենսին կանգնած էր դռան մոտ։ Նա նայում էր մեզ, սակայն այնպես, ասես դատարկել էր աչքերը, ասես դադարել էր դրանք գործածել։

― Ի՞նչ եք ուզում անել, ― ասաց նա։

― Մեզ մի բան պատմիր, ― ասաց Քեդդին։ ― Կարո՞ղ ես մի հեքիաթ պատմել։

― Հա, ― ասաց Նենսին։

― Պատմիր, ― ասաց Քեդդին։ Մենք նայեցինք Նենսիին։ Դու ոչ մի հեքիաթ չգիտես, ― ասաց Քեդդին։

― Գիտեմ, ― ասաց Նենսին, ― գիտեմ։

Նա նստեց աթոռին, կրակարանի առաջ, որի մեջ մի քիչ կրակ կար․ կրակը թարմացրեց, լավ թեժացրեց, չնայած շոգ էր և կրակի կարիք չկար։ Հետո մի հեքիաթ պատմեց։ Նրա խոսքերը համապատասխանում էին աչքերի արտահայտությանը․ ասես մեզ նայող նրա աչքերը և մեզ հետ խոսող նրա ձայնը չէին պատկանում նրան։ Ասես նա ապրում էր մի ինչ֊որ ուրիշ տեղ։ Նա տանը չէր։ Նրա ձայնն ու կերպարանքը տանն էին․ այն Նենսին, որ կարողանում էր փշալարե ցանկապատով անցնելիս կռանալ՝ շորերի կապոցը գլխին հավասարակշռած՝ ինչպես կշիռ չունեցող մի փուչիկ, տանն էր։ Բայց՝ միայն այդքանը։ ― Թագուհին գալիս է էն փոսի մոտ, որտեղ էն վատ մարդն էր թաքնվել։ Հասնում է էդ փոսին ու ասում․ «Մենակ թե կարենամ էս փոսն անցնել», ասում է․․․

― Ի՞նչ փոս, ― ասաց Քեդդին։ ― Քո տան մոտի փոսի նմա՞ն։ Թագուհին ինչու մտավ փոսը։

― Որ գնա տուն, ― ասաց Նենսին։ Նա նայեց մեզ։ ― Նա պիտի էդ փոսն անցներ, որ գնար տուն։

― Ինչո՞ւ էր ուզում նա գնալ տուն, ― հարցրեց Քեդդին։

Նենսին նայեց մեզ։ Նա լռեց։ Նա նայեց մեզ։ Ջեյսընը նստած է Նենսիի գոգին։ Նրա ոտքերը դուրս էին ցցվել տաբատի փողքերից։

― Այս հեքիաթը լավը չէ, ― ասաց նա։ ― Ես ուզում եմ տուն գնալ։

― Լավ կլինի՝ բոլորս էլ գնանք, ― ասաց Քեդդին։ Նա վեր կացավ հատակից։ ― Գրազ կգամ՝ նրանք հիմա մեզ են փնտրում։ ― Նա քայլեց դեպի դուռը։

― Չէ, ― ասաց Նենսին, ― դուռը մի բաց։ ― Նա արագ վեր կացավ ու հասավ Քեդդիին, բայց ձեռք չտվեց ոչ դռանը, ոչ էլ փայտե սողնակին։

― Ինչո՞ւ, ― հարցրեց Քեդդին։

― Արի լամպի մոտ, ― ասաց Նենսին։ ― Մենք զվարճանալու ենք։ Մի գնացեք։

― Պետք է գնանք, ― ասաց Քեդդին։ ― Եթե լավ չզվարճանանք։ ― Նա և Նենսին վերադարձան բուխարիկի ու լամպի մոտ։

― Ես ուզում եմ տուն գնալ, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես նրանց կասեմ։

― Ես էլի հեքիաթ գիտեմ, ― ասաց Նենսին։ Նա կանգնած էր լամպի մոտ։ Նա նայեց Քեդդիին այնպես, ինչպես մարդ կնայեր իր քթին կանգնեցրած ձողին։ Քեդդիին տեսնելու համար Նենսին պետք է ցած նայեր, բայց նրա աչքերն այնպես նայեցին, ասես նրա քթին ձող էր կանգնեցնում։

― Ես չեմ լսի, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես կդոփեմ հատակին։

― Էս հեքիաթը լավն է, ― ասաց Նենսին։ ― Էս մեկն ավելի լավն է, քան թե մյուսը։

― Ինչի՞ մասին է, ― հարցրեց Քեդդին։ Նենսին կանգնած էր լամպի մոտ։ Նա երկար ու թուխ ձեռքը պահել էր լամպի վրա։

― Ձեռքդ տաք գնդի վրա է, ― ասաց Քեդդին, ― չի՞ այրվում։

Նենսին նայեց լամպի ապակու վրա պահած ձեռքին։ Ապա ձեռքը դանդաղ հեռացրեց։ Նա կանգնել, նայում էր Քեդդիին, ոլորելով իր երկար ձեռքը, ասես այն թելով կապված լիներ դաստակին։

― Եկեք ուրիշ բան անենք, ― ասաց Քեդդին։

― Ես ուզում եմ տուն գնալ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Ես մի քիչ եգիպտացորեն ունեմ, ― ասաց Նենսին։ Նա նայեց Քեդդիին, հետո՝ Ջեյսոնին, հետո՝ ինձ ու նորից Քեդդիին։ ― Մոտս մի քիչ եգիպտացորեն կա։

― Ես եգիպտացորեն չեմ սիրում, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես կոնֆետ կուզեի։

Նենսին նայեց Ջեյսընին։ ― Դու թավա կբռնես։ ― Նա դեռ ոլորում էր իր երկար, թույլ ու թուխ ձեռքը։

― Լավ, ― ասաց Ջեյսընը, ― որ այդպես է, մի քիչ կմնամ։ Բայց Քեդդին չի բռնելու թավան։ Եթե բռնի, ես կուզենամ տուն գնալ։

Նենսին կրակն ուժեղացրեց։ ― Նայեք, Նենսին ձեռքերը դրել է կրակի մեջ, ― ասաց Քեդդին։ ― Քեզ ի՞նչ է եղել, Նենսի՛։

― Մոտս եգիպտացորեն կա, ― ասաց Նենսին, ― մի քիչ։ ― Նա մահճակալի տակից հանեց թավան։ Պոչը կոտրված էր։ Ջեյսընն սկսեց լաց լինել։

― Մենք չենք կարող եգիպտացորեն բովել, ― ասաց նա։

― Հարկավոր է տուն գնալ, ― ասաց Քեդդին։ ― Արի գնանք, Քվենթին։

― Սպասեք, ― ասաց Նենսին, ― սպասեք։ Ես հիմա թավան կսարքեմ։ Չե՞ք ուզում օգնել։

― Ես եգիպտացորեն չեմ ուզում, ― ասաց Քեդդին։ ― Արդեն շատ ուշ է։

― Դո՛ւ օգնիր, Ջեյսըն, ― ասաց Նենսին։ ― Չե՞ս ուզում ինձ օգնել։

― Ոչ, ― ասաց Ջեյսընը, ― ես ուզում եմ տուն գնալ։

― Սուս, ― ասաց Նենսին, ― սուս։ Նայիր։ Նայիր։ Ես թավան կսարքեմ, Ջեյսընը եգիպտացորեն կբովի։

Նա էլի մի կտոր մետաղալար բերեց ու թավայի պոչն ամրացրեց։

― Լավ չի պահի, ― ասաց Քեդդին։

― Կպահի, ― ասաց Նենսին։ ― Կտեսնեք։ Օգնեք եգիպտացորենը մաքրենք։

Եգիպտացորենը նույնպես մահճակալի տակ էր։ Մենք հատիկներն անջատեցինք կողրերից ու լցրեցինք թավան։ Նենսին Ջեյսընին օգնեց թավան պահել կրակի վրա։

― Չեն բացվում, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես ուզում եմ գնալ տուն։

― Սպասիր, ― ասաց Նենսին։ ― Հիմա կսկսեն բացվել։ Հետո մենք կզվարճանանք։ ― Նա նստել էր կրակի մոտ։ Լամպի պատրույգն այնքան էր բարձրացված, որ սկսեց ծխալ։

― Ւնչո՞ւ մի քիչ չես իջեցնում, ― ասացի ես։

― Էսպես լավ է, ― ասաց Նենսին։ ― Ես կմաքրեմ։ Դուք սպասեք։ Հատիկները հիմա կբացվեն։

― Չեմ հավատում, թե կբացվեն, ― ասաց Քեդդին։ ― Մենք պետք է տուն գնանք։ Նրանք կանհանգստանան։

― Չէ, ― ասաց Նենսին։ ― Հիմա կբացվեն։ Դիլսին նրանց կասի, որ ինձ հետ եք։ Ես ձեզ համար երկար ժամանակ աշխատել եմ։ Նրանք բան չեն ասի, որ եկել եք տունս։ Սպասեք, հիմա հատիկները կսկսեն բացվել։

Ջեյսընի աչքերի մեջ ծուխ լցվեց, ու նա սկսեց լաց լինել։ Նա թավան գցեց կրակի վրա։ Նենսին մի թաց լաթ բերեց ու դրանով մաքրեց Ջեյսընի դեմքը, բայց Ջեյսընը շարունակեց լաց լինել։

― Սուս, ― ասաց Նենսին։ ― Սուս։ ― Ջեյսընը ձայնը չէր կտրում։ Քեդդին թավան վերցրեց կրակի վրայից։

― Այրվել են, ― ասաց նա։ ― Մի քիչ էլ եգիպտացորեն բեր, Նենսի՛։

― Դու բոլորը լցրե՞լ էիր, ― հարցրեց Նենսին։

― Այո, ― ասաց Քեդդին։ Նենսին նայեց Քեդդիին։ Հետո վերցրեց թավան, բացեց, սևացած եգիպտացորենը լցրեց գոգնոցի մեջ ու սկսեց հատիկները ջոկել իր երկար, թուխ ձեռքերով։ Մենք նայում էինք նրան։

― Էլ չկա՞, ― հարցրեց Քեդդին։

― Կա, ― ասաց Նենսին, ― կա։ Նայիր, սրանք վառված չեն։ Մենակ թե պիտի․․․

― Ես ուզում եմ գնալ տուն, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես նրանց կասեմ։

― Լռիր, ― ասաց Քեդդին։ Մենք բոլորս լուռ էինք։ Նենսիի գլուխն արդեն շրջված էր սողնակով փակված դռան կողմը, աչքերը լիքն էին լամպի կարմիր լույսով։ ― Մարդ է գալիս, ― ասաց Քեդդին։

Նենսին սկսեց նորից այն ձայնը հանել, ոչ բարձր․ նստել էր կրակի մոտ ու երկար ձեռքերը կախված էին ծնկների արանքում։ Հանկարծ նրա դեմքին հայտնվեցին քրտինքի խոշոր կաթիլներ։ Դրանք սկսեցին հոսել ցած, իրենց հետ տանելով կրակի լույսի փոքրիկ, գլորվող, կայծերի պես փայլուն գնդիկներ, և ապա կաթել ծնոտից։

― Նա չի լալիս, ― ասացի ես։

― Ես չեմ լալիս, ― ասաց Նենսին։ Նրա աչքերը փակ էին։ ― Ես չեմ լալիս։ Ո՞վ է գալիս էստեղ։

― Չգիտեմ, ― ասաց Քեդդին։ Նա գնաց դեպի դուռը և դուրս նայեց։ ― Մենք հիմա պետք է տուն գնանք, ― ասաց նա։ ― Հայրիկը գալիս է այստեղ։

― Ես նրան կասեմ, ― ասաց Ջեյսոնը։ ― Դուք բոլորդ ստիպեցիք, որ ես գամ։

Քրտինքը դեռ հոսում էր Նենսիի դեմքով։ Նա աթոռի վրա շրջվեց։ ― Լսեք․ ասեք նրան։ Ասեք, որ մենք պիտի զվարճանանք։ Ասեք, որ ես մինչև լույս ձեզ լավ կնայեմ։ Ասեք, որ թողնի գամ ձեր տուն ու քնեմ հատակին։ Նրան ասեք, որ ինձ մահճակալ պետք չի։ Մենք կզվարճանանք։ Հիշո՞ւմ եք՝ անցած անգամ ինչքան զվարճացանք։

― Ես չզվարճացա, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Դու ինձ նեղացրիր։ Դու ծուխ լցրիր իմ աչքերը։

Հայրիկը ներս մտավ։ Նա նայեց մեզ։ Նենսին նստած մնաց։

― Ասեք, ― ասաց նա։

― Մեզ Քեդդին ստիպեց գալ այստեղ, ― ասաց Ջեյսընը։ ― Ես չէի ուզում։

Հայրիկը մոտեցավ կրակին։ Նենսին նայեց հայրիկին։ ― Չե՞ս կարող գնալ մորաքույր Ռեյչելի մոտ ու մնալ այնտեղ, ― ասաց հայրիկը։ Նենսին, ձեռքերը ծնկների արանքում պահած, նայեց հայրիկին։ ― Հիսուսն այստեղ չէ, ― ասաց հայրիկը։ ― Այլապես ես նրան կտեսնեի։ Մոտերքում ոչ ոք չկար։

― Նա փոսի մեջ է, ― ասաց Նենսին։ ― Փոսի մեջ սպասում է։

― Հիմարություն, ― ասաց հայրիկը։ Նա նայեց Նենսիին։ ― Ի՞նչ գիտես, որ եկել է։

― Նշանից իմացա, ― ասաց Նենսին։

― Ի՞նչ նշան։

― Որ ներս մտա, նշանը սեղանին էր։ Խոզի ոսկոր էր, վրան՝ արնոտ միս։ Լամպի մոտ էր դրված։ Նա դրսում է։ Հենց որ դուք դուրս գաք, իմ վերջը կգա։

― Ո՞ւմ վերջը կգա, Նենսի՛, ― հարցրեց Քեդդին։

― Ես բամբասկոտ չեմ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Հիմարություն, ― ասաց հայրիկը։ ― Դուռը փակիր, քեզ տանենք մորաքույր Ռեյչըլի մոտ։

― Օգուտ չունի, ― ասաց Նենսին։ Նա այժմ չէր նայում հայրիկին, հայրիկն էր նայում նրան, նրա երկար, թույլ, շարժվող ձեռքերին։

― Ի՞նչ օգուտ հետաձգելուց։

― Հապա ի՞նչ ես ուզում անել, ― ասաց հայրիկը։

― Չգիտեմ, ― ասաց Նենսին։ ― Ոչ մի բան էլ չեմ կարող անել։ Մենակ կարող եմ հետաձգել։ Բայց օգուտ չունի։ Երևի էդ ինձ է պատկանում։ Էն, ինչ որ պիտի ստանամ, իմ բաժինն է։

― Ի՞նչ պիտի ստանաս, ― հարցրեց Քեդդին։ ― Ի՞նչն է քոնը։

― Ոչինչ, ― ասաց հայրիկը։ ― Դուք պետք է քնեք։

― Ինձ Քեդդին ստիպեց գալ, ― ասաց Ջեյսընը։

― Գնա մորաքույր Ռեյչըլի մոտ, ― ասաց հայրիկը։

― Օգուտ չունի, ― ասաց Նենսին։ Նա նստած էր կրակի առաջ, արմունկները ծնկներին, երկար ձեռքերը ծնկների արանքում։ ― Ձեր սեփական խոհանոցն էլ չի փրկի։ Թե ձեր երեխեքի սենյակում, հատակին քնեի, մյուս առավոտ լրի արնոտ․․․

― Լռիր, ― ասաց հայրիկը։ ― Դուռը փակիր, լամպը հանգցրու և պառկիր քնելու։

― Ես մթից վախենում եմ, ― ասաց Նենսին։ ― Վախենում եմ, որ էդ պատահի մութ տեղում։

― Հո չե՞ս նստելու հենց այսպես, լամպն էլ վառած, ― ասաց հայրիկը։ Նենսին նորից սկսեց այն ձայնը հանել, նստած կրակի առաջ, ձեռքերը ծնկների արանքում։ ― Ահ, նզովք, ― ասաց հայրիկը։ ― Գնանք երեխաներ։ Քնելու ժամանակն է։

― Հենց որ դուք գնաք, ես կորած եմ, ― ասաց Նենսին։ Նա այժմ ավելի հանգիստ էր խոսում․ դեմքը և ձեռքերը նույնպես ավելի հանգիստ էին երևում։ ― Դագաղի փողը պարոն Լավլեդիին եմ պահ տվել․․․

Պարոն Լավլեդին մի կարճահասակ, կեղտոտ մարդ էր, որ հավաքում էր նեգրերի ապահովագինը։ Ամեն շաբաթ առավոտ նա մտնում էր խրճիթները՝ նեգրերից տասնհինգական սենթ վերցնելու։ Նա կնոջ հետ ապրում էր հյուրանոցում։ Մի առավոտ նրա կինը ինքնասպան եղավ։ Նրանք մի երեխա ունեին, մի փոքր աղջիկ։ Կնոջ ինքնասպանությունից հետո պարոն Լավլեդին երեխայի հետ հեռացավ քաղաքից։ Մի֊երկու շաբաթ անց նա վերադարձավ մենակ։ Մենք նրան տեսնում էին շաբաթ առավոտները նրբանցքներում ու փողոցներում շրջելիս։

― Հիմարութուն, ― ասաց հայրիկը։ ― Վաղը առավոտյան ես քեզ խոհանոցում կտեսնեմ։

― Կտեսնեք էն, ինչ֊որ կտեսնեք, ― ասաց Նենսին։ ― Բայց աստծուց է կախված, թե էդ ինչ կլինի։

Մենք նրան թողեցինք կրակի առաջ նստած։

― Արի, սողնակը գցիր, ― ասաց հայրիկը։ Սակայն Նենսին չշարժվեց։ Չնայեց մեզ։ Լուռ նստել էր լամպի ու բուխարիկի միջև։ Նրբանցքով որոշ տարածություն անցնելուց հետո, մենք ետ նայեցինք ու բաց դռնից տեսանք նրան։

― Հայրի՛կ, ― ասաց Քեդդին։ ― Ի՞նչ է լինելու։

― Ոչինչ, ― ասաց հայրիկը։ Ջեյսընը նստած էր հայրիկի ուսերին և բոլորիցս բարձր էր։ Մենք իջանք խանդակը։ Ես այն զննեցի, բայց շատ բան չէր երևում․ լուսնալույսն ու ստվերները խճճվել էին։

― Եթե Հիսուսն իսկապես այստեղ թաքնված է, ուրեմն մեզ տեսնում է, չէ՞, հայրի՛կ, ― ասաց Քեդդին։

― Նա այստեղ չէ, ― ասաց հայրիկը։ ― Նա վաղուց գնացել է։

― Ինձ դո՛ւք ստիպեցիք գալ, ― ասաց Ջեյսընը։ Երկնքի ֆոնին գծագրված հայրիկի կերպարանքը թվում էր, երկու գլուխ ուներ․ մեկը փոքր, մյուսը՝ մեծ։ ― Ես չէի ուզում գալ։

Մենք խանդակից դուրս եկանք։ Նենսիի տունը և բաց դուռը դեռ երևում էին, բայց Նենսին, որ դուռը բաց թողած նստել էր, չէր երևում։ ― Ես ուղղակի հոգնել եմ, ― ասում էր նա։ ― Ես ուղղակի նեգր եմ։ Էդ իմ մեղքը չի։

Բայց մենք դեռ լսում էինք Նենսիին, որովհետև հենց որ մենք խանդակից դուրս եկանք, նա նորից սկսեց ոչ երգելու ու ոչ էլ չերգելու ձայն հանել։

― Հիմա ո՞վ մեզ համար լվացք կանի, հայրի՛կ, ― ասացի ես։

― Ես նեգր չեմ, ― ասաց Ջեյսընը։ Նրա գլուխը հայրիկի գլխից էլ բարձր էր։

― Դու ավելի վատն ես, ― ասաց Քեդդին։ ― Դու բամբասկոտ ես։ Եթե ճանապարհին մի բան դուրս ցատկեր, դու նեգրից էլ շատ կվախենայիր։

― Չէի վախենա, ― ասաց Ջեյսընը։

― Լաց կլինեիր, ― ասաց Քեդդին։

― Քեդդի՛, ― ասաց հայրիկը։

― Լաց չէի լինի, ― ասաց Ջեյսընը։

― Վախկո՛տ կատու, ― ասաց Քեդդին։

― Քենդե՛յսի, ― ասաց հայրիկը։