Changes
/* Իններորդ նամակ */
Մի՞թե դուք կհամաձայնեք, որ այդ ամենը նա նախատեսել էր։ Այդպես է պնդում եկեղեցին։ Բայց չէ որ դրանով իսկ նա պնդում է, որ իր աստվածը մտավոր տեսակետից Առաջին աղքատն է տիեզերքում, իսկ բարոյական տեսակետից կանգնած է Դավիթ թագավորի մակարդակի վրա։
==Տասներորդ նամակ==
Հին և նոր կտակարանները շատ հետաքրքիր են՝ ամեն մեկը յուրովի։ Հին կտակարանից մենք իմանում ենք, թե ինչպիսին է եղել այդ մարդկանց աստվածը նախքան իսկական հավատ ձեռք բերելը, իսկ Նորը ցույց է տալիս, թե նա ինչպիսին դարձավ դրանից հետո։ Հին կտակարանը նկարագրում է գլխավորապես արյունահեղություններ և հեշտասիրական տեսարաններ։ Նորը նվիրված է հոգիների փրկությանը։ Փրկությանը՝ կրակի օգնությամբ։
Երբ աստված առաջին անգամ իջավ երկիր, նա բերեց կյանքը և մահը, երբ նա իջավ երկրորդ անգամ՝ բերեց դժոխքը։
Կյանքը, ի տարբերություն մահվան, այնքան էլ արժեքավոր պարգև չէր։ Կյանքը մի զառանցական երազ էր, հյուսված վշտով փչացած ուրախություններից, ցավով թունավորված բավականություններից, մի մղձավանջ, որտեղ կարճատև ու ջղաձգական ցնծություններին, զմայլանքներին, երանություններին, երջանկության վաղանցիկ րոպեներին հաջորդում էին անվերջանալի դժբախտությունները, վիշտը, վտանգը, սարսափները, հիասթափությունները, դառն անհաջողությունները, ամեն տեսակ նվաստացումներն ու հուսահատությունները․ կյանքը մի ամենասարսափելի անեծք էր, ինչպիսին միայն կարող էր հորինել աստծու հնարամտությունը։ Բայց մահը քնքուշ էր, մահը հեզ էր, մահը բարի էր, մահը բուժում էր վիրավորված հոգին ու փշրված սիրտը, նրանց անդորր և մոռացություն էր պարգևում, մահը մարդու լավագույն բարեկամն էր․ երբ կյանքը անտանելի էր դառնում, մահը գալիս ու փրկում էր նրան։
Սակայն ժամանակի ընթացքում աստված հասկացավ, որ մահը սխալմունք է․ սխալմունք, որովհետև մահվան մեջ ինչ֊որ բան պակասում էր․ պակասում էր, որովհետև չնայած մահը սքանչելի միջոց էր ողջ մնացողներին վիշտ պատճառելու համար, մահացածն ինքը հուսալի ապաստան էր գտնում գերեզմանում, որտեղ նրան այլևս հնարավոր չէր հոշոտել։ Դա աստծուն ձեռնտու չէր։ Հարկավոր էր գտնել մեռածներին գերեզմանում էլ տանջելու մի եղանակ։
Աստված այդ բանի վրա ապարդյուն գլուխ էր ջարդում չորս հազարամյակների ընթացքում, բայց հենց որ իջավ երկիր և դարձավ քրիստոնյա, նրա միտքը պայծառացավ, և նա հասկացավ, թե ինչ է հարկավոր անել։ Նա ստեղծեց դժոխքը և այդ մասին լայնորեն ազդարարեց աշխարհին։
Այստեղ մենք հանդիպում ենք շատ հետաքրքրիր մի մանրամասնության։ Ընդունված է համարել, որ քանի դեռ աստված ապրում էր երկնքում, նա դաժան էր, կամակոր, քինախնդիր, նախանձ և անգութ, բայց հենց որ իջավ երկիր և ընդունեց Հիսուս Քրիստոս անունը, լիովին փոխվեց, այսինքն դարձավ հեզ, բարի, գթառատ, ամեն ինչ ներող․ դաժանությունն ու չարությունը անհետացան և դրանց փոխարինեց խոր, կարեկցական սերը իր խեղճ երկրային զավակների նկատմամբ։ Բայց չէ որ հենց որպես Հիսուս Քրիստոս նա ստեղծեց դժոխքը և այդ մասին ազդարարեց աշխարհին։
Այլ կերպ ասած, դառնալով խոնարհ ու հեզ Փրկիչ, նա հազար միլիարդ անգամ ավելի դաժան գտնվեց, քան Հին կտակարանի ժամանակներում, անհամեմատ ավելի կատաղի, որքան էլ որ մեզ սարսափելի թվան նրա նախկին արարքները։
Խոնարհ ու հե՞զ։ Ժամանակի ընթացքում մենք այդ հաճախ գործածվող մակդիրները կհետազոտենք նրա ստեղծած դժոխքի լույսի ներքո։
Սակայն, թեև չարության մեջ առաջնության դափնին պետք է շնորհվի Հիսուսին՝ դժոխք ստեղծողին, նա աստվածայնորեն դաժան և անգութ էր քրիստոնյա դառնալուց դեռ շատ առաջ։ Որքանով որ կարելի է դատել, ոչ մի անգամ նրա մտքով չի անցել, որ մարդու վատ արարքների համար մեղավորը նա է՝ աստվածը, քանզի մարդը վարվում է միմիայն այն բնօրինակին համապատասխան, որը նա ինքն էլ հենց պարտադրել է մարդուն։ Ո՛չ, նա պատժում է մարդուն, փոխանակ պատժելու ինքն իրեն։ Եվ պատիժը, որպես կանոն, լինում էր շատ ավելի խիստ, քան արժեր զանցանքը։ Եվ շատ հաճախ պատժվում էր ոչ թե հանցագործը, այլ մեկ ուրիշը։ Օրինակ, տոհմի ավագը, համայնքի գլխավորը։
«1․ Եվ Իսրայել Սատիմի մեջ բնակվեցավ, ու ժողովուրդը Մովաբի աղջիկներուն հետ սկսավ պոռնկություն անել․․․
4.Եվ Տէրը Մովսէսի ըսավ՝ ժողովրդին բոլոր իշխանները առ, ու զանոնք Տէրոջը առջև արևին դեմ կախէ, որպեսզի Տէրոջը սաստիկ բարկությունը Իսրայէլէ դառնայ»։
Արդարացի՞ է այդ, ի՞նչ եք կարծում։ Որքանով կարելի է դատել, «ժողովրդի պետերը» անառակությանը չեն մասնակցել, բայց, այնուամենայնիվ, կախել են նրանց, այլ ոչ թե «ժողովրդին»։
Եթե դա ազնիվ և արդարացի էր այն ժամանակ, դա պետք է ազնիվ և արդարացի լինի նաև այժմ, որովհետև եկեղեցին սովորեցնում է, որ աստծու արդարադատությունը հավիտենական է ու անփոփոխ, և որ աստված ամեն մի բարոյականության աղբյուրն է, և նրա բարոյականությունը հավիտենական է ու անփոփոխ։ Հիանալի է։ Ուրեմն, մենք պետք է հավատանք, որ եթե Նյու֊Յորքի ժողովուրդն սկսի անառակություն անել Նյու Ջերսիի աղջիկների հետ, միայն ազնիվ ու արդարացի բան կլինի քաղաքապետարանի առջև կախաղան կառուցել և դրանից կախել քաղաքագլխին, ոստիկանապետին, դատավորներին և արքեպիսկոպոսին, թեկուզև նրանք ճաշակած էլ չլինեն այդ հաճույքը։ Անձամբ ինձ այդ բանն արդարացի չի թվում։
Սակայն, կարող եք չտարակուսել, նման ոչ մի բան տեղի չի ունենա։ Մարդիկ դա թույլ չեն տա։ Նրանք, այնուամենայնիվ, իրենց Աստվածաշնչից լավն են։ Ոչինչ չէր պատահի։ Պարզապես, երբ խայտառակությունը կոծկել չհաջողվեր, որևէ մեկը կդիմեր դատարան, պահանջելով հատուցել վնասը, և Հարավում անգամ ձեռք չէին տա նրանց, ովքեր անառակություն չէին արել․ այնտեղ կվերցնեին պարանը և կգնային փնտրելու մեղսակիցներին, իսկ նրանց չգտնելու դեպքում լինչի դատաստանի կենթարկեին մի որևէ նեգրի։
Ինչ էլ որ եկեղեցական ամբիոններից պնդեն, Ամենազորի ժամանակներից ի վեր դրությունը նկատելիորեն բարելավվել է։
Ուզո՞ւմ եք ավելի մոտիկից ծանոթանալ այդ աստծու բարոյական սկզբունքներին, նրա բնավորությանն ու վարքագծին։ Եվ հիշեցե՛ք, որ կիրակնօրյա դպրոցներում երեխաներին ամեն կերպ համոզում են սիրել Ամենազորին, հարգել նրան, գովաբանել, նրա մեջ տեսնել ընդօրինակման նմուշ և ուժերի ներածին չափով հետևել նրա օրինակին։ Դե, ուրեմն, կարդացե՛ք․
«1. Եվ Տէրը խօսեցավ Մովսէսի ըսելով․
2. Մադիանացիներէն Իսրայէլի որդիներուն վրէժը առնես ու ետքը քու ժողովրդիդ խառնուիս․․․
7. Եվ Մադիանացվոց դեմ պատերազմեցան, ինչպես Տէրը Մովսէսի հրամայել էր, անոնց բոլոր մարդիկը մեռցուցին։
8. Եվ անոնց սպաննուածներուն հետ Մադիամու թագավորներն ալ՝ Եվին, Րոկոմը, Սուրը, Ուրը, Ռօբէն, Մադիամու հինգ թագավորները, սպանեցին ու Բէովրի որդին Բազատամը սրով մեռցուցին․
9. Եվ Իսրայէլի որդիները Մադիանացուոց կիները ու տղաքները գերի առին, ու անոնց բոլոր անասունները և հոտերը ու ստացուածքը ավար առին։
10. Եվ անոնց բնակած բոլոր քաղաքները ու բոլոր գեղերը կրակով այրեցին։
11. Եվ բոլոր ավարը ու բոլոր կողոպուտը առին՝ մարդէ մինչև անասուն։
12. Եվ գերիները ու կողոպուտը և ավարը Մովսէսին, Եղիազար քահանային ու Իսրայէլի ու Իսրայէլի որդիներուն ժողովքին, բանակը բերին, որ Երիքովի դիմաց Յորդանանու մոտ Մովաբի դաշտերուն մեջ էր։
13․ Եվ Մովսէս ու Եղիազար քահանան և ժողովքին բոլոր իշխանները բանակէն դուրս ելան զանոնք դիմավորելու։
14․ Եվ Մովսէս պատերազմէն դարձող զօրաց իշխաններուն, հազարապետներուն ու հարիուրապետներուն սրտդողեցավ․
15․ Եվ Մովսէս անոնց ըսավ․ Արդեօք բոլոր կիները ողջ թողեցիք։
16․ Ահա Բաղաամի խրատովը ատոնք պատճառ եղան, որ Իսրայէլի որդիները Տէրոջը դեմ մեղանչեցին Փոգովրի գործին մեջ, և Տէրոջը ժողովքին վրայ այն հարուածը եկավ։
17․ Ուստի հիմա տղաքներէն ամէն արուն մեռցուցէք ու բոլոր կիները, որոնք այր մարդ գիտցած են արուի հետ պառկելով՝ մեռցուցե՛ք։
18․ Եվ կիներէն այն բոլոր մանկահասակ աղջիկները, որոնք այր մարդ գիտցած չեն արուի հետ պառկելով՝ ձեզի ողջ թողուցեք։
19․ Եվ դուք եօթը օր բանակէն դուրսը մնացէք, ով որ մարդ մեռցուցեր է, ու ով որ մեռածի դպեր է, երրորդ օրը ու եօթներորդ օրը թող մաքրուի, թէ դուք և թե ձեր գերիները։
20․ Եվ ամէն հանդերձ, ու ամէն մորթէ շինուած աման, և այծի մազէ շինուած ամէն բան, ու ամէն փայտեղէն աման մաքրեցէք։
21․ Եվ Եղիազար քահանան պատերազմի գացող զօրքերուն ըսավ․ Ասիկա է այս օրէնքին կանոնը՝ զօր Տեր Մովսէսի հրամայեց։
25․ Եվ Տէրը խօսեցավ Մովսէսի՝ ըսելով․
26․ Դուն Եղիազար քահանային ու ժողովքի նահապետությանց իշխաններուն հետ՝ առնուած կողոպուտին գումարը, առ մարդէ մինչև անասուն։
27․ Եվ այն կողոպուտը պատերազմի գացող պատերազմողներուն ու բոլոր ժողովքին հավասարապէս բաժանես։
28. Եվ պատերազմի գացող պատերազմողներէն Տերոջը հասը առնես, հինգ հարիուրէն մեկը՝ թէ մարդոցմէն, արջառներէն, թե էշերէն և թե ոչխարներէն․․․
31․ Եվ Մովսէս ու Եղիազար քահանան Տէրոջը Մովսէսի հրամայածին պես ըրին։
32․ Եվ կողոպուտը, այսինքն պատերազմող զօրքին առած ավարին գումարը այս էր․ վեց հարիուր եօթանասունհինգ հազար ոչխար։
33․ Եօթանասուներկու հազար առջար․
34․ Ու վաթսունըմեկ հազար էշ․
35․ Եվ մարդոցմէն այր մարդու անկողին չգիտցող կիներուն ամէնը երեսուներկու հազար հոգի էին․․․
40․ Եվ մարդիկը տասնվեց հազար ըլալով՝ անոնցմէ Տերոջը հասը երեսուներկու հոգի եղավ․
41․ Եվ Մովսէս Տէրոջը նուիրուած հասը Եղիազար քահանային տուավ, ինչպես Տէրը Մովսէսի հրամայեր էր․․․
47․ Եվ Մովսէս Իսրայէլի որդիներուն կես բաժինէն, թե մարդէն, թե անասունէն, յիսունէն մէկը առավ, Տէրոջը խորանին պահպանիութիունը ընող Ղևտացինէրուն տուավ, ինչպես Տէրը Մովսէսի հրամայեր էր․․․
10. Երբ քաղաքի մը կը մօտենաս անոր հետ պատերազմելու համար, զանիկա խաղաղութեան հրավիրէ․․․
13․ Ու երբ քու Տէր Աստուածդ քու ձեռքդ մատնէ զանիկա, անոր բոլոր արուները սուրի բերնէ անցնես․
14․ Բայց կիները, տղաքները ու անասունները և ինչ որ կայ այն քաղաքին մեջ, անոր բոլոր ավարը քեզի համար առնես և քո Տէր Աստուածոյդ քեզի մատնած քո թշնամիներուդ ավարը ուտես։
15․ Ահա այսպէս պիտի ընէս քեզմէ խիստ հեռու եղող ամէն քաղաքներուն, որոնք այս ազգերուն քաղաքներէն չեն։
16․ Սակայն քո Տէր Աստուածոյդ քեզի ժառանգութիուն տուած այս ազգերուն քաղաքներուն մեջ բնավ շունչ ունեցող մը ողջ չթողնես․․․»
Աստվածաշնչի օրենքն ասում է․ «Մի՛ սպանաներ»։
Աստծու օրենքը, որ դրված է մարդու սրտում նրա ծննդյան պահին, ասում է․ «Սպանի՛ր»։
Այն գլուխը, որ ես վերևում մեջ բերեցի ձեզ, ցույց է տալիս, որ աստվածաշնչյան սահմանումը կրկին անզոր է։ Այն չի կարող հաղթահարել բնության ավելի զորեղ օրենքը։
Այդ մարդիկ հավատում են, որ աստված ինքն է նրանց ասել․ «Մի՛ սպանաներ»։
Այդ դեպքում պարզ է, որ նա ինքը ի վիճակի չի եղել պահպանելու իր իսկ պատգամները։
Նա սպանեց այդ բոլոր մարդկանց՝ ամբողջ արական սեռը։
Սրանք ինչ֊որ բանով վիրավորել էին աստծուն։ Մենք իսկույն կարող ենք կռահել, թե ինչպիսին է եղել այդ զանցանքը, այսինքն, որ դա եղել է մի դատարկ բան, մանրուք, որի վրա ոչ ոք, բացի աստծուց, անգամ ուշադրություն չէր դարձնի։ Ավելի քան հավանական է, որ մադիանացիներից որևէ մեկը հետևել է ոմն Հովնանի օրինակին, որին հրամայված էր՝ «մտիր եղբորդ կնոջ ծոցը», ինչը և նա կատարեց, բայց փոխանակ բանը հասցնելու մինչև վերջ, «հոսեցրել էր գետնի վրա»։ Տերը նրան մեռցրեց, որովհետև Տերը վատ սովորություններ հանդուրժել չէր կարողանում։ Տերը մեռցրեց Հովնանին, ու մինչև այսօր էլ քրիստոնեական աշխարհը չի կարողանում հասկանալ, թե ինչու նա սահմանափակվեց Հովնանով, և չկոտորեց երեք հարյուր մղոն շառավղով շրջապատում ապրող բոլոր բնակիչներին․ չէ որ նրանք միանգամայն անմեղ էին, իսկ հենց անմեղներին էլ նա սովորություն ուներ մեռցնելու։ Այսպիսին է եղել նրա վաղեմի պատկերացումը արդարության և ազնիվ խաղի մասին։ Եթե նա նշանաբան ունենար, այդ նշանաբանը կհռչակեր․ «Թող ոչ մի անմեղ մարդ չմնա անպատիժ»։ Դուք, հավանաբար, դեռ չեք մոռացել, թե նա ինչ արեց ջրհեղեղի ժամանակ։ Հիշեք անհամար մանկիկներին ու փոքրիկ երեխաներին, որոնք ոչ մի չարիք չեն պատճառել նրան, որը նա հիանալի գիտեր, բայց նրանց մերձավորները վիրավորել էին իրեն, և դա նրա համար բավական էր․ նա տեսնում էր, թե ինչպես է ջուրը բարձրանալով հասնում նրանց աղաղակող բերանիկներին, նա տեսնում էր խելահեղ սարսափը նրանց աչիկներում, նրանց մայրերի դեմքերին, նա տեսնում էր հուսահատ տառապանք ու աղերսանք, որը կշարժեր ամեն մի սիրտ, միայն թե ոչ նրանը, որովհետև նա հատկապես անմեղներին էր որսում։ Եվ նա սառնասրտորեն ջրահեղձ արեց այդ բոլոր թշվառ մանկիկներին։
Ու հիշեք նաև, որ Ադամի բոլոր միլիարդավոր սերունդներն անմեղ են, դրանցից ոչ մեկը չի մասնակցել նրա զանցանքին, բայց աստված հիմա էլ է նրանց մեղավոր համարում։ Պատժից խուսափելու միակ եղանակը իրեն Ադամի մեղսակից ճանաչելն է․ պակաս աղաղակող ստով այստեղ յոլա չես գնա։
Մի մադիանացի, հավանաբար, նույնն էր արել, ինչ որ Հովնանը, և դրանով իսկ այդ սարսափելի փորձանքին մատնեց իր ամբողջ ժողովրդին։ Իսկ եթե աստվածային նրբանկատությունը վրդովել էր ոչ նման անդաստիարակությունը, ապա ես արդեն չեմ սխալվի, նշելով նրա զայրույթի մյուս պատճառը՝ մի մադիանացի միզել էր պատին։ Ես դրանում համոզված եմ, որովհետև նման անպարկեշտությունը Լավ վարվեցողության աղբյուրը երբեք բաց չէր թողնի։ Մարդը կարող էր միզել ծառին, նա կարող էր միզել իր մոր վրա, նա կարող էր թրջել սեփական վարտիքը և այդ բոլորի համար անպատիժ կմնար, բայց պատին միզել նա չէր համարձակվի, դա կնշանակեր արդեն շատ հեռուն գնալ։ Թե որտեղից է ծագել աստվածային նախապաշարմունքն այդչափ անվնաս արարքի նկատմամբ, ոչ մի տեղ չի բացատրվում։ Բայց, համենայն դեպս, մենք գիտենք, որ այդ նախապաշարմունքը շատ ուժեղ է եղել, այնքան ուժեղ, որ աստծուն բավարարել կարող էր միմիայն լիակատար բնաջնջումը բոլոր նրանց, ովքեր բնակվել են այն մարզում, որտեղ պատը նման ձևով պղծվել էր։
Հիշենք Հերոբովամի պատմությունը։ «Հերոբովամի տնից ես բնաջինջ կանեմ յուրաքանչյուրին, ով կմիզի պատին։»։ Այդպես էլ արվեց։ Եվ բնաջնջվեցին ոչ միայն միզողը, այլև մնացած բոլորը։
Նույն բախտին արժանացավ նաև Վաասի տունը՝ ոչնչացվեցին բոլորը՝ ազգականները, բարեկամները և այլք, այնպես որ չմնաց ոչ մի «պատին միզող»։
Հերոբովամի պատմությունը փայլուն օրինակ է, թե ինչպես է աստված սովորություն ունեցել չսահմանափակվելու մեղավորներին պատժելով․ բոլոր անմեղները նույնպես տուժել են։ Հերոբովամի չարաբախտ տունը «ավլվեց», «ինչպես աղբն են մաքուր ավլում»։ Բացառություն չկազմեցին ո՛չ կանայք, ո՛չ աղջիկները, ո՛չ էլ աղջնակները։ Եվ նրանք բոլորն էլ ոչ մի բանում մեղավոր չէին, քանի որ չէին կարող պատին միզել։ Նրանց սեռի անձինք առհասարակ ընդունակ չեն այդ անելու։ Այդպիսի ճարպկության ընդունակ են միայն հակառակ սեռի ներկայացուցիչները։
Տարօրինակ նախապաշարմունք։ Եվ դա դեռ շարունակվում է գոյություն ունենալ։ Բողոքական ծնողները մինչև այժմ էլ Աստվածաշունչը տան մեջ պահում են ամենաաչքի ընկնող տեղում, որպեսզի երեխաները կարողանան այն ուսումնասիրել, և փոքրիկ տղաներն ու աղջիկները, հազիվ կարդալ սովորելով, իմանում են, որ իրենք պետք է լինեն բարեպաշտ, սուրբ և չպետք է պատին միզեն։ Այս տեքստերը նրանք ուսումնասիրում են առավելագույն ջանասիրությամբ, եթե չհաշվենք այնպիսիք, որոնք ձեռնաշարժության են հրահրում։ Այդպիսի տեղերը նրանք ջանասիրաբար գտնում են և մենակ ժամանակ խնամքով ուսումնասիրում։ Չկա բողոքականի երեխա, որը ձեռնաշարժությամբ չզբաղվի։ Այդ արվեստը մեկն է այն առաջին պարգևներից, որոնցով նա օժտում է աղջկան։
Մնացած այն բոլոր գրքերի համեմատությամբ, որոնք սովորեցնում են լավ վարվեցողություն և շարժուձևեր, Աստվածաշունչն ունի այն առավելությունը, որ նա երեխայի ձեռքն է ընկնում առաջինը։ Երեխան Աստվածաշնչին ծանոթանում է ամենադյուրազգաց տարիքում, մինչդեռ վարվելակարգի վերաբերյալ մյուս գրքերը պետք է սպասեն իրենց հերթին։
«Բացի զենքից քեզ հետ պետք է ունենաս բահ․ և երբ կացարանից դուրս նստես, բահովդ փոս փորիր և թաղիր քո արտաթորանքը»։
Այս կանոնը ստեղծվել էր հին օրերում, որովհետև «քո Տեր աստվածը շրջում է քո կացարանում»։
Թերևս չարժե ժամանակ և աշխատանք ծախսել ճշգրտորեն որոշելու, թե ինչու բնաջնվեցին մադիանացիները։ Բայց մի բան կարելի հաստատապես ասել՝ նրանց հանցանքը մեծ չէր։ Դրանում մեզ համոզում են Ադամի, ջրհեղեղի, պատը պղծողների պատմությունները։ Կարող է պատահել, որ մադիանացիներից մեկը մոռացել և իր բահը տանն էր թողել, որի պատճառով էլ տեղի ունեցավ ամբողջ դժբախտությունը։
Ասենք, դա կարևոր էլ չէ։ Գլխավորը բուն դժբախտությունն է և այն բարոյախոսությունը, որ առաջարկվում է արդի քրիստոնյաներին իբրև խրատ նրանց հոգիները վեհացնելու համար։
Աստված քարե հուշատախտակների վրա գրել է․ «Մի՛ սպանաներ» ու նաև՝ «Մի՛ շնանար»։
Պողոս առաքյալը, ենթարկվելով աստծու ներշնչմանը, խորհուրդ էր տալիս առհասարակ հրաժարվել ամեն տեսակ սեռական կյանքից։ Մադիանական միջադեպի ժամանակներից ի վեր աստծու հայացքները բացահայտորեն զգալի փոփոխություն են կրել։
==Տասնմեկերորդ նամակ==
Բոլոր դարերի մարդկային պատմությունը ներկված է արյամբ, արատավորված է ատելությամբ և պղծված է գազանություններով, բայց հետաստվածաշնչյան ժամանակներում դրանում, այնուամենայնիվ, նկատելի են որոշ սահմանափակումներ։ Նույնիսկ Եկեղեցին, որը, որքան հայտնի է, իր տիրապետությունը հաստատելու ժամանակից ի վեր թափել է ավելի շատ անմեղ արյուն, քան թե այն թափվել է քաղաքական բոլոր պատերազմներում միասին վերցրած, այնուամենայնիվ իրեն սահմանափակում էր։ Սակայն, նկատի ունեցեք, երբ Տեր աստվածը, երկնքի ու երկրի Տիրակալը, մարդու պաշտելի Հայրը գնում է պատերազմելու, նա չի ճանաչում ոչ մի սահմանափակում։ Նա միանգամայն զուրկ է գթասրտությունից, նա, ում Գթասրտության աղբյուր են անվանում։ Նա սպանո՛ւմ է, սպանո՛ւմ, սպանո՛ւմ։ Բոլոր տղամարդկանց, բոլոր անասուններին, բոլոր տղաներին, բոլոր մանուկներին, ինչպես նաև բոլոր կանանց ու աղջիկներին, բացառությամբ կույսերի։
Նա չի տարբերում արդարներին ու մեղավորներին։ Մանուկներն անմեղ էին, անասունը անմեղ էր, շատ տղամարդիկ, շատ կանայք, շատ տղաներ, շատ աղջիկներ ոչ մի մեղք չունեին, բայց, այնուամենայնիվ, նրանց պատժում էին մեղավորներին հավասար։ Խելահեղ Հորը հարկավոր էին արյուն և վիշտ, իսկ թե ում՝ նշանակություն չուներ։
Եվ ամենածանր պատիժը վիճակվեց 32000 հազար կույսերի, նրանց, ովքեր բոլորովին արժանի չէին այդպիսի սարսափելի ճակատագրի։ Նրանց մերկացնում և ստուգում էին, որպեսզի համոզվեին՝ անվնա՞ս է, արդյոք, կուսաթաղանթը։ Իսկ այդպիսի ստորացուցիչ ստուգումից հետո նրանց տանում էին հայրենի երկրից, տանում էին վաճառելու ստրկության, ամենանողկալի ու ամոթալի ստրկության, որը նրանց պոռնկության էր դատապարտում։ Նրանք դառնում էին հարճեր և պարտավոր էին տռփանք առաջացնել ու այն բավարարել իրենց մարմնով, դառնում էին իրավազուրկ ստրկուհիները ամեն մի գնորդի, կանոնավոր մարդ լիներ նա թե կոպիտ ու կեղտոտ սրիկա։
Եվ այդ որբացած, անպաշտպան աղջիկներին այդպիսի հրեշավոր անարդարացի պատժի մատնեց նրանց Հայրը, որը քիչ առաջ նրանց աչքի առջև կոտորել էր նրանց բոլոր մերձավորներին։ Իսկ նրանք այդ րոպեներին, հավանաբար, աղոթո՞ւմ էին, օգնություն և փրկություն հայցելով նրանից։ Անտարակույս։
Այդ աղջիկները «որս» էին, ռազմական ավար։ Նա պահանջեց իր բաժինը և ստացավ։ Իսկ նրա ինչի՞ն էին պետք կույսերը։ Ծանոթացեք նրա հետագա պատմությանը, և դուք կիմանաք։
Նրա քահանաները նույնպես այդ կույսերից ստացան իրենց բաժինը։ Իսկ ինչո՞ւ էին քահանային հարկավոր կույսեր։ Այս հարցի պատասխանը դուք կգտնեք կաթոլիկական խոստովանանքի գաղտնի պատմության մեջ։ Եկեղեցու գոյության բոլոր դարերում խոստովանահոր գլխավոր զվարճալիքը խոստովանող կանանց գայթակղելն է եղել։ Հայր Հիացինտը ցուցմունք է տվել, որ իրեն խոստովանություն անող հարյուր քահանաներից իննսունինը խոստովանարանը հաջողությամբ օգտագործել են ամուսնացած կանանց ու երիտասարդ աղջիկներին գայթակղելու համար։ Մի քահանա խոստովանել է, որ այն ինը հարյուր կանանցից ու աղջիկներից, որոնց խոստովանահայրն է ինքը եղել, նրա պագշոտ գրկից խուսափել են միայն պառավներն ու այլանդակները։ Այն պաշտոնական հարցաթերթիկը, որ քահանան պարտավոր է տալ խոստովանության ժամանակ, հաստատապես կգրգռի ամեն մի կնոջ, եթե նա անդամալույծ չէ։
Բարբարոսական ու քաղաքակիրթ աշխարհի ամբողջ պատմության մեջ չեք գտնի այնքան անգութ ու բնաջնջող մի պատերազմ, ինչպիսին այն էր, որ Գթասրտության աղբյուրը մղում էր մադիանացիների դեմ։ Այդ պատերազմի մասին պաշտոնական հաշվետվությունը ոչ մի մանրամասնություն չի հաղորդում առանձին միջադեպերի վերաբերյալ, չի հաղորդում ոչ մի մասնակի տեղեկություն, այն մեզ տեղեկացնում է միայն ընդհանուր առմամբ՝ բոլոր կույսերը, բոլոր տղամարդիկ, բոլոր մանուկները, բոլոր կենդանի հոգիները, բոլոր տները, բոլոր քաղաքները։ Այդ հաշվետվությունը ձեզ ներկայացնում է հրդեհների ու ամայացման մի ահավոր պատկեր, իսկ ձեր երևակայությունը դրան ավելացնում է խոր լռություն, զարհուրելի լռություն՝ մահվան անդորր։ Բայց չէ՞ որ եղել են նաև առանձին միջադեպեր։ Իսկ որտե՞ղ գտնել դրանք։
Ոչ հեռավոր տարիների պատմության մեջ։ Ամերիկյան հնդկացու գրած պատմության մեջ։ Նա կրկնել է Տիրոջ աշխատությունները, ճշգրտորեն հետևելով աստծու օրինակին։ 1862 թվականին Մինեսոթայի հնդկացիները, որոնց անողոքաբար կեղեքում և դավաճանորեն խաբում էր Միացյալ Նահանգների կառավարությունը, ապստամբեցին սպիտակամորթ նորաբնակների դեմ և կոտորեցին նրանց, կոտորեցին ձեռքներն ընկած բոլորին, չխնայելով ո՛չ ծերերին, ո՛չ կանանց, ո՛չ մանուկներին։ Ծանոթացեք մի միջադեպի։
Տասներկու հնդկացիներ լուսաբացին ներխուժեցին ֆերմերի տունը և գերեցին ամբողջ ընտանիքը՝ ֆերմերին, նրա կնոջը և նրանց չորս աղջիկներին, որոնցից կրտսերի տասնչորս տարին էր լրացել, իսկ ավագինը՝ տասնութը։ Նրանք ծնողներին խաչեցին, այսինքն մերկ կանգնեցրին ճաշասենյակի մի անկյունում և նրանց ձեռքերը գամեցին պատին։ Այնուհետև նրանք պատառոտեցին աղջիկների հագուստը, նրանց գցեցին հատակին՝ ծնողների առջև, ու հերթով բռնաբարեցին։ Հետո նրանք աղջիկներին էլ ծնողների դիմաց խաչեցին, կտրեցին նրանց քթերն ու ստինքները, իսկ հետ․․․ բայց ես այդ մասին չեմ պատմի։ Ամեն բան սահման ունի։ Կան այնքան սոսկալի, զազրելի արարքներ, որ գրիչը հրաժարվում է դրանք նկարագրել։ Երբ երկու օր հետո օգնությունը հասավ, դժբախտներից մեկը՝ հայրը, դեռ ողջ էր։
Դուք ծանոթացաք մինեսոթյան կոտորածի մի դրվագին։ Ես կարող էի նկարագրել ևս հիսուն նման դեպք։ Դրանք կսպառեին այն բոլոր դաժանությունները, որ ընդունակ է հորինելու մարդկային գազանությունը։
Այս օրինակներն էլ հավաստիորեն ցույց են տալիս Ձեզ, թե ինչ է կատարվել Գթասրտության աղբյուրի անձնական ղեկավարությամբ մադիանացիների դեմ նրա մղած պատերազմի ժամանակ։ Մինեսոթայում տեղի ունեցածը մադիանականի ճշգրիտ պատճենն էր միայն։ Եվ այս երկրորդը մեզ լիակատար պատկերացում է տալիս առաջինի մասին։
Ոչ, դա բնավ էլ այդպես չէ։ Հնդկացին ավելի գթասիրտ էր, քան Գթասրտության աղբյուրը։ Նա աղջիկներին չէր վաճառում ստրկության, որպեսզի նրանք հարկադրված լինեին բավարարել իրենց մերձավորներին սպանողների տռփանքը, մինչև որ ընդհատվեին նրանց կյանքի տխուր օրերը։ Նա բռնաբարում էր աղջիկներին, իսկ հետո գթասրտորեն վերջ դնում նրանց տառապանքներին, նրանց բաղձալի մահ պարգևելով։ Նա հրկիզում էր տները, բայց ոչ բոլորը։ Նա քշում֊տանում էր անմեղ անլեզու անասուններ, բայց նրանց չէր կոտորում։
Եվ կարելի՞ էր, արդյոք, սպասել, որ ահա այդ անխիղճ աստվածը, այդ բարոյական սնանկը հանկարծ կդառնա բարոյականության, անաղարտության քարոզիչը։ Դա անհեթեթ, անհավանական բան է թվում, սակայն լսեք նրան։ Ահա նրա խոսքերը․
«― Երանի հոգով աղքատներուն, վասնզի երկինքի թագավորութիունը անոնցն է։
Երանի սգավորներուն, վասնզի անոնք պիտի մխիթարուին։
Երանի հեզերուն, վասնզի անոնք պիտի ժառանգեն երկիրը։
Երանի անոնց, որ անոթի ու ծարավ են արդարութեան, վասնզի անոնք պիտի կշտանան։
Երանի ողորմածներուն, վասնզի անոնք ողորմութիուն պիտի գտնեն։
Երանի անոնց, որ սրտով մաքուր են, վասնզի անոնք պիտի տեսնեն զԱստված։
Երանի խաղաղութիուն ընողներին, վասնզի անոնց Աստուծոյ որդիներ պիտի կոչուին։
Երանի անոնց, որ հալածուած են արդարության համար, վասնզի երկինքի թագավորութիունը անոնցն է։
Երանի է ձեզի, երբ կը նախատեն ձեզ ու կը հալածեն, և սուտ տեղը ամեն կերպ գէշ խոսքեր կը խոսին ձեր վրայ ինծի համար»։
Այն շուրթերը, որ արտասանել են այս հրեշավոր ծաղրը, այս կեղծավորագույն խոստումները, նույն այն շուրթերն էին, որ հրամայեցին լիովին կոտորել մադիանացի տղամարդկանց, մանուկներին և անասունը, հրկիզել բոլոր տներն ու բոլոր քաղաքները, բոլոր կույսերին մատնել ստոր, անասելիորեն զազրելի ստրկության։ Դա ասում է նույն այն աստվածը, որը մադիանացիներին մատնեց հրեշավոր ղաժանությունների, որ տասնութ դար հետո մանրամասն վերարտադրեցին Մինեսոթայի հնդկացիները։ Մադիանական միջադեպն անսահման ուրախություն պատճառեց նրան։ Մինեսոթյանը նույնպես, այլապես նա թույլ չէր տա այդ։
Լեռան քարոզի այս մասը եկեղեցում հարկավոր է կարդալ Թվոց գրքի և Երկրորդումն օրինացի վերոհիշյալ գլուխների հետ միաժամանակ, որպեսզի ծխականները կարողանան համակողմանիորեն զննել մեր Երկնային հորը։ Սակայն ես առիթ չեմ ունեցել լսելու, որ թեկուզ մի քահանա այդ բանն անի։
