Changes

==== Գլուխ առաջին. Անսպասելի Նորանոր հանդիպումներ ====

Ֆրոդոն արթնացավ, բաց արեց բացեց աչքերն ու իսկույն հասկացավ, որ մահճակալի վրա է պառկած: Սկզբում մտածեց, որ արթնացել է երկար ու տհաճ երազից հետո. նա հիմա էլ դեռ լրիվ ուշքի չէր եկել: Այսպես, ուրեմն նա տանն է, և ճանապարհորդությունը երազու՞մ է տեսել: Կամ, գուցե, նա երկար ժամանակ հիվանդ հիվա՞նդ է եղել: Բայց նրա վերևում ուշադրությունը գրավեց անսովոր ու տարօրինակ առաստաղ էր. առաստաղը՝ բարձր, տափակ, վարպետորեն փորագրանախշված գերաններով: Ֆրոդոն բոլորովին չէր ուզում վեր կենալ. փափուկ անկողնում հանգիստ պառկած, նա դիտում էր պատերին ընկած արևի ցոլքերը և լսում հեռավոր ջրվեժի աղմուկը:

— Այս որտե՞ղ եմ... Հիմա ժամը քանի՞սն է,— բարձրաձայն հարցրեց նա, նա՝ դիմելով առաստաղին նայելով:

— Էլրոնդի դղյակում,— լսվեց պատասխանը: — Իսկ հիմա Հիմա մեզ մոտ առավոտ է, ժամը տասըտասնմեկը: Հոկտեմբերի քսանչորսի առավոտը, եթե դու այդ էլ ես ուզում իմանալ:

— Գանդա՜լֆԳենդա՜լֆ,— տեղից քիչ բարձրանալովնստելով, բացականչեց Ֆրոդոն:

Ֆրոդոն լռեց ու նորից պառկեց: Նա չափազանց հարմարավետ ու խաղաղ էր զգում իրեն և տրամադրություն չուներ վիճելու, իսկ ամենագլխավորը՝ քաչ քաջ գիտեր, որ Գանդալֆին Գենդալֆին վեճի մեջ հաղթել չի կարող: Նա վերջնականապես արթնացավ և աստիճանաբար վերհիշեց ճանապարհորդության ահավոր փուլերը: Կարճ . կարճ ճանապարհը Հավերժական Անտառով, փախուստը «Սիգարշավող պոնի» Պոնի» պանդոկից և իր խելահեղ արարքըԹխպամած լեռան ստորոտի ձորակում, երբ Զավերտի լեռնագոգում մատին հագավ Մատանին: Մինչ նա խորհում էր այդ բոլոր իրադարձությունների մասին և ճգնում էր, սակայն ապարդյուն, հիշել, թե ինչպես է ընկել այստեղ՝ Ազատք, Գանդալֆը Գենդալֆը լռելյայն փստացնում էր ծխամորճը, ծխամորճը՝ պատուհանից դուրս փչելով ծխի քուլաները:

— Իսկ ու՞ր է ՍամըՍեմը,— դադարից հետո վերջապես հարցրեց Ֆրոդոն: — Եվ մյուսները... նրանց հո բան չի՞ պատահել...

— Հանգստացիր, նրանք բոլորը ողջ առողջ են,— պատուհանից շրջվելով, շրջվելով՝ պատասխանեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Իսկ Սամը Սեմը հերթապահում էր քո մահճի մոտ, մինչև ես չքշեցի նրան հանգստանալու: Կես ժամա ժամ առաջ նա գնաց քնելու:

— Բայց ի՞նչ տեղի ունեցավ Գետանցումի գետանցումի մոտ,— զգուշորեն Գանդալֆին Գենդալֆին հարցրեց Ֆրոդոն: — Երբ մենք թաքնվելով գնում էինք դեպի Ազատք, Այն ժամանակ աշխարհն ինձ ինչ-որ տեսիլքային էր թվում, իսկ հիմա համարյա ոչինչ չեմ հիշում:

— ՉէԱմեն ինչ ճիշտ է, չէ՜ մի... — հաստատեց Գենդալֆը: — Դու ախր արդեն կերպարանափոխվում էիր, ուրվական էիր դառնում՝ դառնում ուսիդ վերքի պատճառով: Այդ վերքը քիչ էր մնում քո վերջը տար: Մի երկու ժամ էլ ուշ հայտնվեիր Գետանցումի գետանցումի մոտ, քեզ արդեն ոչ ոք փրկել չէր կարողանա: Եվ այնուամենայնիվ դու զարմանալի քաջ ու դիմացկուն դուրս եկար՝ եկար. փա՛ռք ու պատի՛վ քեզ, իմ թանկագին հոբի՛թ... Գերեզմանոցում դու քեզ ուղղակի քաջի պես ես պահել, իսկ դա իրոք, վտանգավոր պահ էր, հնարավոր է, ամենավտանգավորը ողջ ճամփորդության ընթացքում: Ափսոս, որ Զավերտի Թխպամածի մոտ ենթարկվել ես թշնամուն:

— Ես տեսնում Տեսնում եմ, որ քեզ շատ բան է հայտնիիմ մասին ամեն ինչ գիտես: — Ֆրոդոն զարմացած նայեց ԳանդալֆինԳենդալֆին: — Գերեզմանոցի մասին դեռ ոչ ոքի չեմ պատմել, սկբում վախենում էի դրա մասին հիշել, իսկ հետո մենք բոլորս այնքան բան կատարվեց, որ պատմություններով զբաղվելու ժամանակ չունեինք: Եվ հանկարծ, պարզվում է, որ դու ամեն ինչ այդ մասին գիտես...

— Դու քնիդ մեջ խոսում էիր,— բացատրեց նրան Գանդալֆըհրաշագործը,— ես էլ առանց դժվարության հետազոտեցի քո հիշողությունը: Դրա փոխարեն Բայց դու հիմա անհանգստանալու ոչինչ չունեսմի անհանգստացիր: Ճիշտ է, ես ասացի, որ դու հիմարություններ ես արել, բայց իրականում այդպես չեմ մտածում: Դուք ձեզ հրաշալի եք պահել. և՛ դու, և՜ քո բարեկամները՝ չնայած երբեմն այնքան էլ խելամիտ չեք եղելբարեկամները: Բայց դուք բավականին խիզախություն եք ցուցաբերել, ձեռնարկելով այդ հեռավոր Հաղթահարել այդպիսի դժվարություններ ու վտանգավոր ճանապարհորդությունը այդքան հեռու գնալ, այն էլ Մատանիով, որը քեզնից խլելու համար ոտքի է ելել Թշնամին, դա իսկական քաջագործություն է:

— Առանց Պանդուխտի մենք այստեղ չէինք հասնի,— խոստովանեց Ֆրոդոն: — Բայց որտե՞ղ էիր դու: Առանց քեզ ես չգիտեի ինչ որոշելանել:

— Ինձ ուշացրին,— պատասխանեց Գանդալֆը: Գենդալֆը,— Եվ և դա կարող էր մեզ բոլորիս կործանել: Բայց դե ոչ մի բանում հաստատ համոզված չեմՍակայն, հնարավոր էիմ կարծիքով, որ ամեն ինչ դեպի լավն ի շահ մեզ է շուռ եկելդասավորվել:

— Մի շտապիր, կիմանաս: Այսօր քեզ շատ խոսել չի կարելի... և շատ լսել՝ որպեսզի չհոգնես: Էլրոնդն այդ կարծիքին է,— եզրափակեց հրաշագործը:

— Բայց ախր խոսելն ու լսելն ավելի լսելը մտածելուց հեշտ է, քան մտածելը: Մտածելն, ախր, հոգնեցուցիչ է,— առարկեց Ֆրոդոն: — Մտածելը հոգնեցուցիչ է: Ես արդեն, ինչպես տեսնում ես, ուշքի արթնացել եմ եկել և բազմաթիվ անհասկանալի իրադարձություններ եմ վերհիշում, որոնց մասին պետք է մտածեմ: Քեզ ի՞նչը ուշացրեց, գոնե այդ ինձ բացատրիր:

— Ամեն ինչ իր ժամանակն ունի,— պատասխանեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Երբ առողջանաս, մենք Խորհուրդը Խորհուրդ կհավաքենք և այնտեղ բացարձակապես ամեն ինչ կիմանաս: Իսկ այժմ քեզ միայն մի բան կասեմ. ինձ դավադրաբար թակարդն էին քաշում:

— Քե՞զ,— անվստահությամբ զարմացած հարցրեց Ֆրոդոն:

— Այո, ինձ, Գանդալֆ Գենդալֆ Մոխրագույնին, թակարդն էին ուզում գցել,— հաստատեց հրաշագործը: — Աշխարհում շատ հզոր ուժեր կան, որոնցից մի քանիսի առջև նույնիսկ ես ստիպված եմ լինում նահանջել: Ոմանց Իսկ ոմանց հետ նախկինում հանդիպելու առիթ չէի չեմ ունեցել: Բայց այժմ մեծ ճակատամարտից չես խուսափիիմ ժամանակը մոտ է: Մորգուլյան Ուրվական Արքան ու նրա Սև Հեծյալները Հեծյալներն անցել են Անդուինը: Իսկ դա նշանակում է՝ պատերազմ է սպասվում:

— Ստացվում է, որ դու Հեծյալների մասին ավելի շուտ գիտեիրգիտեի՞ր, մինչև իմ նրանց հետ հանդիպելը:

— Գիտեի՛ և մի անգամ քեզ ասել եմ նրանց մասին, որ Սև Հեծյալները Մատանու Մատանեկիր Ուրվականներն են, Սև Մատանիների Տիրակալի ինը սպասավորները: Բայց ես չգիտեի, որ նրանք նորից հայտնվել են, այլապես քեզ Հոբիթստանից անմիջապես դուրս կտանեի: Թշնամու սպասավորների մասին ինձ հայտնի դարձավ հունիսին, քեզանից բաժանվելուց հետո... բայց Բայց այդ մասին կիմանաս քիչ հետո: Ինձ ուշացրին հեռու հարավում, և կործանարար դժբախտություններից մեզ ազատեց Արագորնը:

— Այո՛,— ասաց հաստատեց Ֆրոդոն,— առանց նրա մենք կկործանվեինք: Բայց երբ նա հայտնվեց, մենք սկզբում վախեցանք: Իսկ Սամը Սեմն այդպես էլ չհավատաց նրան, համենայնդեպս համենայն դեպս՝ մինչև Գլորֆինդելի հետ հանդիպումը:

— Այդ մասին էլ եմ լսել,— Գանդալֆը Գենդալֆը ժպտաց: — Դեհ, իսկ հիմա արդեն Սամը Սեմը հավատում է նրան:

— Այ դա հիանալի՛ է,— բացականչեց Ֆրոդոն: — Որովհետև Պանդուխտն ինձ դուր է գալիս: Նույնիսկ ավելին՝ ես նրան անկեղծ սիրեցի... Թեպետ նա, իհարկե, տարօրինակ մարդ է, իսկ երբեմն մեզ պարզապես չարագույժ էր թվում: Բայց գիտես, նա հաճախ էր քեզ հիշեցնում: ԱսաԵս առհասարակ չգիտեի, մի՞թե որ մեծ խողովրդի ժողովրդի մեջ այնպիսի մարդիկկան այդպիսինները, ինչպիսին Պանդուխտն է, հազվագյուտ չեն: Ես էլ կարծում էի, որ նրանք ուղղակի մեծ են՝ վիթխարի, կոպտ են , կոպիտ ու ոչ շատ խելոքանխելք: Դե, հասկանում ես, ոմանք բարի են, բայց անխելք, ինչպես Լավր Նարկիսի նմանՆարկիսը, կամ մյուսները՝ հիմար, բայց վտանգավոր՝ վտանգավոր, ինչպես Բիթ Կաղամախի նմանԿաղամախը: Բայց պարզվում է, որ մենք մարդկանց լավ չենք ճանաչում: Չէ՞ որ մեզ մոտ, Հոբիթստանում, համարյա մարդիկ չկան, և մենք նրանց միայն Լեռնամոտում ենք հանդիպում:

— Դուք Դու Լեռնամոտցիներին էլ լավ չեք չես ճանաչում, եթե Լավրին անխելք ես համարում,— քմծիծաղով նկատեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Նրա լեզուն ավելի ճկուն է աշխատում, քան գլուխը, բայց նա յուրովի շատ խելացի է, չկասկածես: Նրան սեփական օգուտները տեսանելի են նույնիսկ երեք տակ աղյուսե պատի միջից՝ այդպիսի ասացվածք ունեն լեռնամոտցիները: Բայց Եվ այնուհանդերձ Միջերկրում Արագորնի, Արաթհորնի որդու պես մարդիկ հազվադեպ են հանդիպում: Անդրծովյան Տիրակալների տոհմը գրեթե մարել է: Կարող է պատահել, Անդրծովի Ասպետներից համարյա չեն մնացելոր Մատանու համար պատերազմը նրանց կյանքում վերջինը դառնա:

— Ուզում ես ասել, որ Պանդուխտի նախնիները դրանք նույն Անդրծովի Ասպետնե՞րն Անդրծովյան Տիրակալնե՞րն են,— սեփական ականջներին չհավատալով բացականչեց Ֆրոդոն: — Նշանակում է , նրանց տոհմը մինչև հիմա չի՞ մարել: Իսկ ես նրան պարզապես թափառականի մեկն էի համարում:

— Թափառակա՞ն,— զայրալից հարցրեց Գանդալֆըբացականչեց Գենդալֆը: — Դե ուրեմն իմացիր՝ դունադանցիները Արևմտյան Ասպետների իմացիր. Դունադանները Արևմուտքի մարդկանց մեծ ցեղի հյուսիսային սերունդներն են: Անցյալում նրանք Նրանք անցյալում էլ էին ինձ երբեմն օգնում էին, իսկ ապագայում մեզ բոլորիս հարկավոր կլինի նրանց օգնությունը՝ օգնությունը, քանզի մենք բարեհաջող հասանք ԱզատքՌիվենդել, բայց մատանուն Մատանուն վիճակված չէ այստեղ հանգչել:

— Ըստ երևույթին , այդպես է,— համաձայնեց Ֆրոդոն: — Իսկ Բայց ես էլ մտածում էի՝ միայն թե ընկնենք մի ցանկություն ունեի՝ ինչքան հնարավոր է արագ ընկնել այստեղ... և Եվ հույս ունեիունեմ, թե որ այլևս ինձ հարկ չի լինի ճանապահը շարունակել: Մի ամբողջ ամիս անցկացրել եմ օտարության մեջ, ճամփաներին, և հիմա լրիվ կշտացած եմ դրանից: Այժմ ուզում եմ ինչպես հարկն է հանգստանալ: — Ֆրոդոն լռեց և աչքերը փակեց: Բայց մի քիչ լռելուց հետո նորից խոսեց: — Ես մտքում հաշվեցի և , ըստ իս , ստացվեց, որ այսօր միայն հոկտեմբերի քսանմեկն է: Որովհետև մենք Գետանցումի մոտ եկանք գետանցումին մոտեցանք քսանին:

— Բավական է,— ասաց ԳանդալֆըԳենդալֆը,— քեզ հոգնել չի կարելի: Էլրոնդը ճիշտ էր... Իսկ ուսդ ինչպե՞ս է...

— Չգիտեմ,— պատասխանեց Ֆրոդոն: — Ճիշտն ասած չեմ զգում: — Նա շարժվեց: — Ոնց որ թե լավ է... — Նա շարժվեց: — Կարծես թե ձեռքս էլ է շարժվում: Երևի ես լրիվ առողջացել եմԱյո, կամաց վերականգնվում է: Ձեռս էլ Ձեռքս արդեն սառը չէ,— ավելացրեց հոբիթը՝ աջ ձեռքով ձախը շոշափելով:

— Հոյակա՜պ է,— ասաց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Դու արագորեն ապաքինվում ես: Շուտով Էլրոնդը թույլ կտա քեզ վեր կենալ՝ այս բոլոր օրերին նա բուժել է քո վերքը...

— Օրերի՞ն,— արմացած զարմացած ընդհատեց նրան Ֆրոդոն:

— Դու այստեղ պառկած ես երեք չորս օր ու չորս երեք գիշեր: Էլֆերը քեզ բերեցին քսանին, քսանի երեկոյան կողմ, իսկ և դու այդպես էլ առանց գիտակցության գալու քնեցիր: Դե դրա Դրա համար էլ բնականաբար քեզ հիմա բնականաբար թվում է, թե այսօր միայն քսանմեկն է: Մենք բոլորս շատ էինք անհանգստացած, իսկ քո հավատարիմ Սամը քեզնից Սեմը քեզանից չի հեռացել ոչ ո՛չ գիշերը, ոչ ո՛չ ցերեկը, թերևս , միայն Էլրոնդի հանձնարարությունները կատարելու համար: Էլրոնդը հմուտ ու և փորձված բուժակ է, բայց Թշնամու զենքը զենքն անողոք է ու մահաբեր: Ես կասկածում էի, որ դաշույնի կտորը ծայրը մնացել է քո սպիացած վերքի մեջ և, ճիշտն ասած, այնքան էլ հույս չունեի, թե կհաջողվի այն հայտնաբերել ու հանել: Էլրոնդն այդ կտորը միայն երեկ կարողացավ շոշափել՝ շատ խորն էր գնացել և դաժան անդառնալիությամբ մոտենում էր սրտիդ:

— Մի վախեցիր,— ասաց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Հենց Էլրոնդը հանեց ջարդոնը քո ուսից, այն հավիտյան անհետացավ: Իսկ դու կարողացար ապացուցել մեզ, որ հոբիթներն ամուր են կառչած այս աշխարհից: Մեծ ժողովրդի շատ հզոր ու խիզախ ռազմիկներ, որոնց ես գիտեի, մի շաբաթից էլ պակաս ժամանակում Մորգուլյան մորգուլյան դաշույնի հասցրած վերքից ուրվական դարձած կլինեին, իսկ դու արդեն տասնյոթ օր է դիմադրում ես:

— Նրանք ուզում էին քո սիրտը խոցել Մորգուլյան մորգուլյան դաշույնով,— պատասխանեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Դաշույնի կտորը մնում է վերքի մեջ և հետո անշեղորեն շարժվում դեպի սիրտը: Եթե Հեծյալները հասնեին իրենց նպատակին, դու էլ նրանց նման ուրվականակերպ կդառնայիր, միայն թե ավելի թույլ ֆիզիկապես՝ թույլ՝ և կընկնեիր նրանց տիրապետության տակ: Դու կդառնայիր Խավարի Թագավորության ուրվական և Սև Տիրակալը քեզ հավետ կտանջեր Մատանին յուրացնելու համար... Թեպետ հազիվ թե առավել մեծ տանջանք գոյություն ունենա, քան Մատանին Մատանուց զրկվելն ու ամեն անգամ նրա մատին տեսնելը և հիշելը, որ ինչ-որ ժամանակ դու ես եղել այդ Մատանու տերը:

— Լավ է, որ ես այդ վտանգի մասին չեմ իմացել,— կրկին սարսռալով շշնջաց Ֆրոդոն: — Առանց այդ էլ մահվան չափ սարսափեցի, բայց եթե այն ժամանակ իմանայի, թե ինչ վտանգի եմ դիմում, իմ ուժերը չէին բավականացնի շարժվելու համարվախիղ կքարանայի ու տեղիցս չէի շարժվի: Չեմ հասկանում, ինչպե՞ս հաջողվեց ինձ փրկվել:

— Ըստ երևույթին, դու յուրորինակ ճակատագիր... կամ բախտ ունես,— ցածրաձայն նկատեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Ես արդեն չեմ խոսում քո քաջության ու դիմացկունության մասին... Քո քաջության շնորհիվ Սև Հեծյալին չհաջողվեց դաշույնը սիրտդ խրել, և դու միայն ուսից վիրավորվեցիր: Բայց նույնիսկ վիրավոր վիճակում հազվագյուտ տոկունությամբ դիմադրում էիր՝ ահա թե ինչու դաշույնի կտորը տասնյոթ օրվա ընթացքում չհասավ սրտիդ: Եվ այնուամենայնիվ քեզ մազ էր մնում մինչև կործանումը: Թշնամին հրամայեց քեզ հագնել Մատանին և, հագնելով, դու մտար Ուրվականների ուրվականների աշխարհը: Դու Հեծյալներին տեսար, նրանք էլ՝ քեզ: Դու ասես , կարելի է ասել, ինքդ քեզ հանձնեցիր նրանց ձեռքը:

— Ես գիտեմԳիտեմ,— ասաց Ֆրոդոն,— և ամբողջ կյանքում կհիշեմ, թե ինչ սարսափելին են նրանք, հատկապես գիշերը... Իսկ ինչու՞ ենք մենք նրանց սև ձիերը տեսնում:

— Որովհետև նրանց ձիերը բուծված են Մորդորում՝ Սև Տիրակալի վասալներին սպասավորներին ծառայելու համար: Նրա բոլոր հպատակները չէ, որ անմարմին ուրվականներ են: Այլ արարածներ էլ են նրա իշխանությանը ենթակա՝ օրքերն ու թրոլները, վարգերն ու գայլդարձյակները (գայլ դարձորյակները), նույնիսկ մարդկանցից շատերը՝ թագավորներ իշխանավորներ ու զորականներ, կատարում են նրա չարամետ կամքը: Եվ նա օր օրի նորոնոր հողեր է զավթում:

— Հիմա՝ ոչ: Բայց եթե նրան հաջողվի նվաճել ողջ աշխարհը, ապա էլֆերն էլ չեն դիմանա: Էլֆերից շատերը, թեպետ բոլորովին էլ ոչ բոլորը, սարսափում են Սև Տիրակալի զորքերից, ստիպված են լինում նահանջել նրա հզորության առջև: Սակայն նա այլևս երբեք չի կարողանա էլֆերին ստիպել ենթարկվել իրեն կամ դաշն կնքել իր հետ: Դեռ ավելին, այստեղ, Ազատքում, մինչև հիմա էլ ապրում են նրա գլխավոր հակառակորդները, համարյա նույնքան հզոր, ինչպիսին նա է: Ես խոսում եմ կերպարանափոխվող էլֆերի՝ Էլդարէլֆ-Անդրծովյան իմաստունների՝ անդրծովյան հնադարյան տերերի Էլդար էլֆերի մասին: Նրանք Մատանու ուրվականներից չեն վախենում, քանի որ ծնվել են օրհնյալ երկրումՕրհնյալ Երկրում, դրա համար էլ նրանց մատչելի է նաև Ուրվականների Աշխարհը: Այդ զորականներն անցյալում բազմիցս պարտության են մատնել տեսանելի և անտեսանելի ուրվական-թշնամիներին:

Գանդալֆը Գենդալֆը բազկաթոռը մոտեցրեց մահճակալին և Ֆրոդոյի վրա մի քննախույզ հայացք գցեց: Հոբիթի այտերի վարդագույնը վերադարձել էր, իսկ աչքերը հստակ էին ու խաղաղ: Նա ժպտում էր ու առողջ տեսք ուներ: Բայց այնուամենայնիվ հրաշագործը տագնապով՝ որոշ, համարյա անորսալի փոփոխություններ նկատեց. բանն այն էր, որ հոբիթի վերմակի վրա անշարժ ընկած ձախ ձեռքը գունատ ու տարօրինակ կերպով ոչ մարմնեղեն էր թվում:

«Դժբախտաբար, դրանից խուսափել հնարավոր չէ,— քթի տակ ցածր քրթմնջաց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Իսկ նա, ախր ճանապարհի կեսն էլ դեռ չի անցել... իսկ թե ինչ կպատահի, երբ նա ավարտի այն, հավանաբար չի կարող կանխագուշակել անգամ Էլրոնդն ինքը: Ինչ արած, ապրենք լավի հույսով: Հնարավոր է, նա կիսաթափանցիկ դառնա, ինչպես ներսից լուսավորվող բյուրեղապակյա անոթ՝ նրանց համար, ում աչքերը ունակ են զանազանելու ներքին իսկական լույսը տեսիլայինից»:

— Ավա՜ղ, ո՜չ,— պատասխանեց ԳանդալֆըԳենդալֆը,— հեղեղում կործանվեցին միայն նրան ձիերը... բայց առանց ձիերի, նրանք էլ ի՜նչ Հեծյալ են: Նրանք ստիպված եղան շտապ կարգով կորչել իրենց որջերը: Չնայած նրանց ոչնչացնելն այնքան էլ հեշտ բան չէ, սակայն նրանք, իմ կարծիքով, երկար ժամանակով շարքից դուրս են եկել... Երբ հեղեղը դադարեց, քո բարեկամները գետն անցան ու գտան քեզ այս ափին՝ պառկած էիր բերանքսիվայր, սառն ու գունատ, իսկ տակդ ընկած էր ջարդված սուրդ: Գլորֆինդելի ճերմակ նժույգը կանգնած էր կողքիդ: Արագորնը վախենում էր, որ սպանված ես՝ ավելի վատթարի մասին մտածել անգամ չէր ցանկանում: Քեզ բարձրացրին ու բերեցին Ազատք, և կես ճանապարհին ձեզ էլֆեր հանդիպեցին:

— Գանդալֆը Գենդալֆը սուր նայեց Ֆրոդոյին, բայց վերջինս արդեն լռել էր ու աչքերը փակել:

— Դե, ասենք պատճառ նրանք ունեին, և, ճիշտն ասած, նույնիսկ ո՛չ մեկ պատճառ,— թեթևակի ժպտալով, առարկեց ԳանդալֆըԳենդալֆը: — Առաջինը, ես եմ նրանց խնդրել այդ մասին: Երկրորդ, քեզ է վստահված Մատանին: Երրորդը, դու Բիլբոյի ազգականն ես ու ժառանգը, իսկ Մատանին նա է լույս աշխարհ հանել:

Այդ ժամանակ մեկը դուռը ծեծեց, և սենյակի շեմին հայտնվեց ՍամըՍեմը: Ուրախ ժպիտով նա մոտեցավ Ֆրոդոյին, խնամքով շոյեց նրա ձախ ձեռքը, իսկ հետո շփոթված շրջվեց մի կողմ:

— Բարև, ՍամՍեմ,— խոսեց Ֆրոդոն:

— Տեսա՞ր դու՝ տաք է,— բացականչեց ՍամըՍեմը: — Ես ձեր ձախ ձեռքից եմ խոսում: Ախր նա սառ-սառույց էր, քիչ էր, որ սառն էր, դեռ մի բան էլ թափանցիկ էր: Դե, հիմա արդեն ամեն ինչ անցած է... Գանդալֆն Գենդալֆն ինձ ուղարկել է, որ հագցնեմ ձեզ, դուք պատրա՞ստ եք այսօրվա տոնին... Իմ մտքով անցավ, թե ինձ ձեռք է առնում:

— Ես ձեզ կտանեմ,— առաջարկեց ՍամըՍեմը: Ախր էս դղյակը շատ մեծ է ու զարմանալի: Թվում է, էստեղ ամեն ծակուծուկ արդեն գիտես, բայց շուռ ես գալիս մի որևէ անկյուն ու դեմ առնում անսպասելի նորությունների: Իսկ էլֆերը, էդ էլֆերը... Ախր էստեղ նրանք են տերերը, ուր գնում ես, ամեն տեղ նրանք են... Ոմանք ոնց որ թագավոր լինեն, գեղեցիկ են ու խիստ, էնպես որ վախենում ես նայես: Իսկ մյուսները՝ ինչ ասեմ, իսկական երեղեք... Ու ամեն տեղ երաժշտություն, ամեն տեղ երգ... Ես էս տեղերը, իհարկե, դեռ էնքան էլ լավ չգիտեմ՝ համ ժամանակն է քիչ եղել, համ էլ քաջությունս, ճիշտը որ ասեմ, չէր հեռիքում...

— Զսպի՛ր քեզ, կոպտորեն նրան ընդհատեց ԳանդալֆըԳենդալֆը, որ նստած էր ստվերաշատ պատշգամբի խորքում, այնպես որ Ֆրոդոն անմիջապես չնկատեց նրան: — Այս հովիտը չարի համար մատչելի չէ, և, այնուամենայնիվ, նրան այստեղ կոչելու հարկ չկա: Որպես Մատանիների Տիրակալ մեծարում են ոչ թե Ֆրոդոյին, այլ Մորդորում գտնվող Սև Դղյակի տիրոջը՝ նրա ստվերը նորից տարածվել է աշխարհի վրա: Հիմա մենք ապաստանել ենք հուսալի ամրոցում: Բայց և նրա շուրջն արդեն թանձրանում է խավարը:

— Ոչ թե ճաշի, այլ խրախճանքի,— ուղղեց նրան Մերին: — Հազիվ էր Գանդալֆը Գենդալֆը հանդիսավորությամբ հայտարարել, որ դու առողջանում ես, երբ սկսվեց նախապատրաստությունը. ես կարծում եմ, մեզ ճոխ խրախճանք է սպասում: — Նա չհասցրեց խոսքն ավարտել, երբ հնչեցին զանգակները՝ հյուրերին հրավիրելով տոնական սեղանին:

Հյուրերը հավաքվեցին ճաշադահլիճ, որտեղ երկար սեղաններ էին դրված: Էլրոնդը նստեց մյուսներից առանձին, բարձր տեղում դրված սեղանի գլուխը, իսկ տանտիրոջ մոտ, իրար դիմաց տեղավորվեցին Գլորֆինդելն ու ԳանդալֆըԳենդալֆը:

Ֆրոդոն նայում էր նրանց ու չէր կարողանում հագենալ. չէ՞ որ Էլրոնդին՝ անհամար առասպելների հերոսին, տեսնում էր առաջին անգամ, իսկ Գլորֆինդելն ու ԳանդալֆըԳենդալֆը, նույնիսկ ԳանդալֆըԳենդալֆը, որին նա կարծես թե ճանաչում էր, Էլրոնդի կողքին վերստացել էին իրենց սեփական, իսկական կերպարը՝ անպարտելի ու փառաբանված դյուցազունների կերպարը:

Գանդալֆը Գենդալֆը էլֆերից ցածրահասակ էր, բայց սպիտակ մորուքը, արծաթավուն մազերը, լայն թիկունքն ու ազնվազարմ կեցվածքը նրան թագավորական տեսք էին տալիս, իսկ ձյունաթույր հոնքերի տակից նայող աչքերը ժամանակի ընթացքում հանգած ածուխներ էին հիշեցնում, որոնք ցանկացած պահի կարող էին բռնկվել կուրացուցիչ, եթե ոչ մոխրացնող կրակով:

Բայց սովը քիչ մարելով, նա գլուխը բարձրացրեց՝ հայացքով բարեկամներին փնտրելով: նրանք նստած էին հարևան սեղանին՝ և՛ նրա հավատարիմ ՍամըՍեմը, և՛ Փինը, և՛ Մերին: Ֆրոդոն հիշեց, թե ինչպես էին Սամին Սեմին համոզում, որ նա այստեղ ոչ թե ծառա է, այլ պատվավոր հյուր՝ նա ուզում էր Ֆրոդոյին սպասարկել սեղանի շուրջ: Սակայն Պանդուխտին Ֆրոդոն չտեսավ:

— Ես լսել եմ, որ քեզ ու քո բոլոր ուղեկիցներին ճանապարհին տարօրինակ փորձություններ են հանդիպել... Տարօրինակ և սարսափելի,— ինքն իրեն ուղղեց թզուկը: — Կուզեի իմանալ, ի՞նչը կարող էր ստիպել չորս հոբիթի, ոչ թե մեկ, ինչպես ժամանակին Բիլբոն, այլ չորս հոբիթի, ճանապարհորդության դուրս գալ... Ի դեպ, գուցե ես շատ եմ պնդերես: Էլրոնդն ու Գանդալֆը Գենդալֆը ինձ հասկանալ տվեցին, որ չեն ցանկանում այդ մասին ընդարձակվել:

— Էլրոնդի ու Գանդալֆի Գենդալֆի իմաստուն լինելը կասկածից դուրս է,— քթի տակ ծիծաղելով ասաց Գլոինը: — Նրանք մտադիր են Խորհուրդ հրավիրել, և այնտեղ, ես այդպես եմ կարծում, մենք շատ բան կիմանանք: Իսկ հիմա... — Գլոինը նորից քթի տակ ծիծաղեց,— ավելի լավ չի՞ լինի որևէ ուրիշ բանի մասին խոսենք:

Մինչդեռ ճաշկերույթն ավարտին էր մոտենում: Էլրոնդն ու Արվենը սեղանից վեր կենալով, ուղղվեցին դեպի Խրախճանքի դահլիճի ելքը, իսկ հյուրերը բարեպաշտորեն հետևեցին նրանց: Նրանք անցան լայնարձակ միջանցքը և տանտերերի հետևից մտան հաջորդ դահլիճը, որը լուսավորված էր հուրհրատող բուխարու լույսով: Ֆրոդոն նայեց շուրջն ու մոտեցավ ԳանդալֆինԳենդալֆին:

— Որովհետև դու քնած էիր,— պատասխանեց Բիլբոն: — Իսկ ես ամեն օր այցելում էի քեզ ու Սամի Սեմի հետ նստում մահճակալիդ մոտ: Ինչ վերաբերվում է տոնին, ապա ես վերջին ժամանակներս հազվադեպ եմ մասնակցում քեֆերին՝ ես բազում ավելի կարևոր գործեր ունեմ:

Ֆրոդոն նստեց իր ավագ ընկերոջ մոտ, իսկ նրանց կողքին տեղավորվեց ՍամըՍեմը: Սկսեցին աշխուժորեն զրուցել՝ ուշադրություն չդարձնելով տոնական աղմուկին ու էլֆերի զարմանալիորեն մեղեդիկ երգերին: Բայց Բիլբոն քիչ նորություններ ուներ: Նա Հոբիթստանից դուրս էր եկել ու գնացել ուր աչքը կտրեր, և պարզվել էր, որ աչքը հենց Ազատք է բերել նրան, ու նա ցանկացել էր ապրել էլֆերի մոտ:

Ազատք են հասնում բոլոր կարևոր նորությունները, բայց ես ոչինչ չեմ լսել Հոբիթստանի մասին: Գանդալֆը Գենդալֆը հաճախ էր լինում Ազատքում, սակայն նրանից շատ բան չես իմանա. նա նույնիսկ ավելի ծածկամիտ է դարձել, քան առաջ: Ճիշտ է, որոշ տեղեկություններ ինձ Դունադանը հայտնեց: Դժվար է հավատալ, որ իմ Մատանին այդքան տագնապ է պատճառել Միջերկրին... Եվ Գանդալֆն Գենդալֆն էլ այդքան ուշ է գաղտնիքը բացել... Ախր ես կարող էի Մատանին էլֆերի մոտ բերել շատ տարիներ առաջ, առանց որևէ դժվարության: Երբ ինձ ասացին, թե որքան վտանգավոր է այդ Մատանին, ես որոշեցի, որ պետք է ճանապարհվեմ տուն, այն քեզանից վերցնեմ բերեմ Ռիվենդել, բայց ոչ ոք այդ մասին լսել չցանկացավ: Էլրոնդն ու Գանդալֆը Գենդալֆը հաստատ համոզված են, որ թշնամին ինձ ամեն տեղ փնտրել է: Ես հիշում եմ, Գանդալֆն Գենդալֆն ինձ մի անգամ ասաց. «Մատանին այժմ նոր պահապան ունի, Բիլբո: Եվ եթե վերադառնա քեզ մոտ, մենք ահռելի աղետներից խուսափել չենք կարողանա»: Գանդալֆը Գենդալֆը հաճախ է հանելուկներով խոսում: Բայց նա խոստացել է հոգ տանել քո մասին, և ես էլ վստահեցի նրա խոստմանը: Եվ ահա դու այստեղ ես, ողջ ու առողջ... — Բիլբոն հանկարծ տարօրինակ նայեց Ֆրոդոյին:

Բիլբոն ու Արագորնը գնացին ինչ-որ տեղ, և Ֆրոդոն բոլորովին մենակ մնաց, որովհետև Սամն Սեմն այդ ժամանակ քնած էր: Նա իրեն մենակ ու լքված զգաց, չնայած շուրջը շատ էլֆեր կային: բայց նրանք, Ֆրոդոյի վրա ուշադրություն չդարձնելով, ինքնամոռաց լսում էին գուսանների երգը: Շուտով երաժշտությունը կարճ ժամանակով լռեց, իսկ հետո նոր երգ հնչեց, և այն ժամանակ Ֆրոդոն էլ սկսեց ունկնդրել:

Հոբիթները վեր կացան և աշխատելով չաղմկել, քայլեցին դեպի դահլիճի ելքը: Որոշեցին Սամին Սեմին չարթնացնել՝ նա անխռով, ժպիտը դեմքին քնած էր: Դռան մոտ Ֆրոդոն թախծոտ հետ նայեց և, չնայած նրան ուրախացնում էր կայանալիք խոսակցությունը, հասկացավ, որ այստեղից հեռանալ չի ուզում՝ այստեղ զարմանալի խաղաղ էր և հարմարավետ: Այդ ժամանակ մի նոր երգ հնչեց.

— Ներողություն եմ խնդրում,— ընդհատեց նրանց Սամը՝ Սեմը՝ դուռը ծեծելով ու արանքից ներս նայելով: — Ես ուզում էի հարցնել, ձեզ ոչ մի բան պետք չէ՞...

— Հապա ի՞նչ, ոնց որ թե ժամանակն է,— շփոթված, բայց վճռական ասաց ՍամըՍեմը: — Չէ՞ որ վաղը հենց առավոտից Խորհուրդն է, իսկ վերքից հետո հո հեշտ չէ...

— Իրավացի ես,— քթի տակ ծիծաղելով նրան միացավ Բիլբոն: — Կարող ես գնալ և Գանդալֆին Գենդալֆին զեկուցել, որ Ֆրոդոն հլու հնազանդ գնաց քնելու: Բարի գիշեր,— ասաց նա զարմիկին,— որքան ուրախ եմ, որ նորից տեսնվեցինք... Ըստ իս, աշխարհիս երեսին ոչ մի արարած հաճելի զրույցն այդքան լավ չի կարող վարել, ինչպես հոբիթստանցի հոբիթը: Բայց շուտով մենք նորից երկար ժամանակով կբաժանվենք: Ես վախենում եմ, որ քո ճանապարհորդության մասին գլուխներն իմ գրքում կգրես անձամբ ինքդ՝ վերջին ժամանակներս ես շատ եմ ծերացել: Բարի երազներ, իմ սիրելի փոքրիկ... Իսկ ես մի քիչ զբոսնեմ այգում՝ ուզում եմ նայել Էլբերեթի համաստեղությանը: