[[Կատեգորիա:Արձակ]]
Լռեց․ կէս ժամ անընդհատ խօսեր էր ու հիմա— Է՜յ, գրպանէն ճմռթկած սիկառ մը հանելով վառեց իր առջեւ գտնուող կրակարանէն։ Յետոյ սիկառէն երկար շունչ մը քաշելով շարունակեց․ելիր նայինք երիտասարդ, բացօթեայ պանդոկը կը փակենք։
— Ահա այսպէս բարեկամ։ Այս վիճակիս հասնելէ վերջ ալ Հանրային պարտէզին պահապանն էր, որ կʼարթնցնէր երիտասարդը։ Ան կը ճանչնար իր բոլոր բարեկամներս ու ծանօթներս լքեցին զիս։ Ու հիմա, պարտատէրէս զատ, մեր դուռը զարնող մը չկայ։ Երկու ամիս յաճախորդները եւ գիտէր անոնց գրաւած նստարանները։ Եւ ամէն գիշեր պարտէզին դռները փակելէ առաջ ամսականս ալ կտրեցին գործարանէն, ըսելով որ, ըստ տրուած ռաբօրին, արկածը լոկ «անուշադրութեան» արդիւնք է եղեր։մէկ մէկ կʼարթնցնէր զանոնք։
ԱյսպէսԵրիտասարդը արթնցաւ։ Ելաւ նստարանէն ու դրան ճամբան բռնեց, երկու ամիս առաջ ալ, կատարուած քննութեան արդիւնքը տեղեկացնող նամակով մը, չորս մատերուս իբր «փոխարժէքը» հինգ հարիւր ոսկին ստանալու համար կանչեցին զիս։առանց գիտնալու թէ ո՞ւր պիտի երթար։ Ցուրտ էր։ Ակռաները իրարու կը զարնուէին։
Յետոյ, առողջ մնացած ձախ ձեռքովը կրակարանին վրայի շագանակները շտկելով, աւելցուց․Կը քալէր… ոտքերը կը տանէին զինքը։ Ու՞ր․ չէր գիտեր․ այս միջոցին արդէն բոլոր կեանքը անորոշութեան մէջ կʼանցնէր։ Ստամոքսէն տարօրինակ ձայներ կը բարձրանային․ զգաց —աւելի ճիշդ՝ յիշեց— որ անօթի էր… ընբոստութեան ձայներ կը բարձրանային ստամոքսէն…
— Երկուշաբթի օր պատահեցաւ արկածը։ Շաբաթ իրիկուն առած դրամս չէր բաւած տան ծախքերուն Քաջութի՛ւն սիրելի ստամոքս, ըսաւ ինքնիրեն, քաջութի՛ւն, քաջաբար կռուղ անօթութեան դէմ, եթէ կʼուզես ինծի արժանի ստամոքս մը ըլլալ… այո՛, այո՛ սիրելի ստամոքս, խեղճ ու չէի կրցած մսավաճառին հաշիւը մաքրել։ Մենք մսավաճառին հետ գործ չէինք ունեցած երկար դատարկ ստամոքս… այսպիսի տագնապալի ատենմը, բայց վերջերս բժիշկները հիւանդ զաւկիս համար միս յանձնարարած էին…ըմբոստանալու բնաւ տեղ չկայ։
Չերկարենք, առ Բայց ստամոքսը կոկորդն ի չգոյէ դրամի, ստիպուեցայ այդ իրիկուն ետեւի փողոցէն տուն երթալ։ Մսավաճառին վճարուելիք գումարով հազիւ յաջողեցայ գնել տղուս դեղերը…։վեր իր սպառնալիքները կը տեղացնէր։
Կիրակին չարչարանքի — Ասիկա միայն այսօր չէ, կʼըսէր, ամէն օր աս այսպէս է։ Առտուն շերտ մը եղաւ մեզ բոլորիս համար։ Երկուշաբթի առաւօտ երբ գործի կʼերթայիչոր հաց, դէմ առ դէմ գտայ ինքզինքս մսավաճառին հետզոր կէս ժամէն կը մաքրեմ… ու յետոյ ամբողջ քասնըերկուքուկէս ժամ պարապ… Օր մը աշխատելէ պիտի հրաժարիմ ու աղիքներդ անգործութեան պիտի դատապարտեմ… Այո՛, օր մը չէ օր մը, որ իմաստալից կերպով բարեւեց զիս։ Հասկցայ թէ ինչ ըսել կʼուզէր… բայց ի՞նչ կրնայի ընել։ընելիքս ա՛ս է…
Մինչեւ կէսօր աշխատեցայ։ Քնատ էի։ Կիրակի գիշեր պզտիկը մինչեւ լոյս չէր քնացուցած կինս ու զիս։ Աչքերս — Ի՛նչ կʼուզես՝ ըրէ՛, պատասխանեց երիտասարդը բարկացած։ Արդէն այս օրերս ես ալ քեզի պէտք չունիմ… երիկամներուս ճամբան լիովին կը փակուէին ու հազար տեսակ մտածումներ խժալուր պայքար բաւէ ինծի, քանի որ ջուրէն զատ բան մը չեմ կարող ճարել։ Բայց եթէ պէտք ըլլայ, այն ատեն կը մղէին զանկիս մէջ։համաձայնինք անշուշտ։
Կէսօրէն վերջ, դեռ նոր սկսեր էինք գործի, երբ մեքենան, չեմ գիտեր ինչպէս, կտրեց տարաւ աջ ձեռքիս չորս մատները։Յետոյ աւելցուց․
Մնացեալը պատմած եմ քեզի։— Ի՞նչ կʼուզես որ ընեմ, գողնա՞մ, սպաննե՞մ… ա՜խ, ոչ, սիրելի ստամոքսս, գիտեմ որ դուն ալ ինծի պէս ես, չես ընդունիր այդ արիւնով ու անէծքով շաղախուած հացը… Կը նախընտրես գալարուիլ անօթութենէ…
Թշուառականները այդ կէս օրականս անգամ կերան։ Այո՛, բարեկամս, կերան․ ըսելով թէ դեղի եւ ինքնաշարժի տուեր էին այդ դրամը։ Այդ մարդոց սիրտերը դրամի համար է որ Ստամոքսը լռեց համակերպութեամբ։ Մինչ երիտասարդը կը բաբախեն միայն․ պիտի քաշուէի՞ն ստելէ։ Անշուշտ ո՛չ։խորհէր․
Երբ գրասենեակ մտայ ու տնօրէնը հաշիւս վճարեցԴպրոցին մէջ իրեն սորվեցուցեր էին, սրտցաւ արտայայտութիւն մը պարտադրելով իր դէմքին, հարցուց թէ ի՞նչ ընել մտադիր էի այդ դրամով…մարդուս ստամոքսը կրնար մէկ, մէկուկէս քիլօ ուտելիք պարունակել… մինչ իր խեղճ ստամոքսը մէկ շաբթուան մէջ հազիւ կը գտնէր այդքանը։
Դրամին մեծագոյն մէկ մասը հիւանդ զաւկիս համար ծախսեցի, բայց չկրցայ փրկել զայն։ Ու երբ դրամիս վերջին տասնոցն ալ գնաց, տեսայ Յանկարծ զգաց որ դէմս դժբախտ կինս մնացեր էր միայն կաթնկեր փոքրիկի մը հետ։ Եւ սակայն, ամենէն սարսափելին, մեր առջեւ գտնուող մութ ապագան էր։խլրտումներ տեղի կʼունենային դարձեալ իր ստամոքսին մէջ։
Վիշտն ու յուսահատութիւնը մեզի հաց չբերին ու կինս պատրաստուեցաւ աշխատիլ թրիքօթաժի գործարանի մը մէջ։ Կարճ ժամանակ մը վերջ— Է՜հ, սակայնալ համը փախցուցիր, բաթրօնը ուզեց օգտուիլ կնոջս ընկճուած վիճակէն ու աւելի տարբեր բաներ պահանջեց անկէ։ Ի վերջոյըսաւ երիտասարդը զայրացած․ ապերա՛խտ, երբ տեսաւ թէ անկարելի էր իր բաղձանքներուն իրականացումըգիտես որ ունեցած ատենս բան մը չխնայեցի քեզմէ։ Յետոյ, ճամբեց զայնինչո՞ւ այդքան խստապահանջ կը դառնաս, առարկելով քանի որ գիտութիւնը կʼընդունի թէ երիտասարդ աղջիկներուն չափ «շուտ չէ ձեռքը»։մարդ կրնայ միայն ջուրով քառասուն օր ապրիլ։
Այդ օրերուն պահ մը մտադրեցի սպաննել այդ թռուառականը, Պողոտան հասեր էր։ Հակառակ որ ոչ մէկ բանէ զրկուած ըլլալով հանդերձ, յանդգնած կէս գիշեր էր իմ միակ սեփականութեանս ձեռք երկարել։ Յետոյ, սակայնփողոցները տակաւին լեցուն էին մարդմոցմով։ Սա ինքնաշարժին մէջ բազմած, մտաբերեցի որ այդ պարագայինմուշտակներու եւ հաստ վերարկուներու մէջ թաղուած էակներն ալ մարդեր էին իրեն պէս։ Սա ուրախ զուարթ, անգիտակցաբարկատակելով անցնող երիտասարդներու խումբն ալ մարդմոցմէ կը բաղկանար։ Սա անկիւնը կծկտած ծաղկավաճառ պզտիկ աղջիկն ալ մարդ մըն էր… Ի՛նքն ալ, ես իմ ձեռքովս կինս պիտի դնէի գէշ ճամբու վրայ։ Բնական ի վերջոյ, «մարդ» մըն էր ատիկա․ կին մը, որուն ամուսինը բանտը կը գտնուի եւ չունի որեւէ նեցուկ, կը սայթաքի անշուշտ…իր կարգին…
Ի վերջոյ որոշեցի պիստակավաճառ ըլլալ։ Հիմա, փառք Աստուծոյ, գէշ աղէկ կʼապրուինք։ Ձմեռը սակայն, ինչպէս կը տեսնես, շատ դժուար է կենալ այս անպատսպար տեղը… տեսնենք թէ որքան պիտի տոկանք։ Էհ, ի՞նչ ընենք, դիւրին չէ մէկ ձեռքով ապրուստը շահիլ նման ժամանակի Լճացած ջուրի մը մէջ… Տեսմէջ չկոխելու համար, ահա՛, ժամը քանի՞ն է․ տասնըմէկուկէ՛ս․ քիչ իր նիհար սրունքներուն ներած ուժովթ ցատկեց։ Դատարկ ստամոքսը սարսափելի խիթեր պատճառելով անգամ մը վերջ կէս գիշեր, եւ ես տակաւին երեքուկէս ոսկիի բան ծախած եմ։ Ինչի՞ս կը բաւէ․ իմ ծախքի․ս, վառուած ածուխի՞ն, շագանակներուն ու պիստակներուն դրամի՞ն թէ տնեցիներուն ապրուստին… Չէ, բարեկամեւս ցնցուեցաւ փորին մէջ։ Բայց, չէչխօսեցաւ․ ալ չէր ուզեր խօսիլ, ասանկ ատեններ ապրիլը մեռնելէն աւելի դժուար է…։ալ չէր կրնար խօսիլ։
Դիմացի պառէն շքեղօրէն հագուած զոյգեր կʼելլէին ու ինքնաշարժով կʼանհետանային։Սկսաւ դիտել ցուցափեղկերը, որոնք լեցուն էին ամէն տեսակ հագուստներով, խաղալիքներով եւ ուտելիքներով։
— Կը տեսնե՞ս, պառէն դուրս ելլողներուն ծաղիկ երկարող սա կինը, հարցուց պիստակավաճառը։ Ամուսինը որմնադիր էր, անցեալ տարի աբարթըմանի մը նորոգութեան միջոցին ինկաւ ու մեռաւ։ Հիմա, խեղճ կինը, այսպէս ծաղիկ ծախելով կʼապրի ու կʼապրեցնէ իր մէկ հատիկ զաւակը…Սա խոշոր կաղապարները շոքոլա էին։ Բաւական գիտութիւն ունէր անոնց մասին․
ՀիմաՇոքոլան կաթով, սակայնշաքարով ու քաքաոյով կը շինեն, քեզի ցոյց պիտի տամ մետայլին միւս կողմըկը մտածէր։ Առանց շաքարի շոքոլա ալ կայ… Անոր սիրահարներն ալ զատ են։ Աշխարհահռչակ շոքոլայի գործարաններու անուններն ալ յիշեց։ Սակայն, եթէ ճիշդը ըսել պէտք էր, տես ահա պառէն դուրս ելլող սա նոր զոյգը։ Կինը, անցեալ տարի ամուսնացաւ յիսունը անցուկ մեծահարուստի վայրկեանին շերտ մը հետ, մինչ ինքը հազիւ երեսուն տարեկան է… կարեւորը դրամն է, չէ՞։ Հիմա, ամուսինը չէ մեռած, ամուսնալուծուած հացն ալ չեն եւ անոր թեւ տուած մարդը շոքոլայի չափ յարգի պիտի անցնէր իր էրկանը ամենամտերիմ բարեկամներէն մէկն է։ստամոքսին համար։
Պիստակավաճառը չխօսեցաւ այլեւս։Քովնտի փողոցներէ մարդիկ կʼելլէին ճօճելով։ Երգերու կտորներ կը թափթփէին անոնց շրթներէն աններդաշնակ եղանակներով ու ալքոլի բարկ հոտ մը կը տարածուէր ամէն կողմ։ Երկու անցորդներ քիչ առաջ խմուած գինիին գովքը կը հիւսէին իրարու։ Ուրիշ երկու անցորդներ ալ կը տրտնջային․
Դանդաղ շարժումով ոտքի ելաւ, ունեցածը չունեցածը կողովի մը մէջ լեցուց, ձախ ձեռքով կռնակը զարկաւ ու կրակարանն ալ աջ թեւը անցընելով, գնաց։— Նորէն ամէն բան պիտի սղէ եղեր…
Բաւական ժամանակ այդ կողմերը գործ չունեցայ։ Օր — Որո՛ւ հոգ… մենք չոր հացէ զատ բան մը, երբ դարձեալ անցայ անկէ, պիստակավաճառը չտեսայ իր տեղը։ Անգամ մըն ալ, փետրուարին էր կարծեմ, անցայ․ կին մը կար միեւնոյն տեղը, որ խորոված շագանակներ կը ծախէր։ Հարցուցի իրեն թէ ի՞նչ եղեր էր այն մարդը։տեսած չունինք արդէն…։
— Մինչեւ Նոյեմբեր հազիւ դիմացաւԴատարկապորտը կը քալէր լեցուն եւ լուսաշող ցուցափեղկերու առջեւէն… եւ ստամոքսը կը գալարուէր աւելի ու աւելի սաստկութեամբ…։ Երիտասարդը, ըսաւ կինը յուզուած։ Յետոյ ձեռքը ցուրտէն քանկրէն եղաւյանկարծ, հիւանդանոց տարինք, նախ արմուկէն կտրեցին թեւը, յետոյ ուսէն։ Արդէն անկէ վերջ ալ աւելի չապրեցաւ։ Զաւակս մեռաւ այն օրերուն։յիշեց իր մեծ մօրը մէկ պատմութիւնը․
Ծաղկավաճառ կինը հարցուցի։«Հի՜ն, շատ հին ժամանակները, իշխան մը կայ եղեր։ Այս իշխանը, իր մէկ մանկլաւիկին առաջարկով, օր մը իր հօրը հպատակները տեսնելու կʼելլէ։
Փողոցէ մը անցած միջոցին կը տեսնէ որ փոքրիկ տղեկ մը կու լայ։ Իշխանը մանկլաւիկին կը հարցն թէ ինչո՞ւ կու լայ պզտիկը․ — Անոր ալ զաւակը մեռաւ այս ձմեռՀաց չունի, հաց կʼուզէ, կը պատասխանէ մանկլաւիկը, ուզելով դաս մը տալ իր հպատակներուն տառապանքներուն անգիտակից իշխանին։ — Հա՞ց, ատոր համար կու լա՞ն, կʼըսէ իշխանը զարմացած։ Բայց, Տէր Աստուած, եթէ հաց չունի՝ ինչո՞ւ կարկանդակ չʼուտէր…»։ Կարկանդակ… կարկանդակ, ինչ տխմար մարդ է եղեր սա իշխանը… կը խորհի երիտասարդը ու կը շարունակէ յառաջանալ։ Քանի մը քայլ անդին ոստիկան մը կը կեցնէ զայն․ — Քովնտի փողոց մը մտիր, երիտասարդ, ըսաւ։ Ինքն ալ օր չե՞ս գիտեր որ դատարկապորտներուն արգիլուած է այստեղերը դեգերիլ։ Երիտասարդը կը ժպտի ու կը մտնէ մութ փողոցէ մը գնաց եւ ա՛լ չեկաւ։ներս…
:::::<i>Այսօր</i>
:::2007.1102.19471948