Changes
/* 1943. Ը․ դասարան
=== 1943. Ը․ դասարան<ref>Մելգոնյան կրթ․ հաստատության դասարանակարգը սկսվում էր չորրորդից, ութերորդը համապատասխանում էր միջնակարգի ավարտականին, իններորդն ու տասներորդը մասնագիտական էին, համարվում էին կիսաբարձրագույն։ Ութերորդում ես արդեն տասնյոթ տարեկան էի։</ref> ===
Կը յուսահատիմ, կը մտածեմ՝ պիտի չգրեմ այլեւս, քանի որ ըսելիքներս Սարոյեանը կ'ըսե արդէն։ Բայց․․․ զիս կը մղէ նաու այն զգացումը թե ուրիշ բաներ ալ ունիմ ըսելիք, որոնք միգամածի նման կը դառնան, կը դառնան մէջս, կը կուտակուին, կ'անհանգստացնեն, կը տանջեն նոյնիսկ անձկութեամբ մը, զոր պէտք է արտաբերեմ, որպէսզի չխեղդուի հոգիս, ուրեմն պէտք է գրեմ։ Ահա հիմա պատմուածք մը միտքս կը զբաղեցնէ Ամանորի ու Սուրբ Ծնունդի այս արձակուրդին՝ մեր դասարանական «Վերելք»֊ին յաջորդ թիւին համար, եւ այդ առթիւ է որ այս մտմտուքը եկավ ինքզինքիս հանդէպ՝ չգրե՞մ, գրե՞մ։
Պրն․ Շէօհհմէլեան<ref>Հովհաննես Շեոհմելյանը (1909-1988) մեր անգլերեն ուսուցիչն էր։ Ծնյալ մանկավարժ, աշակերտների հանդեպ անկաշկանդ, սիրում էինք իրեն։ Դասաժամին անգլերենով պատմում էր նաև իր գրական ու փիլիսոփայական ընթերցումներից, դա կրկնակի ուսանելի էր մեզ համար։ Բազմավաստակ ուսուցիչը երբ մահացավ, ես Կիպրոսում էի՝ մեկ ամսով հրավիրված դասախոսելու Մելգոնյանում, և ինձ վիճակվեց դամբանական երախտագիտական խոսք ասել իր բազում աշակերտների անունից։</ref> անգլերէնի դասին յաճախ կը խոսէր Սարոյեանի մասին։ Իքն շատ է ոգեւորուած Սարոյեանով։ Ինծի տուավ The Daring Young Man<ref>«Հանդուգն երիտասարդը» (անգլ․)։</ref> պատմուածքներու գիրքը, որ կարդամ ու տեսնեմ ինչ է ոճը, այն ալ նոր, ինքնուրոյն ոճ մը Սարոյեանի բերած՝ իր այդ համբավ շահած առաջին գիրքով։
― Դուն զգացումներով փիլիսոփայելու եւ պատմելու շնորհք մը ունիս, տղաս,― ըսաւ ինծի,― ընդգրկումներ ունիս, շատ լավ է ատիկա, բայց դեռ ոճդ պէտք է գտնես։
Իրաւ ալ, գրածներս շատ չեմ հաւնիր երբ կը կարդամ յետոյ, անորոշ դժգոհութիւն մը կ'ունենամ, սրտնեղութիւն մը, պատռել կ'ուզեմ, պատռած ալ եմ երբեմն յանկարծակի ջղայնութեամբ մը, բզիկ֊բզիկ ընելով։ Կը զգամ, որ պատմուածքներս կը գրեմ դուրս թափելու նման, յետոյ կը տեսնեմ որ դուրս թափուածը իսկապէս ալ «միգամած» մըն է ոլոր֊ոլոր կրկնութիւններով, յստակութիւն չունիմ։ Յստակութի՞ւնն է արդեօք ոճը։ Բայց ի՞նչ է ոճ ըսուածը, այդ ալ դեռ չեմ գիտեր։ Սարոյեան մեծ գրող է արդէն, իսկ ես․․․ ես բնածին մղում մը ունիմ խորքէն, որ կը ստիպէ գրել, կիրք մը, կիրք մը, որ երբեմն ոգեւորող յաւակնութիւն ալ է ներսէն, երբեմն ալ կը յուսահատեցնէ, բայց․․․
<center>* * *
</center>
Պրն Գերսամէն<ref>Գերսամ Ահարոնյանը (1916-1980), շրջանավարտ լինելուց հետո, աշխատեց Մելգոնյանում որպես ուսուցիչ և հերթապահ դաստիարակահսկիչ, ապա Բեյրութում, շարունակելով ուսուցչական ասպարեզը, միաժամանակ դարձավ ականավոր հասարակական գործիչ, հրապարակախոս, «Զարթոնք» թերթի երկարամյա խմբագրապետ, Ռամկավար֊Ազատական կուսակցության ազդեցիկ ղեկավարներից։ Թեքեյան մշակութային միության հիմնադիրներից էր ու մշտագործուն անդամ։ Նյու Յորքի ամերիկյան միջազգային ակադեմիայի պատվավոր դոկտորի կոչում ուներ։</ref> նամակ ստացայ 8 փետր․ 1942 թուակիր, Պէյրութէն։ Կարճ նամակ մը, որուն մէջ ի միջի այլոց կը գրէ․ «Ուրախ եմ, որ «Վերելք»֊ը կը շարունակէք։ Աշխատեցէք մինչեւ շրջանաւարտ ըլլալնիդ այդ թերթը հրատարակել հաւաքաբար։ Ուժը հաւաքականութեան մէջ է։ Եւ ամէն բանէ առաջ աչքի առջեւ ունեցէք «Վերելք»֊ի իսկական, խորունկ իտէալը, ա՛յն որ տարիներու ընթացքին ես աշխատեցայ ձեզի թելադրել ուղղակի եւ անուղղակի միջոցներով»։
Կարծես թե պէտք է շոյուած զգայի այս տողերէն, բայց անկեղծ ըլլալով ինքզինքս առջեւ՝ տհաճութիւնն մըն ալ զգացի։ Տհաճութիւնն մը, որի համար քչի մը մեղաւոր ալ եմ թերեւս, քանի որ Պրն․ Գերսամը համակրելով գնահատած է զիս պզտիկութիւնէս ի վեր մինչեւ Պէյրութ երթալը, բայց խորքէս էր տհաճութիւնը, անկեղծ էր իսկապէս։ Իր «թելադրած» այն «իտէալը» ազգային֊հայրենասիրական եւ ընկերաբանական֊քաղաքական հարցերու մէջ էր միայն, որոնք իր հետաքրքքրութիւններն էին բացառապէս, բայց զիս կը յուզեն նաու ուրիշ բաներ, որոնք անկէ անդին են ու աւելի խորունկ, իսկ ինք կ'ուզէր զիս ետ պահել այդ բաներէն, իր խառուածքով չէր ըմբռներ ատոնք ու կը կարծէր որ «յոռետեսութեան» մէջ կ'իյնամ։ Բայց մարդկային ճակատագրի, կեանքի ու մահուան, տիեզերական ճշմարտութեան մը, գոյութեան գերագոյն նպատակի մը հարցերով յուզուիլը եւ տառապիլն իսկ յոռետեսութիւ՞ն է։ Վերջին ամիսներուն այդ հարցերն սկսան զիս յատկապես յուզել, ու մեր ժողովուրդին ալ ճակատագիրը, մարդկութեան ալ ճակատագիրը այս ահաւոր պատերազմով մանաւանդ մտան այդ հարցերուն մէջ։ Առաջ ալ կը յուզէին, թէպէտ ոչ այսօրուան խորութեամբ ու սաստկութեամբ, դեռ ոչ այնքան գիտակցօրէն։
Մեր այս «Վերելք»֊ը, որպէս եռամսեա ձեռագիր պարբերական մը, Մարտիրոս Գուշակճեանին հետ մտայղացանք ու հիմնեցինք երկուքուկէս տարի առաջ Ե․ դասարանն աւարտելէն յետոյ 1940-ի ամառուան արձակուրդին (տասնհինգ տարեկան էինք), Ս․ Մակարայ վանքին մէջ, ուր մանչերս այս տարի մէկ ամիս օդափոխութեան տարուած էինք աղջիկներէն յետոյ<ref>Ս․ Մայարա հին հայկական վանքը, որ Նիկոսիայից մոտ երեսուն կիլոմետր հեռու էր Կիպրոսի հյուսիսում լեռների մեջ, այն ժամանակ լրիվ թափուր էր, մանավանդ Մեծի Տանն Կիլիկիո ծերունի Սահակ կաթողիկոսի մահից հետո, որ ամառներն Անթիլիասից մի քանի վարդապետներով գալիս էր հանգստանալու այնտեղ ու կարոտով նայելու, ինչպես պատմում էին, ծովից անդին երևացող իր Կիլիկիային։ Եվ վանքը, ուր միայն պահակ֊այգեպանն էր ապրում իր ընտանիքով, տրամադրվել էր Մելգոնյանի աշակերտությանն իբրև ամառային հանգստավայր։ Հաջորդ տարիներին աղջիկները հանգստանում էին վանքում, իսկ տղաները՝ վանքից վեր վրանների տակ։ Լեռների մեջ մինչև վանք տանող ճանապարհն էլ, ի միջի այլոց, շինվել էր Մելգոնյան բարերարության միջոցներով։</ref>։
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
[[Կատեգորիա:Ոչ գեղարվեստական]]
