Changes
/* Երգ տասնվեցերորդ։ Պատրոկլյան դրվագ */
== Երգ տասնվեցերորդ։ Պատրոկլյան դրվագ ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Այսպես կըռվում էին նըրանք գեղեցկատախտ նավերի շուրջ:
Իսկ Պատրոկլես նայդ ժամանակ Աքիլլեսի առջև կանգնած
Թափում էր ջերմ արտասուքներ աղբյուրի պես թըխակայլակ,
Որ բարձրաբերձ ապառաժից ցածէ թափում ջըրերն իր մութ:
Աստվածային Աքիլլը ժիր այդ տեսնելով հուզվեց սաստիկ
Եվ գըթալով Պատրոկլեսին՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Սիրելիդ իմ, ինչո՞ւ ես դու արցունք թափում աղջըկա պես,
Որ վազելով մոր ետևից աղաչում է գըրկել իրեն,
Եվ քաշում է մոր փեշերից ու արգելում առաջ գընալ,
{{տող|10}}Հեկեկալով աղեկըտուր, լալով, որ մայրն իրեն գըրկի։
Այդպես և դու, ո՛վ Պատրոկլե, լաց ես լինում գորովալիր:
Գուցե տըխուր լո՞ւր ես բերել միրմիդոնաց և կամ թե ինձ,
Կամ Փթիայից ընտանեկան մի առանձին գո՞ւյժ ըստացար:
Ասում են, թե ողջ է հայրըդ՝ քաջ Մենիտիոսը Ակտորյան,
Եվ ապրում է միրմիդոնաց մեջ Էակյան Պելևսը դեռ,
Որոնց մեկի կամ մյուսի մահը մեզ վիշտ կըպատճառեր:
Եվ կամ այդպես լալիս ես դու արգիացոց վըրա՞ գուցե,
Որ կորչում են ըստորության համար իրենց` նավերի մոտ։
Միտքըդ ինձնից մի ծածկիր դու, ասա, որ ես էլ իմանամ»։
{{տող|20}}Եվ ասաց իր խոր հեծությամբ, ազնիվ ասպետ դու Պատրոկլե՛.
«Օ՛, Պելիսյան, դու ամենեն քաջը բոլոր աքայանց մեջ,
Մի՛ բարկանար, քանզի սաստիկ աղետ հասավ աքայեցոց:
Բոլոր քաջերն այն անվանի, որոնք կային բանակի մեջ,
Պառկած են արդ վըրաններում նետահարված կամ տիգախոց:
Դիոմեդես Տիդյանը քաջ վիրավոր է նետով խոցված,
Տեգով՝ արքա Ագամեմնոնն ու Ոդիսևսը դյուցազարմ,
Եվ իր ազդրից սուր փըքինով Եվրիպիլոսն է վիրավոր,
Որոնց հիմա դարմանում են բըժիշկները բազմահընար.
Իսկ դու դեռ քո դըժոխային քենի մեջ ես, ո՛վ Աքիլլես:
{{տող|30}}Չունենա՜մ ես այնպիսի քեն, ինչպիսին քոնն է ժանտաժուտ:
Ո՞վ քեզանից այսուհետև շահ և օգուտ պիտի տեսնի,
Եթե աղետն աքայեցոց չըհալածես քո քաջությամբ:
Անագորույն, Պելևսը չի՛ եղել հայրըդ մեծահոգի,
Ոչ էլ Թետիսը մայրը քո, այլ ծընեցին քեզ ծովը լուրթ
Եվ ապառաժ-ժայռերը պինդ, զի անողոք սիրտ ունես դու:
Իսկ եթե քեզ ետ է պահում գուշակություն մի կամ պատգամ,
Որ քեզ բերեց արծաթթաթիկ մեծարո մայրդ Արամազդից,
Այն ժամանակ ինձ ուղարկիր, տալով զորքը միրմիդոնաց,
Որ օգնությամբըս դանայանց համար փոքր-ինչ լո՜ւյս լինեմ ես:
{{տող|40}}Տուր ինձ՝ հագնեմ զենքերը քո շըքեղաճոխ և փառահեղ,
Որ ինձ քո տեղը դընելով՝ էլ չըկըռվեն տըրոյացիք
Եվ բազմատանջ աքայեցիք հանգըստանան ու շունչ առնեն,
Զի մարտի մեջ փոքր-ինչ հանգիստն անհըրաժեշտ է, կազդուրիչ:
Մենք, որ հանգիստ ենք, թարմացած՝ հեշտիվ պիտի կարողանանք
Վանել դեպի ոստանն իրենց վաստակաբեկ տըրոլացոց»։
Այսպես խընդրեց աղերսագին, օ՛, միամիտ, չէր իմանում,
Որ խընդրում էր իրեն համար մահու օրհաս աղետաբեր:
Իսկ Աքիլյեսն հառաչելով նըրան այսպես պատասխանեց,
«Ո՜հ, սիրելի՛դ իմ Մենիտյան, Պատրոկլ, այդ ի՞նչ ես ինձ ասում,
{{տող|50}}Աստվածային ո՛չ մի պատվեր-պատգամից էլ երկյուղ չունեմ,
Եվ ոչ էլ մայրն իմ նազելի՝ Զևսից մի բան է ասել ինձ։
Այլ սոսկալի այն ցավնէ իմ սիրտն ու հոգին տանջում սաստիկ,
Երբ տեսնում եմ մի մարդ, որ իր ինչքով, դիրքով գոռոզացած
Համարձակվում է նենգությամբ զըրկել իրեն հավասարին
Եվ կարող է նըրա ձեռքից մըրցանակը հափըշտակել։
Ա՛յս է իմ ցավը դըժընդակ, շա՜տ մեծ վըշտեր կըրեցի ես
Այն աղջկա համար, որին իբրև պարգև ես ըստացա,
Իմ նիզակովն առա նըրան, քաղաքն ամուր քանդելուց ետ.
Որին ձեռքիցս առավ Ատրիդ Ագամեմնոնն, ասես թե ես
{{տող|60}}Լինեի մարդ մի անարժան, անաշխարհիկ, վըտարանդի:
Բայց մոռանանք անցյալը մենք, ոխը պետք չէ տևի հավերժ։
Վըճռել էի ես իմ մըտքում չըթողնել քենն իմ, Պատրոկլե՛,
Մինչև հասներ մարտամբոխի աղմուկը իմ նավատորմին։
Իսկ դու հիմա ծածկիր ուսերդ ռազմի չըքնաղ իմ զենքերով
Եվ մըրցասեր միրմիդոնաց գըլուխն անցիր պատերազմում,
Քանզի տրոյանց փոթորկալից մութ ամպն արդեն շըրջապատեց
Նավատորմիղն, և աքայանք քըշված դեպի ծովն ըսպիտակ՝
Խըռնըվում են շըրջապատված մի ափ ցամաք գետնի վըրա:
Տըրոյացոց քաղաքը ողջ խիզախելով խուժել է դուրս,
{{տող|70}}Զի չեն տեսնում ճակտիս վըրա փայլատակումը կորդակիս։
Կըլըցնեի՜ն նըրանք իրենց դիակներով փոսը անշուշտ,
Եթե արքա Ագամեմնոնն հաշտ ու աննենգ լիներ ինձ հետ.
Այնինչ ահա՛ տըրոյացիք ճամբարի շուրջն են ճակատում,
Քանզի Տիդյան Դիոմեդի նիզակը հաղթ իր ձեռքի մեջ
Չի մոլեգնում՝ հալածելու համար աղետն աքայեցոց,
Եվ չի հասնում իմ ականջին Ագամեմնոն Ատրիդեսի
Ձայնը ժըպիրհ գըլխից ելած, Այլ արնառուշտ Հեկտորի գոռ
Ձայնն է միայն, որ հընչում է տըրոյացոց ի խըրախույս,
Որոնք ամբողջ դաշտն ընդարձակ լըցրին գոռում ու գոչումով
{{տող|80}}Արյունալից պատերազմի մեջ ընկճելով արգիացոց:
Բայց դու արի, ո՛վ Պատրոկլե, գընա՛ իսկույն ըսպառազեն
Եվ այդ ժանտախտն արիաբար հալածիր մեր նավատորմից,
Քանզի գուցե նավերը մեր այրեն հըրով բոցածավալ
Ու մեր ձեռքից խըյեն դըրանք տենչալի դարձն ի հայրենիք:
Լըսիր, սակայն, այն ինչ որ ես դըրոշմում եմ քո մըտքի մեջ
Որպեսզի դու, ո՛վ Պատրոկլե, բերես ինձ փառք ու մեծ պատիվ
Դանայեցոց կողմից բոլոր, վերադարձնեն նըրանք թող ինձ
Գեղաչըքնաղ այն աղջըկան՝ մեծապայծառ պարգևներով։
Վանի՛ր նըրանց նավատորմից, ապա ինձ մոտ վերադարձիր,
{{տող|90}}Եվ, եթե քեզ մինչև անգամ այրն Հերայի ահագնաթունդ
Տա հաղթություն, դու առանց ինձ մի մըրրճվիր տըրոյանց մեջ.
Որովհետև ինձ այդպիսո՛վ փառազըրկած պիտի լինես:
Եվ մի՛, տարված պատերազմում ունեցած քո հաջողությամբ,
Կոտորելով տըրոյացոց՝ զորքըդ մինչև Իլիոն տանի,
Զի կարողէ պատահել որ քեզ հակառաակ և թըշնամի
Աստվածներից մեկը հանկարծ Ոլիմպոսից իջնի քո դեմ,
Զի Ապոլլոնը հեռաձիգ շատ է սիրում տըրոյաgng:
Այլ, փըրկելով նավերը մեր, նորից ինձ մոտ վերադարձիր,
Թողած նըրանց, որ իրար հետ մըրցեն այնտեղ մարտադաշտում:
{{տող|100}}Երանի թե, հայր Արամազդ, և Աթենաս, և Ապոլլոն,
Կոտորեին մեկ-մյուսին տըրոյացիք և աքայանք,
Եվ մընայինք երկուսըս ողջ, որ մենք մենակ կործանեինք
Տըրոյական սըրբանըվեր մարտկոցները պնդակառույց»:
Սըրանք այսպես խոսում էին իրարու հետ, մինչդեռ այնտեղ
Այաքսն այլևս անկարող էր ընդդիմադրել սլաքերին.
Ընկճում էին նըրան Զևսը և նետաձիգ տըրոյացիք:
Նըրա քունքերը շուրջպատող գըլխանոցը գեղափայլուն
Որոտագոչ թընդում էր խուլ՝ բախումներից, և պըղընձյա
Բևեռները գեղապաճույճ՝ հարվածների տակ էին միշտ:
{{տող|110}}Հոգնած էր ողջ մարմինը խիստ և ձախ ուսը նամանավանդ՝
Հըսկայական ասպարն անվերջ այս ու այն կողմ դարձընելուց,
Սակայն դարձյալ չէին կարող նըրան երբեք տեղաշարժել,
Թեև նեղում էին սաստիկ թափվող նետերն ամեն կողմից:
Հևհևում էր արագ-արագ մարմինն ամբողջ քըրտինքի մեջ՝
Նա հազիվ-հազ շունչ էր քաշում, բայց իր դիրքում անդըրդվելի·
Կանգնել էր նա ամեն վայրկյան, ամեն կողմից վըտանգի տակ։
Արդ, ասացե՛ք ինձ, Մուսաներ, որ ապրում եք Ոլիմպոսում,
Կըրակը նախ ինչպե՞ս ընկավ նավատորմիղն աքայեցոց:
Մոտիկ գալով, իր վիթխարի սըրով զարկեց Հեկտորը շեշտ
{{տող|120}}Այաքսի հաղթ հացի տեգին, սըլաքից ցած, և այն կոտրեց.
Եվ Այաքսը, որ իր ձեռքում ճոճում էր դեռ բունը ծայրատ,
Որից բոցի պես վայր ընկավ պղնձյա սըլաքն ըշկահելով,
Անբիծ սըրտով իր հասկացավ աստվածների գործն ու սոսկաց,
Զի Արամազդն ահեղագոչ խըլեց նըրա ձեռքից բոլոր
Հընարքները և ուզում էր տըրոյացոց տալ հաղթություն:
Սըլաքներից նա խույս տըվեց. տըրոյացիք այն ժամանակ
Արագաթև նավի վրա գրցեցին հուրն ամենակուլ,
Որ բըռընկվեց անմիջապես և շուտափույթ տարածվելով
Անշիջելի բոցը բըռնեց նավը ամբողջ ծայրեիծայր։
{{տող|130}}Ծեծելով իր ազդրերը գույգ՝ այսպես ասաց Աքիլլն այնժամ,
«Օ՛, ըշտապիր, Պատրոկլ իմ քաջ, մի՛ դանդաղիր այլևըս դու,
Ոխերիմ հուրն եմ տեսնում ես նավատորմի վըրա ահա.
Գուցե այրեն նավերը մեր, և էլ փախչել չկարենք,
Հագի՛ր զենքերըս շուտափույթ, և էս զորքը համախըմբեմ»։
Այս ասելով՝ ելավ գընաց, իսկ Պատրոլեսն արագ-արագ
Զինավառվեց փայլակնացայտ պըղինձներով Աքիլլեսի։
Նախ և առաջ սըրունքներին կապեց չըքնաղ սըռնապաններ,
Որ կոճկըվում են արծաթյա ճարմանդներով ճաճանչափայլ.
Ապա առավ և իր լանջի վըրա հագավ աստղաճաճանչ,
{{տող|140}}Նըկարազարդ զըրահը կուռ Էակիդյան արագոտնի.
Հետո կախեց ուսընդանութ պըղընձյա թուրն արծաթագամ,
Որից հետո նա վերցըրեց վահանը հաղթ ու հաստաբեստ,
Հըզոր գըլխին դըրեց ապա կուռ սաղավարտն արվեստավոր,
Որի վերև ահեղակերպ գարգմանակն էր ճոճվում շըքեղ.
Առավ ապա երկայնստվեր մի զույգ աշտե՝ ձեռքին հարմար,
Չըդիպչելով Էակիդյան քաջի ծանըր հաստ նիզակին,
Որը շարժել չէր կարենում ոչ ոք, բացի Աքիլլեսից.
Պելյան հացին, որ Քիրոնը տըվեց նըրա հորը՝ Պելյան
Բարձունքներից կըտրելով այն, դյուցազներին ըսպանելու:
{{տող|150}}Երբ վերջացրեց, նա պատվիրեց լըծել ձիերն՝ Ավտոմեդին,
Որին հարգում էր Պատրոկլեսն Աքիլլեսից հետո սըրտանց
Եվ մըտերիմն էր ամենեն՝ կըռիվների մեջ մարտագոռ:
Ավտոմեդոնն իսկույն լըծեց սըրաթըռիչ ձիերն աշխույժ՝
Աշխետը ժիր, Պիսակն անզուսպ հողմի նըման արագարշավ,
Որոնց ծընեց Ճեպոտընյա Մըրրիկն անսանձ սուր Զեփյուռից,
Երբ արածում էր Օվկիանի առափընյա մարգագետնում:
Նըրանց կողքին փոկից կապեց Ավտոմեդոնը Կայտառին
(Որն Աքիլլեսն Էտիոնից ավար բերեց մի ժամանակ,
Երբ նա այդ պերճ քաղաքն առավ), որը թեև մահկանացու,
{{տող|160}}Բայց մյուս անմահ նըժույգների հետ համընթաց էր արշավում։
Իսկ Աքիլլեսն ընթանալով մի վըրանից մյուս վըրան՝
Զինավառում էր քաջերին։ Ինչպես գայլերը գիշատիչ,
Որոնք իրենց կըրծքում ունեն անհաղթելի ուժ ահագին,
Երբ բըզկըտում են լեռներում եղջերագեղ մի եղջերու
Ու ներկում են կարմիր արյամբ երախն իրենց ու դունչը ժանտ,
Ապա դիմում են միասին դեպ աղբյուրը ձորամիջյան
Լափելու նուրբ լեզուներով լուսակայլակ ջուրն աղբյուրի.
Փըսխում են սև արյուն ու միս, որոնք ունեն ամեհի սիրտ
Եվ պայթելու է կըշտապինդ փորը նըրանց՝ տիկերի պես,—
{{տող|170}}Այդպես վըխտում էին պետերն ու իշխաններն միրմիդոնաց՝
Էակիդյան արիասիրտ և արագոտն արբանյակի
Չորս բոլորը. և նըրանց մեջ էր Աքիլլեսն արիսական
Հորդորելով նըժույգներին ու քաջերին ասպարավոր։
Հիսուն արագ նավ էր բերել դեպի Տրոյա Աքիլլը քաջ՝
Արամազդի գերսիրելին, և ամեն մի նավի վըրա
Նըստած էին հիսուն հոգի, որոնց վըրա կարգել էր նա
Հինգ սալարներ՝ վըստահ նըրանց կարողության և կորովին.
Եվ ինքն էր վեհ ամենիշխան հրամանատարն այդ բոլորի։
Ըսպարապետն էր մի գընդին Մենիսթիոսը խայտազըրահ,
{{տող|180}}Որ էր որդին Սպերքիոսի՝ Արամազդի գետից բըխած,
Որին ծընեց նըրա համար գեղաչըքնաղ Պելյան դըստրիկ
Պոլիդորան- մահկանացու կին՝ աստըծու հետ պառկելով։
Բայց անունով համարվում էր որդին Բորոս Պերիեդյանի,
Որ հայտնապես Պոլիդորին կին առավ մեծ օժիտ տալով։
Երկրորդ գընդին զորավարում է Եվդորոսն արիսական-
Աղջըկորդի, որին ծընեց Փիլասա դուստրը պարուհի
Պոյիմելեն, նըրան ցանկաց հըզոր Հերմեսն արգոսասպան,
Երբ որ տեսավ ոսկեփըքին Արտեմիսի շուրջպարի մեջ
Վարձակների հետ միասին, որ գեղեցիկ պար էր գալիս:
{{տող|190}}Եվ նըրա հետ անմիջապես վերնահարկը բարձրանալով՝
Հերմեսն այնտեղ գաղտնածածուկ մըտավ նըրան, և գեղանի
Պոլիմելեն տըվեց նըրան մի լուսագեղ, պայծառ զավակ՝
Եվդորոսին՝ սըրունքներով հույժ քաջարշավ ու գոռ մարտիկ։
Եվ մանկաբարձ Իլիթն հետո երբ որ ի լույս հանեց մանկան
Ու նատեսավ լուսապայծառ ճառագայթները արևի,
Ակտորյանը՝ քաջակորով Ելեքլեսը աղջիկն առավ
Եվ ապարանքն իր տարավ ճոխ, անբավ օժիտ տալով նըրան:
Իսկ ծեր Փիլասը նորածնին դայեկելով սընուցանեց
Ու խընամեց խանդաղակաթ՝ իր հարազատ զավակի պես:
{{տող|200}}Երրորդ գընդին զորավարում էր Պիսանդրոսն արիսական՝
Մեմալյանը՝ գուպարի մեջ իր նիզակով հըռչակավոր
Քան բոլորը՝ Աքիլլեսի ընկերոջից՝ Պատրոկլից ետ։
Չորրորդի պետն էր ալևոր Փինիքս ասպետը փառահեղ.
Հինգերորդին Ալկիմեդոնն՝ անբիծ որդին Լայերկեսի:
Եվ երբ Աքիլլը բոլորին ոտքի հանեց կազմ ու պատրաստ՝
Կանգնեց այնժամ իշխանաբար և այս ազդու խոսքերն ասաց.
«Միրմիդոննե՛ր, հիշեցեք արդ ձեր այն խոսքերն ըսպառնալից
Որ սըրաթև նավերի մոտ ուղղում էիք տըրոյացոց:
Երբ եռում էր ոխը իմ մեջ, այսպես էիք ասում դուք ինձ.
{{տող|210}}-Պելիսածի՛ն, անագորույն, մայրըդ լեղի է ջամբել քեզ,
Որ պահում ես բըռնի կերպով ընկերներիդ՝ նավերի մեջ։
Գեթ դառնայինք մենք հայրենիք ծովագընաց մեր նավերով,
Քանի որ այդ դառնալեղի սև մաղձը քո սիրտն է ընկել։-
Այսպես էիք ասում հաճախ ինձ հետ գըլուխ-գըլխի տալով.
Եվ արդ, ահա՛, հասավ կըռվի ժամը, որին տենչում էիք,
Ով որ քաջ է, թող դուրս գա շուտ պատերազմի տըրոյանց դեմ»։
Այս ասելով բոցավառեց բոլորի մեջ ուժ ու կորով։
Ու շարվեցին բոլորն իսկույն, լըսելով քաջ թագավորին։
Ինչպես որ մարդ խիտ քարերով շարի բարձըր պատերն իր տան,
{{տող|220}}Որ դեմ դընեն փոթորկաշունչ քամիների բուռըն թափին՝
Սաղավարտներն ու վահաններն այդպես կըպած էին իրար:
Եվ ձիագես կորդակների գարգմանակները ճոճվելով
Իրար էին շըփվում ընդհուպ, այնպես կըպած էին իրար։
Եվ բոլորի առաջն ընկած ըսպառազեն երկու քաջեր՝
Պատրոկլեսն ու Ավտոմեդոնն միախորհուրդ և միաշունչ
Գընում էին մարտընչելու միրմիդոնաց գըլուխն անցած:
Իսկ Աքիլլեսն անմիջապես վերադարձավ դեպի վըրանն
Ու մըտնելով այնտեղ բացեց խուփը արկղի ճարտարարվեստ,
Որ դըրել էր սև նավի մեջ մայրը՝ Թետիսն արծաթթաթիկ:
{{տող|230}}Արկղում կային շատ շապիկներ և հողմասահ պարեգոտներ,
Եվ օթոցներ տերևազարդ, կարև այնտեղ արվեստագործ
Ըսկահ մի մեծ, որով ոչ ոք չէր ըմպում սև գինի ընտիր,
Ոչ էլ ձոնում աստվածներին գինի՝ բացի Արամազդից։
Ըսկահն արկղից դուրս հանելով՝ նախ ծըծումբով մաքուր սըրբեց,
Ասա լըվաց և ողողեց ականակիտ, հըստակ ջըրով.
Հետո լըվաց և իր ձեռքերն, լըցրեց գինին ըսկահի մեջ
Ու կանգնելով անդաստանում աղոթք արավ դեպի երկինք,
Եվ շանթընկեցն ահեղագոռ լըսեց աղոթքն Աքիլլեսի.
«Վե՛հ Արամազդ, Պելասգունի և Դոդոնյան, տե՛րդ հեռաբնակ
{{տող|240}}Դոդոնների ձըմեռնաճոխ, ուր նըստում են քո շուրջբոլոր
Գուշակներդ անոտնալվա, սելյանները գետնախըշտի.
Մի ժամանակ դու լըսեցիր աղոթքը իմ աղերսագին
Ու սաստկապես հարվածեցիր աքայեցոց՝ ի պատիվ ինձ.
Լըսիր և արդ աղոթքըս, հա՛յր, և կատարիր խընդիրըս դու:
Մընում եմ ես նավատորմում և սիրելի ընկերակցիս՝
Մենիտյանին ուղարկում եմ մարտընչելու տըրոյանց դեմ:
Հաղթությունը հետն ուղարկիր ահեղամռունչ մեծ Արամազդ,
Եվ զորացրու նըրա հոգին, որ հասկանա Հեկտորը գոռ՝
Կարո՞ղ է մեր քաջ պաշտոնյան և միայնակ պատերազմել,
{{տող|250}}Թե՞ իր ձեռքերն անպարտելի ա՛յն ժամանակ կըմոլեգնեն,
Երբ ես անձամբ հետը գընամ դեպի կըռիվ արիսական։
Բայց թող որ նա մեր նավերից հեռու վանի աղմուկն ու մարտ
Ու ողջ-առողջ վերադառնա դեպի արագ նավերն ինձ մոտ
Իմ զենքերով և հաղթական զինվորներիս հետ միասին»։
Այսպես ասաց աղոթելով, և Զըրվանյանն ըզգոնամիտ
Շնորհեց նըրան իր խընդրանքի մի մասը և մյուսը մերժեց:
Տըվեց Զևսը Պատրոկլեսին վանել տրոյանց նավատորմից,
Սակայն մարտից ողջ ու առողջ վերադառնալը՝ զըլացավ:
Աքիլլեսը Արամազդին աղոթելուց, ձոնից հետո
{{տող|260}}Մըտավ վըրանն իր վերըստին, ըմպանակը դըրեց արկղում
Ու դուրս ելավ անմիջապես, քանզի սըրտանց ուզում էր նա
Տեսնել աչքով մարտը դըժնյա՝ տըրոյացոց և աքայանց:
Մրմիդոններն ըսպառազեն հետևելով Պատրոկլեսին
Գընում էին դասակ-դասակ տողաշարված և հաղթաքայլ,
Մինչև հասան տըրոյացոց ու թափվեցին նըրանց վըրա,
Ցըրիվ գալով այստեղ–այնտեղ ճամփաբընակ բոռերի պես,
Որոնք այնտեղ, արահետի վըրա իրենց բույնը ունեն,
Ու տըղաներն հաճախ նըրանց չարացնում են ու գըրգըռում:
Անըզգամնե՛ր, որ շատերին պատճառում են ցավ ու վընաս:
{{տող|270}}Եթե հանկարծ ակամայից դըրդի նըրանց մի ուղևոր,
Բոլորն իսկույն դուրս են թափվում պաշտպանելու ձագերն իրենց:
Այդպես նաև արիասիրտ միրմիդոններն էին խիզախ
Թափվում իրենց նավերից դուրս` ռազմի աղմուկ-աղաղակով։
Իսկ Պատրոկլեսն իր քաջերին խրախուսում էր բարձրաձայն.
«Միոմիդոննե՛ր, մարտակիցնե՛ր Պելիսածին Աքիլլեսի,
Արի՛ եղեք, սիրելիներս, մի՛ մոռանաք, որ քաջ եք դուք,
Պատիվ բերենք Պելիսյանին ռազմիկներըս ձեռնամարտիկ,
Որ արգոսյան քաջերի մեջ քաջագույններն ենք նավերում։
Թող հասկանա Ագամեմնոնը մեծասաստ, թե ինչպիսի
{{տող|280}}Սըխալ գործեց՝ չըպատվելով աքայեցոց քաջագույնին»:
Այսպես ասաց, բոցավառեց բոլորի մեջ ուժ ու կորով.
Ու խուռներամ գըրոհեցին տըրոյացոց վըրա նըրանք
Խրախուսված այդ խոսքերով, և նավերը շուրջանակի
Գոռ արձագանք տըվին ահեղ՝ աքայեցոց աղաղակին։
Տըրոյացիք երբ որ տեսան Մենիտյանին հաղթահասակ
Եվ զինակցին նըրա շըքեղ՝ զենուզարդով պըղընձավառ,
Իրար անցան ահաբեկված, կարծելով որ Աքիլլը քաջ
Թողած իր քենը դըժընդակ՝ հաշտըվել է Ատրիդի հետ,
Եվ ամեն ոք սարսափահար աչք էր ածում իր շուրջ բոլոր,
{{տող|290}}Որ փախչելով փըրկի իրեն այդ սոսկալի պատուհասից։
Նախ Պատրոկլեսն արձակեց իր փայլուն մըկունդը ահագին
Դեպ բազմությունն այն խուռնախիտ, որը եռ էր գալիս այնտեղ՝
Մեծահոգի Պրոտեսիլավ դյուցազունի նավերիմոտ,
Եվ հարվածեց Պիրեքմեսին, նա որ բերեց պեոնների
Հեծելագունդը՝ հորդահոս Աքսիոսի ափունքներից։
Վիրավորված իր աջ ուսից՝ նա վայր ընկավ մեջքի վրա
Հեծեծալով, փոշեթավալ, պեոնները փախան իսկույն.
Պատրոկլեսը նըրանց սըրտում գըցեց սարսափ մի սոսկալի,
Ըսպանելով ամենաքաջ նըրանց պետին պատերազմում։
{{տող|300}}Վանեց նըրանց նավատորմից հեռու և բորբ հուրը մարեց,
Ու մընաց նավը կիսավառ. տըրոյացիք տագնապահար
Ետ քաշվեցին, իսկ աքայանք առաջ անցան գըրոհելով
Դեպի նավերը գոգավոր, ու փըրթավ մեծ գոռում-գոչում։
Ինչպես երբ մեծ ու բարձրաբերձ լեռան գըխից ուժգին շընչով
Զըրվանյան Զևսը շանթընկեց՝ թանձրակուտակ ամպը քըշի,
Ու երևան գան լուսափայլ անտառ ու լեռ բարձրադիտակ,
Ու ճեղքըվի անպարունակ եթերն անհուն վերից ի վար,
Այդպես կըրակն աքայեցիք հեռացնելով նավատորմից
Փոքր-ինչ ազատ շունչ քաշեցին, բայց կըռիվը չէր դադարում,
{{տող|310}}Որովհետև տըրոյացիք բոլորովին չէին փախել,
Այլ ըստիպված փոքր-ինչ հեռու քաշված նըրանք պատերազմից՝
Տոկում էին, դեռ դիմադրում արիսական աքայեցոց։
Ընդարձակվեց ճակատն այնժամ, և ամեն մի զորագըլուխ
Ըսպանեց մարդ մի քաջազուն. նախ Մենիտյանն իր նիզակով
Արեյլիկի ազդրին զարկեց, երբ սա թիկունք էր դարձընում,
Պըղինձն անցավ մարմնի միջով ու դուրս ելավ անմիջապես
Աշտեն փըշրեց ոսկորն իսկույն, և նա ընկավ երեսնիվայր։
Իսկ Թոասին վիրավորեց Մենելավոսն արիսական
Կըրծքից, որ մերկ էր ասպարից և դիտապաստ փռեց գետին։
{{տող|320}}Փիլիդեսը նըկատելով վըրա քըշող Ամփիկլոսին՝
Աճապարեց ու ոլոքից, զիստի տակից զարկեց նըրան,
Տեգը սուրսայր կըտրատելով մըկան ու ջիղ՝ Ամփիկլոսին
Փըռեց գետին և աչքերը պատեց մութով մըռայլամած:
Իսկ Նեստորի որդիներից մեկը՝ արի Անտիլոքոսն
Ատիմնիոսին խոցեց տեգով, որ տեղնուտեղ շունչը փըչեց։
Եվ Մարիսը կըրակ կըտրած հարազատի մահվան վըրա‘
Անտիլոքի վըրա վազեց ու կանգ առավ դիակի մոտ,
Բայց եղբայրը Անտիլոքի՝ Թրասիմիդեսը դյուցատիպ
Կանխեց նըրան ու շեշտակի նըրա ուսին զարկեց տեգով։
{{տող|330}}Սըլաքը սուր բազուկն ուսին կըցող ջըղերը կըտրատեց,
Եվ Մարիսը գետին փըռվեց՝ փակելով իր աչքերն ընդմիշտ։
Այսպես երկու եղբայրների ձեռքով ընկան երկու եղբայր
Եվ անդունդներն իջան խավար քաջ ընկերներն Սարպեդոնի,
Որոնց ծընեց Ամիսովդարը տիգաճոճ, նա որ սընեց
Անընկճելի հաղթ Քիմեռին՝ ի պատուհաս բազում մարդկանց։
Ուիլևսյան Այաքսն այնտեղ ողջ-ողջ բըռնեց Կլոբուլոսին՝
Շըփոթված այդ ժըխորի մեջ, բայց տեղնուտեղ հոգին առավ՝
Իջեցնելով իր մեծակոթ սուրը նըրա պարանոցին:
Սուսերն արյամբ ամբողջովին կարմիր ներկվեց ու տաքացավ,
{{տող|340}}Եվ ծիրանի մահը ծածկեց նըրա աչքերն անմիջապես:
Պենելյոսն ու Լիկոնն այդտեղ հարձակվեցին իրար վըրա,
Զի երկուսի նիզակներն էլ վըրիպելով թըռան հեռու,
Եվ իրարու հասան նըրանք իրենց հըսկա սուսերներով։
Զարկեց Լիկոնը ձիագես գըլխանոցի ճիշտ խորանին,
Բայց փըշըրվեց սուրը նըրա դաստապանի մոտից ընդհուպ:
Պենելեոսն ախոյանի պարանոցին զարկեց ուղիղ
Եվ այն կըտրեց ամբողջովին, թողեց բարակ մորթը միայն,
Որից գըլուխն ի վայր կախվեց, և նա ընկավ դիաթավալ։
Մերիոնեսն Ակամասին հասավ, երբ սա կառք էր նըստում,
{{տող|350}}Եվ աջ ուսից հարվածելով՝ նըրան կառքից ցած գըլորեց.
Ու մառախուղ-մեգն անփարատ լըցվեց նըրա աչքերի մեջ։
Իդոմենեսը պըղընձով զարկեց բերնին Երիմասի,
Ու պըղընձյա սըլաքը սուր խըրվեց ուղեղն ու դուրս եկավ,
Փըշրեց ճերմակ ոսկորները, և ատամները թափվեցին,
Երկու աչքերը լցվեցին քըրից-բերնից ցայտող արյամբ,
Եվ պաշարեց ամեն կողմից մահվան մըթին ամպը նըրան։
Դանայեցի պետերն այսպես` մեկ-մեկ մարդիկ ըսպանեցին,
Ինչպես գայլերը քանասար հարձակվում են հոտի վըրա
Հոտից հեռու ցըրիվ եկած ոչխար կամ այծ փախցընելու
{{տող|360}}Օգտըվելով երիտասարդ անփորձ հովվի խակությունից, —
Այսպես նաև դանայեցիք գըրոհեցին տրոյանց վըրա,
Որոնք վախից խուճապահար փախուստ տըվին չարաշըշուկ:
Տելամոնյան Այաքսը մեծ աշխատում էր իր նիզակով
Վիրավորել քաջ Հեկտորին, բայց սա կըռωի մեջ փորձառու՝
Արջառենի իր ասպարով պարածածկած ուսերը լայն՝
Հետևում էր ուշի-ուշով սլաքների շըչյուններին
Ու շըռինդին աշտեների, անտարակույս նա լավ գիտեր,
Թե հաղթությունը կըովի մեջ շուռ է տըվել երեսը իր,
Բայց մընում էր անդըրդվելի և անսասան կըռվում էր նա,
{{տող|370}}Որ կարենաիր սիրելի ընկերներին փըրկել գոնե:
Ինչպես որ վեη Ոլիմպոսից պարզ ու պայծառ օդի միջով
Սուրա մի ամպ դեպի երկինք, երբ Զևսը մեծ մըրրիկ հանի,
Այդպես փըրթավտ տըրոյացոց փախուստն հանկարծ նավատորմից:
Կանոնավոր շարքով արդեն չէին անցնում փոսը նըրանք,
Այլ խուճապով խառնիճաղանջ, մեկ-մյուսին խանգարելով:
Հեկտորն էլ էր փախչում հապճեպ սըրաթըռիչ իր ձիերով.
Տըրոյացոց բանակը նա թողեց փոսի շուրջ խըռնըված,
Ուր կառաձիգ շատ նըժույգներ կոտըրտեցին արքաների
Կառքի քեղին ու փախս առան՝ կառքը թողած խոր փոսի մեջ։
{{տող|380}}Իսկ Պատրոկլեսն արծարծելով դանայեցոց եռանդն անդուլ
Հալածում էր կըրընկակոխ տըրոյացոց, որ ցիրուցան՝
Լըցրին բոլոր ճանապարհներն աղաղակով և խուճապով։
Փոշու մըրրիկն ամպանըման բարձրանում էր երկինքն ի վեր:
Դեպի քաղաքն էին թեքում երիվարներն ընթացքն իրենց՝
Սալասըմբակ փախուստ տալով վըրաններից ու նավերից:
Պատրոկլեսը որոտալով վարում էր իր ձիերն այնտեղ,
Որտեղ տեսնում էր խըռնըված խառնաշըփոթ ամբոխակույտ:
Մարդիկ իրենց կառքերից ցած էին ընկնում բերանքսիվայր,
Ու շուռ էին գալիս ճամփին կառքերը խուլ դըղըրդյունով։
{{տող|390}}Արագ վարգով անցան փոսից Պատրոկլեսի ձիերն անմահ,
Որ աստվածներն էին տըվել չըքնաղ պարգև՝ վեհ Պելևսին։
Վառվում էր սիրտը Հեկտորին ըսպանելու բուռըն տենչով,
Բայց նըժույգներն արշավասույր՝ առած տանում էին նըրան:
Ինչպես աշնանն ամպերն ուռած ծանրանում են երկրի վըրա,
Երբ Զըրվանյանը սըրտմըտած՝ տեղատարափ է ջաղբում վար՝
Ի պատուհաս նըրանց, որոնք հասարակաց ատյաններում
Դատաստան են տեսնում սըխալ ու ժըխտում են արդարությունն՝
Անտեսելով աստվածների վըրեժխընդիր ցասումն ահեղ,
Որոնց բոլոր գետերն այնժամ վարարում են, ու հորդահոս
{{տող|400}}Հեղեղները առատաջուր սեպ բըլուրները ճեղքելով՝
Լեռների թեք զառիթափից դեպի ծովն են գահավիժում
Ահագնագոչ որոտմունքով, ու քանդում են գործերն մարդկանց,—
Տրոյանց ձիերն այդպես ուժգին վըրընջյունով փախչում էին։
Երբ Մենիտյանն արագ ճեղքեց գումարտակներն առաջնաշարք,
Տըրոյացոց քըշեց նորից նավերի կողմ, թույլ չըտալով,
Որ նահանջեն դեպի քաղաք, ինչպես իրենք էին ուզում,
Այլ հետապինդ՝ գետի կողմից և պարըսպից ու նավերից
Կոտորում էր նա անխընա՝ շատերի վրեժը առնելով։
Պատրոկլեսը սուր նիզակով նախ հարվածեց Պրոնոոսին,
{{տող|410}}Որի կուրծքը ասպարից մերկ՝ երևում էր. հոգին առավ,
Եվ նա գետին ընկավ ուժգին հարձակվելով երկրորդ անգամ՝
Զարկեց Թեստոր Ենոփսյանին, որ աթոռի վըրա նըստած
Կուչ էր եկել, կըծիկ դարձած, վախից միտքը մըլար ու մութ,
Վախենալուց երասաններն ընկել էին նըրա ձեռքից:
Պատրոկլեսը սուր նիզակով զարկեց նրա աջ կըզակին,
Տեգն անցկացրեց ատամներից և կառքից ցած քաշեց նըրան
Սըվնակոթով, ինչպես երբ մարդ նըստած բարձր ժայռի վըրա՝
Լարից կապված փայլուն կարթով ծովից ձուկ է քաշում հանում:
Պատրոկլն այդպես կառքից քաշեց Ենոփյանին երախաբաց,
{{տող|420}}Որն ընկնելով բերանքսիվայր՝ շունչը փըչեց անմիջապես:
Երիլավսին զարկեց ապա քարով, երբ նա խիզախում էր,
Ու ճեղքելով նըրա գըլուխն ուղիղ երկու տապակ արավ
Գըլխանոցի տակ ամրակուռ, գետին ընկավ երեսնիվայր
Ու տեղնուտեղ մահն անողոք նըրա կյանքի թելը կըտրեց:
Մեկ-մյուսի ետև ապա գետին փըռեց՝ Երիմասին,
Ամփոտրոսին, Եպալտեսին, Դամաստորյան Տլեպոլեմին,
Եքիոսին և Պիրիսին, Եվիպպոսին և Իփևսին.
Այս բոլորից հետո նաև Պոլիմելին Արգեոսյան:
Սարպեդոնը երբ որ տեսավ իր բազմաթիվ ընկերներին
{{տող|430}}Մենիտյան քաջ Պատրոկլեսի ձեռքով ընկած, դիաթավալ,
Ամբողջ ուժով ձայն արձակեց կըշտամբելով լիկյաններին.
«Ամոթ է ձեզ, լիկեացի՛ք, ո՞ւր եք փախչում, ըսթափվեցե՛ք,
Ինքըս պիտի ելնեմ հիմա այդ մարդու դեմ, որ իմանամ,
Թե ո՞վ է այդ դյուցազնը քաջ, որ այսքան մեծ ոճիր գործեց,
Ծընկակոտոր անելով շատ մեծակորով մարտիկների»:
Այսպես ասաց ու զենքերով նա իր կառքից գետին ցատկեց.
Պատրոկլեսը այդ տեսնելով ինքն էլ կառքից իջավ իսկույն,
Եվ երկուսով՝ կեռակըտուց, կեռամագիլ անգղերի պես,
Որոնք բարձըր ժայռի վըրա կըռվում են ճիչ ու գոչյունով,
{{տող|440}}Ահագնաձայն աղաղակով հարձակվեցին իրար վըրա:
Նըրանց ի տես՝ հուզվեց սաստիկ Զըրվանի մեծ որդին ահեղ
Ու Հերային՝ իր քըրոջը և ամուսնուն այսպես ասաց.
«Վա՜յ ինձ, մարդկանց մեջ ամենեն իմ սիրելի Սարպեդոնին
Վիճակված է ճակատագրից ընկնել ձեռքով Պատրոկլեսի.
Սակայն սիրտըս հուզումնակոծ երկմըտում է տարակուսված
Արտասվալից մարտից նըրան վերցընեմ ես ողջ և առողջ
Ու փոխադրեմ մեծահարուստ դեպի Լիկիա՞, թե հանդուրժեմ,
Որ Մենիտյան քաջի ձեռքով հաղթըվի նա ու մահ առնի»։
Եվ նազելի, աչեղ Հերան իսկույն այսպես պատասխանեց.
{{տող|450}}«Զարհուրելի դու Զըրվանյան, այդ ինչ խոսքէ, որ ասում ես,
Մահկանացու մարդուն՝ մահվան կանխորոշված ճակատագրից՝
Կամենում ես դու չարաշուք և անողոք մահից փըրկե՞լ։
Արա՛, բայց մյուս աստվածներըս համաձայն չենք քեզ այդ բանում:
Ուրիշ բան էլ ասեմ ես քեզ, և այն դու քո սըրտում պահիր.
Եթե փըրկես Սարպեդոնին ու ողջ-առողջ տուն ուղարկես,
Տես, որ գուցե և մյուս անմահ աստվածներն էլ կըկամենան
Կորըստաբեր կըռվից հանել իրենց սիրած որդիներին։
Պըրիամոսի քաղաքի շուրջ, պատերազմում որդի ունեն
Շատ անմահներ, որոնց պիտի դու զայրացնես քո վարմունքով։
{{տող|460}}Եթե որդուդ շատես սիրում ու գութ ունես նըրա վըրա,
Թող որ ընկնի պատերազմում Պատրոկլեսի հզոր ձեռքով,
Եվ, երբ կյանքի շունչն ու ոգին թողնեն նըրան, հըղիր Մահին
Եվ Քընին խոր, որ փոխադրեն նըրան դեպի Լիկիա հարուստ:
Հարազատներն ու բարեկամք այնտեղ նըրան թաղեն թող որ
Եվ հուշարձան կանգնեն վըրան՝ տալով պատիվ մահացյալին»։
Այսպես ասաց, և Զըրվանի որդին անսաց այդ խորհըրդին
Ու երկընքից արյունագույն ցող տեղաց վար, երկրի վըրա,
Իր սիրելի որդու պատվին, որին հեռու հայրենիքից
Վիճակված էր Պատրոկլեսի ձեռքով ընկնել Տըրոյայում:
{{տող|470}}Երբ երկուսով հասան իրար, Պատրոկլեսը առաջին հեղ
Զարկեց ներքին որովայնին հըռչակավոր Թրասիմելի,
Որ Սարպեդոն թագավորի ըսպասյակն էր հավատարիմ.
Սարպեդոնը վըրա վազեց փայլակնացայտ իր աշտեով,
Բայց վըրիպեց, և հարվածը կայտառի աջ ուսին առավ.
Ձին փըռընչաց ու դառնաղի վըրընջյունով փըռվեց գետին
Ու տեղնուտեղ շունչը փըչեց, իսկ մյուս անմահ ձիերն անզուսպ
Խըրտընեցին, լուծը ճռնչաց, երասաններն խառնըվեցին,
Քանզի դըրսի կողմից կապված նըժույգն ընկավ փոշեթավալ:
Բայց քաջատեգ Ավտոմեդոնն անմիջապես ելքը գըտավ,
{{տող|480}}Իր թանձրաթամբ ազդրից քաշեց սուրը երկար, ձըգվեց առաջ
Եվ տապալված երիվարի կապերն ամուր կըտրեց արագ:
Մյուս նըժույգներն ուղղըվեցին ու սամետի տակը մըտան
Եվ Պատրոկլեսն ու Սարպեդոնն ահեղորեն առան իրար:
Բայց վըրիպեց կըրկին անգամ Սարպեդոնի փայլուն աշտեն,
Որ ձախ ուսով Պատրոկլեսի՝ անցավ գընաց աննըպատակ։
Վըրա հասավ այն ժամանակ Պատրոկլեսը իր պըղընձով,
Եվ մըկունդը նըրա ձեռքից չըթըռավ զուր և ապարդյուն,
Այլ հարվածեց այն թաղանթին, որը սիրտն է անջըրպետում:
Եվ Սարպեդոնն, ինչպես բարդի, կաղնի, թեղոշ մի բարձրաբուն,
{{տող|490}}Որ հյուսները լեռան վըրա կըտրում են սուր կացիններով
Նավափայտի համար, այդպես գետին ընկավ հասակով մեկ
Իր ձիերի, կառքի առաջ, ակռաները կըրճըտելով,
Ագուռներով, եղունգներով ճանկռելով հողն արյունազանգ:
Ինչպես առյուծը համրընթաց երինջների նախրի վըրա
Հարձակվելով ըսպանում է մեծամարմին, խարտյաշ մի ցուլ,
Որ կորչում է հաղթ առյուծի ժանիքների տակ, երախում,
Այդպես խոցված Պատրոկլեսից լիկեցոց պետն ասպարավոր՝
Մահվան շեմին ձայն արձակեց իր սիրելի ընկերակցին.
«Արդ, սիրելի՛դ իմ Գըլվակոս, քաջերի քա՛ջ, ժամ է, որ դու
{{տող|500}}Ցույց տաս ուժըդ անպարտելի և կորովըդ պատերազմում.
Քեզ ցանկալի պետք է լինի կըռվել, եթե քաջ ես իրոք:
Նախ լիկեցոց պետերին դու հորդոր կարդա գընդից ի գունդ,
Որ ոգորեն Սարպեդոնի շուրջը կանգնած արիաբար,
Եվ ինքըդ ինձ պաշտպան կանգնիր աքայանց դեմ քո պըղընձով,
Զի քեզ համար, ո՛վ Գըլավկոս, պիտի լինեմ այսուհետև
Ամոթ ընդմիշտ և նախատինք, եթե երբեք աքայեցիք
Կողոպտեն իմ զենքերն այստեղ, ուր ես ընկա մարտընչելիս։
Օ՛ն, ուրեմըն կանգնիր ամուր և խըրախույս կարդա գընդին»։
Խոսքը նըրա բերանն էր դեռ, երբ որ մահը վըրա հասավ,
{{տող|510}}Փակեց աչքերն, իսկ Պատրոկլեսն աքացելով նըրա կըրծքին,
Կորզեց աշտեն նըրա մարմնից, փորոտիքը դուրս թափելով.
Եվ Պատրոկլը տեգն ու հոգին քաշեց մեկտեղ ու դուրս հանեց։
Միրմիդոններն հասան իսկույն ու բըռնեցին նըժույգներին,
Որոնք փախչել էին ուզում, երբ կառքն անտեր էր մընացել:
Լրսելով ձայնն իր ընկերոջ՝ Գլավկոսը ցավեց սաստիկ,
Սիրտը կըտոր–կըտոր եղավ, որ չէր կարող օգնել նըրան,
Բրռնած բազուկն իր վիրավոր սեղմում էր նա, ճըմլում ձեռքով,
Որ Տևկրոսն էր խոցել նետով այն միջոցին, երբ վազեվազ
Ելնում էր նա պարիսպն ի վեր՝ ընկերներին իր օգնելու:
{{տող|520}}Եվ Գրլավկոսն Ապոլլոնին աղոթելով` այսպես ասաց.
«Լըսիր, արքա՛, ուր էլ լինես, լիկեցոց մեջ թե տրրոյանց,
Ամեն տեղ էլ կարող ես դու վըշտատոչոր մարդուն լըսել.
Որ ինձ նըման տառապում է անտանելի ցավերի մեջ:
Վիրավորված եմ կարեվեր, տանջում են ինձ ցավերը սուր,
Չի դադարում արյունն երբեք, ծանրացել է ուսն իմ թըմրած,
Ու չեմ կարող անդեղնուն բըռնել նիզակս ու մարտընչել։
Ընկավ արի մի մարդ ահա՛, շըքեղ որդին Արամազդի՝
Սարպեդոնը և չհասավ Զևսը որդուն իր զորավիգ:
Բայց դու, արքադ արծաթաղեղն, առողջացրու այս վերքըս խոր,
{{տող|530}}Սեղմիր ցավերս, տուր զորություն, որ հորդորեմ ընկերներիս,
Խըրախուսեմ իմ լիկեցի ռազմիկներին՝ պատերազմի
Եվ ես կըռվել կարողանամ իմ մըտերմի դիակի շուրջ»:
Այսպես ասաց աղերսագին, Ապոլլոնը լըսեց նըրան,
Մեղմեց ցավերն անմիջապես և նըրա խոր վերքից հոսող
Արյունը սև ցամաքեցրեց ու ներշընչեց ուժ ու կորով։
Գլավկոսն ըզգացիր սըրտի մեջ ու մեծապես ուրախացավ,
Որ Ապոլլոն այդպես արագ լըսեց աղոթքն իր սըրտագին:
Գընաց իսկույն հորդորելու լիկիացոց քաջ իշխաններին
Սարպեդոնի շուրջ կըռվելու, որ զինազերծ չանեն նըրան,
{{տող|540}}Ապա դիմեց նա մեծաքայլ՝ տըրոյացոց պետերի մոտ՝
Պուլիդամի մոտ Պանթոյան և Ագենոր դյուցազնի,
Գըտավ ապա Էնիասին և Հեկտորին պըղընձազեն,
Որոնց իսկույն մոտենալով՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Եվ դու, Հեկտոր, բոլորովին մոռացել ես նիզակակից
Ընկերներիդ, որ քեզ համար իրենց կյանքն են զոհում այստեղ,
Հեռու իրենց հայրենիքից՝ կարոտ իրենց որդոց, կանանց.
Մինչդեռ ինքըդ չես կամենում օգնել նըրանց ու պաշտպանել:
Ընկավ մարտում Սարպեդոնը՝ լիկյանց իշխանն ասպարավոր,
Որ պահպանում էր ողջ Լիկիան արդարությամբ և իր ուժով։
{{տող|550}}Պղնձի Արեսն ընկճեց նըրան՝ հուժկու տեգով Պատրոկլեսի,
Եկե՛ք հիմա, և թո՛ղ վառի վըրեժը ձեր սըրտերը մեծ,
Մի՛ հանդուրժեք, սիրելիներս, որ միրմիդոնք մոլեգնաբար
Նըրա զենքերը կողոպտեն, և անպատվեն դյուցազնի դին,
Հույժ բարկացած դանայեցոց կորուստների համար, որ մենք
Պատճառեցինք նըրանց մեր սուր նիզակներով՝ նավերի մոտ»։
Այսպես ասաց ու սաստիկ սուգն առավ համայն տըրոյացոց,
Քանզի թեև տարաշխարհիկ՝ Սարպեդոնը սյունն էր նըրանց
Եվ քաղաքին, բերում էր նա բազում զինվոր իր ետևից,
Որոնց մեջ ինքն էր ամենեն քաջը մարտում արիսական։
{{տող|560}}Տըրոյացիք միահամուռ ու քինավառ գըրոհեցին
Դանայեցոց վըրա, և քաջ Հեկտորն ինքն էր առաջնորդում՝
Վըրիժատենչ ու խիստ ցասկոտ՝ Սարպեդոնի մահվան վըրա։
Իսկ Պատրոկլեսն աքայեցոց կըրծքում վառեց կըռվի կըրակ
Եվ նախ երկու Այաքսներին ինքնահորդոր՝ այսպես ասաց.
«Ձեզ, Այաքնե՛ր, հաճելի է հիմա վանել ոսոխներին
Ցույց տվեք ձեզ, ինչպես որ միշտ պանծացել եք ձեր քաջությամբ:
Ընկավ նա, որ առաջինն էր պարիսպն ի վեր ելնողներից՝
Սարպեդոնը, օ՜, եթե մենք կարողանանք կորզել մարմինն
Ու կողոպտել զենքերն ուսից, և ըսպանել սուր պըղընձով
{{տող|570}}Նըրա դիակը պաշտպանող վըրեժխընդիր ընկերներին...»:
Այսպես ասաց Պատրոկլը քաջ ու բոլորի սըրտից խոսեց:
Երկու կողմից խըտացնելով ուժերն իրենց ընդդիմամարտ-
Տրոյացիք և լիկեցիք, միրմիդոններն ու աքայանք՝
Իրար առան դիակի շուրջ ահագնագոչ աղաղակով,
Ու պարղընձյա նըրանց զենքերն ահեղորեն շառաչեցին։
Բայց Արամազդն ռազմի վըրա սըփռեց գիշեր մի ժանտաժուտ,
Որ իր որդու համար մըղվող մարտն ավելի դաժան լինի:
Նախ տըրոյանք հալածեցին աքայեցոց աչակաքավ,
Քանզի ընկավ ո՛չ աննըշան մեկը գընդից միրմիդոնաց-
{{տող|580}}Որդին մեծանձն Ագակլեսի՝ Եպիգեսը արիասիրտ,
Որ էր երբեմըն թագավոր բարեբընակ Բուդիոնի։
Այն ժամանակ կըտրիճորդին իր հորեղբորն ըսպանելով,
Փախավ իսկույն արծաթթաթիկ Թետիսի մոտ ու Պելևսի,
Որ ապաստան-պաշտպանություն գըտնին ըրանց հովանու տակ,
Որոնք նըրան պատերազմիկ Աքիլլի հետ ուղարկեցին
Դեպի Իլիոնը քաջաձի` մարտընչելու տըրոյանց դեմ:-
Եվ երբ արդեն մոտեցել էր նա դիակին՝ կողոպտելու,
Հեկտորն անկարծ ահագին քար մի իջեցրեց նըրա գըլխին,
Որը երկու տապակ եղավ սաղավարտի տակ ամրակուռ.
{{տող|590}}Եվ դիակի վըրա փըռվեց բերանքսիվայր, արնաշաղաղ.
Ու վերահաս մահը իսկույն նըրա կյանքի թելը կըտրեց։
Ընկերոջ մահը սոսկալի ցավ պատճառեց Պատրոկլեսին,
Ու հարձակվեց նա շեշտակի նախամարտիկ գընդի վըրա
Սըրաթըռիչ շահենի պես, որ հալածում է անխընա
Չըղջիկներին ու մանրաթև թըռչնոց՝ նըրանց ետևն ընկած:
Այդպես և դո՛ւ հարձակվեցիր, ձիամարտիկ ո՛վ Պատրոկլե,
Դեպի տրոյանք ու լիկեցիք՝ քաջիդ վըրեժը լուծելու։
Զարկեց նա մեծ բըռնաքարով Իթեմենի կըտրիճ որդու՝
Սթենելի պարանոցին և ջլաբեկ արավ նըրան
{{տող|600}}Ետ ընկըրկեց շըքեղաճոխ Հեկտորը իր քաջերի հետ
Մի տեգընկեց տեղի չափով, որ նետում է ոմըն մարզիկ՝
Փորձելով ուժն իր խաղի մեջ կամ գուպարում՝ թըշնամու դեմ:
Տրոյանք այդքան տեղի տըվին՝ հալածվելով աքայանցից։
Գըլավկոսը նախ ետ դարձավ, լիկեցոց պետը քաջամարտ,
Եվ ըսպանեց մեծահոգի Բաթիկլեսի Քալկոն որդուն,
Որ ապրում էր Հելլադայում իր ճոխ փառքով և մեծությամբ։
Գլավկոսն հանկարծ ետ դառնալով տեգը մըխեց կուրծքը նըրա,
Երբ նա քաջի եոևն ընկած՝ այն է, պիտի բըռներ նըրան։
Քալկոնն ընկավ, սոսկալի ցավ պատճառելով աքայեցոց:
{{տող|610}}Տըրոյացիք ուրախացած` խուռն ամբոխով վերադարձան
Ու կանգ առան միահամուռ՝ Գլավկոսին պաշտպանելու
Բայց աքայանք նըրանց վըրա ընկան թափով, արիաբար:
Մերիոնն այնտեղ ըսպանեց քաջ Ոնետորի խիզախ որդուն՝
Լավոդոնին, որ Իլիոնում քուրմն էր Զևսի Իդայական,
Եվ բովանդակ ժողովըրդից մեծարվում էր աստըծու պես։
Ծընոտից ցած և ականջի տակից տեգով վիրավորված՝
Փըչեց նա շունչն իսկույնևեթ, ու մահվան մութն իջավ վըրան:
Մերիոնեսի դեմ արձակեց Էնիասն իր պըղինձ-աշտեն,
Երբ առաջ էր խոյանում նա պատըսպարված իր վահանով։
{{տող|620}}Բայց նա տեսավ ու խույս տըվեց տեգից` առաջ կըռանալով,
Սըվինն անցավ աննըպատակ ու ետևում խըրվեց գետին,
Ուր սըվնակոթն ուժգընորեն տարուբերվում էր դուրս ցըցված:
Այդտեղ արդեն Արեսը բուռն իր սաստկությունը կորցըրեց,
Երբ Էնիասի կըշռած նիզակն այդպես գընաց, մըտավ գետին,
Աննըպատակ և ապարդյուն սըլանալով հուժկու ձեռքից:
Էնիասը դեպի Մերիոնն այսպես գոչեց հույժ բարկացած.
«Մերիոնե՛ս, թեպետև դու քաջակաքավ ես իսկապես,
Բայց շատ շուտով կըլըռեիր, եթե նըշանս ճիշտ առնեի»:
Կորովատեգ Մերիոնեսն այսպես ասաց Էնիասին.
{{տող|630}}«Ո՛վ Էնիաս, որքան էլ քաջ լինես, դարձյալ դըժվար է քեզ
Ջըլատել ուժ ու ըսպանել քեզ ախոյան ամեն մարդու,
Որովհետև բոլորի պես դու ինքդ էլ ես մահկանացու:
Ե՛ս էլ եթե հաջողեի կուրծքըդ խըրել նիզակն իմ սուր՝
Որքան էլ որ քաջ լինեիր, անտարակույս պիտի տայիր
Դու փաոքը ինձ և քո հոգին Տարտարոսի թագավորին»։
Այսպես ասաց, բայց Մենիտյանն արիասիրտ սաստեց նըրան
«Մերիոնե՛ս, քաջակորով, ինչո՞ւ ես դու խոսում իզուր.
Տըրոյացիք խըրոխտապանծ՝ ոչ թե խոսքով նախատական,
Այլ շատերին կորուստ տալով պիտ մեռելից հեռու քաշվեն:
{{տող|640}}Մարտում բազուկն է հաղթողը և ատյանում՝ ճարտար լեզուն,
Ուստի այստեղ ոչ թե լեզվով, այլ բազուկով պետք է կըռվենք»:
Այս ասելով՝ առաջ անցավ, Մերիոնեսն էլ նըրա հետ։
Ինչ շառաչյուն, որ հանում են փայտահատներն լեռան վըրա,
Անտառախիտ թավուտներում, որ լըսվում է հեռվից-հեռու,-
Գետինն այդպես դըղըրդում էր, թընդում հուժկու սուսերների
Ու երկսայրի նիզակների, վահանների արջառամորթ
Քեմուխտապատ զըրահների բախումներից շառաչաձայն:
Ծանոթն անգամ չէր ճանաչի աստվածային Սարպեդոնին,
Զի նա ոտքից մինչև գըլուխ սըլաքներով էր ծածկըված
{{տող|650}}Ու թաթավուն ամբողջովին թանձըր փոշու և արյան մեջ:
Կրռվում էին նըրանք այդպես դյուցազունի դիակի շուրջ:
Ինչպես գարնանը մեղուներն տըզտրզում են փարախի մեջ
Կաթով լեցուն դույլերի շուրջ, երբ առատ է կաթն ամեն տեղ,
Այդպես նըրանք խռնվել էին գետնատարած դիակի շուրջ:
Զևսը աչքերն այդ դըժընդակ կըռվից երբեք շուռ չէր տալիս,
Այլ նըրանց էր նայում անթարթ, միտք անելով ինքն իրեն մեջ
Պատրոկլեսի մահվան վըրա և երկմըտում էր մըտահույզ,
Թե ըսպանի՞ նըրան արդյոք Պրիամյանի պղնձյա զենքով
Սարպեդոնի մարմընի վըրա և կողոպտի զենքերն ուսից,
{{տող|660}}Թե՞ տակավին դըժոխատանջ ցավ ու տաժանք տա շատերին:
Շատ մըտածեց և ի վերջո այս միտքը նա հարմար գըտավ,
Որ քաջ ընկերը մեծազոր Պելիսածին Աքիլլեսի,
Կըրընկակոխ՝ տըրոյացոց և Հեկտորին պըղընձազեն
Դեպի քաղաքը հալածի՝ կոտորելով շատ-շատերին։
Ուստի և նա նախ և առաջ Հեկտորի սիրտն ահաբեկեց,
Որ նըստեց իր կառքը շըքեղ ու ետ դարձավ, փախավ արագ,
Եվ հորդորեց տըրոյացոց, որ նըրանք էլ փախչեն շուտով,
Զի նա Զևսի սուրբ կըշեռքի մետն ըմբռնեց անմիջապես:
Չըմընացին այնտեղ նույնիսկ լիկեցիներն արիասիրտ,
{{տող|670}}Երբ որ տեսան նըրանք իրենց թագավորին կըրծքից խոցված՝
Դիակների շեղջակույտում, զի նըրա շուրջ շատերն ընկան
Արյունահեղ գուպարի մեջ, որ Արամազդը բորբոքեց:
Աքայեցիք կողոպտեցին Սարպեդոնի զենքերն ուսից,
Եվ Մենիտյանն արիասիրտ՝ պըղընձափայլ զենքերն այդ ողջ
Հանձնեցիր քաջ ընկերներին, որ նավատորմ տանեն իսկույն:
Եվ Զըրվանյանն այն ժամանակ Ապոլլոնին հըրամայեց.
«Շո՛ւտ, Ապոլլոն, գընա և դուրս քաշիր իսկույն Սարպեդոնին
Տեղատարափ սըլաքներից և, մաքրելով արյունը սև,
Առ տար հեռու ու գետի մեջ լըվա, օծիր անուշ յուղով,
{{տող|680}}Եվ հագցըրու անմահական ըզգեստները, և Քուն ու Մահ
Երկվորյակին՝ ճեպընթացիկ դիահանաց հանձնիր նըրան,
Որպեսզի շուտ տանեն ու լայն Լիկիո հարուստ ազգին հանձնեն.
Հարազատներն այնտեղ նըրան թաղեն պատշաճ հանդեսներով,
Կանգնեն շիրիմ և մահարձան, որ մեռելի պատիվն է մեծ»։
Այսպես ասաց, և Ապոլլոնն անսաց իր հոր հըրամանին,
Եվ իջնելով բարձր Իդայից՝ գընաց դեպի գուպարն ահեղ,
Ու կորզելով անմիջապես Սարպեդոնին սըլաքներից՝
Տարավ հեռուն, լըվաց գետում, օծեց յուղով անուշահոտ
Ու հագցըրեց անմահական ճոխ հանդերձներ և Քուն ու Մահ
{{տող|690}}Երկվորյակին՝ ճեպընթացիկ դիահանաց հանձնեց նըրան,
Որոնք տարան ու ցած դըրին Լիկիայի լայն հրապարակում:
Իսկ Պատրոկլեսն Ավտոմեդին և ձիերին հորդորելով
Հալածում էր տըրոյացոց և լիկեցոց ետևն ընկած։
Օ, անխոհե՛մ, նա այդպիսով սաստիկ աղետ բերեց գըլխին,
Եթե լըսեր նա խելացի պատվիրաններն Աքիլլեսի,
Պիտ ազատվեր նա անկասկած մահու դաժան սև օրհասից։
Սակայն Զևսի միտքն ավելի հըզոր է քան միտքը մարդկանց,
Որ քաջին էլ փախցընում է ու հեշտությամբ փառազըրկում,
Նույնիսկ եթե ինքը նըրան մըղած լիներ դեպի գուպար,
{{տող|700}}Ինչպես որ քաջ Պատրոկլեսին, որին ինքը դըրդեց ի մարտ:
Ո՞ւմ առաջին անգամ այդտեղ և ո՞ւմ վերջում ըսպանեցիր,
Երբ աստվածները, Պատրոկլե, քեզ դեպի մահ հրավիրեցին:
Ադրեստոսին նախ և առաջ, Ավտոնոսին, Եկեքլոսին,
Եվ Մեգասյան Պերիմոսին, Մելանիպպին, Մուլիոսին,
Ելասոսին զարկեց ապա, Պիլարտեսին, Եպիստորին
Ըսպանեց նա, իսկ մյուսներն ազատվեցին փախուստ տալով:
Անշուշտ այդ օ՛րն իսկ կառնեին աքայեցիք բարձըր Տրոյան
Պատրոկլեսի ձեռքով, քանզի խիզախում էր իր նիզակով,
Եթե Գուշակն Ապոլլոնը կանգնած ամուր բուրգի վըրա՝
{{տող|710}}Մահ չընյութեր Պատրոկլեսին, պաշտպանելով տըրոյացոց:
Պատրոկլեսը երեք անգամ գրոհեց պատի անկյունն ի վեր,
Եվ Ապոլլոնն երեք անգամ նըրան հեռու վանեց պատից,
Ետ հըրելով նըրա վահանն անմահական իր ձեռքերով:
Իսկ երբ չորրորդ անգամ ուժգին գըրոհ գործեց աստվածորեն,
Արծաթաղեղ արքան այնժամ ըսպառնալից սաստեց նըրան,
«Հեռո՛ւ, դյուցազըն Պատրոկլես, ճակատագրից քեզ չի տըրված
Քո նիզակով քանդել քաղաքը քաջազուն տըրոյացոց,
Ոչ էլ նույնիսկ քեզանից քաջ Պելիսածին Աքիլլեսին»:
Այսպես ասաց, ու Պատրոկլեսն ընկըրկելով՝ տեղի տըվեց,
{{տող|720}}Ահաբեկված կորովաձիգ Ապոլլոնի բարկությունից։
Հեկտորը իր սըրաթըռիչ նըժույգները սալասըմբակ
Կանգնեցրել էր Սկեական դըռների մոտ, երկմըտելով՝
Մըտրակելով նըրանց արդյոք մըղեր նորից դեպի գուպա՞ր,
Թե՞ հորդորել զորքին գալու, հավաքվելու պարըսպի մոտ։
Երկմտում էր Հեկտորն այսպես, երբ Ապոլլոնն հասավ այնտեղ
Քաջակորով, երիտասարդ մի կըտրիճի կերպարանքով՝
Ասիոսի, որ ձիախրոխտ քաջ Հեկտորի մոր եղբայրն էր,
Հարազատը Հեկաբեի և Դիմասի որդին շըքեղ,
Որ ապրում էր Փռյուգիայում, Սանգար գետի ափերի մոտ։
{{տող|730}}Արամազդի որդին նըրա դեմքն առնելով՝ այսպես ասաց.
«Ինչո՞ւ ես դու մարտը թողել, Հեկտո՛ր, այդ քեզ չի վայելում,
Եթե այնքան քաջ լինեի, որքան թույլ եմ ես քեզանից,
Շուտով պիտի դու զըղջայիր, որ արյունոտ մարտը թողիր։
Պատրոկլեսի վըրա վարիր նրժույգներըդ կարծրասըմբակ,
Գուցե նըրան դու ըսպանես և առնես փառք Ապոլլոնից»։
Ասաց աստվածն ու վերըստին դիմեց դեպի մարտը մարդկանց:
Եվ Հեկտորը հըրամայեց կորովասիրտ Կեբրիոնին,
Որ մըտրակի նըժույգներին ու դեպի մարտ վարի նըրանց։
Ապոլլոնը գընաց մըտավ պատերազմող բազմության մեջ
{{տող|740}}Եվ աքայանց զորքերի մեջ գըցեց աղմուկ, խըռովություն,
Ընձեռելով փառք ու պարծանք տըրոյացոց և Հեկտորին:
Հեկտորը մյուս աքայեցոց հետամուտ չէր, այլ միմիայն
Պատրոկլեսի դեմ էր վարում երիվարներն իր ամեհի:
Այդ տեսնելով Պատրոկլեսը կառքից գետին ցատկեց իսկույն
Նիզակը ձախ ձեռքով բըռնած, աջով գետնից առավ արագ
Մի ըսպիտակ ապառաժ քար, որ իր ամբողջ բուռը լըցրեց,
Ու պըտտելով նետեց ուժգին, որ նըշանին չառավ թեև,
Բայց զուր չանցավ, այլ հարվածեց Հեկտորի քաջ կառավարին
Կեբրիոնին, որ հարճորդին էր մեծափառ Պրիամոսի:
{{տող|750}}Քարը դիպավ նըրա ճակտին՝ ջախջախելով հոնքերը զույգ,
Եվ աչքերը ոտքերի մոտ գետին ընկան փոշեթաթավ,
Կեբրիոնը ջըրսուզակի նըման իսկույն ցած գըլորվեց
Չըքնաղ կառքից, ու դուրս թըռավ նըրա հոգին ոսկորներից:
Որին, ո՛վ քաջ դու Պատրոկլես, դառն հեգնությամբ այսպես ասիր.
«Վա՛հ, այս ինչ Ժիր, ճըկուն մարդ է, և ինչպե՜ս է թեթև թըռչում,
Եթե լիներ նա որևէ ձըկնով հարուստ ծովի վըրա՝
Կըկըշտացներ շատ-շատերին խեցեմորթեր որոնելով,
Ցած ցատկելով իր նավակից՝ նույնիսկ ծովում ալեկոծված,
Ինչպես հիմա, որ հեշտությամբ կառքից գետին ցատկեց թեթև։
{{տող|760}}Տըրոյացոց մեջ էլ ուրեմն եղել են քաջ լողորդ մարդիկ»։
Այսպես ասաց ու դեպի քաջ Կեբրիոնը վազեց արագ,
Առյուծի պես, որ դեպ փարախ արշավելիս վերք է առնում
Իր հաղթ կըրծքից ու վայր ընկնում՝ զոհ գընալով իր քաջությանն։-
Այդպես և դո՛ւ, ո՛վ Պատրոկլես դեպ Կեբրիոնն արշավեցիր:
Մյուս կողմից էլ Հեկտորը իր կառքից արագ գետին ցատկեց,
Եվ իրարու վրա փըրթան Կեբրիոնի շուրջ երկուսով,
Առյուծների պես սովատանջ, որ իրար հետ, լեռան վըրա
Մաքառում են մոլեգնաբար մի եղնիկի դիակի շուրջ:
Այսպես ահա, պատերազմի երկու հըմուտ դյուցազուններ՝
{{տող|770}}Մեկը Պատրոկլը Մենիտյան, մյուսը Հեկտորը փառաշուք՝
Տըքնում էին քըրտինք մըտած՝ Կեբրիոնի դիակի շուրջ
Ըսպանելու մեկ-մյուսին իրենց անգութ պըղինձներով։
Հեկտորը պինդ գըլխից բըռնած, և Պատրոկլը ոտքից ամուր,
Ու ոչ մեկը բաց չէր թողնում, այդպես նաև նույն ժամանակ,
Տըրոյացիք ու դանայանք էին կըռվում ամեհաբար։
Ինչպես Հարավն ու Հյուսիսակն են ոգորում իրարու դեմ
Լեռնային խիտ թավուտներում՝ դըղըրդելով անտառը խոր,
Ուր բարձրուղեշ հացին, փիճին և հոնի ծառը կարծրափայտ
Իրենց աճուն ճյուղերն անդուլ իրարու են զարկում ուժգին,
{{տող|780}}Խարշափում են ահագնալուր ու կոտըրտվում ճարճատյունով,
Այսպես տրոյանք և աքայանք հարձակվելով իրար վըրա՝
Ջարդում էին մեկ-մյուսին ու ոչ ոք չէր փորձում փախչել:
Կեբրիոնի շուրջը իրար կողք մըխվեցին շատ աշտեներ,
Եվ թևաւոր նետեր թըռան աղեղների ձիգ լարերից,
Ու քարերի շատ տարափներ ջախջախեցին նըրա չորս դին
Կըռվողների կուռ վահաններ, բայց նա փըռված մեծատարած՝
Իր ահագին հասակով մեկ, փոշու սաստիկ մըրըրկի մեջ
Մոռացել էր ձի վարելու հըմտությունն ու արվեստն ընդմիշտ։
Այդպես երկար, քանի արևն երկինքն ի վեր էր բարձրանում,
{{տող|790}}Երկու կողմից թըռչում էին նետեր, և շատ քաջեր ընկան.
Իսկ երբ թեքվեց գունդն արևի, խոնարհվելով դեպ մայրամուտ,
Աքայեցիք իրենց բախտից վեր զորավոր հանդիսացան
Եվ տեգերի տարափի տակ տըրոյացոց խուռն ամբոխից
Դուրս քաշեցին Կեբրիոնին ու զինազերծ արին նըրան։
Բայց Պատրոկլեսը չարամետ գըրոհ գործեց տրոյանց վըրա
Եվ խոյացավ երեք անգամ ժիր Արեսի պես քաջընթաց՝
Որոտալով ահեղաբար, և ըսպանեց ինը մարդու։
Իսկ երբ չորրորդ անգամ խիզախ գըրոհ գործեց աստվածորեն,
Այնժամ արդեն քեզ երևաց կյանքիդ վախճանն, ո՛վ Պատրոկլե,
{{տող|800}}Դեմըդ ելավ Ապոլլոնը, որ ահավոր է մարտի մեջ։
Չէր տեսնում նա ամբոխի մեջ երթևեկող Ապոլլոնին,
Որ դեպի նա առաջացավ թանձըր ամպով մի պարուրված,
Պատրոկլեսի ետև կանգնեց ու հարվածեց ծանըր ձեռքով
Լայն թիկունքին և ուսերին, և աչքերից կայծեր թըռան:
Սաղավարտը նըրա գըլխից գըցեց արքան արծաթաղեղ,
Եվ փողաձև գըլխանոցն այն մեծ թընդյունով ցած գըլորվեց
Նըժույգների ոտքերի տակ. գիսակները թաթախվեցին
Փոշիների և արյան մեջ. ցած չէր ընկել բոլորովին,
Հողաթավալ չէր եղել դեռ այդ սաղավարտը ձիագես,
{{տող|810}}Որ ծածկում էր շընորհագեղ գլուխն Աքիլլի աստվածային:
Զևսը հիմա տըվեց, որ այն Հեկտորը իր գըլխին կըրի,
Բայց ոչ երկար ժամանակով, քանզի մոտ էր մահը նըրա:
Պատրոկլեսի երկար աշտեն սըլաքասուր ու հաստաբեստ
Երկու կըտոր եղավ ձեռքում, և ուսերից գետին ընկավ
Պըճըղնավոր վահանը կուռ իր ամրապինդ փոկով հանդերձ:
Եվ Ապոլլոնն՝ Արամազդի որդին զըրահը արձակեց։
Ծանըր թըմբիր տիրեց մըտքին, անդամները ընդարմացան,
Ապուշ կըտրեց ամբողջովին, և մոտ գալով մի դարդանյան
Սըլաքասուր իր նիզակով զարկեց նըրա թիկնամեջքին։
{{տող|820}}Դա Եվփորբոսն էր Պանթոյան, որ գերազանց էր տարեկից
Քաջերի մեջ կառք վարելում և թե՛ ոտքով արշավելիս:
Քըսան քաջեր իրենց կառքից գետին էր նա զարկել, երբ դեռ
Առաջին հեղ կառք վարելով՝ հըմտանում էր ռազմի գործին:
Առաջինը նա՛ զարկեց քեզ իր աշտեով, ո՛վ Պատրոկլե,
Սակայն չընկճեց, այլ քաշելով մարմնից աշտեն երկայնաստվեր՝
Փախավ մըտավ բազմության մեջ, սիրտ չանելով դեմը կանգնել,
Չընայած մերկ էր Մենիտյանն ու զինազերծ բոլորովին։
Պատրոկլեսը աստվածահար և մըկունդով վիրավորված
Դեպ ընկերներն իր խույս տըվեց, որ ազատվի սև օրհասից:
{{տող|830}}Բայց Հեկտորը հենց որ տեսավ մեծահոգի Մենիտյանին
Գուպարից ետ ընկըրկելիս և վիրավոր սուր սըղընձով՝
Ջոկատների միջից իսկույն վըրա վազեց և սայրասուր
Տեգը խըրեց կողքը նըրա ու դուրս հանեց մյուս կողմից:
Փուլ եկավ նա գետնատըրոփ, ու սուգն առավ աքայեցոց:
Ինչպես առյուծն ընկճում է հաղթ և աննըվաճ կինճին կըռվում,
Մաքառելով մոլեգնաբար լեռան վըրա՝ ջըրի համար,
Որից խըմել էին ուզում երկուսով էլ, բայց վերջապես
Առյուծն իր մեծ ուժով հաղթում է շընչասպառ ախոյանին,—
Այսպես Հեկտորը մոտիկից զարկեց հուժկու իր նիզակով
{{տող|840}}Պատրոկլեսին,- որ շատերին էր ըսպանել պատերազմում,—
Ու պարծենկոտ խըրոխտանքով այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Ո՛վ Պատրոկլես, հույս ունեիր անշուշտ քանդել քաղաքը մեր
Ու տրովուհյաց, ազատության արևը վառ խավարելով,
Գերեվարել սև նավերով դեպ ցանկալի երկիրը քո:
Խենթ, չըգիտե՛ս, որ սըրավազ երիվարները Հեկտորի
Նըրանց համար են արշավում դեպի գուպար քառատըրոփ,
Եվ ես տեգով բարձր եմ բոլոր պատերազմիկ տըրովներից
Ու նըրանցից հեռու եմ ես վանում սև օրը գերության:
Իսկ դու այստեղ, դաշտում ընկած, անգղերին կեր դառնաս պիտի։
{{տող|850}}Թըշվա՜ռ, չօգնեց քեզ մինչևիսկ Աքիլլեսը հըսկայազոր,
Որ քեզ այստեղ ուղարկելիս շատ պատվերներ տըվեց անշուշտ,
Ասաց.- թող քեզ, սիրելիդ իմ, երիվարներդ ետ չըբերեն
Դեպի նավերն արագաթև, մինչև որ դու մարտախողող
Եվ արնառուշտայդ Հեկտորի շապիկը իր կըրծքի վըրա
Պատառ-պատառ չանես նըրա տաք արյան մեջ ողողելով: —
Այսպես ասաց նա անկասկած և համոզեց քեզ՝ հիմարիդ»:
Եվ դու հոգիդ ավանդելիս այսպես ասիր, ո՛վ Պատրոկլե.
«Հըպարտացիր այժըմ, Հեկտո՛ր, մեծաբանիր, որովհետև
Զևսն ու արքան արծաթաղեղ՝ հաղթությունը քեզ տըվեցին.
{{տող|860}}Նըրանք էին, որ քո ձեռքով ի պարտություն մատնեցին ինձ,
Եվ ուսերես նըրանք էին, որ զենքերըս կողոպտեցին:
Նույնիսկ եթե քեզ պես քըսան քաջ ախոյան դեմըս ելներ,
Բոլորին էլ իմ նիզակով իսկույն գետին կըփըռեի,
Բայց չարաբախտ ճակատագիրն Լադոնեի որդու ձեռքով
Ու մարդկանցից Եվփորբոսը ըսպանեցին ինձ գուպարում,
Իսկ դու միայն երրորդն ես, որ ավարում ես մարմինը իմ.
Բայց քեզ այլ բան պետքէ ասեմ, և դու այն քո մըտքում պահիր,
Դու էլ երկար չես ապրելու, մոտ է նաև օրհասը քո
Կընկնես շուտով Էակիդյան Աքիլլեսի հըզոր ձեռքով»։
{{տող|870}}Այսպես ասաց վերջին շընչում և կընքեց իր մահկանացուն:
Հոգին մարմնից դուրս թռչելով ` իջավ խավար Դըժոխքնի վար,
Ողբալով իր բախտը դըժեմ, թողած հասակն իր ծաղկատի։
Պատրոկլեսին- մեռելին իսկ՝ այսպես ասաց Հեկտորը վեստ.
«Օ՛, միրմիդոն, ինչպե՞ս ես դու ինձ դառնագույն մահ գուշակում.
Ո՞վ իմանա, թե Աքիլլը, որդին Թետիս վարսագեղի
Ինձնից առաջ չի մեռնելու իմ իսկ ձեռքով տիգահարված»:
Այսպես ասաց և սուր աշտեն քաշեց ու դուրս հանեց վերքից՝
Աքացելով դին ու տեգով գըլորեց այն մեջքի վըրա,
Ասա իսկույն իր նիզակով Ավտոմեդի վըրա վազեց՝
{{տող|880}}Դեպ ըսպասյակն աստվածատիպ և արագոտն Աքիլլեսի
Ըսպանելու տենչով վառված, բայց թըռցընում էին նըրան
Ձիերն անմահ, որ իբրև ճոխ պարգև տըվին դիք Պելևսին։
</poem>
== Երգ տասնյոթերորդ։ Սխրագործություն Մենելավոսի ==
