Changes

:    Մյուրիելը մեռել էր, չկային Զանգակը, Ջեսին եւ Փինչըրը։ Մեռել էր նաեւ Ջոնզը՝ ուրիշ մի երկրամասի գինելոլների հանգրվանում։ Դմբուզին հիշում էին միայն նրան անձամբ ճանաչած քչերը։ Երեքնուկը պառավ ու պարարտ մի ձի էր, փայտացած հոդերով ու թրջվելու հակված աչքերով։ Երկու տարի առաջ լրացել էր նրա թոշակի տարիքը, սակայն դեռ ոչ մի անասուն իրականում թոշակի չէր անցել։ Արոտի մի մասը զառամյալ անասունների համար առանձնացնելու մաիսն մասին վաղուց արդեն ոչ ոք չէր խոսում։ Նապոլեոնն այժմ մեկեւկես ցենտներանոց հասուն մի կինճ էր։ Զռանն այնքան էր գիրացել, որ ծալքերի միջից հազիվ էր կարողանում տեսնել։ Միայն Բենիամինը համարյա չէր փոխվել՝ թերեւս մռութն էր փոքր֊ինչ մթնել եւ մեկ էլ խառնվածքը։ Դմբուզի մահից հետո նախկինից խոժոռ ու լռակյաց էր դարձել։

:    Մի տեսակ այնպես էր ստացվել, որ ֆերման կարծես հարստացել էր՝ առանց անասունների կյանքի բարելավման, չհաշված, իհարկե, խոզերին ու շներին։ Թերեւս դրա պատճառը մասամբ նաեւ այն էր, որ խոզերն ու շները շատ ու շատ էին։ Չի կարելի ասել, որ վերջիններս զուրովի չէին աշխատում։ Ֆերմայում, ինչպես երբեք չէր հոգնում բացատրել Զռանը, վարչական եւ կազմակերպչական բնույթի անծայրածիր աշխատանք կար անելու։ Այդ աշխատանքի մեծ մասի էությունը հասկանալու համար անասունները չափից ավելի թանձրամիտ էին։ Օրինակ, Զռանը նրանց բացատրում էր, որ խոզերն ամեն օր ստիպված են տաժանակիր աշխատանք կատարել ինչ֊որ խորհրդավոր «հաշվետվություններ», «հանձնարարականների», «հաշվեկշիռների» ու «քաղվածքնեցի» «քաղվածքների» հետ։ Մեծ֊մեծ թղթեր ոտքից֊գլուխ ծածկում էին մանր ձեռագրով, իսկ լրացվելուց հետո նետվում էին արխիվը։ Զռանն ասում էր, որ ֆերմայի բարեկեցության համար դա մեծագույն կարեւորություն է ներկայացնում։ Դրանով հանդերձ ո՛չ շները, եւ ո՛չ էլ խոզերն իրենց աշխատանքով անասնակեր չէին արտադրում, չնայած միշտ հիանալի ախորժակ ունեին։

:    Այո, հենց Զռանը։ Մի քիչ անշնորհք, ասես դեռ անսովոր իր զգալի քաշը պահելուն, սակայն կատարյալ հավասարակշռությամբ, նա կտրում֊անցնում էր բակը։ Հաջորդ պահին տան դռնից դուրս եկավ խոզերի երկար մի շարան՝ բոլորը հետեւի ոտքերի վրա։ Ոմանք մյուսներից ավելի լավ էին քայլում, իսկ մի երկուսը թեթեւակի երերում էին, ասես ձեռնափայտի կարիք զգալով, բայց բոլորը հաջողությամբ անցան ամբողջ բակով մեկ։ Վերջապես, շների զարհուրելի հաչոցի ու եսւ սեւ աքաղաղի զիլ կանչի ներքո, տնից դուրս եկավ փառավորապես ուղղաձիգ Նապոլեոնը։ Նա ամբարտավան հայացքներ էր գցում չորս կողմը, շուրջը թռչկոտում էին շները։

:    Մեռյալ լռություն տիրեց։ Ապշահար ու ահաբեկված, անասուններն իրար սեղմված դիտում էին խոզերի դանդաղ երթը բակով մեկ։ Աշխարհն ասես շուռ էր եկել։ Ապա, առաջին ցնցումը հանդարտվելուն պես, եկավ մի պահ, երբ, հակառակ ամեն ինչի,— հակառակ շների վախի, հակառակ երբեք չտրտնջալու, ինչ էլ որ լինի՝ երբեք չբողոքելու տարիներով մշակված սովորույթի,— անասուններն ուր որ է կընդվզեին։ Սակայն հենց այդ պահին, ասես ազդանշանվոազդանշանով, ոչխարները սկսեցին բարձր մայել։

:    Դրանից հետո արդեն զարմանալի չթվաց, որ հաջորդ օրն աշխատանքները վերահսկող բոլոր խոզերը մտրակներ ունեին։ Զարմանալի չթվաց, որ խոզերը ռադիոընդունիչ են գնել, հեռախոս են անցկացնում եւ բառանորդագրվել բաժանորդագրվել են «Զոն Բուլ», «Դեսից֊դենից» եւ «Դեյլի միրըր» թերթերը։ Զարմանալի չթվաց, որ Նապոլեոնը պարտեզում զբուզնում զբոսնում է ծխամորճը բերնին, եւ որ խոզերը պահարանից հանել ու հագնում են միստր Ջոնզի շորերը։ Նապոլեոնը սեւ բաճկոն, որսորդական անդրավարտիք ու կաշվե ոտնակալներ էր հագնում, իսկ իր սիրելի մերունը՝ միսիս Ջոնզի կիրակնօրյա մետաքսե զգեստը։:    Մեկ շաբաթ անց ֆերմա ժամանեցին մի քանի երկանիվ կառքեր։ Հարեւան ֆերմերների պատվիրակությունը հրավիրված էր ստուգայցի։ Ամբողջ ֆերման ուսումնասիրելով, նրանք իրենց հիացմունքը հայտնեցին տեսածով եւ մանավանդ՝ հողմաղացով։ Անասուններն այդ ժամանակ զբաղված էին շաղգամի արտը քաղհանելով։ Նրանք ջանասիրաբար աշխատում էին, խուսափելով հողից կտրել մռությներըմռութները, չիմանալով՝ խոզերի՞ց ավելի վախենալ, թե՞ մարդկանցից։

:    Դռնակի մոտ նրանք կանգ առան, վախենալով անցնալանցնել, բայց Երեքնուկը նրանց առաջնորդեց ներս։ Կճղակների ծայրերին նրանք մոտեցան տանը, եւ այն անասունները, ում հասակը բավարարում էր, ներս նայեցին հյուրասենյակի պատուհանից։ Երկար սեղանի շուրջ նստած էին հինգ֊վեց ֆերմերներ եւ նույնքան բարձրաստիճան խոզեր։ Նապոլեոնը գրավում էր սեղանի գլխի պատվավոր տեղը։ Խոզերն իրենց աթոռներին նստած էին միանգամայն անբռնազբոս։ Բոլորն ակներեւաբար մի պահ ընդհատել էին թղթախաղը կենաց ասելու համար։ Մի մեծ սափոր փոխանցվում էր մեկից մյուսին, թարմացնելով գավաթների պարունակությունը։ Պատուհանից նայող ապշահար անասուններին ոչ ոք չէր նկատել։

:    Ինքը, ինչպես եւ, անկասկած, բոլոր ներկաները, մեծագույն գոհունակությամբ է ընդունում այն փաստը, որ կասկածամտության եւ թյուրիմացությունների շրջանն ի վերջո ավարտված է։ Եղել է ժամանակ, իհա՜րկե, երբ Անասնաֆերմայի մեծապատիվ տերերը հարեւան մարդկանց մոտ, ինքը չէր ասի թշնամական, համենայն դեպս որոշ չափով անբարյացակամ վերաբերմունք էին հարուցում։ Եղել են դժբախն դժբախտ միջադեպեր, հաճախ տարբեր տեսակի տարաձայնություններ են ծագել։ Խոզերին պատկանող ֆերմայի գոյությունը համարվել է աննորմալ եւ շրջապատի համար գաղափարապես վտանգավոր։ Շատ ֆերմերներ, առանց նյութի մեջ խորանալու, համարել են, որ նման ֆերմայում տիրելու է թողտվության ու անկարգապահության ոգին։ Նրանց անհանգստացրել է սեփական անասունների եւ անգամ աշխատավորների վրա դրա թողած հնարավոր ազդեցությունը։ Սակայն այժմ բոլոր նման կասկածները ցրված են։ Այսօր, ընկերների հետ այցելելով Անասնաֆերման եւ սեփական աչքերով ուսումնասիրելով դրա ամեն մի թիգը, ինքը տեսավ ոչ միայն ամենաժամանակակից մեթոդների կիրառություն, այլեւ այնպիսի մի կարգապահություն, որը կարող է օրինակ ծառայել բոլոր մնացած ֆերմերների համար։ Ինքը չի մեղանչի ճշմարտության դեմ, եթե ասի, որ Անասնաֆերմայի ստորին անասուններն ավելի շատ են աշխատում եւ ավելի քիչ կեր են ստանում, քան երկրի ցանկացած այլ անասունները։ Հիրավի, ինքը, իր ընկերների հետ միասին, այսօրվա տեսածից շատ բան մտադիր է անմիջապես ներմուծել իրենց ֆերմաներում։:    Ինքը ուզում է ավարտել, կրկին անգամ շեշտելով, որ Անասնաֆերմայի եւ իր հարեւանների միջեւ հաստատված բարեկամական զգացումները միանգամայն օրինաչափ են։ Մարդկանց եւ խոզեցի խոզերի միջեւ շահերի որեւէ ընդհարում երբեք չի եղել եւ չպիտի լինի։ Նրանց դժվարություններն ու պայքարն ընդհանուր են։ Չէ՞ որ աշխատուժի հետ կապված պրոբլեմներն ամենուր միեւնույնն են։ Այստեղ պարզ դարձավ, որ միստր Փիլքինգտոնը մտադրվում է խնամքով պատրաստված մի սրամտություն անել, բայց հրճվանքից մի պահ չէր կարողանում այն արտահայտել։ Մի քանի անգամ փղձկալով, որից նրա բազմաթիվ կզակները շառագունեցին, նա վերջիվերջո կարողացավ ասել․ «Եթե դուք ստիպված եք զսպել ձեր ստորին անասուններին, մենք էլ մեր ստորին դասակարգերն ունենք»։ Այդ սրամտությունից սեղանը պոռթկաց ծիծաղով, իսկ միստր Փիլքինգտոնը նորից խոզերին շնորհավորեց ֆերմայի ցածր օրաբաժինների, երկար աշխատաժամերի եւ ընդհանուր երեսառածության բացակայության համար։

:    Սենյակը լցվեց խանդավառ բացականչություններով ու դոփյունով։ Նապոլեոնն այն աստիճան շոյված էր, որ, տեղից ելնելով, սեղանը շրջանցեց, իր գավաթը Փիլքինգտոնի հետ չխկացնելու համար։ Երբ իրարանցումն ավարտվեց, Նապոլեոնը, որը մնացել էր կանգնած, տեղեըացրեցտեղեկացրեց, որ ինքն էլ մի քանի խոսք ունի ասելում։ասելու։

:    Հավատալով, որ նախկին կասկածամտությունը հաղթահարված է ֆերմայում, այդուհանդերձ, մի շարք միջոցառումներ են ձեռնարկվել, որոնք պիտի ծառայեն վստահության հետագա ամրամնդմանը։ ամրապնդմանը։ Անասունների միջեւ մինչ այդ տարածված էր իրար դիմելու «ընկեր» հիմար ձեւը։ Այսուհետեւ այն հայտարարվում է ապօրինի։ Կար նաեւ տարօրինակ մի սովորույթ, որի ծագումն անհայտ է, ամեն կիրակի շարքով անցնել այգում գամված մի ծեր խոզի գանգի կողքով։ Դա նույնպես պիտի դադարեցվի։ Այցելուները նկատած կլինեն այգում ծածանվող կանաչ դրոշը։ Նրանց ուշադրությունը հրավիրվում է այն փաստին, որ նախկինում դրոշի վրա տեղ գտած սպիտակ կճղակն ու պոզն այլեւս չկան։ Այսուհետեւ դրոշը լինելու է պարզապես կանաչ։

:    Հետեւեցին նույն սրտաբուխ բացականյությունները, եւ գավաթները մինչեւ վերջ խմվեցին։ Մինչ դրսի անասունները դիտում էին, նրանց թվաց, որ ներսում տարօրինակ մի բան է կատարվում։ Ի՞նչ էր պատահել խոզերի դեքմերին։ Ծեր Երեքնուկի մշուշոտ աչքերը դարնում դառնում էին մեկից մյուսին։ Ոմանք հինգ կզակ ունեին, ոմանք՝ չորս, ոմանք՝ երեք։ Սակայն ինչ֊որ սան բան կարծես երերար ու հալչեր։ Ծափահարությունից հետո վերսկսվեց ընդհատված թղթախաղը, եւ անասունները լուռ ու մունջ հեռացան։