|աղբյուր =
}}
{{անավարտ}}
== Երգ առաջին։ Աստվածների ժողովը, Աթենասը քաջալերում է Տելեմաքոսին ==
== Երգ տասներեքերորդ։ Ոդիսևսը Փեակների ուղեկցությամբ ժամանում է Իթակե ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Այդպես ասաց լռության մեջ` նրանք բոլորն անխոս էին՝
Լցված խորունկ հիացմունքով ապարանքում ստվերախիտ։
Նրան այնժամ պատասխանեց և խոսք ասաց Ալկինոոսը:
«Քանի որ դու, ո՛վ Ոդիսևս, այժմ եկել ես ապարանքն իմ
Պղնձաշեն, բարձրակտուր, անշուշտ հիմա, կարծում եմ ես, ետ կը գնաս
Դու անարգել, անարհավիրք, թեպետ շատ ես կրել տանջանք ու պատուհաս:
Եվ այժմ ահա ձեզ եմ դիմում ես իմ խոսքով, ձեզ բոլորիդ,
Որ սովոր եք այս իմ տան մեջ ըմպել գինի միշտ հրաշեկ, հանց մեծարանք,
Նաև լինել լավ ունկընդիր վեհ երգիչի պերճ երգերին.
{{տող|10}}Հյուրի համար այս սնդուկում՝ գեղեցկափայլ ու ողորկված,
Արդեն դրված են զգեստներ, ճարտարակերտ ոսկեղեններ և ընծաներ,
Որ բերել են իբրև նվեր փեակները խորհրդական։
Եկե՜ք ձոնենք ամեն մեկս և մի-մի սան ու մեծագույն եռոտանի,
Իսկ ես դրանց փոխարենը՝ հետո ազգից տուրք ու հարկեր կհավաքեմ
Շատ դժվար է մեկի համար միանգամից տալ այդսիսի պերճ նվերներ»։
Այդպես ասաց Ալկինոոսը, հավանեցին այդ խորհուրդը բոլորեքյան:
Սա նրանք ցրիվ եկան, ամեն մեկը իր տուն գնաց քուն մտնելու։
Իսկ երբ ծագեց խոր խավարից ճաճանչագեղ Արշալույսը վարդամատն,
Նրոնք իսկույն շտապեցին դեպի նավը՝ տանելով պերճ պղինձն ամուր։
{{տող|20}}Սուրբ զորությունն Ալկինոոսի՝ նավը նայեց, նստիքների տակ, ամենուր
Տեղավորեց նվերները փեակերի և ստուգեց նա խնամքով,
Որ թիավար նավորներին չխանգարեն, երբ թիերը ծովը թակեն:
Բոլորն ապա տունը եկան Ալկինոոսի և սարքեցին մեծ խրախճանք։
Սուրբ զորությունն Ալկինոոսի մորթել տվեց մի պարարտ եզ նրանց համար
Եվ Կրոնոսյան, ամպրոպային Զևսի համար, որ թագավորն է ամենքի։
Ազդրերն արագ խորովեցին, խրախճանքում գերապայծառ
Հրճվում էին հոգեզվարճ։ Իսկ նրանց մեջ մարդկանց սրտին մեծարելի
Վեհ երգիչը՝ աստվածախոս Դեմոդոկը, երգն էր հնչում սքանչելի։
Բայց Ոդիսևսն հաճախ թեքում էր գլուխն իր դեպի արևն, փափագում էր,
{{տող|30}}Որ շուտափույթ նա մայր մտնի, քանզի տենչում էր անհապաղ ճանապարհվել,
Ինչպես գեղջուկն է շտապում դեպի ընթրիքն իր ցանկալի։ Ամբողջ օրը
Նրա արտի մեջ նորահերկ սև եզները քաշում էին գութանն ամուր.
Եվ նա հիմա, սրտատրոփ սպասելով, որ մայր մտնի արևն իսկույն,
Մեծափափագ շտապում է շուտ ընթրելու, և իր ծնկներն են դողդոջուն:
Ոդիսևսն էլ, երբ մայր մտավ լույն արևը, խնդաց իսկույն սրտակարոտ
Եվ թիասեր փեակներին նա բարբառեց, այսպես խոսեց՝
Նամանավանդ խոսքն ուղղելով զորությանը Ալկինոսի.
«Ալկինոոս, որ մարդկանց մեջ գերհռչակ ես ու մեծափառ,
Հեղում արեք անմահներին և ինձ շուտով ճանապարհեք, որ ես գնամ,
{{տող|40}}Արդ, ո՛ղջ լերուք, կատարվեց այն, որ փափագում էր իմ հոգին կարոտալի.
Արդեն պատրաստ են նավն արագ, պերճ ընծաներն։ Ո՜հ աստվածներ օլիմպակյաց,
Այժմ եղեք դուք բարեհաճ, որ գեթ շուտով ես տուն դառնամ
Եվ անվնաս գտնեմ կնոջն իմ անբասիր, այլև մարդկանց սիրակարոտ։
Իսկ դուք այստեղ բարո՜վ մնաք գերամեծար ձեր կանանց հետ
Ձեր որդոց հետ։ Թող շնորհեն անմահները ձեզ բարիքներ ամեն տեսակ,
Թող զերծ պահեն աղետներից ձեր ազգն հավերժ աստվածները երկնաբնակ»։
Ասաց այդպես, նրանք բոլորն, հավանելով խոսքերը այդ,
Քանզի խոսեց իրավացի, որոշեցին հյուրին հապճեպ ճանապարհել։
Մինչ բանբերին այդ ժամանակ այս խոսքն ասաց զորությունը Ալկինոոսի.
{{տող|50}}«Ո՜վ Պոնտոնոս, խառնի՛ր գինին խառնարանում և բաժանիր իմ հարկի տակ
Դու բոլորին, որպեսզի մենք, աղոթելով աստվածահայր Զևս զգոնին,
Հյուրին հաջող ճամփա դնենք դեպ սիրելի իր երկիրը, դեպ հայրենիք»։
Ասաց այդպես, և Պոնտոնոսն ոտքի կանգնեց, խառնեց գինին այն մեղրանուշ
Ու բաժանեց ամեն մեկին։ Այդպես նրանք յուրաքանչյուրն իր տեղն բազմած,
Կատարեցին իսկույն հեղում երկնքի տեր աստվածներին։
Այնուհետև ոտքի ելավ Ոդիսևսը աստվածային
Եվ ընդձեռեց Արետեին ըմպակն իսկույն կրկնահատակ,
Ասա, նրան նա դիմելով, ասաց այս խոսքը թևավոր,
«Ո՛ղջ լեր, խնդա դու հավիտյան, վեհ թագուհիդ, մինչև որ գա
{{տող|60}}Ծերությունը և օրհասը, որ վիճակված են միշտ մարդկանց։
Հրճվիր ընդմիշտ այս հարկի տակ, զավակներիդ հետ միասին,
Ամբողջ ազգի և Ակինոոս թագավորի հետ գերակա»։
Այդպես ասաց Ոդիսևսը աստվածազարմ և դուրս եկավ՝ շեմքն անցնելով։
Իսկ բանբերին հրամայեց վեհ զորություն Ալկինոոսի՝
Առաջնորդել դեպ ճեպընթաց նավը նրան, դեպի ափունքը ծովածեծ։
Բայց նրանց հետ ինքն՝ Արետեն, հղեց ստրուկ նաժիշտներին իր սիրելի.
Նա նրանցից մեկին հանձնեց պերճ մի բաճկոն և լվացված ու մաքրազարդ
Մի պատմուճան: Իսկ երկրորդին հանձնեց տանել մի ամրակուռ, սիրուն արկղիկ,
Ապա երրորդն առավ, տարավ հաց և գինի անուշահամ ու կարմրափայլ:
{{տող|70}}Արդ, երբ դրանք եկան հասան արագ նավին ու ծովափին,
Իրերն ամբողջ ընդունեցին թիավարները քաջունակ,
Խմիչքն, ուտեստն և ամեն բան վերցրին, դրին անդ, լայնանիստ նավի վրա։
Ոդիսևսի համար այնդեղ արագ նավի նանախելում գորգ փռեցին,
Նաև պաստառ, որ նա քնի մեղմ ու հանգիստ անդորրի մեջ:
Եվ Ոդիսևսն վեր բարձրացավ նավի վրա, պառկեց այնտեղ մունջ ու լռիկ:
Նավորդները շարքով, կարգով նստոտեցին նստիքներին,
Կռաները արձակեցին ծակված քարից, որն այնտեղ կար,
Եվ, թեքվելով, ծովը իսկույն եռանդալի ակոսեցին լոկ թիերով։
Մինչ աչքերին Ոդիսևսի իջավ քունը անդորրավետ,
{{տող|80}}Խոր, անվրդով ու անուշիկ, որ նման է, կարծես, մահվան։
Եվ սլացավ նավը արագ։ Ինչպես դաշտում կորովալիր, չորս ձիերը,
Կարգով լծված ու միասին, հարվածների տակ մտրակի
վեր են ցատկում, սուրում են սուր և մոլեգին ու շուտափույթ կտրում ճամփան,
Այդպես ահա նավախելն էր ասես թռչում, իսկ ետևից
Զարկվում էին և թռչկոտում մութ ալիքներն հավերժագոչ, հուզվող ծովի:
Նավն էր սահում սլաքի պեպի առաջ, փութանակի և անվտանգ,
Եվ չեր կարող հասնել նրան նույնիսկ բազեն, արագագույնը հավքերից:
Այդպես արագ սլանալով և ճեղքելով ծովի լայն կուրծքը ալեկոծ՝
Այն իր վրա տանում էր մեծ մի հերոսի, աստվածազոր մտքերի տեր,
{{տող|90}}Որն իր հոգով բյուրաբազում կրեց տանջանք ու աղետներ,
Տեսավ մարդկանց կռիվն ահեղ, փորձեց ծովի հուզմունքն ու քենը ահավոր։
Մինչ քնած էր նա այժմ հանգիստ՝ տառապանքներն իր մոռացած:
Երբ որ ծագեց մութ երկնքում պայծառաշող այն լուսաստղը,
Որ նախորդում է վաղորդյան ճաճանչագեղ Արշալույսին,
Ծովագնաց արագ նավը եկավ կանգնեց կղզու ափին։
Կա Իթակե երկրում մի խոր նավակայան՝ նվեր Փորկիս ծովածերին.
Ապառաժուտ սեպ ափունքի՝ ծովում ցցված երկու թևերն են կազմել այն,
Որոնք բնավ թույլ չեն տալիս, որ հողմերը հուզված ծովից
Բարկ ալիքներ նետեն այնտեղ։ Գեղեցկակերտ նավերն արագ,
{{տող|100}}Ավարտելով իրենց ուղին, միշտ աներկյուղ կանգնում են անդ՝
Առանց կապի և անկառան։ Ծայրամասում ծովածոցի,
Բարձր մի տեղ, կա ձիթենի տերևախիտ, քաջագանգուր,
Որին մոտիկ կա քարանձավ մի մթագույն, բայց դուրեկան, սրտահաճո:
Դա սրբավայրն է ծովահարս նիմփաների, որոնց նայադ են անվանում։
Քարայրում կան խառնարաններ և վիմակերտ շատ կահույրներ,
Այլև բազում բնակալված մեղրաճանճեր՝ մեղրը իրենց անդ ստեղծող։
Շատ կան այնտեղ և վիմակերտ մեծ հաստոցներ, որոնց վրա նայադները
Գործում են պերճ և շառագույն հագուստեղեն՝ աչքի համար սքանչելիք:
Ջուր կա այնտեղ հավերժահոս ջինջ աղբյուրի, կա երկու մուտք և երկու դուռ,
{{տող|110}}Մեկն ուղղված է դեպի հյուսիս և մատչելի մարդկանց համար,
Երկրորդն, ուղղված դեպի հարավ, մուտքն է անմահ աստվածների։
Այդ ուղիով երբեք մարդիկ չեն անց կենում, աստվածային է դա միայն։
Անդ կանգ առան նավորդները, որ նախապես լավ գիտեին այդ տեղերը.
Սրընթաց նավը կիսով չափ ցամաքի մեջ ցցվեց իսկույն,
Քանզի ուժգին նրան մղեց դեպի առաջ հզոր ձեռքը թիավարի:
Եվ ամրակուռ նավից նրանք դեպի ցամաքն իջան այնտեղ։
Ոդիսնսին, որ պաստառի և պերճ գորգի վրա պառկած էր տակավին
Եվ քնի մեջ խորասուզված, նավախելից վերցրին զգույշ
Եվ խնամքով ափն իջեցրին ու դրեցին անդ, ավազի վրա փափուկ։
{{տող|120}}Ապա գույքը ցած բերեցին, որ փեակները վեհապանծ,
Մեծահոգի Աթենասի քաջ օգնությամբ նվիրեցին,
Եվ դարսեցին ամբողջովին թզենու տակ՝ մի կույտի մեջ,
Ճանապարհից հեռու, մի կողմ ու մեկուսի, որ ոչ մի մարդ անցորդներից
Այն չշորթի կամ ձեռք չտա, մինչ Ոդիսևսը արթնանա,
Իսկ իրենք էլ՝ վերադարձան, տուն գնացին։ Մինչ Պոսիդոնն երկրասասան
Չմոռացավ, թե ինչպես էր աստվածային Ոդիսևսին սպառնացել
Մի ժամանակ, ուստի գնաց, որ Զևսից մի խորհուրդ հարցնի.
«Զև՜ս հայր, չէ՞ որ ինձ այլևս հավերժ անմահ աստվածները չեն մեծարի,
Երբ անարգում են ինձ մարդիկ մահկանացու, ինչպես սրանք, ահավասիկ,
{{տող|130}}Փեակները, որոնք նույնիսկ իմ ցեղից են և ինձանից սերված միայն։
Ես գիտեի, որ Ոդիսևսը տուն կը գա, բայց աղետներ կրելուց ետ,
Եվ իսկապես միտքչ ունեի ես խափանել դարձը նրա դեպ հայրենիք,
Մի բան, որ դու սահմանել ես քո ակնարկով և նախօրոք:
Մինչդեռ սրանք, խոր նավի մեջ ծովն անցնելով, նրան, քնի մեջ խորասույզ,
Իթակեի ափ հասցըրին, այլև նրան շնորհեցին այժմ, ապաքեն,
Բյուր ընծաներ, ոսկի, պղինձ, հագուստեղեն ու նկարեն ձեռագործներ
Եվ այնքան շատ ու բազմազան, որ Ոդիսևսը Տրոյայից իսկ չէր բերի,
Եթե ետ գար նա անվտանգ՝ ստանալով իր բաժինը մեծ ավարի»։
Այնժամ նրան, հանց պատասխան, ասաց Զևսը ամպահավաք.
{{տող|140}}« Այդ ի՞նչ խոսք էր, որ ասացիր, մեծափառդ երկրատատան,
Երբեք անարգ քեզ չեն անի աստվածները, և ժանտալի գործ կլիներ՝
Ենթարկել վեհ, երիցագույն մեծ աստծուն եպերելի ստրջանքի։
Սակայն եթե մահկանացու մարդկանցից մեկն, իր զորության վրա վստահ,
Քեզ չի հարգում կամ մեծարում, դու կարող ես նրան լինել վրեժխնդիր:
Վարվի՛ր, ինչպես կցանկանաս, ինչպես իրոք հաճելի է քո վեհ սրտին»:
Պատասխանեց իսկույն նրան Պոսիդոնը երկրասասան.
«Ես իսկապես այդ կանեի, ինչպես դու ճիշտ պատվիրեցիր, ամպրոպային,
Բայց քաշվում եմ՝ պատկառելով քո զորության, քո գերազոր կամքի առաջ,
Բայց այժմ ահա փեակների պերճապաճույճ նավն ուզում եմ ես խորտակել:
Ահավասիկ՝ այն անհապաղ ետ է դառնում հավերժագոչ, մթին ծովով.
{{տող|150}}Կը ջախջախեմ, որ դադարեն գեթ ուղեկցել մարդկանց դեպի հողն հայրենի,
Եվ կպատեմ քաղաքն իրենց ես լեռներով անանցնելի ու բարձրաբերձ»։
Պատասխանեց ամպահավաք Զևսը նրան և խոսք ասաց.
«Ո՜վ, սիրելիս, ինձ, իմ սրտին թվում է արդ, որ լավագույնն է առավել,
Եթե նավն այդ, ետ դառնալիս, դու ծովափին դարձնես մի ժայռ նավանման,
Եվ քաղաքից այդ գործն ամբողջ ազգը տեսնի ու զարմանա,
Որպեսզի միշտ սքանչանան մահկանացու բոլոր մարդիկ,
Նամանավանդ, եթե քաղաքը բարձրաբերձ դու լեռներով շրջապատես»։
Լսելով այդ՝ երկրասասան Պոսիդոնը շարժվեց, գնաց դեպի Սքերիա,
Ուր բնակվում են փեակներն։ Անդ կանգ առավ և սպասեց,
{{տող|160}}Մինչդեռ նավը, ետ դառնալով, արագորեն ու սրընթաց եկավ արդեն
Ու տեղ հասավ։ Եվ մոտեցավ իսկույն աստվածն երկրատատան
Ու նավն այնտեղ դարձրեց մի ժայռ, վարսեց ապա ժայռը գետնին՝
Հարված տալով ձեռքի ափով, և ինքն իսկույն անհետացավ:
Իսկ մեծափառ, վես նավաստիք՝ փեակները թիակասեր,
Խիստ զարմացած` անդ սկսեցին իրարու հետ զրույց անել,
Եվ, նայելով իրար դեմքի, այս թևավոր խոսքն ասացին.
«Ավա՜ղ, վա՜յ ինձ, այդ ո՞վ արդյոք մեր սև նավը, արագորեն ետ դառնալիս,
Ծովում այսպես զուր կաշկանդեց։ Չէ՞ որ այն մեր աչքի դեմ էր»։
Այդպես նրանք խոսում էին, բայց չիմացան՝ գործը ինչպես անդ կատարվեց։
{{տող|170}}Եվ բարբառեց այդ ժամանակ Ալկինոոսն, այս խոսքն ասաց.
«Ավա՜ղ, իմ հոր գուշակումը կատարվում է արդեն հիմա։
Ասում էր նա, որ մեզ վրա զայրացած է Պոսիդոնը սաստկապես,
Քանզի մարդկանց մենք անվտանգ ուղեկցում ենք ամենուրեք։
Պատմում էր, որ փեակների ամրակառույց նավը մի օր,
Ճանապարհից ետ դառնալով, վերադարձին, մութ ծովի մեջ կկործանվի,
Եվ կպատի Պոսիդոնը մեր քաղաքը շուրջանակի մեծ լեռներով:
Այդպես ասում էր ծերունին, և ամեն ինչ կատարվում է այժմ իսկ և իսկ:
Սակայն եկեք բոլորեքյան կատարենք այն, ինչ որ հիմա ես կասեմ ձեզ.
Եկեք իրոք մենք դադարենք մարդկանց այլևս ճանապարհել,
{{տող|180}}Երբ մեր քաղաքը գան մարդիկ, իսկ երկրակալ Պոսիդոնին
Եկեք զոհենք տասներկու եզ, որ ողորմած լինի դեպ մեզ,
Որ չպատի մեր քաղաքը նա լեռներով անանցնելի ու բարձրաբերձ»։
:::'''* * *'''
Ասաց այդպես, սարսափեցին նրանք սաստիկ և սկսեցին զոհ պատրաստել:
Մինչդեռ այդպես փեակների առաջնորդներն, իշխանները խորհրդական
Ջերմ աղոթում էին այնտեղ Պոսիդոնին իշխանազոր՝
Կանգնած նրա բագինի մոտ, անդ արթնացավ Ոդիսևսը աստվածազարմ,
Որ քնած էր հողի վրա իր հայրենի: Չը ճանաչեց նա երկիրն իր,
Զի շատ վաղուց էր բացակա, և նրա շուրջը լայնածիր
Ցանեց Պալլաս Աթենասը՝ աստվածուհի դուստրը Զևսի, թանձր խավար,
{{տող|190}}Որ չտեսնի ոչ ոք նրան, մինչև ինքը խրատներ տա,
Եվ որպեսզի չճանաչեն նրան կինը, ընկերներն ու քաղաքացիք,
Մինչև չառնի նա իր վրեժն ամբարտավան և անամոթ խոսնայրներից։
Ուստի թվում էր արքային անդ ամեն բան տարօրինակ՝
Ե՛վ նեղ ու խիտ ուղիները, հարմար ծոցն ու նավակայքը,
Ե՛վ գահավեժ ապառաժներն, և՛ բողբոջած բարձր ծառերն:
Նա գահավեժ, կանգնեց այնտեղ, հայացք նետեց իր այդ երկրին հայրենավանդ,
Ու լաց եղավ նա դառնադառն, ձեռքով թակեց իր ազդրերը,
Լացակումած այս խոսքն ասաց, խոսքը խորունկ հառաչանքի.
«Ա՜խ, ո՞ր մարդկանց երկիրն է սա, ես, դժբախտս, այն ո՞ւր հասա:
{{տող|200}}Գուցե այստեղ ապրում են չար, դաժան մարդիկ, ամբարտավան և անօրեն,
Սակայն գուցե հյուրասեր են և վանատուր կամ սիրտ ունեն աստվածավախ:
Ո՜հ, ո՞ւր տանեմ իմ գույքերն այս բազմաբազում, ո՞ւր գնամ ես,
Ա՜խ, երանի ես մնայի այնտեղ, երկրում փեակների։
Ես այդ դեպքում կգնայի մի այլ վսեմ ու փառահեղ արքայի մոտ,
Եվ նա գուցե ինձ ընդուներ սիրով, սրտանց և առաքեր ինձ հայրենիք։
Մինչդեռ հիմա ես չգիտեմ, արդյոք գույքերն այս ո՞ւր պահեմ,
Ինչպե՞ս և ո՞ւր պիտի թաքցնեմ, որ չը դառնան սրանք ավար մեկ ուրիշի։
Ուրեմն այսպես՝ փեակների առաջնորդներն և իշխանները մեծամեծ
Մարդիկ չէին ամենևին արդարախոս ու խելացի,
{{տող|210}}Քանզի նրանք ինձ բերել են մի այլ աշխարհ, մինչ խոստացան
Տանել իրոք ինձ Իթակե հայտերևակ։ Սակայն, ավա՜ղ, ինձ խաբեցին։
Թող որ պատժի նրանց Զևսը, աղոթողի հովանավորն ամենագետ.
Նա նայում է մարդկանց հավերժ, մեղանչողին միշտ պատժում է,
Նա է տերը արդարադատ: Բայց ե՛կ նայեմ և ստուգեմ գույքերը իմ,
Գուցե նրանք որևէ բան վերցրին, տարան նավի վրա»։
Եվ նա իսկույն սկսեց հաշվել գեղեցկափայլ եռոտանիք, կաթսաները,
Ոսկին, այլև պերճ զգեստները, ձեռագործը մեծափարթամ և ամեն ինչ։
Պակաս չկար, և սկսեց նա սրտավեր ողբալ երկիրն իր հայրենի։
Նա վշտաբեկ թափառում էր անդ, բազմագոչ ծովի ափին,
{{տող|220}}Հեծում անդուլ, սրտամորմոք։ Եվ մոտեցավ այնժամ նրան Աթենասը՝
Տեսքվ նման երիտասարդ, գիրգ մի մարդու, ջահել հովվի,
Մի պատանու՝ արքայազուն մանուկներին անգամ նման։
Իր ուսերին գցած ուներ նա կրկնածալ լայն պատմուճան,
Իսկ ոտքերին՝ հագած մուկեր շողշողենի, տեգ նիզակը ձեռքին բռնած։
Երբ Ոդիսևսն իրեն տեսավ, ուրախացավ և ընդառաջ իսկույն գնաց
Ու, դիմելով ապա նրան, այսպես խոսեց և խոսքն ասաց իր թևավոր.
«Ո՜հ, սիրելիդ, քեզ եմ ահա այն երկրի մեջ առաջինը հանդիպում ես.
Ողջո՜ւյն, կարծեմ, չար միտումով չես մոտեցել դու ինձ հիմա, բարեկամս:
Դու ազատի՛ր գույքն այս, գանձը, փրկիր և ինձ. աղերսում եմ քեզ սրտագին
{{տող|230}}Եվ ճիշտ ինչպես մի աստըծու, կփաթաթվեմ ես ծնկներին քո սիրելի:
Արդ այս ասա դու նաև ինձ, ճիշտը պատմիր, որ իմանամ.
Ի՞նչ երկիր է սա իսկապես, ի՛նչ ազգություն, ի՞նչ մարդիկ են ապրում այստեղ։
Գուցե թե սա մի կղզի է՝ հեռվից-հեռու հայտերևակ,
Գուցե բերրի մի ցամաքի ափունքն է սա, ծովին այսպես ամուր հենված»։
Եվ բարբառեց այնժամ նրան Աթենասը պայծառաչյա,
«Հիմա՞ր ես դու, օտարական կամ հեռավոր երկրից ես այստեղ եկել,
Որ այդպիսի հարց ես տալիս մի այսպիսի երկրի մասին:
Սա այնքան էլ անփառունակ մի երկիր չէ, որի մասին շատ լավ գիտեն
Բյուրաբազում ժողովուրդներ, որ ապրում են արևելքում, անդ, առընթեր
{{տող|240}}Արշալույսին, կամ բնակվում են միգախառն արևմուտքում։
Թեպետ և սա քարքարոտ է և առապար, ձիարշավին շատ անհարմար
Եվ աղքատ է տարածությամբ, բայց և այնպես անպտուղ չէ ամենևին:
Առատորեն սա հաց ունի, որքան ուզես, քաղցր գինի միշտ կա այստեղ,
Տեղում են աստ հորդ անձրևներ, ցողն է այստեղ միշտ բարեբեր,
Պերճ արոտներ կան եզներին ու այծերին, անտառներ կան բազմապիսի,
Աղբյուրներն են ամբողջ տարի աստ կարկաչուն և ջրառատ,
Եվ անունն է Իթակեի, օտարական, նույնիսկ հասել մինչև Իլիոն,
Որն, ասում են, հեռու է շատ չքնաղ երկրից աքեացոց»։
Ասաց այդպես, խնդաց իսկույն Ոդիսևսը բազմահնար և դյուցազուն,
{{տող|250}}Հրճվեց հոգով, երբ որ լսեց բարի համբավն իր հայրենի երկրի մասին,
Ինչպես որ այդ պատմեց Պալլաս Աթենասը, դուստրը Զևսի ասպարակիր։
Ուստի դիմեց իսկույն նրան և խոսքն ասաց իր թևավոր ու բարձրաձայն,
Բայց չխոսեց ճշմարտացի, այլ բարբառեց նենգ ու խարդախ.
«Իթակեի մասին, հարկավ, լսել եմ ես Կրետեում այնատարած,
Որն հեռու է, ծովից այն կողմ։ Այժմ և եկա և բերեցի գույքն այս, գանձը,
Մի այդքան էլ ես թողեցի զավակներիս, ապա փախա ես այնտեղից,
Քանզի ես անդ սպանեցի Իդոմենի սիրած որդուն քաջակորով,
Օրսիլոքին արագավազ։ Նա լայնալիր Կրետեում մահկանացու
Եվ հացակեր բոլոր մարդկանց հաղթահարեց արագությամբ իր ոտքերի
{{տող|260}}Նա ցանկանում էր ինձ զրկել տրոյական իմ ավարից ամբողջովին,
Հանուն որի ես կրեցի բյուրաբազում վիշտ ու աղետ և տառապանք
Ու փորձեցի մարդկանց ահեղ կռիվները, ահն ու խոնջանքը ծովի մեջ։
Խիստ զայրացած էր նա իմ դեմ. անդ, Տրոյայում չը կամեցա ես ծառայել
Նրա հորը, քանզի սիրած ընկերներիս առաջնորդը այնժամ դարձա,
Ուստի նրան, երբ նա դաշտից ետ էր գալիս, ընկերներիս հետ միսսին,
Ճանապարհին դարան մտած, սպանեցի պղնձասուր տեգ-նիզակով,
Բայց մթագույն գիշերն իսկույն ծածկեց երկինքն, և ոչ մի մարդ մեզ չտեսավ։
Այդպես նրան այնտեղ կյանքից ես զրկեցի և հոգին էլ ես շորթեցի,
Իսկ երբ նրան կործանեցի տեգ-նիզակով պղնձասայր,
{{տող|270}}Իսկույն եկա դեպի նավը փառապսակ փյունիկեցոց,
Աղերսեցի՝ նրանց տալով որոշ մի մասն իմ լավագույն, մեծ ավարի,
Հորդորեցի թախանձագին, որ ինձ տանեն, հասցնեն Պիլոս
Կամ թե Էլիս աստվածաշեն, ուր իշխում են էպիացիք:
Սակայն նրանց, ընդդեմ իրենց իսկ ցանկության, զորությունը ժանտ հողմերի
Հեռու քշեց այդ վայրերից, թեպետ իրենք խաբել բնավ չէին ուզում։
Այնուհետև մենք, մոլորված, թափառեցինք և մութ գիշերն այստեղ հասանք։
Նավը հազիվ, դժվարությամբ մենք քաշեցինք նավակայան,
Ոչ ոք ընթրիքն էլ չհիշեց, թեպետ կարիքն ստիպում էր մեզ չափազանց,
Այլվսև նավից ցած իջնելով, պառկեցինք աստ, ծովի ափին,
{{տող|280}}Եվ իմ վրա, որ չազափանց հոգնած էի, քունը իջավ քաղցրանուշիկ:
Մինչ խորափոր նավից նրանք ցած բերելով գանձն իմ, գույքը,
Դարսել էին աստ, ավազին, ուր ես քնած էի խորունկ:
Իրենք ապա, նավ նստելով, մեկնել էին դեպ Սիդոնե պերճաբնակ։
Եվ մնացի ես աստ տխուր, սրտահառաչ, այսպես ահա մեն ու մենակ»։
Ասաց այդպես, իսկույն ժպտաց Աթենասը, պնծառաչյա աստվածուհին,
Ու փայփայեց նրան ձեռքով, բայց անհապաղ տեսք ընդունեց նա մի կնոջ՝
Գեղեկափայլ, քաջահասակ, արվեստի մեջ քաջատեղյակ և իմաստուն:
Եվ այդ տեսքով նրան դարձավ ու թևավոր իր խոսքն ասաց նա բարձրաձայն.
«Գերխաբեբա նենղողն անգամ, թեկուզ հենց դա աստված լինի,
{{տող|290}}Անկարողէ քեզ իսկապես գերազանցել խաբեությամբ ու նենգությամբ:
Ո՜հ դու թշվառ, չես հագեցել բյուր խորամանկ ու խարդախիչ քո գործերով:
Մի՞թե նույնիսկ հայրենիքում չես դադարում նենգել, խաբել, ո՜վ խորամանկ,
Կամ սուտ ճառել, որ քեզ այդքան հաճելի է քո մանկության դեռ օրերից:
Բայց այդ մասին թողնենք խոսել, երկուովս էլ խորամանկ ենք մենք չափազանց.
Դու մարդկանց մեջ մահկանացու գերազանց ես խելքով, խոսքով,
Իսկ ես, չէ՞ որ հռչակված եմ կաճառի մեջ աստվածների`
Իմաստալի խելացությամբ և նենգությամբ իմ խորամանկ:
Ինչպե՞ս է, որ այժմ ինձ՝ Պալլաս Աթենասին, Զևսի դստրին, դու չիմացար,
Ինձ, որ բոլոր ժանտ գործերում եղել եմ միշտ քեզ զորավիգ ու պահապան,
{{տող|300}}Որ դրդեցի փեակներին քեզ մեծարել և չափազանց սիրել սրտանց
Ու արդ հիմա այստեղ եկա, որ քեզ օգնեմ լավ խորհրդով՝
Ինչպես պահել գույքն այդ, գանձը, որ փեակներն հռչակավոր
Ի խորհրդով նվիրեցին քեզ, դեպի տուն ետ դառնալիս:
Արդ, ասում եմ քեզ վիճակված է տակավին քո հոյակապ, շեն հարկի տակ
Տանջանք կրել ու տառապանք, բայց հանդուրժի, քանզի պետք է այդ, հիրավի:
Բաց տակավին դու մի հայտնիր այժմ ոչ ոքի, տղամարդկանց և կամ կանանց,
Թե դու իրոք ետ ես եկել թափառումից, դեռ բազմաբյուր վիշտ և աղետ
Աստ չարաչար քեզ հալածող փուչ մարդկանցից պիտի կրես դու լռելյայն»։
Պատասխանեց նրան իսկույն Ոդիսևսը ամենիմաց.
{{տող|310}}«Դժվարին է մակացու մարդու համար, թեկուզ լինի նա իմաստուն,
Քեզ ճանաչել, սստվածուհի, տեսքդ անվերջ դու փոխում ես,
Բայց և գիտեմ ես ստուգապես, որ դու առաջ բարյացակամ էիր դեպ ինձ՝
Այն ժամանակ, երբ Տրոյայում մարտում էինք մենք՝ աքեյանք:
Սակայն երբ մենք ավերեցինք Պրիամոսի հարուստ քադաքը բարձրաբերձ
Ու հեռացանք մեր նավերով, բայց աքեանց աստվածն արեց անդ ցիրուցան,
Ես այնուհետ ոչ մի անգամ քեզ չեմ տեսել, դուստր Զևսի,
Չեմ նկատել, որ իմ նավին մոտենայիր՝ ազատելու ինձ տանջանքից,
Այլ վշտակիր, սրտակոտոր թափառել եմ ես ամեն օր,
Մինչև որ ինձ այժմ աստվածները փրկեցին աղետներից։
{{տող|320}}Սակայն առաջ, փեակների բերրի երկրում, դու ինձ իրոք
Քո խորհրդով հորդորեցիր, ապա տարար նրանց քաղաքն:
Եվ արդ հիմա, հանուն քո որ, Զևս զգոնի, աղաչում եմ ես ծնկաչոք,
Քանզի բնավ չեմ հավատում, որ եկել եմ ևս Իթակե հայտերևակ
Ու դեռ կարծես դեգերում եմ ես այլ երկրում. կարծեմ և դու
Ծաղրում ես ինձ՝ ցանկանալով սիրտս թաղել մթության մեջ մոլորության։
Ուստի ասա, ճի՞շտ է արդյոք, որ հասել եմ ես հայրենիքն իմ սիրելի»։
Իսկույն նրան պատասխանեց Աթենասը՝ աստվածուհին պայծառաչյա.
«Դու քո սրտում միշտ միևնույն ոգին ունես, ո՜վ Ոդիսևս,
Ուստի և քեզ ես չեմ կարող անօգ թողնել ձախորդության մեջ տարաբախտ,
{{տող|330}}Քանզի քաջ ես դու խորիմաց, հնարագետ և ողջամիտ,
Մինչ այլ մի մարդ, թափառումից նոր ետ եկած, անշուշտ իսկույն
Պիտ սլանար դեպի տուն իր, որ շուտ տեսնի անդիր որդոց և կնոջն իր:
Իսկ դու ահա չես էլ հարցնում, որ իմանաս, այլ նախապես
Ցանկանում ես քո կնոջը փորձել ստույգ։ Արդ, նա իրոք
Քո տանն է դեռ, բայց սրտավեր և հանապազ ջայլանքով լի.
Ողբում է նա գիշեր-ցերեկ արտոսրաառն ու սրտաբեկ,
Իսկ ես երբեք չեմ կասկածել, այլ գիտեի անտարակույս,
Որ դու անշուշտ ետ կը դառնաս, սակայն զրկված քո սիրելի ընկերներից:
Բաց և այնպես չէի ուզում մարտել ընդդեմ իմ հորեղբայր Պոսիդոնի,
{{տող|340}}Նա դեպի քեզ սրտով խորունկ ոխակալ է և քինահույզ.
Զայրացած է, որ դու որդուն իր սիրելի կուրացրիր։
Եվ արդ հիմա, որպեսզի դու լավ համոզվես, քեզ ցույց կտամ ես Իթակեն:
Սա է ահա ծովածերուկ այն փորկիսի նավակայանը, ապաքեն,
Իսկ առընթեր ծովածոցին, տես, կանգնած է սաղարթաշատ այն թզենին։
Դրան մոտիկ դեռ կա քարայրը մթագույն և զովաշունչ,
Սրբայրը հավերժահարս ծովալքների, որոնց նայադ են անվանում։
Սա իսկ և իսկ այն անձավն է լայն, ստվերոտ, որտեղ հաճախ
Հարյուրաեզ զոհ ես բերել դու այդ ծովալք նիմփաներին,
Իսկ սա Ներիտոն լեռն է, որ ծածկված է մացառներով անտառախիտ»։
{{տող|350}}Այդ ասելով, աստվածուհին մեգը ցրեց, բացվեց շուրջը,
Խնդաց խորունկ, հրճվեց հովով Ոդիսևսը բազմաչարչար,
Երբ որ տեսավ իր հայրենի երկիրն այդպես. հողն համբուրեց նա կենսատու,
Ապա իսկույն, իր ձեռքերը վեր կարկառած, իր խոսքն ուղղեց նիմփաներին:
«Դստերք Զևսի, հավերժ հարսներ, ո՜վ նայադներ, ո՜հ, ես երբեք հույս չունեի,
Որ ձեզ կրկին պիտի տեսնեմ: Ողջունում եմ ձեզ ես սրտանց,
Ուխտն ընդունեք իմ բերկրալից: Ինչպես առաջ, ձեզ կձոնեմ պերճ պարգևներ,
Եթե թույլ տա ավարաբաշխ դուստրը Զևսի, որ ես ապրեմ դեռ կենսունակ,
Այև օգնի, որ լավ աճի և զորանա իմ զավակը սիրանվեր»:
Իսկույն նրան պատասխանեց Աթենասը, պայծառաչյա աստվածուհին.
{{տող|360}}«Վստահ եղիր և այդպիսի դու հոգսերով մի կաշկանդիր այժմ քո հոգին,
Այլ եկ գնանք և անձավում գաղտնի մի տեղ մենք որոնենք,
Ու անդ պահենք գույքդ, գանձդ, որ անվնաս մնան դրանք.
Այնուհետև կմտածենք՝ ինչպե՞ս վարել գործերը քո, ինչպես հարկն է»։
Այդ ասելով՝ աստվածուհին շուտ ներս մտավ քարանձավը այն մթագույն
Եվ որոնեց հարմար անկյուն ամենուրեք, իսկ Ոդիսևսն
Շուտ ներս տարավ անդ ամեն ինչ, պղինձն ամուր, ոսկին փայլուն,
Հրաշալի զգեստները, ընծաները փեակների:
Մինչդեռ Պալլաս Աթենասը, ասպարակիր Զևսի դուստրը,
Այդ ամենը դարսեց կարգին, իսկ մուտքի մոտ քար գլորեց մի վիթխարի,
{{տող|370}}Եվ բազմեցին ապա նրանք անդ, սրբազան թզենու տակ:
Այդպես նրանք խորհում էին՝ ինչպե՛ս նյութել խոսնայրներին մահ ու պատիժ:
Եվ Աթենաս աստվածուհին այսպես խոսեց ու խոսք ասաց.
«Դյուցասնունդ Լսերտածին, ո՜վ Ոդիսևս բազմահնար,
Լա՜վ մտածիր՝ ինչպե՛ս ձեռքիդ հարվածն ուղղես խոսնայրներին այդ անամոթ.
Նրանք արդեն երեք տարի իշխում են աստ, քո տանն, իբրև՝ խնամախոս
Աստվածակերպ քո վեհ կնոջն՝ խոստանալով նրան բազում պերճ պարգևներ:
Իսկ նա, միայն դարձիդ մասին մտահոգված, ջայլում է միշտ սրտակոտոր,
Հույս է տալիս նա բոլորին, առանձնապես խոստանում է ամեն մեկին,
Ուրախ լուրեր հղում նույնիսկ, սակայն այլ բան է խորհում նա իր սրտի մեջ»։
{{տող|380}}Այնժամ նրան պատասխանեց Ոդիսևսը խոհեմամիտ.
«Ավա՜ղ, ուրեմն ուղիղ ինչպես Ագամեմնոն Ատրիդեսը,
Պետք է և ես կործանվեի իմ հարկի տակ դաժան մահով օրհասական,
Եթե դու ինձ, աստվածուհիդ, այդ ամենը չպատմեիր։
Եվ արդ, հիմա ինձ խորհուրդ տուր, ինչպե՞ս արդյոք պետք է լուծել վրեժը այդ։
Ինձ մոտ կանգնիր ինքդ հիմա, քաջախիզախ, հզոր ոգի ինձ ներշնչիր,
Որպիսին ես միշտ ունեի պատերազմում այն ժամանակ,
Երբ մենք անվախ խորտակեցինք ամրակառույց պարիսպները սուրբ Տրոյայի։
Եթե օգնես դու ինձ, խաժա՛կն, ուժ ու կորով ինձ ներշնչես, հանց զորավիգ,
Պատրաստ եմ ես կռիվ մղել նույնիսկ բազում, երեք հարյուր քաջերի դեմ»։
{{տող|390}}Նրան իսկույն պատասխանեց աստվածուհին պայծառատես.
«Անշուշտ քեզ հետ ես կլինեմ և չեմ թողնի քեզ մեն-մենակ,
Երբ սկսենք մենք այդ գործը։ Կարծեմ, շուտով սեղեխները այդ անամոթ,
Որ անխնա վատնում են քո գույքը ու գանձը շարունակ,
Պիտ ոռոգեն շեմքը քո տան իրենց արյամբ և ուղեղով՝ հողին ընկած։
Բայց ուզում եմ ես քեզ դարձնել մահկանացու մարդկանց համար չճանաչվող.
Կնճիռներով ես կը ծածկեմ փայլուն մաշկը քո այդ ճկուն անդամների,
Գլխիդ արտյաշ քո մազերը կը վերացնեմ, պատռտված ձորձ կը հագցնեմ,
Որ բոլորը, քեզ նայելիս, որ նողկանքով զզվեն իսկույն,
Իսկ քո չքնաղ այդ աչքերը ես կը դարձնեմ մութ և աղոտ:
{{տող|400}}Արդ՝ դու այդպես գարշ, այլանդակ հանդես կը գաս խոսնայրներին,
Քո պերճ կնոջն ու քո որդուն, որին, մանուկ, թողել էիր դու քո տան մեջ:
Այժմ դու գնա նախ և առաջ, հասիր այնտեղ խոզարածին քո բարեգութ,
Որ հսկիչն է երամակի և բարեկամն է քո ազնիվ։
Նա սիրում է և՛ քո որդուն, և՛ խորիմաց Պենելոպե վեհ կնոջդ։
Դու կգտնես նրան այնտեղ, խոզերի մոտ, որ արոտում արածումեն ողջ և առողջ՝
Անդ, Կորակոս ժայռի շուրջը և առընթեր Արեթուսա հորդ աղբյուրի,
Եվ ուտում են առատագույն այնտեղ կաղին, խմում են ջուրը սևաթույր:
Այդպես աճում, զորանում են խոզերը քո պարարտ և հույր:
Ահավասիկ, այնտեղ նստիր և ամեն ինչ խոզարածից դու իմացիր,
{{տող|410}}Մինչև որ ես գնամ Սպարտա, այդ քաղաքը՝ լի կանանցով գեղեցկատես,
Որ ետ կանչեմ Տելեմաքին՝ սիրատենչիկ քո զավակին։
Լակեդեմոն երկրում է նա լայնատարած, ապարանքում Մենելայի,
Ուր նա գնաց, որ քո մասին լուր իմանա, արդյոք դու կա՞ս, թե՞ էլ չկաս»:
Եվ Ոդիսևսն ամենագետ պատասխանեց իսկույն նրան ու խոսք ասաց.
«Ինչո՞ւ նրան այդ չասացիր, չէ՞ որ ամեն ինչ լավ գիտես.
Գուցե միայն նրա համար, որ նաև նա տանջանքով լի միշտ թափառի
Հավերժագոչ ծովերի մեջ, մինչ ուրիշներն պիտի լափեն գույքը նրա»։
Նրան այնժամ պատասխանեց աստվածուհին, պայծառատես Աթենասը.
«Անհոգ եղիր նրա մասին, մի՛ վախենա, երկյուղ չկա,
{{տող|420}}Ես եմ նրան անդ առաքել, որ մեծաշուք փառք վաստակի՝
Այդ վեհ գործը կատարելով. անվիշտ է նա այնտեղ իսպառ, ողջ և առողջ:
Ատրիդեսի տանն է նստած նա անվրդով, վայելքով լի և անպակաս:
Թեպետ ջահել խոսնայրները, սև նավի մեջ դարանամուտ թաքնված արդեն,
Կուզեն նրան ոչնչացնել, նախքան նա գա, վերադառնա իր հայրենիք,
Բայց չեմ կարծում, որ գլուխ գա այդ ձեռնարկը, ավելի շուտ երկիրն իր մեջ
Թաղելու է խոսնայրներին, որ լափում են քո գույքերը քո հարկի տակ»։
Ասաց այդպես Աթենասը և իր ցուպը քսեց, հպեց Ոդիսևսին,
Կնճիռներով ծածկեց իսկույն քնքուշ մաշկը նրա ճկուն անդամների,
Ոչնչացան նրա գլխի մազերը վառ, խարտիշագեղ,
{{տող|430}}Ամբողջ մարմնով անմիջապես նա նմանվեց մի ծերուկի։
Աղոտ դարձրեց, այլանդակեց, նրա աչքերը գեղեցիկ,
Վրան գցեց վատթարագույն մի ցնցոտի, պատմուճանի մի մնացորդ`
Կեղտոտ ու նողկ, պատառոտված և ծխի մեջ խիստ մրոտված ու գարշահոտ,
Վերուստ ծածկեց արագավազ մի եղնիկի անմազ կաշվով,
Ձեռքը դրեց նաև մի ցուպ, ապա կախեց նրա ուսին զազիր մի պարկ՝
Գարշ, հնամաշ, խիստ ծակծկված և ոլորուն փոկին կցված,
Եվ, միտքը այդ հավանելով, բաժանվեցին։ Մինչ Աթենասը՝ դիցուհին,
Թռավ դեպի Լակեդեմոն աստվածային, դեպի որդին Ոդիսևսի։
</poem>
== Երգ տասնչորսերորդ։ Ոդիսևսը Եվմեոսի մոտ ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Ոդիսևսը ծովածոցից ուղղվեց դեպի լեռնաշավիղը քարքարոտ
Անցավ վայրերն անտառախիտ, ուր, ըստ ցուցմանն Աթենասի,
Բնակվում էր խոզարածը աստվածակերպ, որ առավել հոգածությամբ
Պահպանում էր գույքը տիրոջ, քան մյուս բոլոր ծառաները Ոդիսևսի:
Եվ նա նրան գտավ նստած անդ, գավիթում լայնատարած:
Բակը շինված էր բաց տեղում, շուրջանակի հայտերևակ,
Գեղեցկակերտ ու բարձրաբերձ, մեծակառույց ու բոլորակ:
Դա շինել էր խոզարածը, հանց խոզաբուն, երբ թագավորն էր բացակա,
Սակայն առանց թույլտվության և տանտիկնոջ, և՛ զառամյալ Լաերտեսի։
{{տող|10}}Շուրջը պատել էր թփերով նա թանձրափուշ և քարերով մեծ ու ամուր,
Ապա դրսից, երկու կողմից, քաշել էր նա պիրկ ցանկապատ՝
Կեղևները արդեն պոկված կաղնու տոկուն խիտ ցցերից,
Իսկ բակի մեջ շինել էր նա տասնևերկու խոր խոզանոց
Իրար կողքի, հանց խոզերի խշտի և բուն, և դրանցից ամեն մեկում
Գետնաթավալ պառկում էին հիսուն հղի, փակված խոզեր:
Արու խոզերը գիշերում էին դրսում, խշտիներին, և շատ չէին.
Դրանց թիվը պակասում էր, լափում էին սեղեխները աստվածային:
Եվ խոզարածն ստիպված էր հաճույքների համար նրանց՝
Միշտ ուղարկել այդ պարարուն որձ խոզերից ընտիրներին։
{{տող|20}}Երեք հարյուր վաթսուն էին ընդամենը դրանք թվով.
Միշտ դրանց մոտ քնում էին չորս գամփռներ գազանակերպ,
Որոնց առատ կերակրում էր խոզարածն այդ մարդկանց իշխան։
Ծերուկ հովիվն այդ ժամանակ պատրաստում էր իր ոտքերին շքեղ մույկեր՝
Կարատելով պերճ, գունավոր եզան կաշին։ Մյուս հովիվներն
Ցրվել էին ամենուրեք, երեք հոգի խոզերն էին տարել հանդը,
Իսկ չորրորդին նա ակամա ուղարկել էր արդեն քաղաք՝
Խոզ տանելու ամբարտավան խոսնայրներին, որ անդ նրանք
Զոհ կատարեն, որ հագենան նրա մսով սրտերը ժանտ։
Ոդիսևսին հանկարծ տեսան այդ գամփռներն անվերջ հաչող
{{տող|30}}Ու կատաղի, զիլ հաչոցով հարձակվեցին նրա վրա,
Բայց Ոդիսևսը խորամանկ իսկույն նստեց և իր ցուպը գցեց գետին։
Քիչ մնաց որ նա խայտառակ փորձանքի գար այդ կալվածում իր սեփական,
Մինչ խոզարածն շտապ քայլերով աճապարեց իսկույն ևեթ
Եվ դուրս վազեց լայն գավիթից՝ վայր գցելով ձեռքից կաշին,
Ու, սաստկաբար գոռգոռալով, նա շներին սաստեց հուժկու և մեծագոչ.
Քարեր նետեց նրանց վրա զայրագնաբար, ապա խոսեց իր տիրոջ հետ.
«Ո՛հ, ծերունիդ, քիչ էր մնում, որ շները գզգզեին քեզ հանկարծակի,
Եվ այդ բանը ինձ կծածկեր քարվականքով ամոթալի:
Առանց այդ էլ աստվածները ինձ տվել են այս հառաչանքը տանջալի.
{{տող|40}}Ես, վշտակիր, ողբում եմ միշտ իմ արքային աստվածային
Ու շատերին կեր եմ տալիս, որ լափլփեն պարարտաճարպ խոզերը իմ,
Մինչ նա, գուցե, ուտեստների, հացի կարոտ ու ձեռնունայն,
Թափառում է դեպի օտար, այլալեզու քաղաքներն ու երկրները.
Կամ ո՞վ գիտի, կենդանի՞ է նա տակավին, տեսնո՞ւմ է նա լույսն Արևի։
Բայց ե՛կ, ծերուկ, տունս գնանք, որ դու սրտանց անդ հագենաս
Գեթ ուտեստով, այլև գինով։ Այնուհետև, ինչպես հարկն է, ինձ կը պատմես,
Թե ո՞վ ես դու կամ որտեղի՞ց, ի՞նչ աղետներ ես դու կրել»։
Ասաց` այդպես ու տուն տարավ իսկույն նրան խոզարածը աստվածային:
Եվ անհապաղ գետնին փռեց խիտ ու դալար կանաչ ճյուղեր,
{{տող|50}}Հարթեց ձեռքով և վերևից փռեց ապա նա թավամազ մի այծենի՝
Իր անկողինը մշտական, որի վրա բազմել տվեց իսկույն նրան:
Ուրախացավ Ոդիսևսը, որ ընդունեց խոզարածը, ուստի ասաց.
«Քե՜զ, հյուրընկալ, թող տան Զևսը և այլ անմահ աստվածները
Այն, ինչ սրտանց կցանկանաս, քանզի այսքան ինձ սրտալի ընդունեցիր»:
Այսպես նրան ի պատասխան խոսք ասացիր ո՜վ Էսմևոս դու խոզարած
«Օտարակա՜ն, վայել չէ, որ հյուր եկվորին անարգու վա՜տ ես ընդունեմ,
Թեկուզ լինի նա ավելի քեզնից նվաստ, քանզի հյուրեր ու մուրիկներ
Միայն Զևսից են մեզ գալի։ Քիչ եմ տալիս, բայց տալիս եմ ես սրտալի,
Այդ է սակայն հեգ վիճակը ծառաների միշտ երկյուղած,
{{տող|60}}Երբ իշխում են նրանց վրա նոր տերերը երիտասարդ։
Մինչ երևի աստվածները կարկանդեցին վերադարձը իմ արքայի,
Որ սիրում էր ինձ հոգատար, և այնքան ինձ գույք պիտի տար,
Որքան տալիս է բարեսիրտ տանուտերը հավատարիմ իր ծառային։
Նա ինձ և՛ տուն կտար անշուշտ և լավ կալված, կտար և կին բազմախոսնայր,
Հանց ազնվագույն մի ծառայի, գործը որի աստված կանի արդյունավետ,
Ինչպես իմ գործն է այժմ արդեն արգասավոր, քանի հովիվ եմ ես արի:
Շատ-շատ բարիք դեռ կընծայեր ինձ իմ արքան, եթե այստեղ նա ծերանար,
Բայց նա կորավ։ Երանի՜ թե կորչեր զարմը Հեղինեի այն չարաղետ,
Քանզի չէ՞ որ հանուն նրա ծունկը ծալվեց բյուրաբազում մեծ քաջերի,
{{տող|70}}Եվ նա նույնպես, հանուն միայն Ագամեմնոն դյուցազունի,
Գնաց Իլիոն ձիահարուստ, որպեսզի անդ կռվի ընդդեմ տրոյացոց»:
Ասաց այդպես, հապճեպ քաշեց, պատմուճանի վրա պնդեց նա իր գոտին
Եվ դուրս եկավ ու ժիր գնաց նա խոզանոց, ուր խոճկորներն էին փակված:
Վերցրեց, բերեց երկու խոճկոր. երկուսին էլ նա մորթոտեց,
Քերթեց ապա ու կտրատեց, շամփուրներին իսկույն զարկեց։
Երբ խորովեց ու պատրաստեց նա բոլորը շամփուրներով ու ջերմորեն
Բերեց տվեց Ոդիսևսին, ցանեց վրան գարի ալյուրը սպիտակ։
Ապա շուտով խառնարանում խառնեց գինին մեղրանուշիկ,
Նստեց հետո դեմ-հանդիման և խոսքն ասաց քաղցր ու խոհեմ.
{{տող|80}}«Անո՜ւշ արա, կե՛ր, ո՜վ եկվոր. ծառաների բաժինը այս խոճկորներն են,
Մինչ սեղեխներն ագահ լափում են միշտ խոզեր պարարտաճարպ՝
Զանց առնելով, որ կա պատիժ աստվածների, այլև գութը և գորովը:
Բայց չեն սիրում երանավետ աստվածները գործերը չար,
Միայն մարդկանց վեհ գործին են նրանք տալիս լավ հատուցում:
Աստվածների պատժից ահեղ իրենց սրտում և հոգու մեջ
Վախենում են անգամ ոսոխ ու չարագործ բոլոր մարդիկ,
Որոնք անցնում են հեռավոր, օտար երկիր և ավարը Զևսի տված,
Հավաքելով նավերի մեջ, վերադառնում, այդպես բերում են հայրենիք։
Գուցե, սակայն, սեղեխներն այս, աստվածներին այժմ ձայնալուր,
{{տող|90}}Մի բան գիտեն իմ արքայի մահվան մասին և չեն ուզում, հանց վայելուչ
Խնամախոս, կարգին վարվել թագուհու հետ կամ ետ գնալ տներն իրենց,
Այլ անխնա ու սառնասիրտ վատնում, լափում են վիսաբար գույքը ամբողջ,
Զի ամեն օր, ամեն գիշեր, որոնք նույնպես սահմանված են Զևսի կամքով,
Սրանք զոհում, կոտորում ես ոչ թե չափով, օրը մի հատ կամ իսկ երկուսն,
Այլ շատերին և գինին էլ արդեն լափում, ոչնչացնում են չափից դուր։
Մինչ իմ տիրոջ հարստությունն անսպառ էր, և այդքան գույք
Չի ունեցել ոչ մի հերոս կամ քաջազուն՝ թե՛ ցամաքի մեջ սևաթույր,
Եվ թե նույնիսկ Իթակեում, այլ միասին քսան դյուցազն իսկ մեծաշուք
Այդքան մեծ գույք չեն ունեցել։ Եվ կարող եմ քեզ թվարկել ես միառմի.
{{տող|100}}Տասնևերկու ենզնանախիր կար ցամաքում, նույնքան խաշինք
Եվ ճիշտ նույնքան խոզերամակ, նույնքան այծի մեծ հորաններ,
Որ արածում են սեփական կամ թե օտար հովիվների խնամքի տակ։
Նաև այստեղ, Իթակեում, կան տասնևմեկ այծի հոտեր,
Որոնք առատ արածում են սահմանի մոտ, խնամքի տակ ազնիվ մարդկանց:
Հովիվներից ամեն մեկը խոսնայրներին բերում է միշտ օրը մի այծ,
Այն Էլ ինչպե՞ս. լավագույնը ու ընտիրը պարարտներից:
Ես էլ այստեղ, ահավասիկ, պահպանում եմ խոզեր միայն,
Եվ առաքում նրանց համար այս խոզերից լավագույնը»։
Ասաց այդպես. Ոդիսևսը ուտում էր միսն ագահորեն, խմում գինին
{{տող|110}}Եվ իր մտքում հորինում էր խոսնայրներին վրեժ և մահ։
Երբ նա կերավ և իր սրտին հագուրդ տվեց այդ լիովին,
Եվմեոսը լցրեց բաժակն, որով ինքն էր ըմպում գինին այդ լուսաշող,
Եվ այն տվեց եկվոր հյուրին. ընդունելով՝ Ոդիսևսը խնդաց հոգով
Ու բարձրաձայն դիմեց իսկույն խոզարածին և խոսքն ասաց իր թևավոր.
«Ո՜հ, սիրելիդ, ո՞վ էր այն քաջ դյուցազունը, որ գնեց քեզ.
Հարո՞ւստ էր նա, քաջակորո՞վ, ինչպես արդեն դու պատմեցիր:
Դու ասում ես՝ նա կործանվեց պատվի համար Ագամեմնոն մեծ հերոսի,
Պատմիր դու ինձ: գուցե և ես գիտեմ նրան, հանդիպել եմ գուցե մի տեղ։
Թեպետ միայն Զևսը գիտի այդ ամենը, և անմահ այլ աստվածներն,
{{տող|120}}Գուցե և ես մի լուր տամ քեզ, քանզի չէ՛ որ թափառել եմ ես շատ ու շատ»:
Այնժամ նրան պատասխանեց խոզարածը՝ լավագույնը հովիվներից.
«Ո՜հ դու ծերուկ, եթե նույնիսկ շրջիկներից մեկնումեկը նրա մասին
Համբավ բերի, չի համոզի նա բնավին նրա կնոջն ու սիրելի իր զավակին։
Մինչ թափառող, շրջիկ մարդիկ անապաստան և անխնամ
Ստո՜ւմ են միշտ, չեն ցանկանում խոսքը ասել ճշմարտացի։
Եվ իսկապես, ով գալիս է, թափառելով, մեր Իթակեն,
Ներկայանում է մեր տիկնոջն ու զանազան բանե՝ր պատմում սուտ և անհույս:
Նա էլ դրանց ընդունում է շատ սիրալիր, հարցմունք անում միշտ մտահույզ,
Վշտանում է ապա սաստիկ և արտասուք թափում անվերջ ու դառնադառն,
{{տող|130}}Ինչպես հատուկ է այն կանանց, որոնց անբախտ ամուսինն է հեռվում կորած:
Նույնպես և դու, հեգ ծերունիդ, իրավ, հեքիաթ պիտի պատմես մեզ մի ցանցառ,
Եթե քեզ տան մի ցնցոտի, մի պատմուճան կամ մի բաճկոն, որպես մի վարձ:
Մինչդեռ, կարծեմ, թերևս արդեն արագ շներն և թռչունները գիշատիչ
Մաշկն են նրա ոսկորներից վաղուց քերթել, և թռել է հոգին մարմնից,
Կամ լափել են նրան ձկները ծովի մեջ, իսկ ոսկորները ծովափին
Թերևս հիմա ընկած են դեռ՝ խիտ ավազով նույնիսկ ծածկված:
Այդպե՜ս եղավ կորուստն անբախտ, բայց նա այստեղ թողեց մարդկանց իր սիրելի,
Ինձ մանավանդ՝ վիշտ ու ջայլանք։ Մինչդեռ երբեք էլ չեմ գտնի
{{տող|140}}Ես այդպիսի ազնվամեծար, սիրալիր տեր, ուր որ լինեմ, ուր որ գնամ,
Թեկուզ նույնիսկ վերադառնամ կրկին դեպի հայրն ու մայրն իմ բարեխնամ,
Դեպի մեր տուն, որտեղ մի օր ծնվել եմ ես, սնվել նրանց խնամքի տակ:
Ո՜չ, իմ վիշտը նրանց համար չէ բնավին, թեպետ սրտանց, մեծափափագ
Կը ցանկանամ գնալ երկիրն իմ հայրենի և գեթ տեսնել նրանց աչքով։
Ուստի ես այժմ ողբ եմ անում տարաշխարհիկ Ոդիսևսի աար միայն։
Ավա՜ղ, հյուր իմ, պատկառում եմ նրան նույնիսկ անվամբ կոչել,
Այնքա՜ն էր ինձ նա միշտ սիրում և այնքա՜ն էր ինձ հոգատար ու սրտալի,
Որ ես նրան, թեպետ չկա և հեռու է, պիտ անվանեմ միշտ սիրելի:
Այնժամ ասաց խոսքն իր նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածազարմ.
{{տող|150}}« Բարեկա՜մս, թեպետ և դու դրժում ես և չես հավատում ամենևին,
Որ Ոդիսևսը պիտի գա, և սիրտն է քո կասկածանքով լցված հիմա,
Բայց ես ոչ թե միայն խոսքով, այդ միտ ասեմ, այլ կԸ երդվեմ
Որ Ոդիսևսն ետ կը դառնա, իսկ դու նվեր ինձ պատրաստիր,
Իբր ավետչյա։ Երբ նա իրոք վերադառնա, իր շեմքն անցնի և տուն մտնի,
Ինձ կընծայես մի լավ հագուստ. մի բաճկոն և մի պատմուճան:
Իսկ նախքան այդ նվերն, հարկավ, չեմ ընդունի, թեպետ շատ մեծ կարիք ունեմ:
Ժանտ Հադեսի դռների պես ատելի՜ է ինձ համար նա՚,
Ով, իսկապես, իր կարիքին հետևելով, սուտ է խոսում, կեղծում է զուր:
Երդվում եմ արդ՝ ես անունով սստվածների, աստվածահայր նաև Զևսի,
{{տող|160}}Այս սեղանով հյուրամեծար և օջախով ազնվաբարո Ոդիսևսի,
Որի տունն եմ ես այժմ եկել. կկատարվի այն ինչ ահա հայտնում եմ քեզ,
Հենց այս տարի. ինչ իր ուղին արևն անցնի, Ոդիսևսը արդեն կգա,
Երբ այս ամիսը վերջանս, նա մյուս ամսին ետ կդառնա
Ու իր վրեժն այն ժամանակ այստեղ կառնի նա բոլորից,
Ով հանդնեց անարգել իր կնոջը և չքնաղ որդուն»։
Այնժամ, նրան ի պատասխան, խոսք ասացիր դու, Եվմեոս, ո՜վ խոզարած.
«Ո՜հ, ծերրունիդ, ո՛չ ես կտամ քեզ որևէ աչքալուսանք,
Եվ ո՛չ էլ իսկ Ոդիսևսը ետ կը դառնա և տուն կը գա,
Այլ դու հանգիստ խմիր գինին ու եկ խոսենք մենք այլ մի բան, իսկ այդ մասին
{{տող|170}}Մի վրդովիր հուշերը իմ, քանզի սիրտս իմ կրծքի տակ տանջվում է խիստ,
Երբ մեկնումեկն հիշեցնում է ինձ արքային իմ փառավոր:
Թողնենք նաև երդումը այդ. եթե իրոք Ոդիսևսը վերադառնա,
Ապա ուրեմն այդ կլինի սիրակարոտ կատարումը իմ փափագի,
Պենելոպի, ծեր Լաերտի և անբասիր, աստվածակերպ Տելեմաքի:
Բայց ես սաստիկ վշտացած եմ որդու համար, Ոդիսևսից ծնունդ առած
Տելեմաքի, որին չէ՞ որ աստվածները լավ սնեցին, հանց շառավղի,
Ու ես սրտանց կարծում էի, որ մարդկանց մեջ մահկանացու
Նա գերհրաշ խելքով, տեսքով վատ չի լինի, քան սիրելի հայրը իր մեծ:
Մինչդեռ հիմա աստվածներից կամ մարդկանցից մեկը նրան խելքից հանեց,
{{տող|180}}Դու գնացել է սուրբ Պիլոս նա այժմ արդեն, որ հոր մասին լուր ստանա,
Իսկ խոսնայրները մեծարգո սպասում են դարանամուտ,
Որ սպանեն տուն ետ գալիս, որպեսզի զարմն աստվածակերպ Արկիսոսի
Իթակեում անփառունակ ոչնչանա ու վերանա:
Սակայն թողնենք խոսել նաև նրա մասին. գուցե իրոք նա կործանվի
Եվ կամ գուցե Կրոնոսյանի մեծ զորությամբ ու ձեռքի տակ խույս տա մահից:
Բայց դու, ծերո՜ւկ, պատմիր ինձ այժմ այն աղետներն, որ կրել ես դու իսկապես:
Արդ, ինձ ասա ճշմարտացի, որպեսզի լավ իմանամ ես.
Ի՛նչ մարդ ես դու կամ որ ցեղից, կամ որտե՞ղ են ծնողներդ, քաղաքը քո:
Ում նավով ես այստեղ եկել, ինչպե՞ս արդյոք նավորդները հասցըրին քեզ
{{տող|190}}Մինչ Իթակե։ Ովքե՞ր էին, ինչպես էին կոչվում նրանք.
Քանզի գիտեմ, դու հետիոտն չէիր կարող գալ ու հասնել երկիրը այս»:
Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը բազմահնար.
«Ճշմարիտը և ամեն ինչ քեզ կպատմեմ ես անթերի,
Սակայն եթե, երկարատև, շատ ժամանակ, մի ողջ տարի,
Նստած այստեղ սեղանի շուրջ, քաղցր գինին ու ուտեստը վայելելով,
Այսպես խնջույք մենք անեինք հանգստացած և անվրդով,
Իսկ մեր գործը ուրիշները կատարեին, և ես անվերջ պատմեի քեզ,
Նույնիսկ այդպե՜ս գլխովս անցած աղետների երկար խոսքը չէր վերջանա,
Աղետների ու դառնության, որ կրել եմ կամքով անմահ աստվածների։
{{տող|200}}Ծնվել եմ ես անդ, լայնալիր Կրետեում, և դրանով եմ միշտ հպարտ:
Ես զավակն եմ մեծահարուստ, քաջ մի մարդու, բայց նա ուներ և այլ որդիք,
Որոնք, ծնված օրինական մի կնոջից, սնվում էին տանը նրա։
Իսկ իմ մայրը հարճ էր միայն, մի ստրուկ կին, որին գնել էր նա մի օր:
Սակայն հայրս՝ ազնիվ Կաստոր Հիլակյանը, միշտ հարգում էր ինձ հավասար,
Օրինական իր որդոց պես. այդ ծագումով արդ կարող եմ ես պարծենալ։
Կրետեի ազգերի մեջ աստըծու պես հարգված էր նա,
Իբրև հարուստ մի մեծագով, իբր անբասիր քաջ զավակներ ունեցող մարդ։
Ահավասիկ՝ ճակատագիրը մահակուր հղեց նրան տունն Հադեսի։
Հանդուգն ու վես նրա որդիք գույքը նրա ամբողջովին
{{տող|210}}Իրարու մեջ և վիճակով բաժանեցին այդ ժամանակ,
Իսկ ինձ գույքից տվին միայն չնչին մասը, մի աննշան, փոքրիկ տնակ։
Ես կին առա պերճ դստրիկի մեծահարուստ ծնողների,
Եվ այդ միայն՝ շնորհիվ իմ քաջարության։ Թույլ չէի ես,
Ոչ էլ վախկոտ, այլ միշտ խիզախ և մարտունակ, բայց այդ բոլորն անցյալում է։
Երբ դու, կարծեմ, հարդն ես տեսնում, արտն ու բերքը պիտ ճանաչես։
Հարդ եմ ես այժմ, ինձ տանջել են բյուր բյուրավոր վիշտն ու աղետը չափազանց։
Ինձ Աթենասն ու Արեսը շնորհեցին քաջախիզախ ուժ և կորով
Եվ հաղթական հանդգնություն։ Ես, մեծազոր և ընտրովի քաջերի հետ
Դարանամուտ, քաջ մարտելիս, մահ ու կորուստ էի բերում իմ թշնամուն։
{{տող|220}}Սիրտս երբեք չէր վրդովվում մահվան ահով թշնամու դեմ,
Որ գերազանց էր ինձանից ոտքով արագ։ Նետվում էի դեպի առաջ՝
Նախահարձակ, ջարդում էի տեգ նիզակով։ Այդպես էի ես կռվի մեջ,
Ինձ հաճելի չէին բնավ ոչ դաշտային աշխատանքներ,
Ո՛չ էլ հոգսերը տնային կամ մեծափառ կրթությունը զավակների,
Այլ ես սրտանց սիրում էի նավերն արագ, թիավարվող,
Մարտակռիվն, ողորկագույն տեգ-նիզակըև թևավոր սլաքները,
Այն, որ այլոց միշտ թվում է զարհուրելի ու դժնդակ:
Ես նրանով էի հրճվում, ինչ որ աստված հաստատել էր իմ հոգու մեջ,
Զի ա՛յն գործն է սաստիկ սիրում ամեն մի մարդ, որն հատուկ է նրա սրտին։
{{տող|230}}Նախքան որդիք աքեացոց արշավեցին դեպի Տրոյա,
Ես ի՜նն անգամ քաջերի հետ ու նավերով արագընթաց
Հաջողակի արշավեցի ընդդեմ օտար և թշնամի հզոր մարդկանց,
Հարուստ ավար գրավեցի, և, բացի այդ, ինձ վիճակով էլ շատ հասավ:
Տունս արագ բարգավաճեց, լցվեց անբավ հարստությամբ բազմապիսի,
Ու շատ շուտով Կրետեում ես կորովի, գերամեծար մի մարդ դարձա։
Իսկ երբ Զևսը որոտագոչ հորինեց ժանտ ճանապարհը արշավանքի,
Որն, արդարև, ծալեց ծնկները բյուրավոր մեծ քաջերի,
Որոշեցին այդ ժամանակ, որ ես, նաև Իդոմենևսը մեծափառ,
Արագ նավով պիտի շարժվենք դեպի Իլիոն։ Էլ մերժելու հնար չկար,
{{տող|240}}Զի այդպիսին էր վճիռը մեծապահանջ, ժանտամբոխի։
Եվ շարունակ ի՜նը տարի անդ կռվեցինք մենք, զավակներս աքեյանց։
Մինչ տասներորդ տարում միայն, երբ քաղաքը Պրիամոսի ավերեցինք,
Մենք նավերով տուն ետ եկանք։ Բայց աքեյանց ցրիվ տվեց կամքն աստըծու,
Եվ Զևսն զգոն իմ հեգ գլխին թափեց ցավեր ու աղետներ դժբախտության:
Լոկ մի ամիս կարողացա մնալ իմ տանն, իմ հարկի տակ,
Ուր հրճվեցի զավակներով, օրինական իմ կնոջով, այլև գույքով։
Եվ ինձ հանկարծ սիրտս դրդեց սարքավորված խոր նավերով,
Աստվածակերպ ընկերներիս հետ միասին, լող տալ, գնալ դեպ Եգիպտոս:
Ու սարքեցի ես ինը նավ. հավաքվեցին համհարզներս բազմաբազում:
{{տող|250}}Իմ սիրելի ընկերները անդ շարունակ, վեց ամբողջ օր,
Խրախճանքներ կատարեցին. ես շատ զոհեր մատուցեցի աստվածներին,
Նույնիսկ եզներ շատ մորթեցի նրանց համար, իբրև ուտեստ:
Յոթերորդ օրն մենք մեկնեցինք լայնատարած Կրետե կղզուց
Ու լող տվինք Բորեասի հաղթ շնչի տակ հաջողությամբ,
Թեթև ու հեշտ, ասես խաղաղ մի գետի մեջ, և ոչ մեկը մեր նավերից
Անդ չտուժեց։ Գնում էինք մենք անվնաս և անվտանգ,
Իսկ նավերը քշում էին դեպի առաջ միայն հողմերն ու նավավարն։
Հինգ օր հետո եկանք հասանք մենք ջրերին Եգիպտոսի:
Հորդ հոսանքի բերանի մոտ կանգնեցրինք գեղեցկակերտ նավերը մեր.
{{տող|260}}Այնտեղ իսկույն սպատվիրեցի ես սիրելի համհարզներիս՝
Մնալ կողքին մեր նավերի և անվրդով ու բարեհույս հսկել դրանք,
Իսկ մյուսներին հորդորեցի՝ բարձր տեղից շուրջը դիտել, հետախուզել:
Մինչդեռ նրանք, ամբարտավան, խիզախությամբ ոգեշնչված,
Հարձակվեցին, ավերեցին եգիպտացոց դաշտն ու արտը պերճագույն
Ու փախցըրին նրանց կանանց և անպաշտպան մանուկներին,
Եվ իրենց էլ՝ տղամարդկանց, կոտորեցին։ Բարձրացավ ճիչ և աղաղակ,
Որը գնաց, քաղաքն հասավ։ Քաղաքացիք, այդ լսելով, վաղ առավոտ,
Արշալույսին, դուրս վազեցին։ Դաշտում զնգաց սուր պղինձը հեծյալների
Ու հետիոտն անթիվ մարդկանց, սակայն Զևսը շանթազվարճ՝ ընկերներիս
{{տող|270}}Մատնեց ահեղ ու խայտառակ խուճապի, չը կարողացավ թշնամու դեմ
Կանգնել ոչ ոք։ Որոտացին շուրջը աղետն, արհավիրքը,
Շատ շատերը անդ մերոնցից սուր պղինձով կոտորվեցին,
Շատերին էլ գերի տարան, որ աշխատեն ստրկաբար:
Բայց հարուցեց Զևսն իմ սրտում այնժամ ձգտում մի փրկարար,
Ա՜խ, ես ինչո՞ւ չմահացա այնտեղ, ափին Եգիպտոսի,
Ենթարկվելով իմ օրհասին, քանզի հետո ես աղետից չազատվեցի:
Արդ, անհապաղ դեն գցեցի սաղավարտը ես ամրակերտ ու նկարեն,
Նաև ասպարն իմ ուսերից, շպրտեցի տեգ–նիզակը ես իմ ձեռքից
Եվ վազեցի ես շեշտակի դեպ զորակառքը արքայի
{{տող|280}}Ու, գրկելով նրա ծնկներն, համբուրեցի։ Ինձ նա խղճաց ու պաշտպանեց,
Նստեցըրեց կառքի վրա և տուն տարավ։ Լալիս էի ես դառնադառն,
Մինչ հարձակվում էին շատերն՝ ձեռքին իրենց սուր գեղարդներ,
Փափագելով ինձ սպանել խիստ կատաղած էին այնժամ նրանք իմ դեմ:
Բայց թագավորն ինձ ազատեց՝ պատկառելով հյուրախնամ Զևսի ոխից,
Որ չարաչար պատժում է միշտ վատ, անիրավ գործի համար:
Ես յոթ տարի անդ մնացի, Եգիպտոսում հավաքեցի
Ես բազմաբյուր գույք և ընծա, բոլորն էին սիրով տալիս ինձ նվերներ։
Երբ ութերորդ տարին հասավ այնուհետև, այնտեղ հանկարծ
Փյունիկեցի մի մարդ եկավ, մեծահռչակ և շահասեր մի ստախոս,
{{տող|290}}Մի խաբեբա, որ շատերին պատճառել էր արդեն չարիք ու վնասներ։
Նա ինձ խաբեց և, պատրանքով սիրտս լցրած, ինձ համոզեց,
Որ այցելեմ ես Փյունիկիա, ուր իբրև թե ա իր տանը շատ գույք ուներ:
Եվ նրա մոտ ես մնացի ու ապրեցի մի ողջ տարի,
Մինչդեռ արդեն եկան անցան և օրերը, և՛ ամիսներն,
Շուտով հասավ երկրորդ տարին, երբ ժամանակը կատարեց շրջանը իր,
Եվ նա այնժամ ինձ նենգաբար խորհուրդ տվեց՝ ծովագնաց նավի վրա,
Որպես հսկիչ իր բեռների, իր հետ մեկնել դեպի Լիբիա,
Բայց իսկապես նա միտք ուներ բարձր գնով ինձ վաճառել։
Սիրտս լցված կասկածանքով և հակառակ իմ ցանկության՝ ես գնացի:
{{տող|300}}Նավն ընթացավ Բորեասի զիլ շնչի տակ և հաջողակ։
Մենք Կրետեն անցանք արդեն, մինչդեռ Զևսը նրանց նյութում էր արհավիրք։
Երբ Կրետեն հեռու մնաց, երկիրն այլևս չէր երևում,
Եվ մեր շուրջը տեսնում էինք մենք միայն ծովն ու երկինքը,
Հանկարծ այնտեղ Կրոնոսյանն մի թուրաթուխ, մթագույն ամպ
Նետեց մեր խոր նավի վրա։ Խիստ մթագնեց ծովն ամպի տակ,
Զևսը վերուստ թունդ որոտաց ու կայծակով զարկեց նավին։
Զևսի ահեղ շանթ-հարվածից նավը ցնցվեց ու դողդողաց
Եվ ծծմբի հոտով լցվեց, իսկ համհարզներն թափվեցին ցած
Ու սևաթույր նավի շուրջը, հորդ ալյաց մեջ, նմանվելով ագռավների՝
{{տող|310}}Նրանք արագ գալարվեցին. այդպես նրանց վերադարձից զրկեց աստված:
Երբ սիրտն էր իմ լցրել աղետն, այնժամ Զևսը ներշնչեց ինձ
Բռնել ձեռքով սևակտուց նավի երկար կայմը իսկույն,
Որ խուսափեմ գեթ այդպիսով մահից դաժան։ Ես բռնեցի կայմը շուտով,
Սեղմ գրկեցի ու սլացա՝ հանձնված ուժին կործանարար այդ փոթորկի:
Ինը օր ես քաշքշվեցի ալյաց մեջքին, տասներորդ օրն, մի մութ գիշեր,
Հորձանքն հուժկու ինձ դուրս նետեց, քշեց, հանեց երկրի ափը թեսպրոտցոց,
Եվ թագավորը թեսպրոտյանց՝ քաջ Փիդոնը, հյուրընկալեց ինձ իր տան մեջ,
Քանզի նրա սիրանվեր, ազնիվ որդին ինձ ծովափին
Այնժամ գտավ խիստ ցրտահար և խոնջանքից ուժասպառված:
{{տող|320}}Ինձ նա իսկույն վերցրեց ձեռքով և տունն իր հոր հապճեպ տարավ,
Հազցրեց ապա ինձ հագուստներ՝ մի հատ բաճկոն և մի թիկնոց:
Ոդիսևսի մասին այնտե՛ղ ես լսեցի. Փիդոնն ասաց, որ հենց նրան
Ինքն է սիրով, մեծարանքով հյուրընկալել՝ դեպ հայրենիք ետ դառնալիս:
Նա ցույց տվեց գույքը ամբողջ, որն հավաքել էր Ոդիսևսն.
Ոսկի, պղինձ, այլև երկաթ, որ մշակվում է շատ դժվար,
Եվ այնքա՜ն շատ, որ կարող էր պահել, սնել տասնյակ սերունդ։
Աղքան ահա թանկարժեք գույք կուտակված էր տանն արքայի,
Իսկ Ոդիսևսն այնժամ անձամբ գնացել էր դեպ Դոդոնե,
Որ անդ լսի բարձրակատար կաղնի ծառից, ինչպես պատմեց Փիդոն արքան,
{{տող|330}}Զևսի խորհուրդն՝ ինչպե՞ս արդյոք ինքը, որպես երկրից երկար բացակայած,
Պիտ ետ դառնա դեպ Իթակե, բացեիբաց, թե՞ գաղտնաբար։
Երդվեց նույնիսկ արքա Փիդոնն՝ աստվածներին զոհ անելով իր հարկի տակ,
Որ պատրաստ է նավը արդեն, հավաքված են նավորդները,
Որպեսզի շուտ տանեն նրան իր երկիրը հայրենավանդ ու սիրելի:
Բայց նախ նա ինձ ճանապարհեց, քանզի նավը թեսպրոտացոց
Այնժամ ի դեպ մեկնում, գնում էր Դուլիքիոն ցորենաշատ:
Նա պատվիրեց, որ խնամքով տանեն հանձնեն ինձ Ակաստին իշխանազոր,
Սակայն նրանք դաժան սրտով իմ դեմ դավանք անդ հղացան,
Որ ինձ մատնեն թշվառության և ահռելի տվայտանքի:
{{տող|340}}Հենց որ նավը ծովագնաց թեսպրոտացոց ափը թողեց ու հեռացավ,
Նավորդները իսկույն ևեթ ստրկության ինձ մատնեցին.
Արդ, հանեցին իմ վրայից նրանք բաճկոնն ու պատմուճանն,
Եվ հագցըրին մի ցնցոտի պատառոտած ու այլանդակ,
Որ տեսնում ես ինքդ անձամբ դու իմ վրա արդ, քո աչքով։
Եվ նավորդներն երեկոյան հայտերևակ Իթակեի ափը հասան,
Գեղեցկակերտ նավի ներսում պինդ չվանով ինձ անհապաղ
Եվ ամրապինդ կապկպեցին, այնուհետև իրենք անվախ
Այնտեղ ծովափը դուրս եկան՝ ընթրիքն իրենց վայելելու:
Բայց կապանքն իմ աստվածները իսկույն հեշտիվ արձակեցին,
{{տող|350}}Եվ ես շուտով գլուխը իմ քողարկեցի ցնցոտիով մի քրքրված,
Ապա իսկույն, ողորկագույն ղեկին փարված, ցած սողալով, հասա ջրին
Եվ սկսեցի, երկու ձեռքով ջուրն ճեղքելով, լող տալ արագ:
Ես նրանցից ավելի շուտ մի կողմ անցա ու հեռավոր ափ դուրս եկա,
Որտեղ հապճեպ ես պառկեցի խիտ անտառի ծաղկափթիթ թավուտի մեջ։
Մինչդեռ նրանք վազվզեցին գոռգոռալով և սկսեցին որոնել ինձ,
Սակայն հետո ինձ փնտրելը իրենց համար էլ օգտակար անդ չթվաց,
Ուստի շուտով վերադարձան և, խորափոր նավը նստած,
Ճամփա ընկան ու գնացին։ Իսկ ինձ շատ հեշտ աստվածները թաքցրին անդ
Եվ հետո էլ ցույց տվեցին ինձ խրճիթը մի իմաստուն, ազնիվ մարդու:
{{տող|360}}Ինձ, երևի, վիճակված է առայժմ ապրել արևի տակ, կյանքը սիրել»։
Իսկույն նրան ի պատասխան խոսք ասացիր դու, Եվմեոս, ով խոզարած.
«Դժբա՜խտ շրջիկ, սիրտս սաստիկ դու հուզեցիր այդքան երկար քո պատմածով
Թե որքա՜ն ես տանջանք կրել կամ որքան ես դու թափառել.
Բայց հիշեցիր Ոդիսևսին զուր, անտեղի և վարվեցիր դու անվայել։
Երբեք դու ինձ չես համոզի, կամ իսկապես ի՞նչ կարիք կա,
Որ աստ երկար այդպես խոսես, հեքիաթ հյուսես։ Ինքս գիտեմ գործն արքայի,
Որ երևի, ատելի էր երանավետ աստվածների սրտին իրոք,
Քանզի նրանք թույլ չտվին, որ գեթ երկրում տրոյական նա մանանար
Եվ կամ նունիսկ ռազմից հետ՝ ձեռքի վրա իր սիրելի, ազնիվ մարդկանց
{{տող|370}}Զի այդ դեպքում աքեացիք կկանգնեին նրան կոթող, մի հուշարձան,
Իսկ իր փառքը մեծահռչսկ իր զավակին պիտի թողներ նա հավիտյան։
Մինչդեռ հիմա անփառունակ նրան փախցրին Հարպիաները,
Իսկ ես այսպես առանձնացած ապրում եմ այս խոզերի մոտ
Եվ քաղաքն էլ չեմ աձցելում, մինչև որ ինձ Պենելոպեն
Չդրդի և չկանչի, երբ որ հանկարծ մի որևէ լուր է գալիս:
Լրաբերին շրջապատած՝ բոլորեքյան միշտ մանրամասն հարց են տալիս
Նրանք, որ ջերմ ողբում են միշտ բացակայող թագավորին,
Այլև նրանք, որ նրա գույքը լափում են այժմ անպատիժ ու բերկրալի:
Իսկ ինձ բնավ հաճելի չէ տեղեկանալ կամ այդ մասին հարցմունք անել՝
{{տող|380}}Հենց այն օրից, երբ ինձ խաբեց հերյուրանքով՝ էտոլացի մի ստախոս:
Մարդ էր այստեղ նա սպանել, ուստի, երկար թափառելով երկրե-երկիր,
Մի օր խրճիթն իմ նա եկավ, իսկ ես նրան ընդունեցի շատ սիրալիր:
Ասաց, որ անդ, Կրետեում, նրան տեսել է Իդոմեն իշխանի մոտ,
Ուր իբրև թե նորոգում էր մրրիկներից խորտակված իր նավերը նա։
Հայտնեց նաև, որ նա անշուշտ ետ պիտի գա նույն ամառը կամ աշունքին
Ու կբերի, աստվածակերպ ընկերների հետ միասին, բյուր գանձ ու գույք:
Եվ դու նույնպես, բազմաչարչար ով ծերունիդ, որ աստըծո հյուր ես ինձ մոտ,
Մի՛ աշխատիր ինձ գուրգուրել կամ սուտ խոսքով ուրախացնել,
Քանզի ես քեզ արդ մեծարում և սիրում եմ ոչ թե միայն դրա համար,
{{տող|390}}Այլ պատկառում եմ վանատուր Զևսից անմահ և ցավակցում եմ քեզ սրտանց»։
Եվ Ոդիսևսն ամենագետ պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜հ, որպիսի՜ կասկածամիտ սիրտ ունես դու քո կրծքի տակ
Եվ բնավին քեզ չազդեցին ոչ երդումն իմ, ոչ հորդորը,
Ուստի լսիր. եկ գրազ գանք, պայման կապենք. և թոծ վերուստ
Օլիմպակյաց աստվածները վկա լինեն մեզ, երկուսիս.
Եթե իրոք իր տունն, այստեղ, վերադառնա քո տերն արքա,
Այդ դեպքում դու պիտ շնորհես ինձ մի բաճկոն և մի թիկնոց, իբրև հագուստ,
Եվ ուղարկես ինձ Դուլիքիոն, ուր գնալու փափագ ունեմ սիրակարոտ։
Սակայն եթե ետ չդառնա քո տերն արքա, ինչպես պնդում ես դու հիմա,
{{տող|400}}Հրամայիր ծառաներիդ, որ ցած նետեն ինձ բարձրաբերձ ժայռի գլխից,
Որ այնուհետ ոչ մի շրջիկ չհանդգնի քեզ այդպիսով խաբել նորից»։
Եվ խոզարածն աստվածային պատասխանեց և խոսք ասաց այնժամ նրան,
«Ո՜հ դու շրջիկ, էլ ես ի՞նչ փառք պիտ վաստակեմ առաքինի գործիս համար
Կամ ի՞նչ պատիվ ես կունենամ թե՛ ներկայումս և թե՛ հետո մարդկության մեջ,
Եթե, ես քեզ՝ իմ հարկի տակ հյուրամեծար ու պատվարժան ընդունվածիդ,
Հանկարծ վերցնեմ ու սպանեմ և այդպիսով գրկեմ կյանքից փափագատե՞նչ։
Ինչպե՞ս այնժամ սիրանվեր պիտ աղերսեմ Զևսին, որդուն Կրոնոսի:
Բայց ընթրիքի ժամն է արդեն. ահավասիկ, ընկերներս կգան շուտով,
Եվ մենք այստեղ, այս խրճիթում կպատրաստենք ընթրիքը ճոխ»։
{{տող|410}}Երբ որ նրանք այդպես խոսում, դատում էին իրարու հետ,
Եկան արդեն երամակները խոզերի և հովիվները խոզարած,
Որոնք իսկույն ներս քշեցին խոզերամակը գոմի մեջ՝ գիշերելու:
Թնդաց իսկույն այդ ժամանակ սարսափելի խանչյուն-աղմուկը խոզերի,
Եվ պատվիրեց ընկերներին իսկույն ևեթ խոզարածը աստվածային.
«Բռնե՜ք, բերե՜ք դուք լավագույնը խոզերից, որ աստ զոհեմ հատուկ՝ պատվին
Հեռուստ եկած հյուր-եկվորի, որ նաև մենք առժամանակ ուրախանանք,
Զի վաղո՜ւց է, որ կրում ենք տանջանք հանուն ճերմակատամ այս խոզերի,
Քանի որ այժմ ուրիշները լափլփում են մեր աշխատանքը անհատույց»:
Այդպես ասաց նա բարձրաձայն և սկսեց փայտ կտրատել սուր տապարով,
{{տող|420}}Մինչդեռ նրանք ներս բերեցին խոզն հնգամյա և պարարուն,
Որը իսկույն տեղավորվեց, կանգնեց այնտեղ օջախի մոտ։
Խոզարածը, որ բարեպաշտ հոգի ուներ, չմոռացավ աստվածներին,
Նա սկսեց ճերմակատամ խոզի գլխից քաղել մազերն արագորեն,
Կրակի մեջ դրանք նետել։ Նա աղոթեց աստվածներին երկնաբնակ՝
Աղերսելով, որ ետ դառնա դեպ իր տունը Ոդիսևսը ամենագետ։
Ապա վերցրեց կոճղը կաղնի, զարկեց խոզին, որ տապալվեց թավալգլոր,
Հոգին թռավ մարմնի միջից։ Եվ մորթեցին նրանք այդ խոզն ու քերթեցին,
Հետո հապճեպ կտրատեցին և կտորներն անդամների
Խոզարածը իսկույն ևեթ շուրջանակի ճարպով պատեց
{{տող|430}}Եվ հոշվածին գարե ալյուր՝ նաշիհ ցանեց ու այն գցեց կրակի մեջ,
Իսկ մնացյալը, բրդելով, շուտ զարկեցին շամփուրներին։
Խորովեցին զգուշորեն, այնուհետև շամփուրներից դուրս քաշեցին
Ու սեղանի վրա ամբողջը դրեցին: Կանգնեց այնժամ խոզարածը
Եվ սկսեց միսը բաժանել արդարացի, քանզի ազնիվ նա սիրտ ուներ։
Ահավասիկ, ամբողջն այդպես նա բաժանեց յոթ մասերի,
Մեկը ձոնեց նիմփաներին և Հերմեսին, որը զավակն է Մեասի,
Եվ աղոթեց նա ջերմեռանդ, իսկ մնացյալը մի առ մի բաշխեց նրանց։
Ոդիսևսին նա մեծարեց ճերմակատամ խոզի երկայն թիկնամսով.
Այդ գերակա պատվի համար նրա տիրոջ սիրտը խնդաց,
{{տող|440}}Ուստի խոհեմ Ոդիսևսը նրան դիմեց և այս ասաց,
«Ո՜վ Եվմեոս, թող որ այնքան Զևսի համար հավերժ լինես դու սիրելի,
Որքան հիմա ինձ՝ դժբախտիս, այսպես ահա դու հարգեցիր»։
Այնժամ նրան ի պատասխան խոսք ասացիր, ո՜վ Եվմեոս դու խոզարած.
«Համեցիր, կե՛ր, ա՜յ տնաքանդ, հրճվիր դու այժմ նրանով,
Ինչ որ դրված է քո առաջ, չէ՞ որ աստված մեկը կտա, իսկ մյուսըՙ ոչ,
Ինչպես ուզում է սիրտը յուր, քանզի նա է ամենազոր»։
Ասաց, ձոնեց երախայրիքն աստվածներին հավերժակյաց,
Լցրեց գինին նա հրավառ, ձեռքը դրեց քաղաքավեր Ոդիսևսի,
Որը բազմած էր վայելուչ նրա կողքին այդ ժամանակ։
{{տող|450}}Հացը բերեց և բաժանեց Մեսավլիոսն, որին ինքն էր, խոզարածը,
Անձամբ գնել, երբ որ արդեն բացակա էր տերն իր արքա,
Սակայն առանց թույլտվության իր տանտիկնոջ և Լաերտի ծերունազարդ:
Եվ գնել էր նրան անձամբ՝ տափոսացուց միջոցներով իր սեփական։
Այդպես նրանք ձեռք մեկնեցին իրենց առաջ պատրաստ դրված ուտեստներին,
Իսկ երբ արդեն կերուխումով այդ հագեցան, որքան սիրտը փափագ ուներ,
Անմիջապես հացն հավաքեց Մեսավլիոսն, մինչդեռ նրանք,
Երբ հագեցան ուտեստներով, քուն մտնելու շտապեցին։
Վրա հասավ մի անլուսին և չար գիշեր, Զևսը հեղեց անդուլ անձրև։
Փչում, ճչում էր սաստկաշունչ զիլ Զեփյուռը խոնավաշունչ
{{տող|460}}Ոդիսևսը խոսք սկսեց՝ ցանկանալով խոզարածին փորձել մի կերպ.
Թիկնոցն արդյոք նա կհանի՞, կտա՞ իրեն, կամ կստիպի՞ ընկերներից
Մեկնումեկին նույն բանն անել. այդ մասին էր մտահոգված նա չափազանց.
«Ակա՜նջ դիր ինձ, ով Եվմեոս, նմանապես և դուք, նրա ընկերներդ.
Խոսք եմ ուզում ձեզ այժմ ասել հպարտորեն։ Չէ՞ որ գինին
Խենթացնում է ամեն մարդու, նույնիսկ մարդկանց խոհեմամիտ։
Դրդում է այն սրտանց ժպտալ, բարձր երգել ու կաքավել,
Այլև ասել այնպիսի խոսք, որն իսկապես, լավ կլիներ չասել երբեք։
Երբ ես արդեն սկսել եմ շատախոսել, անհնար է էլ ինձ զսպել։
Ա՜խ եթե ես այժմ լինեի այնպես ջահել, լի զորությամբ, տոկուն ու սեգ,
{{տող|470}}Ինչպես առաջ, երբ Տրոյայում դարան մտանք մենք մի ամբողջ զորախմբով...
Ոդիսևսն էր և Ատրիդես Մենելայը մեզ առաջնորդ,
Իսկ ես այնտեղ երրորդն էի. նրանք իրենք ինձ կանչեցին։
Երբ մենք եկանք, քաղաքն հասանք, պարիսպներին այն բարձրաշեն,
Մենք պառկեցինք անդ խտագույն թփերի տակ, շամբուտի մեջ մի ճահճավետ,
Քաղաքին մոտ՝ ծածկված միայն վահաններով։ Գիշերն հասավ դաժանագույն,
Վերուստ անվերջ ձյուն էր տեղում, և մռընչում էր Բորեասը ցրտաշունչ:
Վահանների ու մեր վրա ձյունը ցրտից եղյամ դարձավ, ասես բյուրեղ:
Բայց բոլորը հագած էին տաք բաճկոններ ու պատմուճան,
Ուստի հանգիստ քնած էին՝ վահաններով իրենց ուսերը քողարկած։
{{տող|480}}Իսկ ես այնտեղ հիմարացա ու թողեցի ընկերներիս իմ վերարկուն,
Քանզի բնավ չէի կարծում, որ ցրտահար պիտի լինեմ ես այդ գիշեր։
Տարա ինձ հետ գեղեցկակերտ միայն գոտին և իմ վահանն։
Երբ գիշերվա երրորդ մասը արդեն հասավ, և չքացան աստղերը իսկ,
Ոդիսևսին, որ պառկած էր անդիմ կողքին, ինձ մերձակա,
Ես հրեցի իմ արմունկով ու ասացի, և նա իսկույն ինձ լավ լսեց.
«Դյուցասնունդ Լաերտածին, ո՜վ Ոդիսևս բազմահնար,
Վերջն է կյանքիս. էլ կենդանի ես չեմ մնա, սպանում է այս ցուրտը ինձ,
Ո՜հ, վերարկու չունեմ ահա ես ցրտահար, ինձ թերևս դևը խաբեց
Լոկ մի բաճկոն հագած ունեմ, այլևս այսպես ինձ փրկություն չկա մահից»:
{{տող|490}}Այդպես այնտեղ ես ասացի, և ահա թե ինչ մտածեց անդ նա իսկույն,
Ինչպես և միշտ` խորհուրդներում կամ կռվի մեջ թշնամու դեմ.
Եվ նա կողքիս մեղմիկ ձայնով ու կամացուկ ինձ շշնջաց.
«Սուս կաց, լռիր, որ չը լսի մեկնումեկը աքեյանց մեջ»։
Ասեց այդպես և արմունկին իր գլուխը թեքած ՝ խոսեց.
«Ակա՛նջ դրեք, սիրելիներ, արդ քնի մեջ աստվածակերպ երազն եկավ
Եվ ինձ հայտնեց, որ չափազանց հեռացել ենք մենք նավերից։ Թող մեկնումեկն
Գնա, խնդրի ազգերի տեր Ագամեմնոն Ատրիդեսին,
Որ նավերից մեզ օգնության զինված մարդիկ նա ուղարկի»։
Այդպես ասաց, և վեր կացավ իսկույն ևեթ քաջ Թոասը Անդրեմոնյան
{{տող|500}}Ու անհապաղ իր վրայից հանեց, գցեց նա վերարկուն իր ծիրանի,
Ու վազ տվեց դեպի նավերն, իսկ ես նրա հագուստն հագա
Եվ քնեցի ուրախացած, մինչև ծագեց վառ Արշալույսը ոսկեգահ։
Ա՜խ, երանի այժմ լինեի այդպես ուժեղ, զորությամբ լի,
Այնժամ անշուշտ մեկնումեկը հովիվներից այս փարախի,
Ակածելով քաջի հանդեպ, հանց մեծարանք, ինձ կզիջեր իր վերարկուն,
Սակայն հիմա, նողկ ցնցոտի հագուստի մեջ, ինձ էլ երբե՜ք չեն մեծարի»։
Այնժամ նրան ի պատասխան խոսք խոսեցիր, ո՜վ Եվմեոս դու խոզարած.
«Որ, ծերունիդ, հրաշալի պատմություն էր, որ պատմեցիր այստեղ դու մեզ,
Դու ամեն ինչ լավ ասացիր, և խոսքիդ մեջ ունայն ու սին ոչինչ չկար:
{{տող|510}}Ուստի այժմ ոչ մի կարիք չես ունենա, ո՛չ հագուստի, ո՛չ այլ բանի,
Որին, հարկավ, արժանի է թշվառ մուրիկը վատաբախտ և աղերսող,
Սակայն վաղը պետք է կրկին հագնես դու այդ քո ցնցոտին,
Քանզի այստեղ չկան բազում պատմուճաններ, կամ բաճկոններ,
Եվ միմիայն մի հատ ունի ամեն մեկս մեզնից այստեղ,
Բայց երբ ետ գա, վերադառնա Ոդիսևսի սիրանվեր որդին ազնիվ,
Նա և՛ բաճկոն, և՛ պատմուճան քեզ կընծայի այստեղ անշուշտ
Ու կառաքի քեզ նա այնտեղ, ուր որ սիրտդ կկամենա»։
Այդպես ասաց ու վեր կացավ, բերեց, փռեց օջախի մոտ
Այծենիները և օդենիք, հանց փափկագույն մի անկողին,
{{տող|520}}Եվ մեկնըվեց Ոդիսևսը, իսկ հովիվը իսկույն քաշեց նրա վրա
Հաստ, մեծագույն իր վերարկուն, որն, հիրավի, նրա միակ հագուստն էր անդ,
Եվ որը նա հագնում էր միշտ ահեղաշունչ ձմռան ցրտին։
Այդպես պառկեց Ոդիսևսը, իսկ առընթեր անդ պառկեցին
Մյուս հովիվներն երիտասարդ, բայց խոզարածն ինքը չուզեց
Անդ, նրանց մոտ իր անկողինը ունենալ և խոզերից հեռու պառկել,
Ուստի իսկույն նա պատրաստվեց, որ դուրս գնա։ Ոդիսևսը ուրախացավ,
Որ նա այդպես, իր բացակա եղած ժամին, հոգատար է գույքի հանդեպ։
Նախ սայրասուր թուրը վերցրեց և այն կախեց իր ամրապինդ նա ուսերին,
Վերցրեց տեգը՝ պաշտպանն ընդդեմ գամփռների ու չար մարդկանց,
{{տող|530}}Եվ դուրս գնաց, որ քուն մտնի ժայռի տակին, ուր, Բորեաս դաժանհողմից
Պատսպարված, նիրհում էին հույլ խոզերը ճերմակատամ։
</poem>
== Երգ տասնհինգերորդ։ Ոդիսևսի որդին Լակեդեմոնից վերադառնում է Իթակե ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Մինչդեռ Պալլաս Աթենասը շարժվեց գնաց լայնատարած Լակեդեմոն,
Որպեսզի անդ Ոդիսևսի սիրած որդուն փառապսակ
Հիշեցնի յուր վերադարձը և հորդորի, որ շուտ ետ գա նա դեպի տուն։
Արդ, նա գտավ՝ Տելեմաքին և Նեստորի ազնիվ որդուն
Վսեմափառ Մենելայի տան գավիթում, այնտեղ, պառկած։
Նեստորյանը անդ տակավին խոր նիրհում էր՝ անուշ քունը իր աչքերին,
Բայց այդ քունը քաղցրանուշիկ Տելեմաքին չնվաճեց ամենևին.
Ամբողջ գիշեր վիշտն էր հուզում նրա հոգին, վիշտը կորած իր հոր համար։
Արդ, առընթեր նրան կանգնեց և խոսք ասաց Աթենասը պայծառաչյա.
{{տող|10}}«Տելեմաքոս, լավ չէ իրոք, որ քո տնից բացակա ես երկարատև,
Գույքդ այնտեղ անտեր թողած, ամբարտավան մարդկանց կամքին, որպես ավար։
Տե՜ս, մի գուցե քո գույքն ամբողջ անդ լափլփեն կամ իրարու մեջ բաժանեն,
Եվ կդառնա քո ճանապարհն և՛ անօգուտ, և՛ ավերի միայն պատճառ:
Ուստի շուտով գնա, խնդրիր Մենելային դու քաջազեն,
Թողքեզ հապճեպ ետ ուղարկի, որ տանդ գեթ քո անբասիր մորը գտնես։
Հայրը արդեն և եղբայրներն ստիպում են նրան հիմա
Մարդու գնալ Եվրիմաքին, որը բոլոր խոսնայրներին
Գերազանցեց նվերներով և անընդհատ բազմապատկում է գլխավարձն,
Մինչդեռ եթե այդ գլուխ գա, ետս, մի գուցե և քո գույքը տանեն տնից։
{{տող|20}}Դու լավ գիտես, թե որպիսի՚ սիրտ կա կրծքի տակ կանացի.
Կինը գիտե բազմապատկել և շեն պահել տունը երկրորդ, նոր ամուսնու.
Սակայն երբեք չի մտածում իր առաջին ամուսնության որդոց մասին
Կամ մահացած այն ամուսնու, որի մասին անգամ լսել չի ցանկանա։
Երբ դու քո տուն վերադառնաս, քո ունեցած գույքը ամբողջ հանձնիր այնտեղ
Մեկնումեկին քո լավագույն ծառաներից, ով քեզ թվա հավատարիմ,
Մինչև անմահ աստվածները քեզ կնության ցույց տան աղջիկ վայելչագեղ:
Մի խոսք ևս ես քեզ ասեմ, և այն պահիր դու քո սրտում։
Սեղեխների մեծ քաջերը դարանամուտ են այժմ արդեն
Իթակեի նեղուցի մեջ, անդ, քարքարոտ Սամեի մոտ
{{տող|30}}Մտադիր են քեզ սպանել, որ ե՜տ չգաս դու քո երկիրը հայրական:
Բայց չեմ կարծում այդ գլուխ գա, ավելի շուտ պիտի լափի հողը նրանց,
Այդ չարադավ խոսնայր մարդկանց, որ վատնում են գույքդ, գանձդ։
Սակայն անշուշտ դու քո նավը ամրակառույց հեռու պահիր կղզիներից,
Լող տուր միայն դու գիշերով, քեզ հաջողակ և ուղեկից հողմ կառաքի
Մեկնումեկը անմահներից, որ պահպանում, փրկում է քեզ, հանց զորավիգ։
Ահավասիկ, երբ դու հասնես Իթակեի ափը, այնտեղ,
Նավն ու բոլոր ընկերներիդ իսկույն քաղաք ուղարկիր դու,
Սակայն ինքդ նախ և առաջ գնա դեպի խոզարածը,
Որ հսկիչն է ձեր խոզերի և դեպի քեզ առմիշտ ազնիվ, բարեհաճ է,
{{տող|40}}Եվ գիշերը դու նրա մոտ։ Ապա նրան շուտով քաղաք դու առաքիր
Իբրև բանբեր՝ լուր տանելու Պենելոպին խոհեմամիտ,
Որ ողջ ես դու և ապահով, որ Պիլոսից վերադարձել ես անվնաս»։
Այդպես ասաց վեհ Աթենասն ու հեռացավ դեպ Օլիմպոսը բարձրաբերձ,
Իսկ նա իսկույն Նեստորյանին հանեց քնից քաղցրանուշիկ,
Նրան ոտքով Տելեմաքը հրեց, ապա այս խոսքն ասաց.
«Ով Պիսիստրատ Նեստորածին, վե՛ր կաց, ձիերն ամրասմբակ դու դուրս քաշիր,
Կառքը լծիր դու անհապաղ, որպեսզի մենք ճանապարհվենք արագորեն»։
Եվ Պիսիստրատ Նեստորածինն իսկույն նրան պատասխանեց և այս ասաց.
«Տելեմաքոս, թեպետև դու փափագում ես ճանապարհվել հիմա շուտով,
Բայց չենք կարող մութ գիշերով ձիեր վարել։ Արշալույսը մոտ է արդեն.
{{տող|50}}Ե՜կ, սպասենք, որ դյուցազուն, նիզակաճոճ Մենելաոսը Ատրիդես
Ընծաները ամբողջովին բերի, դնի կառքի վրա
Եվ, ճանապարհ մեզ դնելով, իր ողջույնի խոսքը ասի,
Քանզի չէ՞ որ ուրախությամբ պետք է հիշի հյուրն ամեն օր
Այն հյուրընկալ վսեմ մարդուն, որն ընդունեց նրան սիրով հյուրամեծար»։
Ասաց այդպես, և շատ շուտով ծագեց շողշող Արշալույսը ոսկեգահ։
Այնժամ ելավ գեղագանգուր Հեղինեի մահճի միջից
Մենելաոսն ահեղագոչ, ապա գնաց, որ հյուրերին տեսնի այնտեղ։
Այդ նկատեց Ոդիսևսի սիրանվեր որդին իսկույն.
Նա անհապաղ իր շողշողուն բաճկոնն հագավ և ուսերին
{{տող|60}}Քաշեց ծածկոցը մեծագույն, ապա գնաց, ինչպես հերոս մի մեծաքայլ,
Շեմքը անցավ նա գավիթի և դուրս եկավ շուտով նրան անդ ընդառաջ։
Եվ բարբառեց այնժամ որդին Ոդիսևսի, Տելեմաքոսն աստվածային,
«Դյուցասնունդ ով Ատրիդես, Մենելաոս դու ազգապետ.
Թույլ տուր դու այժմ, որ ես գնամ, հասնեմ երկիրն իմ սիրելի, հայրենավանդ,
Քանզի սիրտս փափագում է շատ շուտով տուն վերադառնալ»։
Պատասխանեց այնժամ նրան Մենելաոսն ահեղագոչ.
«Տելեմաքոս, ես չեմ կարող քեզ աստ պահել երկարատև,
Երբ ուզում ես դու ետ գնալ։ Եվ, հիրավի, ատում եմ ես
Հյուրընկալին, որն իր հյուրին պատվում, սիրում է չափից դուրս,
{{տող|70}}Նաև նրան, ով բնավին հյուր չի սիրում. միջինն է լավ անտարակույս:
Լավ չէ, եթե ստիպում են հյուրին մեկնել, երբ նա մեկնել չի ցանկանում,
Կամ ջանում են շա՜տ ավելի երկար պահել՝ շուտով մեկնել ցանկացողին:
Սրտանց սիրիր և ընդունիր, ով գալիս է, բայց և մեկնել կամեցողին
Ճանապարհ դիր: Բայց սպասիր, ընծաները բերեմ, դնեմ կառքիդ վրա,
Որ քո աչքով ինքդ տեսնես, այլև կանանց ես պատվիրեմ,
Որ այժմ, եղած մեր պաշարից, լավ ճաշկերույթ քեզ պատրաստեն իմ հարկի տակ
Փառավորէ և հաճելի, երբ որ հյուրը, ճաշկերույթով հյուրասիրված,
Ճանապարհվի դեպ հեռուներն անպարագիծ այս աշխարհի:
Իսկ եթե դու ցանկանում ես գնալ, շրջել Հելլադայում կամ Արգոսում,
{{տող|80}}Ինքս նաև կը գամ քեզ հետ և կլծեմ նժույգներն իմ,
Կառաջնորդեմ, որպեսզի մենք գնա՜նք, շրջենք քաղաքները շատ-շատ մարդկանց,
Եվ մեզ ոչ ոք բաց չի թողնի առանց ազնիվ նվերների,
Այլ ընծայեն կամ շքեղ սան, եռոտանի պղնձակերտ,
Կամ կորովի զույգ ջորիներ և կամ նույնիսկ պերճապաճույճ ոսկե բաժակ»։
Պատասխանեց իսկույն նրան Տելեմաքոսը խորիմաց.
Ազգերի տեր Ատրևսդի, դու, Մենելայ աստվածային.
Մտադիր եմ ես շուտափույթ վերադառնալ, գնալ մեր տուն,
{{տող|90}}Քանզի այնտեղ իմ գույքերին ես չեմ կարգել մի պահապան։
Մինչ մի գուցե, աստվածակերպ հորըս այսպես որոնելով, ես կործանվեմ,
Կամ մի գուցե անդ փչանան իմ պերճ գույքերը թանկարժեք»։
Այդ են լսել Մենելաոսն ահեղագոչ, իսկույն ևեթ
Հրամայեց ին ամուսնուն, այլև ստրուկ նաժիշտներին՝
Տանը եղած առատագույն պաշարներից սարքել շուտով ճոխ ճաշկերույթ:
Եվ մոտեցավ անժամ նրան Բոեթեդես Էտեոնևսը,
Որ մահիճից նոր վեր կացավ և ապրում էր այնտեղ մոտիկ։
Մենելաոսն հրամայեց, որ նա շուտով կրակ վառի, միս խորովի։
Չը ծուլացավ Էտեոնևսն, հնազանդվեց իսկույն նրա հրամանին,
Իսկ Մենելայն ուղղվեց, գնաց դեպի սենյակն անուշաբույր,
Բայց ոչ մենակ. ուղեկցեցին նրան նաև Մեգապենթեսն ու Հեղինեն։
{{տող|100}}Եվ երբ նրանք այնտեղ եկան, որտեղ պահված էին գույքերը թանկարժեք,
Ատրիդեսը վերցրեց անդուստ մի կրկնականթ չքնաղ գավաթ,
Իսկ իր որդուն՝ Մեգապենթին նա պատվիրեց վերցնել շքեղ, արծաթակերտ
Խառնարանը։ Մինչ Հեղինեն անդ մոտեցավ սնդուկներին, որոնց մեջ միշտ
Պահվում էին այն ձեռագործ հագուստները նկարազարդ,
Որ կարել էր ինքը անձամբ, և Հեղինեն՝ կանանց չքնաղ աստվածուհին,
Ընտրեց անդուստ գեղեցկափայլ ու նկարեն մի մեծ ծածկոց,
Որ պահվում էր բոլորի տակ ու խորքերում և շողում էր աստղերի պես։
Եվ դուրս եկան ու տան միջով նրանք անցան դեպ Տելեմաքը խորիմաց,
Այնտեղ նրան իր խոսքն ասաց Մենելայը խարտիշագեղ.
{{տող|110}}«Տելեմաքոս, թող որ Զևսը՝ որոտագոչ մեծ ամուսինը Հերայի,
Քո վերադարձն իրագործի այնպես, ինչպես քո սիրելի սիրտն է ուզում,
Իսկ ես ահա քեզ տալիս եմ իմ տանն եղած ամենապերճ
Ու թանկարժեք ընծաներից լավագույնն ու պատվավորը,
Նվիրում եմ քեզ պերճափայլ, ճարտարակերտ այս գավաթը,
Ամբողջովին արծաթաշեն, իսկ ափերը ոսկեդրվագ,
Որ կերտվածքն է Հեփեստոսի։ Ինձ դա տվեց սիդոնական թագավորը՝
Քաջ Փեգիմոսն այն ժամանակ, երբ, Տրոյայից ետ դառնալիս,
Ես հյուր եղա նրա տանը։ Ահավասիկ, քե՛զ եմ հիմա ընծայում այդ»։
Այդ ասելով՝ Ատրևսորդի մեծ հերոսը նրա ձեռքը դրեց իսկույն
{{տող|120}}Շքեղ գավաթը կրկնականթ, իսկ խառնարանը՝ շողշողուն,
Արծաթակերտ, Մեգապենթը բերեց, դրեց նրա առաջ:
Եվ մոտեցավ այդ ժամանակ ինքն Հեղինեն գեղեցկափայլ.
Նա, ծածկոցը ձեռին բռնած, անվամբ կոչեց և խոսք ասաց.
«Ահա և ես քեզ տալիս եմ այս նվերը, սիրատենչի՜կ դու իմ զավակ,
Որ գեթ հիշես Հեղինեի ձեռագործն այս, քո բաղձալի հարսանիքին.
Թող դա ծածկի քո հարսնացուն, իսկ մինչև այդ թող դա մնա ձեր հարկի տակ,
Քո սիրելի մայրիկի մոտ։ Իսկ ես հիմա մաղթում եմ քեզ
Ողջ և ուրախ վերադառնալ քո տունը պերճ և քո երկիրն
Ասաց այդպես և ընձեռեց իսկույն նրան, ուրախությամբ ընդունեց ա:
{{տող|130}}Մինչ Պիսիստրատն իսկույն վերցրեց ընծաները, հիացմունքով նայեց դրանց,
Ապա սիրով ու սրտագին դրանք դրեց կառաթափքում։
Սյնուհետև Մենելայը խարտիշագեղ նրանց կանչեց ու տուն տարավ,
Եվ բազմեցին այնտեղ նրանք աթոռներին ու փառահեղ բազմոցներին:
Աղախինը լվացվելու ջուրը բերեց ոսկեպաճույճ մի գավի մեջ,
Լցրեց նրանց, որ լվացվեն ամանի մեջ արծաթակերտ.
Քաշեց, դրեց նրանց առաջ վայելչագեղ, ողորկագույն կոկ մի սեղան:
Մառանապետ մեծարգո կինն իսկույն բերեց, դրեց այնտեղ հացը առատ,
Նաև եղած պաշարներից բազմապիսի այլ ուտեստներ:
Միսը կտրեց Բոեթեդեսն ու ամենքին անդ բաժանեց պատշաճաբար.
{{տող|140}}Սակայն գինին մատռվակից ազնիվ որդին փառապսակ Մենելայի
Ապա նրանք ձեռք մեկնեցին իրենց առջև դրված առատ ուտեստներին,
Իսկ երբ նրանք կերուխումով լավ հագեցան, ինչպես սիրտն էր փափագում այդ,
Տելեմաքոսն ու Նեստորի ազնիվ որդին իսկույն ևեթ
Ժիր նժույգները լծեցին, վեր բարձրացան կառքի վրա այն գերազարդ
Եվ դուրս եկան աղմկալի նախագավթի մուտքից իսկույն:
Մինչ դուրս եկավ ինքը նաև՝ Մենելաոս Ատրիդեսը խարտիշագեղ
Իր աջ ձեռին բռնած ոսկի բաժակը լի անուշ գինով,
Որ անդ նրանց ճանապարհի և սուրբ հեղումը կատարի։
Արդ, նա կանգնեց նժույգների առաջն այնտեղև խոսքն ասաց իր ողջույնի.
{{տող|150}}«Ուրախացե՜ք և ողջ լերուք, պատանինե՛ր, իսկ Նեստորին վեհապատիվ
Հայտնեք բարևն իմ ջերմաջերմ. նա ինձ համար հայր էր խոհեմ ու հարազատ,
Երբ որ այնտեղ, Տրոյայի մոտ, կռվում էինք մենք՝ զավակներս աքեյանց»։
Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Այո, արքա դյուցասնունդ, մենք կպատմենք այդ ամենը,
Ինչպես դու այժմ պատվիրեցիր։ Ա՜խ, երանի, ետ դառնալով դեպ Իթակե,
Ոդիսևսին տանս գտնեմ, պատմեմ նրան, թե որքա՜ն ջերմ և սիրալիր
Դու մեզ սրտանց ընդունեցիր, կամ որպիսի՛ ընծաներով եմ տուն եկել»։
Երբ նա իր խոսքն այդպես ասաց, թռավ, եկավ մեծ արծիվը սավառնաթև.
Ճանկերի մեջ բռնած ուներ այն ընտանի, բակից փախցրած, ճերմակ մի սագ,
{{տող|160}}Մինչ ետևից վազում էին, արձակելով ճիչ-աղաղակ,
Տղամարդիկ և շատ կանայք։ Թռչունն անցավ նրանց մոտով,
Ապա ձիանց աջակողմից թռավգնաց: Բոլորը այդ նկատեցին ու խնդացին,
Եվ բերկրանքով անդ բոլորի կրծքի ներքո սիրտը լցվեց,
Իսկ Պիսիստրատ Նեստորածինն իր խոսքն ասաց այդ ժամանակ.
«Մեկնի՛ր դու մեզ, Մենելաոս դյուցասնունդ, ազգերի տեր.
Մեզ համա՞ր է, թե՞ քեզ համար, որ ցույց տվեց աստվածն այդպես նշանը իր»։
Այդպես ասաց, խորասուզեց մտքերի մեջ Մենելաոսն Արեսասեր։
Երբ նա այդպես մտածում էր՝ ինչպե՛ս արդյոք արժանապես պատասխանել,
Կանխեց նրան երկայնազգեստ պերճ Հեղինեն ու խոսք ասաց.
{{տող|170}}«Ակա՜նջ դրեք, ես ահաձեզ կգուշակեմ այն, ինչ անմահ աստվածներն ինձ
Եվ իմ սրտին ներշնչում են, և այդ, կարծեմ, կկատարվի։
Ինչպես արծիվն է փախցըրել այդ ընտանի սագը ճերմակ՝
Սեգ լեռներում ծնված արծիվն, ուր նա ուներ և ձագուկներ,
Այդպես նաև Ոդիսևսը, հանդուրժելով բյուր աղետներ ու տառապանք,
Ետ կդառնա իր տունն անշուշտ և կլուծի իր վրեժը սեղեխներից,
Գուցե նույնիսկ ետ է դարձել ու նյութում է նրանց ժանտ մահ»:
Հեղինեին այնժամ իսկույն իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Թող գործն այդպե՜ս հենց կատարի Զևսն՝ Հերայի ամուսինը որոտագոչ,
Այն ժամանակ աստծու պես քեզ կպաշտեմ ես սրտալի»։
{{տող|180}}Ասաց այդպես և մտրակեց իսկույն ձիանց, որոնք հապճեպ,
Ժիր սլացան ու քաղաքից դեպ լայնալիր դաշտն ընթացան:
Ամբողջ օրն այդ թռչում էին նժույգները, և անուրն էր ճոճվում նրանց։
Արդ, մայր մտավ արևն արդեն, մթնշաղը ծածկեց բոլոր ճանապարհներն։
Նրանք եկան, հասան Փերե ու կանգ առան ապարանքում Դիոկլեսի.
Սա զավակն էր աստվածածին Օրսիլոքի, թոռը աստված Ալփիոսի:
Այնտեղ ահա, նրա տանը, հյուրամեծար ընդունվելով, գիշերեցին։
Իսկ երբ ծագեց խոր խավարից ճաճանչագեղ Արշալույսը վարդամատն,
Նրանք ձիերը լծեցին և, նկարեն կառքի վրա բարձրանալով,
Աղմկալից նախագավթի մուտքից իսկույն դուրս գնացին՝
{{տող|190}}Մտրակելով նժույգներին, որոնք հլու և հնազանդ թռան անցան
Ու շատ շուտով եկան հասան Պիլոս քաղաքը բարձրաբերձ։
Տելեմաքոսն այն ժամանակ իր խոսքն ասաց Նեստործին Պիսիստրատին.
«Եկ, խոստացիր, Նեստորածին, որ դու կամքն իմ կկատարես.
Չէ՞ որ մենք այժմ ընկերներ ենք հավերժական և մտերիմ՝
Կապված սիրով մեր հայրերի. հասակակից ենք բացի այդ,
Իսկ ճանապարհն այս մեզ կապեց իրարու հետ ավելի մեծ մտերությամբ։
Դու ինձ նավից հեռու մի տար, այլ թող այնտեղ, դիցասնունդ,
Քանզի ծերուկն իր հարկի տակ ինձ ակամա պիտի պահի,
Որպեսզի լավ հյուրասիրի, մինչդեռ պետք է, որ ես գնամ այժմ անհապաղ»։
{{տող|200}}Ասաց այդպես, և մտածեց Նեստորածինն ինքը իր մեջ և իր սրտում՝
Ինչպե՞ս արդյոք այդ խոստումը ի կատարել վայելչաբար,
Եվ, այդ միտքը որոճալիս, նրան թվաց, որ լավագույնը կլինի,
Եթե կառքը ծովափ քշի, ուստի ուղղվեց նա դեպի նավն արագընթաց:
Անդ նա կանգեց ու զետեղեց նավախելում ընծաները պերճապաճույճ.
Ոսկին, հագուստն և ամեն ինչ, որ նվիրել էր Մենելայը դյուցազուն:
Ապա նրան հորդորանքով դիմեց և այս խոսքը ասաց իր թևավոր.
«Շո՜ւտ բարձրացիր նավիդ վրա, թող շտապեն նաև նավորդ ընկերներդ,
Նախքան ես տուն գնամ, հասնեմ և ծերուկի համբավը տամ:
Քանզի, ինչպես հոգով, սրտով, համոզված եմ և լավ գիտեմ,
{{տող|210}}Նա այնպիսի մի կամակոր հոգի ունի, որ ոչ միայն չի թողնի քեզ,
Այլ ինքն անձամբ այստեղ կգա քեզ կանչելու և այդպիսով, կարծում եմ ևս,
Նա ապարդյուն ետ չի դառնա կամ պետք է խիստ նա զայրանա»։
Ասաց ադպես նա բարձրաձայն ու մտրակեց նժույգներին գեղեցկաբաշ
Եվ շատ շուտով եկավ, հասավ Պիլոս քալաքն ու ապարանքն իր հայրական:
Իսկ Տելեմաքն ընկերներին հրամայեց հորդորանքով.
«Դուք, ուղեկից իմ ընկերներ, պատրաստեցեք սև նավի սարքն
Ու բարձրացեք նավի վրա, որ շատ շուտով ճանապարհվենք»։
Ասաց այդպես, և լսեցին նրանք իսկույն ու հնազանդ:
Ժիր բարձրացան նավի վրա ու բոլորը անդ բազմեցին նստիքների,
{{տող|220}}Իսկ Տելեմաքն, շտապելով, աղոթք արեց Աթենասին
Ու կատարեց անդ հեղումը,և մոտեցավ այնժամ նրան հանկարծ մի մարդ,
Հեռաբնակ օտարական, որը փախել էր Արգոսից, հանց մարդասպան:
Գոշակ է նա ու ծագումով սերնդից էր Մելամպոսի,
Ով բնակվում էր խաշնավետ Պիլոսի մեջ մի ժամանակ
Եվ հայտնի է, որպես հարուստ պիլոսացի, որ տուն ուներ մի գերհռչակ:
Սակայն հետո, փախուստ տալով հայրենիքից, գնաց դեպի այլ երկրներ,
Քանզի այդպես նա խույս տվեց խիզախ սրտի տեր Նելևսից,
Որն այնուհետ զավթեց նրա բազմաբազում կայքն ու գույքը ամբողջ տարի,
Մինչ Մելամպոսը, շղթայված, դառնության մեջ կապանքների,
{{տող|230}}Տառապում էր Փիլակոսի տանն անողորմ տանջանքի մեջ ու վշտահար
Եվ, անողոք աստվածուհի Էրինիսի ազդեցությամբ խելագարված
Ու կուրացած, խիստ փափագում էր ձեռք բերել նա Նելևսի պերճ դստրիկին.
Նա, մահից իր խուսափելով, Փիլակեից արջառները բարձրաբառաչ
Դեպի Պիլոս քշեց, տարավ ու Նելևսից այնտեղ նա իր վրեժն առավ՝
Նրա անկարգ գործի համար։ Իր եղբոր մոտ բերեց կնոջը բարեհաճ,
Սակայն ինքը թողեց, գնաց դեպի օտար, այլ երկրներ,
Դեպի Արգոսը ձիավետ, որտեղ բախտից վիճակված էր արդեն նրան
Ապրել, այլև իշխել բոլոր արգիացոց, իբրև արքա։
Այնտեղ էլ նա ամուսնացավ մի կնոջ հետ և տուն շինեց բարձրակտուր.
{{տող|240}}Ու ծնվեցին զավակներն իր՝ Անտիփատեսն ու Մանտիոսը քաջազոր։
Անտիփատից ծնվեց ապա Օիկլեսը մեծահոգի,
Օիկլեսից ծնունդ առավ Ամփիարայը մարտաշունչ,
Որին սրտանց սիրում էին ասպարակիր Զևսն երկնատեր, Ապոլլոնը.
Սակայն բնավ չկարեցավ շեմքը անցնել նա ծերության,
Այլ կործանվեց նա Թեբեում չար դավանքով իր ընչասեր, ագահ կնոջ:
Բայց նրանից ծնունդ առան զույգ զավակներ Ամփիլոքոսն, Ալկմեոնը,
Իսկ Մանտիոսից անդ ծնվեցին Կլիտոսը և Պոլիփիդեսն։
Կլիտոսին մի ժամանակ հափշտակեց Արշալույսը ոսկեգահիկ՝
Հանուն նրա գեղեցկության, որ նա ապրի հույլում հավերժ անմահների։
{{տող|250}}Մինչ քաջազոր Պոլիփիդին, երբ Ամփիարայը վախճանվեց,
Ապոլլոնը դարձրեց գուշակ, որ գերազանցն էր մարդկանցից մահկանացու:
Եվ սա, ահա, իր հոր հանդեպ խիստ զայրացած, գաղթեց, գնաց Հիպերեսիե,
Ուր ապրում էր՝ մահկանացու մարդկանց համար գուշակումներ միշտ անելով։
Ահավասիկ, դրա որդին էր իսկապես Թեոկլիմեն կոչվող մարդն այդ,
Որ մոտեցավ այն ժամանակ Տելեմաքին հանկարծակի։
Աղերսանքով աղոթում էր նա սևաթույր ու ճեպընթաց նավի վրա.
Արդ, բարձրաձայն նա բարբառեց և խոսքն ասաց իր թևավոր.
«Ո՜հ, սիրելիդ, քանի որ քեզ ես այժմ գտա զոհաբերում կատարելիս,
Աղաչում եմ, հանուն զոհիդ և աստծու, որին զոհ ես բերում այստեղ,
{{տող|260}}Հանուն անձիդ ու քո գլխի, նաև ի սեր ընկերներիդ,
Պատասխանիր դու իմ հարցին և ճշմարիտն ասա միայն.
Արդ, ո՞վ ես դու կամ ո՞ր ցեղից և որտե՞ղ են քո ծնողներն ու քաղաքը»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Այդքանը քեզ, օտարական, ես կպատմեմ ճշմարտացի։
Իթակեի ծնունդն եմ ես, և Ոդիսևսն էր հայրը իմ,
Եթե դեռ կա։ Բայց կործանվեց նա բերմունքով մի դառնաղետ,
Դրա համար եմ հավաքել ընկերներիս այս սևաթույր նավի վրա
Եվ աստ եկել հարցուփորձի, որ լուր լսեմ հար բացակա իմ հոր մասին»:
Նրան իսկույն ի պատասխան իր խոսքն ասաց Թեոկլիմենն աստվածային.
{{տող|270}}«Պանդուխտ եմ ես, հայրենիքից փախել եմ, զի մարդ եմ սպանել ես ցեղակից,
Որը ունի աքեյանց մեջ և Արգոսում ձիասնույց
Բազմաբազում ազգականներ ու եղբայրներ հզորազոր ու կորովի:
Ես խույս տվի նրանց ձեռքից, փախա մահվան սև օրհասից
Եվ արդ, այսպես ինձ վիճակված է թափառել միշտ մարդկանց մեջ՝
Հանց մի թշվա՜ռ փախստական, աղերսում եմ, նավիդ վրա ինձ ընդունիր,
Որպեսզի ինձ գեթ չսպանեն. հալածո՜ւմ են ինձ անողոք»։
Այնժամ նրան ի պատասխան այսպես ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Քե՜զ, որ այդպես փափագումես, ես չեմ մերժի, պատսպարել նավի վրա.
Վե՜ր կաց, նստիր և կգնանք, մեր պաշարից նաև բաժին մենք քեզ կտանք»
{{տող|280}}Ասաց այդպես, ապա վերցրեց նրա ձեռքից տեգ-նիզակը պղնձակուռ
Եվ այն դրեց իր բոլորակ ու սև նավի կոկ հատակին տախտակամած,
Ինքն էլ, հապճեպ բարձրանալով նավի վրա ծովագնաց,
Բազմեց այնտեղ նավախելին, իսկ իր կողքին նստեցըրեց Թեոկլիմեն
Նոր եկվորին: Մինչ նավորդները շուտափույթ կառանները արձակեցին,
Տելեմաքոսն հրամայեց ընկերներին հորդորանքով՝
Ամրապնդել նավասարքը։ Կատարեցին նրանք նրա պատվերն արագ,
Եղևնակերտ կայմը վերցրին ու տնկեցին խանդակի մեջ իր խորախոր,
Այնուհետև այն կապեցին չվաններով հաստ ու ամուր
Եվ քաջոլոր պինդ փոկերով տարածեցին առագաստները սպիտակ։
{{տող|290}}Մինչ Աթենաս աստվածուհին նրանց այնժամ հողմ առաքեց բարենպաստ,
Որ թունդ փչեց եթերական բարձունքներից, որպեսզի նավն
Արագ և ժիր անդ սլանա, անցնի ծովի ջրերն աղի։
Այդպես անցան նրանք Կրունեն և Քալկիսի հորդ հորձանքները թափանցիկ,
Ու մայր մտավ արևն արդեն, և խավարը պատեց շուրջը և ճանապարհն:
Մինչդեռ նավը, Զևսի հողմով շարժըվելով, հասավ Փեա
Եվ Էլիսը աստվածային, ուր իշխում են էպիացիք,
Իսկ այնտեղից Տելեմաքը նավն իր ուղղեց դեպ կղզիներն ապառաժուտ՝
Մտածելով, արդյոք մահից փրկվելո՞ւ է, թե՞ անխուսափ կկործանվի։
Մինչ Ոդիսևսն և խոզարածն աստվածակերպ խրճիթի մեջ
{{տող|300}}Ընթրիք էին դեռ վայելում, և հովիվներն էլ նրանց հետ։
Իսկ երբ նրանք կերուխումով լավ հագեցան, որքան սիրտն էր այդ փափագում,
Խոսքն սկսեց Ոդիսևսը, որ կամեցավ մի կերպ փորձել խոզարածին՝
Արդյո՞ք սիրով և հոգատար նա կդրդի, որ ինքը դեռ այնտեղ մնա,
Թե՞ կստիպի, հակառակը, շուտով գնալ դեպի քաղաք:
«Ակա՜նջ դիր ինձ, ով Եվմեոս և դուք, սրա ընկերներդ.
Ուզում եմ ես վաղ առավոտ քաղաք գնալ, ողորմություն այնտեղ մուրալ,
Որպեսզի քեզ, նաև քո այլ ընկերներին, զուր նեղություն չպատճառեմ:
Ու դու հիմա խորհուրդ տուր ինձ և ուղեցույց նաև մի մարդ,
Որ ինձ տանը ու տեղ հասցնի, իսկ քաղաքում ես կը շրջեմ
{{տող|310}}Եվ կմուրամ. գուցե մի թաս ինձ գինի՜ տան կամ հաց գցեն գեթ մի փշուր:
Ես կգնամ աստվածային Ոդիսևսի տունը նույնպես,
Որպեսզի անդ մի լուր հայտնեմ խոհեմամիտ Պենելոպե պերճ թագուհուն:
Այնտեղ ի դեպ կհանդիպեմ խոսնայրներին ամբարտավան,
Գուցե և տան ինձ մի բաժին ուտեստներից, որոնք շատ կան նրանց առջև։
Ես անդ նրանց կծառայեմ ինչպես հարկն է, ինչպես իրենք կցանկանան։
Ասում եմ քեզ, ինձ լավ լսիր, զրկված չեմ ես ամեն տեսակ շնորհքներից
Եվ, շնորհիվ միայն Հերմես Ուղեկցողի, որ գործերին բոլոր մարդկանց
Հաղորդում է շնորհաշուք փառքն ու պարծանքը գերազանց,
Ծառայության գործում ինձ հետ մրցել ոչ ոք չի կարենա:
{{տող|320}}Ես լավ գիտեմ վառել կրակն և փայտը գոս ջարդել կարգին,
Միսը մաս-մաս լավ կտրատել, մատըռվակել նաև գինին,
Գիտեմ և այն՝ ինչպե՛ս ստորն հաճոյանում է մեծամեծ մարդկանց հզոր»:
Այնժամ նրան դու, Եվմեոս, ո՛վ խոզարած, այս ասացիր խիստ վրդովված.
«Ոտարական, այդ ի՞նչ միտք էր, որ քո սրտում ծագեց հանկարծ:
Դու, երևի, փափագում ես անդ կործանվել միանգամից,
Եթե իրոք ցանկանում ես ժանտ հույլի մեջ մտնել նրանց,
Ում բռնությունն ու վիսությունն արդեն հասել է երկնքին։
Նաև նրանց սպասարկող ծառաները ամենին նման չեն քեզ
Պատանիներ են բոլորը, հագած ունեն լավ բաճկոններ ու պատմուճան,
{{տող|330}}Գլուխներն են նրանց մաքուր և շողշողուն, դեմքերը պերճ բերկրալի:
Նրանց առաջ դրված են միշտ կոկ սեղաններ լավ ողորկված,
Որոնք լիքն են հացով, գինով, մսեղենով միշտ ակաղձուն։
Այստե՛ղ դու կաց և ոչ ոքի դու նեղություն չես պատճառում,
Ո՛չ անձամբ ինձ, ո՛չ էլ սրանց, ինձ հետ ապրող ընկերներից մեկն ու մեկին։
Իսկ երբ հետո Ոդիսևսի սիրած որդին վերադառնա և այստե՛ղ գա,
Նա քեզ կը տա պերճ մի բաճկոն և պատմուճան, որ դու հագնես վայելչաբար,
Եվ քեզ այնտեղ նա կառաքի, ուր որ սիրտը քո ցանկանա»։
Պատասխանեց այնժամ նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային,
«Ա՜խ, երանի՜, ով Եվմեոս, Զևu-հոր սրտին այնքան լինես դու սիրելի,
{{տող|340}}Որքան դու ինձ ես հաճելի, որ տանջանքից ու շրջելուց ինձ փրկեցիր։
Մահկանացու մարդկանց համար ոչինչ չկա ավելի վատ, քան դեգերումն.
Մարդիկ կրում են աղետներ հանուն դաժան և անիծյալ որովայնի,
Որ ծնում է դժբախտություն և տանջալից թափառումներ մուրացկանի։
Բայց քանի որ ցանկանում ես դու ինձ առայժմ այստեղ պահել,
Այժմ ինձ պատմիր դու մո՛ր մասին աստվածակերպ Ոդիսևսի
Եվ հոր մասին նաև նրա, որին թողեց նա ծերության շեմքի առաջ։
Կենդանի՞ են արդյոք նրանք, տեսնում են լույսը արևի,
Թե՞ իսկապես մահացել են և իջել տունը Հադեսի»։
Եվ խոզարած մարդկանց տերը կրկին նրան իր խոսքն ասաց.
{{տող|350}}«Ահա ես քեզ, օտարական, այդ կպատմեմ ճշմարտացի
Լաերտը դեռ կենդանի է, բայց աղոթում է միշտ Զևսին,
Որպեսզի նա իր հարկի տակ, սեփական տանը, իր մարմնից կորզի հոգին,
Քանզի ինքը խիստ վշտահար է բացակա որդու համար,
Այլև սաստիկ ցավագար է՝ մտածելով իր իմաստուն կնոջ մասին,
Որ մահացավ վշտից անբավ ու վաղաժամ մատնեց իրեն ծերությանն այս:
Այո՛, նրան անհուն վիշտը որդու համար իր փառաշուք
Թշվառագույն մահվան մատնեց։ Եվ թող ոչ ոք, ինձ բարեկամ
Կամ սիրելի իմ մարդկանցից, այդ ժանտ մահով չմահանա:
Քանի դեռ նա կենդանի էր, թեպետ և միշտ ցավեր ուներ դառնակսկիծ,
{{տող|360}}Ես նրա հտ խոսում էի մեծ հաճույքով, հարցմունք անում ամեն անգամ։
Նա էր սնել իր դստեր հետ ինձ միասին. երկայնզգեստ ու գերազնիվ
Կտիմենեի հետ միասին, որ կրտսերն էր նրա բոլոր զավակներից։
Սննդակից էի նրան, և հարգում էր ինձ նրանից նա ոչ պակաս:
Իսկ երբ հասանք մենք երկուսով փափագելի, արբուն կյանքի,
Մարդու տարան նրան Սամե՝ վճարելով մեծ փրկագին,
Իսկ թագուհին ինձ պարգևեց այնժամ բաճկոն մի նկարեն
Ու գեղեցիկ մի պատմուճան։ Նա շնորհեց նաև մույկեր իմ ոտքերին,
Ապա դաշտը ինձ առաքեց, և այնուհետ էլ առավել սիրեց նա ինձ։
Մինչդեռ հիմա այդ ամենից զրկված եմ ես բոլորովին,
{{տող|370}}Բայց արդյունքն իմ աշխատանքի բազմապատկում են աստվածներն երջանկավետ.
Աղբյուրն է դա իմ սննդի։ Դրանով էլ հարգում եմ ես իմ հյուրերին,
Էլ չեմ լսում տանտիրուհուց ոչ քաղցր խոսք, ոչ էլ գործիս խրախուսանք
Այն օրվանից, երբ պատեցին նրա օջախն աղետները, փորձանքները,
Երբ տիրեցին սեղեխները ամբարտավան։ Ծառաները, անտարակույս,
Փափագում են զրույց անել տանտիկնոջ հետ, հարցնել, լսել
Ու նրա հետ ուտել, խմել, դաշտը տանել նրա պատգամն ու կարծիքը,
Քանզի այդպես է միշտ խնդում ծառաների սիրտն ու հոգին»։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜հ, Եվմեոս դու խոզարած, մի՞թե այդպես դու մանկական քո հասակից
{{տող|380}}Թափառում ես այդքան երկար, հեռու և զուրկ հայրենիքից ու ծնողից։
Ուրեմն ասա դու ինձ հիմա, սակայն պատմիր ճշմարտաբար.
Գուցե ձեռքով չար թշնամու ավերված էր լայնափողոց քաղաքը այն,
Որտեղ ապրում էին այնժամ քո հայրն ու մայրն ազնվամեծար,
Եվ կամ գուցե քեզ մեն-մենակ, անդ եզների կամ խաշինքի մոտ գտնվելիս,
Շորթել, տարել են թշնամիք իրենց նավով և վաճառել են այնուհետ
Այս տանը քեզ ու այս մարդուն՝ ստանալով արժանավոր ու մեծ վճար»։
Եվ խոզարած մարդկանց տերը նրան կրկին իր խոսքնասաց.
«Օտարական, քանի որ դու հարց ես տալիս, այժմ իմ մասին, կպատմեմ ես,
Իսկ դու հանգիստ ու լուռ լսիր և, հրճվելով, հոգեզվարճ գինի՜ն խմիր:
{{տող|390}}Գիշերն է այժմ երկարատև, և քնելու բավականին կա՜ ժամանակ,
Մենք կարող ենք հրճվանքով լի զրույց անել։ Պետք չէ բնավ քեզ, օրինակ,
Շատ վաղաժամ պառկել, քնել, քանզի չէ՞ որ շատ քնելն է վնասակար,
Իսկ մյուսները, որոնց սիրտն է փափագում այդ, թող նիրհելու գնան շուտով,
Ոպեսզի վաղ առավոտյան, արշալույսին, նախաճաշը տանն անելով,
Արքայական խոզերի հետ դուրս գան, գնան դեպի դաշտերն, արոտները,
Իսկ մենք այստեղ, այս խրճիթում, խնջույք կանենք և կխմենք
Ու մեր կրած բուր աղետներն ու տառապանքն ուրախությամբ աստ կհիշենք,
Քանզի նաև դժբախտությամբ, որն անցել է, հրճվում է սիրտը մարդու,
Որ շրջել է շա՜տ ու երկար և կրել է տառապանքները չարաչար:
{{տող|400}}Ուրեմն այսպես, պատմեմ քեզ այն, ինչ հարցնում ես և իմանալ ես ցանկանում:
Կա մի կղզի, որը կոչվում է Սիրիե, գուցե և դու այն լավ գիտես.
Օգիգիեից դեպի վերև, ուր արևը կատարում է շրջադարձն իր:
Այն այնքան էլ բազմաբնակ չէ իսկապես, բայց երջանիկ է անկասկած,
Հարուստ է այն, եզներով լի, խաշնավետ է, բազմացորեն և գինեշատ:
Ժողովրդի և ազգի մեջ սովը երբեք չի ներխուժում այնտեղ իրոք,
Եվ մահաշունչ հիվանդությունը չի տանջում մահկանացու, դժբախտ մարդկանց:
Սակայն երբ որ մարդկային ցեղն արդեն հասնում է ծերության,
Մոտենում է արծաթաղեղ Ապոլլոնը և Արտեմիսն էլ նրա հետ,
Ու հեշտ, թեթև սլաքներով, անցավագին, նրանց հանձնում է նա մահվան։
{{տող|410}}Եվ կան այնտեղ երկու քաղաք՝ ամեն բանում իրարու հետ միշտ միաբան,
Իսկ իշխողն էր այդ երկուսի աստվածակերպ հայրս արքա,
Կտեսիոսը Օրմենածին, անմահներին միշտ հավասար:
Այնտեղ եկան փյունիկեցիք, հանց նավորդներ խրոխտագույն, բայց խաբեբա,
Որոնք իրենց նավի վրա բերել էին բյուր խաղալիք զվարճալի:
Բնակվում Էր իմ հոր տանը այդ ժամանակ փյունիկեցի մի կինարմատ՝
Զքնաղագեղ, վայելչակազմ, ձեռագործի մեջ՝ մեծարվեստ։
Արդ, կնոջն այդ գրավեցին փյունիկեցիք ու խաբեցին խարդախաբար,
Երբ խորափոր նրանց նավի շրջակայքում մենակ լվացք էր նա անում:
Մեկը սիրով անդ միանում է նրա հետ. սիրտը կանանց, թույլ ու տկար,
{{տող|420}}Ընդունակ է գայթակղության, թեկուզ մինչ այդ նրանք լինեն առաքինի:
Խաբողն հարցնում է կնոջն այդ, թե ո՞վ է նա և որտեղի՞ց է ժամանել,
Ու պատմում է կինը իսկույն և ցույց տալիս իմ հոր տունը բարձրակտուր։
«Ծննդավայր իմ քաղաքն է պղնձաշատ Սիդոնը պերճ,
Դրանով էլ հպարտեմ ես: Դստրիկն եմ ես մեծահարուստ Արիբասի.
Մի օր, երբ ես, վերադառնում, գալիս էի դեպի մեր տուն,
Տափոսացի ծովահեններն ինձ փախցըրին անսպասելի
Եվ բերելով ապա այստեղ, այդ մեծ մարդուն, նրա տանը
Վաճառեցին, որից և մեծ, արժանավոր գին ստացան»։
Եվ հարցնում է ծովահենը, որ կնոջ հետ անդ միացել էր գաղտնաբար.
{{տող|430}}«Արդյոք հիմա չե՞ս ցանկանում վերադառնալ քո հայրենիք,
Որպեսզի անդ կրկին տեսնես քո հորն ու մորը ձեր տան մեջ այն բարձրահարկ,
Որոնք դեռ կան, կենդանի են և ապրում են՝ վեհ ու հարուստ»:
Կինը նորից պատասխանում, խոսք է ասում փյունիկեցուն.
«Ուզում եմ այդ, փափագատենչ կցանկանամ, եթե երդվեք դուք, նավորդներ,
Ու երաշխիք տաք, իսկապես, որ անվտանգ ինձ կտանեք, կհասցնեք տուն»։
Ասաց այդպես, կատարեցին նրանք բոլորն այնպես, ինչպես պահանջեց նա։
Երբ, այդպիսով, յուրաքանչյուրը նրանցից երդում տվեց,
Կինը կրկին անդ բարբառեց և այս խոսքը նրանց ասաց.
«Լուռ կացեք դուք, թող սա մեր մեջ, գաղտնի մնա, թող այդ մասին ընկերներից
{{տող|440}}Ինձ հետ ոչ ոք էլ չխոսի աղբյուրի մոտ կամ ճամփեքին հանդիպելիս,
Որ մեկն ու մեկն, տուն գնալով, այդ չպատմի անդ ծերուկին:
Կասկածելով՝ նա կարող է ինձ անողոք կապանքներով այժմ շղթայել,
Եվ բացի այդ ձեզ համար էլ նա կնյութի մահ և կորուստ:
Խոսքն այս պահեք դուք ձեր սրտում, որպես գաղտնիք, կատարեցեք ձեր գնումներն,
Սակայն երբ որ պաշարներով ու պարենով լցված լինի ձեր նավն արդեն,
Այնժամ իսկույն մարդ ուղարկեք, որ գա մեր տուն և համբավ տա ինձ գաղտնաբար։
Ես կվերցնեմ հետ ոսկի, որքան այնտեղ ձեռքս ընկնի,
Եվ բացի այդ ես ձեզ կտամ նաև մի լավ ուղեվճար:
Ապարանքում իմ իշխանի ես սնում եմ նրա փորքիկ երեխային,
{{տող|450}}Որ խելք է և ժրաժիր վազվզում է, դուրս է գնում տնից ինձ հետ։
Այլև նրան դեպի նավը ես կբերեմ, և կստանաք դուք մեծ վճար,
Եթե նրան դուք վաճառեք այլալեզու մարդկանց մի կերպ»։
Այդ ասելով՝ կինը թողեց ու հեռացավ դեպի մեր տունը պերճափայլ։
Փյունիկեցիք ամբողջ տարի անդ մնացին, բյուր գնումներ կատարեցին.
Ձեռք բերելով շատ-շատ պարեն՝ բարձեցին սև ու խորափոր իրենց նավին։
Երբ կորակոր նավն էր արդեն բարձված, պատրաստ, որ ճանապարհ ընկնի շուտով,
Նրանք իսկույն մարդ հղեցին, որ այն կնոջն, իբրև բանբեր, իմաց անի։
Ահավասիկ, մեր տուն եկավ այնժամ մի մարդ բազմահնար և խորամանկ՝
Ձեռքին բռնած ոսկի մանյակ, որ մեջընդմեջ շարված ուներ և թահրիրար:
{{տող|460}}Երբ մեր տան մեջ ստրկուհիք և իմ մայրը գերամեծար
Հրապուրված նայում էին ու շատ մեծ գին առաջարկում այդ մանյակին,
Եկվորը լուռ ու գաղտնաբար աչքով արեց անդ այն կնոջն, իբրև համբավ։
Այդպես, նրան նշան տալով, նա ետ դարձավ, գնաց դեպի խորափոր նավ,
Մինչդեռ կինը ինձ մոտեցավ, ձեռքս բռնեց և դուրս տարավ տանից հապճեպ:
Եվ, դուրս գալով, մեր գավիթում նա նկատեց շատ գավաթներ ու սեղաններ,
Քանզի խնջույք էին արել մարդիկ իմ հոր հետ միասին,
Իսկ այդ պահին մեկնել էին դեպի ատյանը խորհրդի։
Կինը վերցրեց գաղտագողի երեք գավաթ, ապա թաքցրեց իր կրծքի տակ
Եվ շուտափույթ առաջ անցավ, իսկ ես նրան հետևեցի հիմարաբար։
{{տող|470}}Արևն արդեն մայր էր մտել, և խավարն էր ծածկել բոլոր ճանապարներն,
Մինչ մենք, արագ ընթանալով, եկանք հասանք նավակայանը փառաշուք.
Անդ կանգնած էր փյունիկեցոց ծովագնաց նավը արագ։
Նրանք իսկույն նավ բարձրացան և, վերցնելով մեզ իրենց հետ,
Ժիր ճեղքեցին ճանապարհները ծովային։ Զևսն առաքեց հողմ հաջողակ,
Ու մենք վեց օր և վեց գիշեր լող տվեցինք անդուլորեն։
Իսկ երբ Զևսը Կրոնոսյան յոթերորդ օրն արդեն բերեց,
Այն կնոջը զարկեց հանկարծ Արտեմիսը սլաքներով իր մահաբեր.
Նա գլորվեց ու ցած ընկավ նավին, ինչպես ծովային ճայ
Իսկ նավաստիք դուրս նետեցին, որ ձկներին ու փոկերին նա կեր դառնա:
{{տող|480}}Եվ ես անտեր անդ մնացի՝ սրտով տխուր ու վշտահար:
Հողմն ու ալիքը քշեցին նրանց նավը ու բերեցին աստ, Իթակե,
Ապա Լաերտն այստեղ փողով ինձ գնեց ու ձեռք բերեց,
Ահավասիկ ես այսպիսով այս երկիրը տեսա աչքով»։
Եվ Ոդիսևսն աստվածազարմ պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜վ Եվմեոս, սիրտս խորունկ դու հուզեցիր իմ կրծքի տակ,
Մանրամասն աստ պատմելով, թե որքա՜ն ես սրտով կրել դու տառապանք։
Զևսը, աակայն, դժբախտության փոխարենը բարություն է քեզ շնորհել.
Բյուր աղետներ կրելուց ետ, դու մտել ես տունը մարդու այս սիրալիր,
Որն հոգատար քեզ տալիս է և՛ կերակուր, և ամեն ինչ առատորեն,
{{տող|490}}Եվ ապրում ես, ահավասիկ, կյանքով խաղաղ ու երջանիկ։ Իսկ ես ավա՜ղ,
Մահկանացու մարդկանց մեջ զուրկ, անապավեն՝ հար շրջելով այստեղ եկա»։
Այդպես ահա զրույց էին նրանք անում իրարու հետ
Եվ քուն մտան նրանք այնտեղ վերջ ի վերջո, բայց ոչ երկար ժամանակով,
Քանզի շուտով արդեն ծագեց անդ Արշալույսը ոսկեգահ։
Մինչ Տելեմաքն ու ընկերներն հասան ցամաք, առագաստներն հավաքեցին,
Ցած բերեցին կայմն ու սարքը, նավը իսկույն ներս քշեցին նավակայան
Ու ձգեցին խարիսխն հապճեպ, նավակառանը կապեցին չվաններով,
Իսկ իրենք էլ, նավը թողած, շուտ դուրս եկան ափը ծովի ալեկոծվող
Ու ճոխ ընթրիք պատրաստեցին, ջուրն ու գինին խառնարանի մեջ խառնեցին։
{{տող|500}}Իսկ երբ նրանք կերուխումով լավ հագեցան, որքան սիրտն էր փափագում այդ,
Այնժամ նրանց իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Դուք այժմ արդեն դեպի քաղաք տարեք նավը մեր սևաթույր,
Իսկ ես հիմա դաշտ կգնամ, որ այցելեմ հովիվներին,
Ստուգեմ այնտեղ նրանց գործը։ Երեկոյան քաղաք կգամ,
Առավոտյան` ձեզ, իբրև վարձ ուղեկցության, ես կսարքեմ ճոխ ճաշկերույթ,
Կհարգեմ ձեզ առատ մսով և մեղրահամ քաղցր գինով»։
Այնժամ նրան իր խոսքն ասաց Տեոկլիմենն աստվածակերպ.
«Իսկ ե՞ս ապա, ո՞վ սիրելի դու իմ զավակ, որտե՞ղ պիտի գնամ հիմա,
Ապառաժուտ Իթակեի իշխաններից ո՞ւմ կարող եմ ես այժմ դիմել։
{{տող|510}}Գուցե շարժվեմ, ուղիղ գնամ դեպ քո մայրը և տունը քո»:
Եվ Տելեմաքը խորիմաց ի պատասխան այս խոսքն ասաց.
«Մի ա՛յլ դեպքում, այլ ժամանակ, կկանչեի, որ անպայման դու մեզ մոտ գաս.
Անդ պատիվը իմ հարկի տակ միշտ կլիներ քեզ անպակաս:
Մինչդեռ հիմա վատ կլինի հենց քեզ համար, երբ բացակա ես ես տնից,
Իսկ իմ մորը դու չես տեսնի, չի երևում սեղեխների աչքին բնավ,
Այլ վերնատանն, ոստայնի մոտ, միշտ կտավ է գործում, հյուսում նա մեն-մենակ:
Սակայն ես քեզ ցույց կտամ այժմ ուրիշ մի մարդ, գնա դեպի հյուրամեծար
Դու Եվրիմաքն, որ քաջասիրտ ազնիվ որդին է փառավոր Պոլիբոսի:
Իթակեում նրան նայում, հարգում են այժմ աստվածաչափ,
{{տող|520}}Ազնվագույնն է նա բոլորից և խնդրում է ձեռքը իմ մոր ամենից շատ,
Որ ստանա ու ձեռք բերի Ոդիսևսի փառք ու պատիվը գերապանծ։
Սակայն միայն եթերի մեջ կյանք վայելող Օլիմպացի Զևսը գիտի,
Որ նախքան այդ հարսանիքը, նրանց օրհասը կործանում կպատրաստի»:
Ասաց այդպես, և աջ կողմից հանկարծ թռավ, անցավ թռչուն մի կորովի.
Հզոր բազեն, Ապոլլոնի հաղթ բանբերը արագաթիռ՝
Ճանկում բռնած մի աղավնի։ Փետում էր նա փետուրները այդ աղավնու
Եվ ցած թափում երկրի վրա, միջև ուղիղ Տելեմաքի ու սև նավի։
Այդ ժամանակ Թեոկլիմենն իսկույն նրա ձեռքը բռնեց,
Մի կողմ տարավ ընկերներից, անվամբ կոչեց և այս ասաց.
{{տող|530}}«Տելեմաքոս, տես, աջ կողմից թռչունը ոչ-առանց Զևսի իմացության
Սահեց, անցավ: Ես նայեցի դրա դեմքին. թռչունն էր դա գուշակության:
Լավ իմացիր, բացի ձեզնից, Իթակեի ազգին իշխող արքայազոր
Լինելու չէ ոչ մի այլ ցեղ, դո՛ւք կլինեք միայն իշխողն իշխանատեր»։
Նրան իսկույն ի պատասխան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Երանի՜ թե, օտարական, քո գուշակումն այդ կատարվի.
Եվ կտեսնես այնժամ անշուշտ դու իմ սերը և քեզ տրվող բյուր ընծաներն,
Իսկ ով այդպե՛ս քեզ հանդիպի, պիտ համարի քեզ երջանիկ ու փ առավոր»։
Ասաց այդպես և խոսքն ուղղեց հավատարիմ ընկերոջն իր՝ Պիրեոսին.
«Կլիտիոսյան դու Պիրեոս, դեպի Պիլոս ինձ հետ եկած
{{տող|540}}Ընկերներից ամենից շատ դու էիր միշտ հավատարիմ և ինձ լսող:
Ահավասիկ, օտարական դու այս մարդուն վերցրու ու տար քո տունն հիմա
Եվ հոգատար հյուրասիրիր ու մեծարիր, մինչև որ ես ետ գամ կրկին»։
Իսկույն նրան ի պատասխան իր խոսքն ասաց Պիրեոսը նիզակափառ
«Տելեմաքոս, եթե նույնիսկ դու շա՜տ երկար ժամանակով այնտեղ մնաս,
Սրա մասին ես կհոգամ, և չի ըզգա մեծարանքի ոչ մի պակաս»։
Այդ ասելով՝ նավ բարձրացավ ու պատվիրեց ընկերներին,
Որ և նրանք շուտ բարձրանան նավի վրա ու կարանները արձակեն:
Նրանք այդ ժիր կատարեցին ու նստեցին նստիքներին:
Մինչ Տելեմաքն իր ոտքերին կապեց մույկերը գեղեցիկ,
{{տող|550}}Վերցրեց ապա նա անհապաղ նավի վրայից տախտակամած՝
Նիզակն ամուր, պղնձասայր։ Կառանները նրանք իսկույն արձակեցին
Ու, մեկնելով ծովի ափից, շուտ նավեցին դեպի քաղաք,
Ինչպես արդեն պատվիրել էր Տելեմաքոսն, որդին դյուցազն Ոդիսևսի
Իսկ ինքը արագաքայլ շարժվեց, գնաց և շատ շուտով փարախն հասավ,
Որ բազմաբյուր կային խոզեր, ուր բնակվում էր խոզարածն
Առմիշտ բարի, տիրոջ գույքին միշտ հոգատար ու սրտացավ։
</poem>
== Երգ տասնվեցերորդ։ Տելեմաքոսը ճանաչում է իր հորը ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Եվ խրճիթում Ոդիսևսը ու խոզարածն աստվածային,
Առավոտյան, բորբոք կրակը վառելով, ճոխ նախաճաշ պատրաստեցին,
Իսկ մյուս բոլոր հովիվներին, խոզերի հետ, դաշտ ու արոտ ուղարկեցին:
Մինչ բարձրահաչ շներն բնավ չհաչեցին, երբ Տելեմաքը մոտեցավ,
Այլ գգվեցին՝ պոչերն իրենց գալարելով: Տեսավ այնժամ Ոդիսևսը աստվածային,
Որ շները, պոչերը ցից, գգվեցին խիստ, դոփյուն լսեց նա ոտքերի,
Ուստի դիմեց Եվմեոսին և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Ո՜վ Եվմեոս, ինչ-որ, ահա, մարդ է գալիս, գուցե և քո ընկե՞րն է դա
Կամ որևէ մի այլ ծանոթ. տես, չեն հաչում քո շները նրա վրա,
{{տող|10}}Այլ գգվում են՝ պոչերը ցից. ես լսում եմ նույնիսկ դոփյունը ոտքերի»։
Խոսքը դեռ չէր ավարտել, երբ նրա որդին սիրանվեր
Եկավ մտավ նախագավիթն, ու վեր թռավ խոզարածը խիստ զարմացած,
Ձեռքից իսկույն ցած գլորվեց սարկարանը, որի մեջ նա
Խառնում էր մուգ-կարմիր գինին, և դուրս վազեց նա իր տիրոջն անդընդառաջ
Ու սրտաբուխ, ջերմ համբուրեց գլուխն, այլև զույգ աչքերը չքնաղագեղ,
Այլև նրա երկու ձեռքերն, իսկ աչքերիցն իր նա թափեց հորդ արտասուք:
Ինչպես հայրն է հանդիպում ջերմ ու սրտառուչ՝ հեռու երկրից վերադարձող,
Տասնյակ տարի օտարության մեջ հեռացած իր սիրելի միակ որդուն,
Որին ծնեց նա հրճվելով, փափագատենչ, բայց անագան,
{{տող|20}}Այդպես ահա աստվածազարմ Տելեմաքին խաղարածը աստվածային
Գրկել էր սե՜ղմ, համբուրում էր անհագ ու ջե՜րմ, քանզի փրկվել էր նա մահից։
Ահավասիկ, այնժամ նրան նա դիմելով, այս խոսքն ասաց իր թևավոր.
«Դո՞ւ ես միթե, որ արդ եկար, Տելեմաքոս, սիրատենչիկ, իմ աչքի լույս.
Հույս չունեի, թե կտեսնեմ, երբ դու նավով դեպի Պիլոսը հեռացար
Ներս եկ շուտով, որ քեզ նայեմ, որ հրճվանքից սիրտս սիրո՜վ գեթ հագենա,
Քանզի նոր ես հեռվից հեռու այցի եկել դու խրճիթն իմ:
Մինչդեռ հաճախ դու չես գալիս դաշտերը այս, որ այցելես հովիվներիդ,
Այլ ապրում ես միշտ քաղաքում, քո ազգի մեջ և միշտ դիտում
Ամբարտավան սեղեխների ոհմակը լիրբ և անամոթ»։
{{տող|30}}Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Հենց այդպես էլ պետք է լինի, կգա՜մ, հայր իմ, ես քեզ համար այստեղ կա,
Որ աչքերովս քեզ տեսնեմ, այլև անձամբ ականջ դնեմ համբավներիդ.
Մայրս արդյոք մեր տա՞նն է դեռ, մնո՞ւմ է անդ նա տակավին,
Թե՞ այլ մարդ է արդեն գտել, իսկ ամայի մահիճի մեջ Ոդիսևսի
Թերևս հիմա սարդերն են գարշ ազատ հյուսում ոստյանն իրենց»:
Նորից նրան ասաց իր խոսքը խոզարած մարդկանց տերը.
«Ոչ, բնավին, մնում է դեռ, սակայն անչափ սրտակոտոր ու վշտահար
Եվ իր տան մեջ միշտ լացուկոծ, ողբ է անում նա մշտապես
Ու կարճում է նա իր օրերն ու գիշերներն արցունքի մեջ դառնակսկիծ»։
{{տող|40}}Այդ ասելով՝ իսկույն վերցրեց նրա ձեռքից տեգ-նիզակը պղնձասայր,
Եվ Տելեմաքը ներս մտավ` անցնելով շեմքը քարակերտ։
Իսկույն ոտքի կանգնեց նրա հայր Ոդիսևսն՝ նրան իր տեղը զիջելով,
Բայց Տելեմաքն հրաժարվեց ու բարձրաձայն այս խոսքն ասաց.
«Տեղդ նստիր, օտարական, մենք այլ մի տեղ մեզ կգտնենք այս հարկի տակ,
Այստեղ մարդ կա սպասարկու, որն և անշուշտ տեղ կտա մեզ»։
Ասաց այդպես, նստեց կրկին Ոդիսևսը, մինչ խոզարածը խնամքով
Բերեց, փռեց գետնի վրա կանաչ ոստեր, թփեր ու ջով,
Իսկ վերևից ծածկեց, փռեց նա մի մորթի, որին բազմեց Ոդիսևսի սիրած որդին։
Նրանց առաջ խոզարածը դրեց պնակ՝ լիքը մսով խորովածի,
{{տող|50}}Որը պահված մնացորդն էր դեռ երեկվա վայելածի։
Ապա լցրեց զամբյուղն հացով և այն հապճեպ դրեց մեջտեղ,
Այնուհետև խառնարանում խառնեց գինին մուգ-կարմրագույն ու մեղրահամ,
Ինքն էլ իսկույն նստեց այնտեղ, աստվածազարմ Ոդիսևսին դեմ-հանդիման:
Այդպես նրանք ձեռք մեկնեցին իրենց առջև պատրաստ դրված ուտես տներին,
Իսկ երբ արդեն կերուխումով լավ հագեցան, որքան սիրտն էր փափագում այդ,
Տելեմաքը, խոսքն ուղղելով աստվածակերպ խոզարածին, այսպես ասաց.
«Հայր իմ, ասա, որտեղի՞ց է օտարականն այս ժամանել այստեղ, քեզ մոտ,
Ո՞ր նավաստիք սրան բերին դեպ Իթակե, ինչպե՞ս էին կոչվում նրանք,
Քանզի գիտեմ, որ իսկապես սա չի եկել աստ հետիոտն»։
{{տող|60}}Այնժամ նրան ի պատասխան այս ասացիր դու, Եվմեոս, ո՛վ խոզարած.
«Քեզ, զավակս, այժմ ամեն ինչ կպատմեմ ես ճշմարտացի։
Սա պարծենում է, որ ծնվել է լայնալիր Կրետեում.
Իր ասելով` մահկանցու մարդկանց բազում քաղաքներ է շրջել արդեն,
Թափառել է երկրե-երկիր, ինչպես իրեն վիճակել էր ինքն աստվածը,
Սակայն հիմա փախել է սա թեսպրոտացի մարդկանց նավից
Ու եկել է խրճիթն իմ այս, իսկ ես ահա հանձնում եմ քեզ.
Վարվիր, ինչպես կցանկանաս, քանզի քեզնից է աղերսում նա ապավեն»։
Պատասխանեց նրան կրկին և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ավա՜ղ, դու ինձ, ո՛վ Եվմեոս, այժմ որպիսի՜ սրտակոտոր խոսք ասացիր,
{{տող|70}}Քանզի ինչպե՞ս ես կարող եմ օտարական այս եկվորին տուն ընդունել.
Դեռահաս եմ ես տակավին, եթե սրան մեկնումեկը վիրավորի,
Հզորազոր ձեռքեր չունեմ, որ պաշտպանեմ չար մարդկանցից:
Մինչդեռ մայրս, հոգով երկմիտ, երկմտանքով խորհում է դեռ,
Արդյոք մնա՞լ այստեղ ինձ մոտ և հոգատար լինել մեր տանն,
Հարգե՞լ մահիճն Ոդիսևսի և ամբոխի խոսքն ու ճոշանքն,
Թե՞ աքեյանց դյուցազններից ընտրել մեկին ազնվամեծար,
Նրան, որն այժմ, իբրև խոսնայր, նվերներ է առաջարկում ամենից շատ:
Բայց քո հյուրին, այս եկվորին, քանի որ նա արդեն եկել է այժմ քո տուն,
Բաճկոն կտամ և պատմուճան ու այլ շքեղ հագուստեղեն։
{{տող|80}}Կնվիրեմ նրան ես թուր մի երկսայրի, մույկեր կտամ ոտքի համար
Եվ կուղարկեմ ուղիղ այնտեղ, ուր որ սրտանց ինքն ուզենա ու փափագի
Կամ թե պահիր քո խրճիթում, եթե կուզես, և խնամիր միշտ հոգատար,
Եվ հենց այստեղ ես կառաքեմ հագուստեղեն ու բազմազան շատ ուտեստներ,
Իբրև ապրուստ, որ նեղություն չպատճառի նա քեզ և քո ընկերներին։
Սակայն բնավ թույլ չեմ տա ես, որ նա գնա, սեղեխներին անդ երևա,
Որոնք նպերտ են չափազանց, ամբարտավան, այլև անզուսպ վիսության տեր.
Եվ մի գուցե ծաղրեն սրան, ու ժանտալից մի ցավ դառնա դա իմ սրտին:
Մինչ միայնակ մարդու համար շա՜տ է դժվար, թեկուզ լինի նա կորովի,
Գործ կատարել բազմության դեմ, քանզի նրանք միշտ ավելի զորավոր են»:
{{տող|90}}Այնժամ նրան իր խոսքն ասաց բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածազարմ.
«Ո՜հ, բարեկամ, գուցե և ինձ պատշաճ է այժմ մի բան ասել.
Արդ, սիրելի սիրտն իմ արդեն կտրատվում է, երբ լսեցի պատմածը ձեր
Որ կատարում են խոսնայրներն այդքան ոճիր և այլ գործեր չարադաժան
Քեզ պես մարդու ապարանքում, քո ցանկությանն իսկ հակառակ:
Բայց ինձ ասա, կամովի՞ ես դու հանդուրժում ամենը այդ,
Թե՞ ատում է քեզ ժողովուրդն՝ հետևելով աստվածների կամքին միայն,
Կամ միգուցե ատում են քեզ քո եղբայրներն, որոնց վրա ամեն մի մարդ
Հուսադիր է պատերազմում, երբ թնդում է մարտակռիվն ահագնագույն։
Երանի՜ թե ես լինեի քեզ պես ջահել, բայց այս սրտով,
{{տող|100}}Կամ լինեի իրոք զավակն ազնվամեծար Ոդիսևսի,
Կամ լինեի Ոդիսևսը, որը անշուշտ, համոզված եմ,
Ետ պիտի գա. թող որ իսկույն ինձ գլխատեր չար թշնամին,
Եթե, իրավ, Լաերտածին Ոդիսևսի ապարանքը ներս մտնելով,
Ես այդ բոլոր լպիրշներին չջարդեի, չմատնեի ահեղ մահվան,
Թեկուզ նույնիսկ, բազմության դեմ մարտնչելիս, ես պարտվեի։
Ես գերադաս կհամարեմ՝ խորտակվել գեթ իմ հարկի տակ և իմ տան մեջ,
Քան թե ապրել և միշտ տեսնել նողկալի գործ ու քարվականք,
Տեսնել՝ ինչպե՛ս վիրավորվում են հյուրերն իմ, ինչպես հաճախ կանայք ստրուկ
Բռնաբարվում և խայտառակ անարգվում են ապարանքում իմ պերճաշուք,
{{տող|110}}Ինչպես գինին թափում, լափում են անխնա և զուր վատնում ուտեստ ու գույք,
Ինչպե՛ս դաժան կատարվում է այդ ամենը, առանց արդար մի հատուցման»:
Այնժամ նրան ի պատասխան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Օտարական, քեզ այդ մասին ես կպատմեմ ճշմարտաբար.
Ո՜չ, քավ լիցի, ժողովուրդը ինձ չի ատում, թշնամի չէ նա ինձ բնավ,
Մեղավոր չեն և եղբայրներն, որոնց վրա ամեն մի մարդ
Հուսադիր է պատերազմում, երբ թնդում է մարտակռիվն ահագնագույն.
Մեր սերնդին մեկ զավակ է Զևսի կամքով միշտ վիճակված։
Արկիսիոսը ծնեց միայն մեկ զավակի, Լաերտեսին,
Ոդիսևսի հայրը նույնպես աշխարհ բերեց միակ որդուն՝ Ոդիսևսին,
{{տող|120}}Իսկ Ոդիսևսն ինձ լոկ ծնեց, տանը թողեց՝ որդուց ոչ մի շահ չստացած:
Պատճառն այդ է, որ մեր տան մեջ ներս խուժեցին բյուր թշնամիք,
Որքան որ կան իշխանազոր մեծամեծներ կղզիներում՝
Դուլիքիոնում և Սամեում, Զակինթոսի մեջ մացառուտ,
Այլև նրանք, որ իշխում են Իթակեում ապառաժուտ:
Դրանք բոլորն իմ մոր ձեռքն են խնդրում հիմա և քանդում են տունս անգութ,
Մինչ իմ մայրը ո՛չ ժխտում է ամուսնությունն, ո՛չ էլ գործին վերջ է տալիս:
Ուստի դրանք ոչնչացնում ու լափում են տունն իմ, գույքը,
Եվ շատ շուտով էլ ինձ անձամբ կկործանեն չարագործներն այդ մարդախանձ:
Բայց ամենն այդ ու մեր վիճակն գտնվում է աստվածների ծնկների մոտ,
{{տող|130}}Իսկ դու, հայը իմ, գնա իսկույն և լուր հայտնիր Պենելոպին խոհեմամիտ,
Որ ես արդեն սուրբ Պիլոսից ետ եմ եկել և որ ողջ եմ ու անվնաս,
Իսկ ես այստեղ պիտի մնամ, մինչև որ դու համբավ տանես ու ետ դառնաս։
Բայց այդ մասին աքեյանց մեջ ոչ ոք ոչինչ թող չիմանա,
Քանզի շատերն այնտեղ հիմա ինձ մահ, կորուստ են պատրաստում»։
Իսկույն նրան ի պատասխան խոսք ասացիր դու, Եվմեոս, ո՛վ խոզարած.
«Հասկանում եմ և լավ գիտեմ ամենը այդ, հրամանդ կկատարեմ,
Սակայն դու ինձ այս բանն ասա, ճշմարիտը խոսիր միայն,
Արդյո՞ք ես այժմ, ճանապարհին, այդ նույն համբավը չտանեմ նաև դժբախտ,
Ծեր Լաերտին։ Թեպետ հանուն Ոդիսևսի վշտահար էր նա չափազանց,
{{տող|140}}Բայց հսկում էր գործին դաշտում և բացի այդ՝ ստրուկների հետ միասին
Երբեմն տանն Էր ուտում, խմում, երբ որ սիրտն իր այդ էր ուզում իր կրծքի տակ։
Մինչդեռ հիմա, այն օրվանից, երբ դեպ Պիլոս դու նավեցիր,
Ասում են, նա էլ չի ուտում և չի խմում բոլորովին
Եվ չի նայում գործին արդեն, այլ միշտ, տրված լացուկոծին սրտակոտոր,
Միայն պառկած ողբ է անում, ամբողջապես ուժասպառված»։
Այնժամ նրան ի պատասխան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ափսո՜ս, սակայն թողնենք այժ այդ, թեպետ նա խիստ վշտահար է,
Քանզի եթե մահկանացու մարդկանց կամքով ամեն մի գործը կատարվեր,
Կցանկայի նախ և առաջ ես վերադարձն իմ ծնող հոր,
{{տող|150}}Ուստի դու լուրը հաղորդիր Պենելոպին, ապա շուտով վերադարձիր:
Դեպի ծերուկն էլ չգնաս, այլ իմ մորը հայտնիր միայն,
Թող տնօրեն մեր ծառային նա պատվիրի գաղտնածածուկ,
Որ ծերուկին դեպի դաշտը համբավ տանի նա շուտափույթ»։
Ասաց այդպես և ուղարկեց խոզարածին։ Իսկույն վերցրեց նա մույկերն իր,
Հապճեպ հագավ ու դեպ քաղաք ճանապարհվեց, մինչդեռ այդ բանն Աթենասին
Հայտնի եղավ, որ խոզարածը փարախից իր հեռացավ,
Ուստի շուտով նա մոտ եկավ՝ նմանվելով չքնաղագեղ, քաջահասակ,
Գերահրաշ ձեռագործի լավ ընդունակ մի ժիր կնոջ
Եվ խրճիթի նախադռան դիմաց կանգնեց ու երևաց Ոդիսևսին,
{{տող|160}}Իսկ Տելեմաքն այնժամ նրան չնկատեց և չիմացավ, զի մարդկանցից
Ոչ բոլորին աստվածները երևում են տեսանելի ու բացահայտ:
Տեսավ միայն Ոդիսևսը և գամփռներն, որոնք սակայն չհաչեցին,
Այլ կաղկանձով ու ահաբեկ բակում աստ-անդ ցրիվ եկան։
Հոնքը շարժեց, աչքով արեց աստվածուհին, Ոդիսևսը հասկացավ այդ
Եվ, խրճիթից շուտ դուրս գալով, գնաց, կանգնեց բակի բարձր պարսպի մոտ,
Աստվածուհուն անդ առընթեր, ու Աթենասը բարբառեց այնժամ այսպես.
«Լաերտածին բազմահնար, ո՜վ Ոդիսևս աստվածազարմ,
Ժամանակն է, որ դու խոսես քո որդու հետ. հայտնվի՛ր նրան,
Եվ գնացեք դուք միասին վսեմափառ քաղաքն արդեն` մտածելով
{{տող|170}}Խոսնայրների մահվան մասին։ Ձեզնից հեռու երկարատև ես չեմ մնա,
Այլ պիտի գամ ձեզ օգնելու, զի մարտելու տենչանքով եմ ոգեշնչված»։
Եվ Աթենասն, այդ ասելով, իսկույն նրան հպեց, քսեց ոսկի մականն։
Հանկարծակի, ինչպես առաջ, պերճ պատմուճանն, այլև բաճկոնը մաքրափայլ
Սեղմ ծածկեցին նրա կուրծքը, և ստացավ նա հասակն իր ծաղկափթիթ,
Չքնաղ տեսքը, դեմքն իր դարձավ մութ, թխագույն, իսկ այտերը՝ լիքն ու առույգ,
Փարթամաճոխ սև մորուքը պատեց նրա կզակն իսկույն:
Հրաշքն այդպես կատարելով՝ աստվածուհին անհետացավ:
Երբ Ոդիսևսը ետ եկավ, մտավ խրճիթն, խիստ զարմացավ նրա որդին.
Սարափահար՝ նա իր աչքերն ուղղեց այլ կողմ, քանզի աստված կարծեց նրան,
{{տող|180}}Բայց և այնպես նա ձայն տվեց և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Շրջի՜կ, այժմ այլ տեսքով ես ինձ երևում, առաջվանից ավելի թարմ
Եվ այլ հագուստ ունես հագած, ու փոխված են քո մարմինը, կերպարանքդ:
Աստվա՜ծ ես դու, անմահներից մեկը անշուշտ, որ իշխում են լայն երկնքում:
Եղի՛ր դեպ մեզ դու ողորմած, մենք քեզ բազում ու հաճելի զոհ կբերենք
Եվ կընծայենք ոսկի կերտվածք, գթա՛ դու մեզ ու խնայիր»:
Պատասխանեց իսկույն նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային,
«Աստված չեմ ես, ինչպե՞ս է, որ անմահներին ինձ նման դու համարեցիր.
Քո հայրն եմ ես, հանուն որի տանջվում ես դու սրտահառաչ
Եվ կրում ես բյուր աղետներ՝ չարադաժան հալածվելով»։
{{տող|190}}Այդպես ասաց և համբուրեց իր զավակին, մինչ աչքերից նրա իսկույն
Թափվեց վարար արտասուքը, որը մինչ այդ զսպում էր նա, համառորեն։
Չհամոզվեց Տելեմաքոսն, որ իր հայրն է դա իսկապես,
Ուստի դիմեց իսկույն նրան և խոսք ասաց ի պատասխան.
«Ո՛չ, քա՜վ լիցի, դու Ոդիսևս իմ հայրը չես, այլ աստվածն է ինձ անխնա
Այդպես դյութում, որ առավել սրտահառաչ ու դառնադառն ես հեկեկամ:
Մահկանացու մարդն անկարող է իր խելքով և ինքնակամ
Մի այսպիսի հրաշք գործել, և միմիայն ինքը աստված, թե կամենա,
Հեշտ կարող է ծերուկ մարդուն երիտասարդ դարձնել հանկարծ:
Դու ցնցոտի հագած դժբախտ ծերուկ էիր դեռ քիչ առաջ, իսկ այժմ, ահա,
{{տող|200}}Հանդես եկար հանց մի ջահել, նման անմահ, երկնքի տեր աստվածներին»։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց պատասխանեց իսկույն նրան ու խոսք ասաց.
«Զուր մի՛ ապշիր, Տելեմաքոս, մի՛ զարմանա դու չափազանց,
Որ տեսնում ես, ահավասիկ, աչքիդ առաջ քո սիրելի հորն հարազատ,
Քանզի բնավ այլ Ոդիսևս աստ քեզ համար չի գա այլևս։
Այդ Ոդիսևսն ես եմ, որ կամ, ես, որ կրել, հանդուրժել եմ բյուր աղետներ,
Իսկ այժմ եկա երկիրը իմ հայրենավանդ՝ քսան տարի անցնելուց ետ,
Մինչ այսպիսի փոխվելը իմ` ավարառու Աթենասի գործն է միայն.
Որ տեսքեր է տալիս տարբեր, ուզածի պես, քանզի կարող է այդ անել։
Նա երբեմն ինձ դարձնում է հեգ, թշվառ շրջիկ կամ մի մուրիկ, երբեմն էլ ինձ
{{տող|210}}Նա դեռահաս, առույգ մարդու տեսք է տալիս՝ չքնաղագեղ հագուստ հագած։
Անծայրածիր երկնքի տեր աստվածների համար հեշտ է և մատչելի
Մահկանացու մարդուն անել վեհ, փառունակ և կամ դարձնել նողկ, այլանդակ»:
Այդ ասելով՝ տեղն իր նստեց, մինչ Տելեմաքն հասավ, գրկեց իր հորն ազնիվ,
Ողջագուրեց և լաց եղավ, արցունք թափեց նա դառնադառն:
Երկուսով էլ փափագեցին սրտանց ջայլել ու կսկծել արտոսրախառն:
Լալիս էին նրանք այդպես հեծկլտալով և ավելի սրտակոտոր,
Քան թռչունները վշտահար՝ ծովարծիվը, անգղները կորամագիլ,
Որոնց մատղաշ, անփետրածիլ ձագուկներն են գյուղացիները փախցըրել:
Այդպես նրանք լալիս էին ու դառնալի արցունք թափում,
{{տող|220}}Եվ արևն էլ պիտ մա՜յր մտները՝ նրանց այդ դառն հեծեծանքի մեջ թողնելով,
Եթե այնժամ Տելեմաքոսը ձայն չտար հանկարծ իր հորն
«Ավա՜ղ, հայր իմ սիրանվեր, նավորդները քեզ ի՞նչ նավով
Աստ բերեցին այժմ Իթակե։ Ի՞նչ մարդ էին, ինչպե՞ս Էին կոչվում նրանք,
Քանզի գիտեմ, որ հիրավի, աստ հետիոտն դու չես եկել»։
Եվ խոսքն ասաց իսկույն նրան բազմահամբեր Ոդիսևսը աստվածային
«Քեզ, զավակս, այդ ամենը ես կպատմեմ ճշմարտաբար,
Ինձ փեակներն, փառապսակայդ նավաստիք, աստ բերեցին նավի վրա:
Նրանք իրենց ապավինող օտար մարդկանց առաջնորդում են դեպի տուն:
Քնած էի արագընթաց ես նավի մեջ, սահում էր նավը ծովի մեջ,
{{տող|230}}Եվ քնած տեղն ինձ Իթակե ափ հանեցին։ Շատ ընծաներ տվեցին ինձ`
Չքնաղ, հյուսկեն, պերճ զգեստներ ու բազմազան ոսկի, պղինձ,
Որոնք կամքով աստվածների պահված են անդ, քարայրի մեջ,
Եվ այժմ ահա ես խորհրդով Աթենասի եկա այստեղ,
Որ մտածենք մենք միասին՝ ինչպե՞ս արդյոք պիտ կործանենք մեր թշնամուն։
Իսկ դու պատմիր և թիվն ասա խոսնայրների, իրավ, որքա՞ն են նրանք այժմ,
Որպեսզի ես լավ իմանամ, ի՞նչ մարդիկ են, քանի՞ հոգի.
Ես ողջախոհ իմ հոգու մեջ պիտ մտածեմ և որոշեմ՝
Կարելի՞ է, որ մենք մենակ և առանց այլ մի օգնության՝ ընդդեմ դրանց
Կանգնենք կռվի, թե՞ պիտ փնտրենք մեզ օգնություն մի կողմնակի»։
{{տող|240}}Կրկին նրան ի պատասխան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Թեպետ լսել եմ ես իրոք մեծահռչակ քո փառքը միշտ, ո՜վ ծնող հայր,
Որ տիգավոր ես քաջազոր քո ձեռքերով և մի՛տք ունես քաջահանճար,
Բայց չափազանց ծանր է գործը, որ ասացիր. տարակուսում եմ ուղղակի.
Անհնար է, որ երկու մարդ մեն ու մենակ մարտեն ընդդեմ մեծ բազմության,
Մինչ սեղեխները տանյակ չեն, ոչ էլ նույնիսկ երկու տասնյակ քսջազուններ,
Այլ առավել բազմաթիվ են, և կիմանաս նրանց թիվը ինքդ շուտով։
Դոլիքիոնից աստ եկել են հիսուներկու երիտասարդ ընտիր մարդիկ,
Եվ նրանց հետ էլ միասին վեց մարդ ծառա սպասարկող,
Իսկ Սամեից հավաքվել են քըսանևչորս ազնվամեծար դյուցազուններ,
{{տող|250}}Նաև քսան երիտասարդ աքեացիք աստ եկել են Զակինթոսից.
Իթակեի միջից նաև քըսանհոգի, բոլորն ընտիր և քաջազոր:
Դրանց հետ է նաև Մեդոնն, իբրև բանբեր և երգասաց աստվածաձիր,
Եվ բացի այդ՝ կան քաջափորձ երկու հոգի` միս կտրատող։
Ուստի եթե այդ բոլորին մեր հարկի տակ այժմ հանդիպենք մենք դեմ առ դեմ,
Խիստ կտուժենք, և քո դարձը մեզ մահաբեր պիտի դառնա:
Սակայն եթե դու կարող ես, լավ մտածիր և զորավիգ մեզ որոնիր,
Որն իսկապես պատրաստ լինի մեզ օգնելու, հանց բարեկամ»։
Պատասխանեց այնժամ որդուն Ոդիսևսը բազմաչարչար ու դյուցազուն.
«Դու ինձ լսիր, ինչ որ ասեմ, քո սրտի մեջ միշտ այն պահիր
{{տող|260}}Եվ լավ դատիր. եթե իրոք մեզ պաշտպանեն վեհ Աթենասն ու Զևս հայրը,
Բավ չէ՞ արդյոք և այդքանը, թե՞ հարկավոր է օգնական մեզ որոնել»։
Եվ Տելեմաքը խորիմաց պատսախանեց նրան կրկին ու խոսք ասաց.
«Օգնականներն, որոնց դու այժմ անվանեցիր, միշտ բարեհույս են չափազանց,
Քանզի նրանք, թեև բարձր են բազմած այնտեղ, ամպերի մեջ, բայց գերազոր
Իշխողն են միշտ բոլոր մարդկանց, այլև անմահ աստվածների»։
Եվ խոսք ասաց կրկին նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային.
«Այդ երկուսն էլ արյունահեղ մարտակռվից պիտի սակավ, կա՜րճ ժամանակ
Բացակայեն, երբ իմ և ժանտ խոսնայրների միջև այնտեղ, մեր հարկի տակ,
Կռվում հզոր՝ մրցման ելնի բուռն Արեսի ոգին և ուժը մարդախանձ։
{{տող|270}}Բայց դու հիմա ետ գնա տուն, երբ որ ծագի Արշալույսը վարդամատն,
Եվ միացիր այնտեղ հույլին ամբարտավան սեղեխների:
Իսկ ինձ ապա, մի փոքր հետո, դեպի քաղաք մեր խոզարածը թող բերի,
Որւպես թշվառ շրջմոլիկի, հանց ծերունի մի մուրիկի:
Եվ եթե ինձ այնտեղ, իմ տանը անարգեն, սիրած սիրտը քո կրծքի տակ
Թող հանդուրժի, դու համբերիր իմ կրած ողջ վիրավորանքն ու եպերանքն,
Եթե նույնիսկ, լկտիաբար ոտքերիցս բռնած, քարշ տան և դուրս նետեն,
Եթե գլխիս քարեր թափեն, դու համբերիր ու քեզ պահիր միշտ անվրդով։
Դու միմիայն խոսքեր ասա մեղմ ու խոհեմ, խնդրիր նրանց գորովալիր,
Որ գեթ վերջ տան մոլեգնությանն, թեպետ նրանք չեն լսի քեզ ամենևին,
{{տող|280}}Քանզի նրանց նախավիճակ ժանտ Օրհասը մոտալուտ է և պիտի գա:
Ես քեզ մի այլ բան էլ կասեմ, և դու պահիր քո սրտում այդ.
Երբ իմ սրտին Աթենասը խորախորհուրդ ներշնչում տա,
Ես քեզ գլխիս մի շարժումով նշան կանեմ։ Երբ իմանա այդ բանը դու,
Մեր տանն եղած արեսական բոլոր զենքերը անհապաղ
Վերցրու և տար ու բարձրաբերձ մեր սենյակի մի անկյունում պահիր ծածուկ։
Եթե հանկարծ խոսնայրները հարցմունք անեն քեզ այդ մասին,
Մի կերպ նրանց դու համոզիր՝ խոսք ասելով քաղցր ու փափուկ.
«Տարել, դրել եմ ծխից դուրս, քանզի չէ՞ որ դրանք հիմա
Այնպիսիք չեն, ինչպես թողեց Ոդիսևսը՝ դեպի Տրոյա մեկնելիս,
{{տող|290}}Այլ ժանգոտել են լիովին՝ գտնվելով կրակի մոտ, գոլորշու տակ,
Եվ մանավանդ՝ այդ մեծապես ինձ իմ սրտում դրդեց որդին Կրոնոսի,
Զգո՜ւյշ լինել, զի միգուցե դուք գինովցած աստ հարուցեք կագ ու կռիվ
Եվ իրարու արյուն թափեք ու պիղծ անեք խնջույքն ամբողջ,
Այլև ձեր այս փեսայությունն, քանզի երկաթն ինքն է իր կողմ քաշում մարդուն»։
Իսկ մեզ համար դու թող միայն երկու նիզակ և երկու թուր,
Մի զույգ վահան եզնակաշի, ձեռքի համար հարմարագույն,
Որպեսզի մենք, հարձակվելիս, այդ զենքերով իսկույն զինվենք։ Մինչդեռ նրանց
Այնժամ Պալլաս Աթենասը և Զևսն զգուն պիտ մտակույր անեն անշուշտ։
Եվ ա՛յլ մի բան ես քեզ կասեմ, իսկ դու պահիր քո սրտում այդ,
{{տող|300}}Եթե դու ճիշտ իմ որդին ես, և հոսում է քո մեջ իրոք արյունը իմ,
Գաղտնի՚ պահիր. բնավ ոչ ոք թող չիմանա Ոդիսևսի դարձի մասին,
Ո՛չ Լաերտը պիտ իմանա, ո՛չ էլ հովիվ խոզարածն այս,
Ո՛չ էլ նույնիսկ մեր տնեցիք, ո՛չ էլ ինքը՝ Պենելոպեն,
Այլ դու և ես միայն գիտենք ու այդպիսով բոլոր կանանց մենք կդիտենք
Եվ կփորձենք ու կիմանանք մեր տան բոլոր ծառա մարդկանց,
Ո՞վ է մեզնից դեռ պատկառում, ո՞վ է սրտանց մեծարում մեզ,
Կամ ո՞վ է մեզ արհամարհում և անարգում քեզ պես մարդուն»։
Պատասխանեց նրան կրկին փառապսակ նրա որդին.
«Հայր իմ, ավա՜ղ, կարծեմ հետո դու կտեսնես և իմ ոգին կճանաչես,
{{տող|310}}Քանզի իրոք վախկոտ չեմ ես, ո՛չ էլ անգամ թեթևամիտ։
Բայց կարծում եմ, որ չի լինի քո ասածը մեզ, երկուսիս էլ օգտավետ։
Աղերսում եմ, ահավասիկ, լավ մտածիր ինքդ ու տես.
Շատ շատ երկար պիտի տևի, եթե դաշտերը շրջելով մենք սկսենք
Մարդկանց այդպես քննել, փորձել, մինչդեռ նրանք, նպերտներն այդ,
Քո հարկի տակ և քո տան մեջ անխնա պիտ լափեն- թափեն ունեցվածքդ,
Ուստի և ես խորհուրդ կտամ` քննել, զննել վարքը կանանց
Եվ իմանալ, ո՞վ է պղծում քո տունն իրոք և կամ ո՞վ է անմեղ արդյոք,
Իսկ դաշտերում տղամարդկանց մենք կարող ենք փորձել հետո, տեղնուտեղը,
Զի այդ մասին կարելի է հոգալ հետո և անագան,
{{տող|320}}Եթե Զևսից ասպարակիր ստացել ես ճիշտ այդպիսի դու մի նշան»։
Այդպես ահա նրանք այնտեղ խոսում էին իրարու հետ,
Մինչդեռ քաղաքն հասավ նավը գեղեցկակերտ, որի վրա
Տելեմաքն և իր ընկերները Իթակե էին եկել սուրբ Պիլոսից:
Երբ խորախոր նավակայանն արդեն նրանք անդ ներս մտան,
Փութանակի դեպի ցամաք հանեցին նավը սևաթույր,
Ապա նրանց զենքն ու զրահն վերցրին, տարան ծառաները մեծահոգի,
Իսկ թանկագին ընծաները Կլիտիոսի տունը տարան անմիջապես,
Եվ բացի այդ` Ոդիսևսի տունը բանբեր առաքեցին՝
Պենելոպե վեհ թագուհուն հայտնելու լուրը այն մասին,
{{տող|330}}Որ դաշտում է Տելեմաքոսն ողջ և առողջ ու պատվիրեց նավը բերել
դեպի քաղաք:
Հարկավոր էր այդ լուրը տալ, որ թագուհին գերամեծար,
Ահից իր սիրտը փարատած, զուր չթափի հորդ արտասուք:
Եվ արդ, այնտեղ համբավաբերն և խոզարածն աստվածակերպ,
Որն հայտնելու էր նույն լուրը, հանդիպեցին իրարու հետ։
Երբ որ նրանք եկան, հասան տունն արքայի աստվածային,
Համբավաբերը բարձրաձայն, նաժիշտների ներկայությամբ, անդ բարբառեց
«Ո՜վ թագուհիդ, վերադարձավ, արդեն եկավ քո զավակը սիրանվեր»։
Խոզարածն էլ, կանգնած ընթեր իր թագուհի Պենելոպին,
Գաղտնի պատմեց այն, ինչ նրան պատվիրել էր նրա որդին։
{{տող|340}}Երբ կատարեց առաջադրանքն իր այդպիսով, նա անհապաղ,
Թողնելով տունն ու ցակապատն, մեկնեց, գնաց դեպի փարախը խոզերի։
Մինչ խոսնայրները զարմացան և սրտագին ու խորախոր վիշտ զգացին,
Եվ դուրս եկան նրանք տնից, անցան դեպի բակի բարձր պարիսպները,
Այնուհետև նստոտեցին դարպասների կողքին նրանք։
Այնժամ որդին Պոլիբոսի՝ Եվրիմաքոսն հանդես եկավ ու խոսք ասաց.
«Սիրելիներ, քաջախիզախ ու մեծագույն գործ կատարեց Տելեմաքը,
Իր ճանապարհը նա անցավ, մինչ մենք, ավա՜ղ, կարծում էինք, որ նա բնավ
Ետ չի դառնա, ուստի եկեք ամենալավ սևաթույր նավը ծով ձգենք
Եվ հավաքենք թիավարներ. թող շուտ գնան ու լուր տանեն նրանք հապճեպ
{{տող|350}}Անդ մեր բոլոր ընկերներին, որ անհապաղ վերադառնան ու ետ գան տուն»։
Այդ խոսքը դեռ չէր ավարտվել, երբ Ամփինոմն, տեղնուտեղը, ետ նայելով,
Նկատեց նավն, որ ժամանեց նավակայանը խորախոր,
Ուր առագաստն Էին արդեն ցած իջեցնում, այլև թիերը հավաքում:
Ամփինոմը ուրախառիթ ժպտաց իսկույն և ձայն տվեց ընկերներին.
«Պետք չէ այլևս, որ մենք բանբեր զուր առաքենք. տեսա, եկավ նավը արդեն։
Կա՛մ ներշնչեց նրանց աստված, որ ետ դառնան, կա՛մ թե նրանք հեռվից տեսան
Տելեմաքի նավն անցնելիս, սակայն նրան թերևս հասնել չկարեցան»։
Ասաց այդպես, ու վեր կացան նրանք իսկույն և գնացին դեպի ծովափ.
Անդ շուտափույթ դուրս քաշեցին սևաթույր նավը դեպ ցամաք:
{{տող|360}}Նրանց զենքերն առան, տարան ծառաները մեծահոգի,
Իրենք սակայն դեպի ատյանը խորհրդի շտապեցին,
Բայց ոչ ոքի թույլ չտվին նիստում լինել, ո՛չ ծերերին, ո՛չ պատանյաց:
Եվ արդ, այնտեղ, նրանց առաջ, Անտինոոսը այնժամ ճառեց ու խոսք ասաց.
«Ավա՜ղ, ինչպե՞ս աստվածները մահ-կորուստից այժմ այդ մարդուն ազատեցին:
Հանապազոր և անդադար, նստած հողմուտ բարձունքներին,
Մենք իրար հետ, հերթով, անվերջ հսկում էինք, իսկ արևը մայր մտնելիս՝
Ոչ մի գիշեր ցամաք մենք չէինք դուրս գալիս, այլ մութ ծովում
Լողում էինք նավով արագ՝ սպասելով Արշալույսին աստվածածագ,
Որ գեթ բռնենք Տելեմաքին, ոչնչացնենք՝ նրա դեմ միշտ դարանամուտ:
{{տող|370}}Մինչդեռ ահա աստվածներից մեկը նրան արդեն բերեց նավակայան,
Ուստի խորհենք՝ ինչպե՞ս այստեղ Տելեմաքին թշվառագույն մահ պատրաստենք:
Հիմա այլևս մեզնից խույս տալ նա չի կարող, եթե մնա նա կենդանի,
Գիտեմ, երբե՜ք այս մեր գործը գլուխ չի գա ամենևին,
Քանզի արդեն նա իր խելքով զգոն է խիստ և խորամիտ,
Մինչ ժողովուրդն այժմ դեպի մեզ համակիր չէ, ոչ էլ նույնիսկ բարյացակամ,
Աճապարե՛նք, քանի դեռ նա չի հավաքել նոր ժողովի աքեացոց:
Ես չեմ կարծում, որ նա պղերգ կամ թույլ լինի և այդ գործի մեջ դանդաղի,
Այլ քինահույզ հանդես կգա և կպատմի ամբողջ ազգին ու ամենքին,
Որ մենք իրոք նյութում էինք նրա դաժան սպանությունն, բայց անհաջող։
{{տող|380}}Լսելով այս գործն ահռելի՝ ազգը մեր դեմ կվրդովվի,
Եվ մի գուցե չարախնդիր վարվեն մեզ հետ ու զրկեն մեզ
Մեր իսկ երկրից ու մենք, որպես փախստական, ապավինենք այլ ազգերին։
Կանխելով այդ՝ եկեք բռնենք և սպանենք քաղաքից դուրս, դաշտերի մեջ
Կամ թե նույնիսկ ճանապարհին, իսկ նրա գույքն ու կալվածը կվերցնենք մեզ
Ու հավասար մեր մեջ կարգին կբաժանենք։ Տունը սակայն
Կտանք իր մորն, այլև նրան, ով նրա հետ ամուսնանա:
Թե խորհուրդն այս չեք հավանում և ուզում եք դուք կենդանի թողնել նրան,
Որ հայրական իր ողջ գույքին իշխող լինի նա իսկապես,
Էլ միտք չունի, որ այսուհետ աստ հավաքվենք մենք խնջույքի.
{{տող|390}}Այլ ամեն մեկը մեզանից թող որ տունն իր վերադառնա
Եվ թագուհու ձեռքը խնդրի՝ ուղարկելով պերճ նվերներ ու գլխավարձ,
Իսկ նա կընտրի ամենից շատ ընծայողին, ում որ բախտ նէ վիճակել այդ»:
Ասաց այդպես. մինչ լուռ էին բոլորն այնտեղ ու պապանձված,
Բայց մեծափառ Ամփիոմը՝ Արետոսյան Նիսոսի զարմը մեծանուն,
Հանդես եկավ ու բարբառեց այդ ժամանակ ու խոսք ասաց.
Ցորենաշատ ու խոտավետ Դուլիքիոնից եկած բոլոր խոսնայրների
Առաջնորդն էր նա հիրավի նրան, որպես մի գերազանց ճարտասանի,
Ամենից շատ էր հավանում Պենելոպեն, քանզի բարի նա սիրտ ուներ,
Եվ նա նրանց այնտեղ դիմեց ու խոսքն ասաց այս բարեմիտ.
{{տող|400}}«Բարեկամնե՛ր, ես չեմ ուզում ու չեմ կարող կյանքից զրկել Տելեմաքին,
Քանզի ահեղ, զարհուրելի գործ է իրոք՝ արքայազուն մարդ սպանել:
Ուստի եկեք նախ և առաջ հարցնենք խորհուրդն աստվածների,
Եթե իրոք աստվածահայր Զևսն իր կամքով այդ հավանի,
Նրան ինքս, ես կսպանեմ և բոլորիդ կհորդորեմ այդ գործն անել.
Եթե մերժեն անմահները, խորհուրդ կտամ, որ այդ գործից հրաժարվենք»։
Այդպես ասաց Ամփինոմը, նրա խորհուրդն հավանեցին բոլորեքյան
Եվ անհապաղ անդ վեր կացան, Ոդիսևսի տուն գնացին։
Ներս մտնելով՝ այնտեղ իսկույն նստոտեցին հղկված ու կոկ բազմոցներին։
Մինչ որոշեց այդ ժամանակ Պենելոպեն խոհեմամիտ՝
{{տող|410}}Երևան գալ անդ վիսացող, ամբարտավան սեղեխներին,
Քանզի գիտեր, որ իր տանը չար դավանք կա՝ կործանելու իր զավակին.
Նրան հայտնեց բանբեր Մեդոնն, որ լսել էր նրանց խորհուրդը գաղտնաբար,
Ուստի և նա՝ չքնաղ կինը, արդ դուրս եկավ իր սենյակից,
Նաժիշտների հետ միասին գնաց այնտեղ, ուր հավաքն էր խոսնայրների,
Եվ, իր այտերը ծածկելով գեղեցկափայլ, շողշողենի մի շղարշով,
Նա կանգ առավ ամրակառույց դռան առաջ, շեմքին ընթեր,
Անվամբ կոչեց Անտինոոսին, պախարակեց ու խոսքն ասաց եպերալի.
«Ամբարտավա՜ն Անտինոս, աղետարա՜ր դու դավադիր,
Իթակեի ազգերի մեջ ասում են, թե հասակակից մարդկանց մեջ դու
{{տող|420}}Գերազանցն ես քո մեծ խելքով ու ճառերով, մինչդեռ բնա՜վ այդպիսին չես:
Ինչո՞ւ ես դու, շամբշագույնդ, Տելեմաքին մահ և կորուստ նյութում դաժան։
Մինչ մոռացել ես մեծարել դու աղերսող նաև մարդկանց, որոնց ահեղ
Եվ իմաստուն Զևսն է օգնում։ Նողկալի է չարիք ու դավ սարքել այլոց.
Դեռ չե՞ս հիշում՝ ինչպես մի օր, ահաբեկված ժողովրդից,
Որ չափազանց զայրացած էր, հայրդ փախավ, այստեղ եկավ,
Քանզի այնժամ նա իսկապես առընչված էր տափոսացոց հետ ավազակ։
Նա կողոպտել, վնասել էր վաղնջական մեր դաշնակից թեսպրոտացոց,
Որոնք քո հորն ոչնչացնել էին ուզում, կորզել հոգին իր սիրատենչ,
Բնաջնջել անդ, կործանել ստացվածքը և գույքերը անհաշվելի
{{տող|430}}Սակայն նրանց մոլեգնությունը մեղմացրեց, զսպեց միայն Ոդիսևսը։
Դրա համա՞ր դու կործանում և պղծում ես այժմ նրա տունը շարունակ,
Ուզում շորթել կնոջը իր, սպանել որդուն և ինձ նետել տանջանքի մեջ։
Բավակա՜ն է, պատվիրում եմ, զսպի՜ր դու քեզ ու ներշնչիր նույնը այլոց»:
Պատասխանեց այնժամ նրան Եվրիմաքոս Պոլիբոսյանն.
«Պենելոպե խոհեմամիտ, դու, ծերունի Իկարիոսի չքնաղ դստրիկ,
Հանգիստ եղիր և վրդովիչ մտքերն այդ քո սրտից հանիր,
Քանզի չկա և չի եղել ու չի լինի դեռ ոչ մի մարդ,
Որ հանդգնի ձեռք բարձրացնել որդուդ վրա, Տելեմաքոս զավակիդ դեմ,
Քանի ես դեռ կենդանի եմ ու տեսնում եմ լույսն արևի:
{{տող|440}}Խոսք եմ տալիս, և այս խոսքն իմ կկատարվի, ով հանդգնի,
Նիզակը իմ իսկույն նրա թուխ արյունով ես կներկեմ,
Քանզի չէ որ քաղաքավեր Ոդիսևսը հաճախակի
Վերցնում էր ինձ իր ծնկներին, խորոված միս էր դնում նա իմ ձեռքի մեջ,
Առաջարկում էր շառագույն նաև գինի քաղցրանուշիկ,
Ուստի համայն մարդկության մեջ Տելեմաքն է ամենից շատ ինձ սիրելի:
Ո՜չ, թույլ չեմ տա, որ սարսափի նա սև մահից, խոսնայրներից,
Բայց աստըծու կամքով տրված մահից դժվար է խուսափել»:
Այդպես ասաց ամոքելով, թեպետ ինքն էր նրա որդուն կորուստ նյութում,
Եվ բարձրացավ Պենելոպեն իր վերնատան շողշող սենյակը գեղեցիկ,
{{տող|450}}Արտոսրախառն ողբաց այնտեղ Ոդիսևսին՝ վեհ ամուսնուն իր սիրատենչ,
Մինչդեռ խաժակն Աթենասը ցանեց նրա աչքերին քունը քաղցրանուշ:
Երեկո էր, երբ խոզարածն աստվածային եկավ, հասավ
Ոդիսևսին ու իր որդուն։ Փարթամ ընթրիքը սարքելով՝ նրանք այնտեղ
Փողոտեցին միամյա խոզ, իսկ Աթենասն այդ ժամանակ
Եկավ, կանգնեց անդառընթեր Լաերտածին Ոդիսևսին,
Հպեց նրան իր մականը, դարձրեց նրան կրկին թշվառ մի ծերունի,
Մարմնի վրա՝ ողորմելի մի ցնցոտի. չէ՞ որ գուցե խոզարածը
Նրան տեսներ և ճանաչեր, ապա, սրտի խոր բերկրանքն իր չզսպելով,
Շուտ վազ տար տուն և իմաստուն Պենելոպին համբավն հայտներ:
{{տող|460}}Եվ Տելեմաքն առաջինը խոսքն սկսեց ու բարբառեց այնտեղ այսպես.
«Եկա՞ր արդեն, ով Եվմեոս, ի՞նչ են խոսում քաղաքի մեջ, կամ ի՞նչ լուր կա
Արդյոք նպերտ խոսնայրները վերադարձան դարանից այն,
Թե՞ այնտեղ են, դարանակալ՝ սպասելով, թե երբ պիտի ես տուն դառնամ»։
Նրան այնժամ պատասխանեց ու խոսք ասաց Եվմեոսը խոզարած.
«Քաղաքի մեջ անցընելով՝ ես այդ մասին չէի կարող խորհել անգամ,
Ես ոչ ոքի հարցմունք չարի, այլ դրդում էր ինձ իմ հոգին,
Որ շուտափույթ համբավն հայտնեմ, ապա կրկին այստեղ շուտով ետ դառնամ, գամ:
Միայն ճամփին հանդիպեցի ես բանբերին արագավազ,
Որն, արդարև, առաջինը համբավն հայտնեց քո մորն արգո:
{{տող|470}}Գիտեմ նաև ես այլ մի բան, որը տեսա ես իմ աչքով.
Երբ քաղաքից ես դուրս եկա, իսկ և իսկ անդ, որտեղ բլուրն է Հերմեսի,
Հեռվից-հեռու նկատեցի նավը արագ, որ ուղղակի ներս էր մտնում
Նավակայան։ Դրա վրա մարդիկ կային բազմաբազում,
Ծանրաբեռնված էր այն նաև վահաններով ու երկսայրի նիզակներով,
Եվ դա, կարծեմ, նրանք էին։ Ուրիշ ոչինչ էլ չգիտեմ»։
Ասաց այդպես, Տելեմաքի սուրբ զորությունն իսկույն ժպտաց,
Բայց հայացքն իր, խոզարածից աննկատ, իր ծնող հոր կողմն ուղղեց հապճեպ։
Արդ, երբ նրանք գործից պրծան և ընթրիքը պատրաստեցին,
Կուշտ ընթրեցին, ու վայելուչ այդ խնջույքից այնտեղ բոլորը լիացան,
{{տող|480}}Իսկ երբ արդեն կերուխումով լավ հագեցան, ինչպես սիրտն էր փափագում այդ,
Շուտ պառկեցին քուն մտնելու. շնորհաշուք Քունը ապա տիրեց նրանց։
</poem>
== Երգ տասնյոթերորդ։ Տելեմաքոսը վերադառնում է Իթակե ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Երբ որ ծագեց ճաճանչագեղ Արշալույսը վարդամատն,
Աստվածազուն Ոդիսևսի սիրատենչիկ զավակն ազնիվ՝
Տելեմաքոսն իսկույն հագավ գեղեցկափայլ մույկերը պերճ իր ոտքերին,
Վերցրեց ապա նիզակն ամուր, ձեռքի համար հարմարագույն
Եվ, ուղղվելով դեպի քաղաք, այսպես ասաց խոզարածին.
«Հայրի՜կ, ահա ես գնում եմ դեպի քաղաք, որ իմ մորը տեսնեմ այնտեղ,
Քանզի բնավ ես չեմ կարծում, որ այդքան շուտ նա դադարի
Արցունք թափել կականալիր, այլ ողբ կանի, կհեկեկա նա վշտագին,
Մինչև որ ինձ աչքով տեսնի, իսկ շրջիկին այս տարաբախտ հանձնում եմ քեզ.
{{տող|10}}Նրան քեզ հետ, ո՜վ Եվմեոս, դու քաղաք բեր։ Թող նա այնտեղ, հանց մուրացիկ,
Շրջի, մուրա, կեր հայթայթի: Կտան նրան, ով գթալով այդ ցանկանա,
Մի թաս գինի, մի կտոր հաց: Իսկ ես հիմա էլ չեմ կարող խնամքիս տակ
Ամեն մարդու պահել, սնել, առանց այդ էլ լիքն է սիրտս ստըրջանքով։
Եթե դժգոհ մնա շրջիկն, այդ առավել վատ կլինի հենց իր համար,
Իսկ ինձ համար հաճելի է խոսել անկեղծ և ճշմարիտ»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ո՛չ, սիրելի բարեկամս, ես ինքս իսկ չեմ ցանկանա այստեղ մնալ։
Մուրացկանին շատ ավելի ձեռընտու է ուտեստ մուրալ քաղաքի մեջ,
Քան դաշտերում. անդ ինձ կտան ողորմություն, ով ինչ ունի, ինչ կամենա:
{{տող|20}}Եվ իսկապես այս հասակում չեմ կարող ես մնալ այստեղ,. այս խրճիթում,
Ուր պիտ լսեմ և ամեն կերպ հնազանդվեմ պատվերներին հովիվներիդ։
Այժմ դու գնա, իսկ ինձ իր հետ սա կբերի, ինչպես արդեն պատվիրեցիր,
Միայն թե ես կրակի մոտ քիչ տաքանամ, երբ ջերմանա օդն արևից,
Քանզի ձորձն իմ վատորակ է, և մի գուցե ինձ չարչարի
Այս վաղորդյան ցուրտը սաստիկ, մինչ քաղաքը, հանց ասացիք, հեռու է շատ»:
Ասաց այդպես, Տելեմաքոսը դուրս եկավ այն խրճիթից անմիջապես,
Շարժվեց, գնաց արագաքայլ՝ մտածելով խոսնայրների մահվան մասին,
Իսկ երբ այդպես եկավ, հասավ այնտեղ, իր տունը բարեշեն,
Նիզակը իր իսկույն դրեց, թեքեց սյունին նա բարձրաբերձ
{{տող|30}}Ու ինքն հապճեպ ներս մտավ տուն՝ անցնելով շեմքը քարակերտ:
Ամենից շուտ և առաջինն Եվրիկլիան տեսավ նրան,
Որ սփռում էր բազմոցներին այդ ժամանակ օդենիները երփներանգ:
Արտասվելով իսկույն վազեց նա ընդառաջ, շուրջն այնուհետ ամենուրեք
Հավաքվեցին բազմաչարչար Ոդիսևսի ստրկուհիք
Եվ սկսեցին նրա գլուխն և ուսերը ջերմ համբուրել գուրգուրանքով։
Այնուհետև իր սենյակից իջավ, եկավ Պենելոպեն խոհեմամիտ,
Որ նման էր Արտեմիսին, այլև չքնաղ Ափրոդիտին ոսկեղենիկ
Երկու ձեռքով նա փաթաթվեց իր գավակին սիրատենչիկ,
Արտոսրալի՜ր, ջերմ համբուրեց նրա գլուխն ու աչքերը չքնաղագեղ
{{տող|40}}Եվ վերջապես հեկեկալով նրան դիմեց ու խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Դո՞ւ ես միթե, որ արդ եկար, Տելեմաքոս, դու, քաղցրագույն իմ աչքի լույս,
Քեզ տեսնելու հույս չունեի, երբ, գաղտնաբար և հակառակ իմ ցանկության,
Դու մեկնեցիր դեպի Պիլոս, որ լուր լսես անդ սիրելի քո հոր մասին։
Ուստի պատմիր, արդյոք այնտեղ դու ի՞նչ տեսար, ի՞նչ լսեցիր»։
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց,
«Ո՜հ, իմ մայրիկ, մի նորոգիր լաց ու կոծս, մի՛ հուզիր սիրտը կրծքիս տակ,
Ես հազիվհազ խուսափեցի դառն օրհասից իմ չարաչար,
Այլ լվացվիր, ապա հագիր, զուգիր մարմինդ հագուստով քո մաքրափայլ
Ու բարձրացիր ծառաներիդ հետ միասին անդ, վերնատուն,
{{տող|50}}Ուխտի՛ր բոլոր աստվածներին՝ կատարել զոհ հարյուրաեզ,
Եթե միայն Զևսը օգնի, որ կատարվի վրեժի գործն արժանավոր:
Իսկ ես հիմա հրապարակ պիտի գնամ, որ գեթ կանչեմ այն շրջիկին.
Ճանապարհին ինձ հետ էր նա, նավի վրա այստեղ եկավ։ Ես նախօրոք
Աստվածային համհարզիս հետ նրան քաղաք ուղարկեցի
Եվ հանձնեցի Պիրեոսին, որ իր տունը նրան տանի բարեխնամ
Ու սիրալիր, հյուրամեծար պատվի, հարդի, մինչև որ ես ետ դառնամ, գամ»։
Ասաց այդպես նա բարձրաձայն, մինչդեռ խոսքն այդ իր մոր սրտից դուրս չթռավ։
Նա փութապես անդ լվացվեց, հագավ հագուստն իր մաքրափայլ,
Ուխտեց բոլոր աստվածներին զոհ կատարել հարյուրաեզ ու մեծափառ,
{{տող|60}}Եթե Զևսը աղոթքն հարդի, և կատարվի վրեժի գործն արժանավոր:
Մինչ դուրս եկավ ապարանքից Տելեմաքոսն արագաքայլ՝
Տեգ-նիզակը ձեռքին բռնած, իսկ հետևից վազում էին երկու Ժիր շուն։
Նրա մարմինն այնժամ ծածկեց Աթենասը գեղեցկությամբ մի գերհրաշ,
Եվ, անցնելիս, ժողովուրդը նրան նայում, հիանում էր սքանչանքով։
Ամբարտավան խոսնայրները, նրա շուրջը հավաքվելով,
Խոսում էին բարյացակամ, թեպետ սրտանց սարքում էին դաժան դավանք:
Բայց խույս տվեց Տելեմաքոսն այդ ամբոխից խառնիճաղանջ
Եվ այն կողմը ուղղվեց, գնաց, որտեղ նստած էին Մենտորն, Հալիթերսեսն
Ու Անտիփոսն, որ վաղեմի և հայրական բարեկամներն էին նրա:
{{տող|70}}Նա նրանց մոտ, այնտեղ նստեց, և սկսեցին հարցուփորձը մանրամասն,
Եվ արդ, այնտեղ, այդ միջոցին եկավ նաև Պիրեոսը նիզակափառ,
Քաղաքով դեպ հրապարակ բերում էր նա օտարական այն եկվորին:
Չարհամարհեց Տելեմաքոսն հյուրին այնժամ, այլ ընդառաջ ելավ նրան,
Բայց Պիրեոսն առաջինը նրան դիմեց և խոսք ասաց.
«Տելեմաքոս, հրամայիր, որ փութապես մեր տունն հիմա գնան կանայք,
Որ այնտեղից շուտ քեզ բերեն Մենելայի տված բոլոր ընծաները»։
Իսկույն նրան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսն խորիմաց.
«Դեռ հայտնի չէ, ով Պիրեոս, գործը ինչպե՞ս կվերջանա.
Եթե իրոք ամբարտավան սեղեխները ինձ իմ տան մեջ գաղտնածածուկ,
{{տող|80}}Նենգ սպանեն և բաժանեն իրարու մեջ իմ հայրական գույքը ամբողջ,
Գերադաս է, որ քե՛զ մնան ընծաներն այդ, քան նրանցից մեկնումեկին,
Իսկ եթե ես կարողացա նյութել նրանց մահ ու կորուստ,
Այնժամ իմ տուն, ինձ կբերես ընծաներն այդ ի ցնծություն»։
Ասաց այդպես և փութապես իր տուն տարավ նա ապաբախտ այն շրջիկին,
Եվ երբ այդպես եկան հասան ու տուն մտան գեղեցկաշեն,
Պատմուճանները, հանելով, բազմոցների վրա դրին
Ու ներս մտան հղկված ու կոկ լոգարանը՝ լողանալու:
Երբ անդ նրանց ստրկուհիք լողացրին և օծեցին պարարտ յուղով,
Այնուհետև հագցրին բրդեղ ծածկոց, լոդիկ և բաճկոններ,
{{տող|90}}Նրանք շուտով լոգարանից այն դուրս եկան ու բազմեցին բազմոցներին։
Աղախինը մի ոսկեղեն պերճ գավի մեջ լվացվելու ջուրը բերեց,
Ապա իսկույն լցրեց նրանց, որ լվացվեն ամանի մեջ արծաթակերտ:
Հետո քաշեց, դրեց ուղիղ նրանց առաջ հղկված սեղան
Մառանապետ հարգո կինը բերեց, դրեց հացը առատ,
Նաև պահված պաշարներից բազմապիսի այլ ուտեստներ,
Մայրը բազմեց դեմ-հանդիման, ապարանքի մուտքին ընթեր
Ու, բազմոցին այդպես հենված, ոլորում էր նա իր թելերը նրբագեղ:
Եվ արդ, նրանք ձեռք մեկնեցին իրենց առաջ պատրաստ դրված ուտեստներին,
Իսկ երբ արդեն կերուխումով լավ հագեցան, որքան սիրտն էր փափագում այդ,
{{տող|100}}Այնժամ նրանց իր խոսքն ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Տելեմաքոս, լա՜վ է, որ այժմ ես բարձրանամ դեպի սենյակն իմ վերնատան,
Եվ անդ պառկեմ այն մահիճում, որը լիքն է հառաչանքով,
Քանզի ես այն ոռոգում եմ դառն արցունքով իմ վշտալի
Այն օրվանից, երբ Ոդիսևսն Ատրիդների հետ միասին Իլիոն գնաց։
Իսկ դու, մինչև ամբարտավան խոսնայրները վերադառնան, ետ գան այստեղ,
Չե՞ս պատմի ինձ, ի՞նչ լսեցիր քո հոր մասին, ետ կդառնա՞ իսկապես նա»:
Իր մորն իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ես քեզ, մայր իմ, կասեմ ահա և կպատմեմ ճշմարտացի։
Նախ մենք եկանք Պիլոս քաղաքն ու ազգապետ Նեստորի մոտ։
{{տող|110}}Ինձ ընդունեց նա սիրալիր ապարանքում իր բարձրաբերձ,
Հյուրասիրեց ինձ հոգատար, ինչպես հայրն է խորունկ սիրով
Ջերմ ընդունում օտար երկրից նոր ետ եկած իր զավակին։
Այդպես ահա ինձ սրտալի ընդունեցին հայրն ու որդիք գերահռչակ:
Սակայն ասաց, որ չի լսել ինքը բնավ, մահկանացու մարդկանց մեջ
Դեռ ոչ ոքից՝ կենդանի՞ է Ոդիսևսը, թե՞ մահացած։
Բայց և այնպես՝ իր ձիերով արագավազ, կառքի վրա ամրակառույց,
Ինձ ուղարկեց նա դեպ հերոսը քաջաղեղ, դեպ Մենելայն Ատրևսորդի։
Եվ ես ահա այնտեղ տեսա արգիացի Հեղինեին, հանուն որի,
Արգիացիք և տրոյացիք հար կռվեցին կամքով անմահ աստվածների,
{{տող|120}}Եվ այնտեղ ինձ, ահավասիկ, հարցմունք արեց Մենելայը քաջամարտիկ,
Թե ի՞նչ կարիք ունեմ արդյոք, որ եկել եմ Լակեդեմոնն աստվածային։
Եվ ամեն բան այնտեղ նրան ես պատմեցի ճշմարտաբար,
Ու ապա նա, ինձ դիմելով, այս խոսքն ասաց ի պատասխան.
«Ավա՜ղ, ինչպե՞ս, մի՞թե դրանք, այդ անիրավ, անզոր մարդիկ,
Ցանկանում են պառկել շքեղ մահիճի մեջ կորովագույն մեծ դյուցազնի,
Որ ճիշտ այնպես, ինչպես եղնիկն երկու ծծկեր, նորածնունդ իր ձագերին
Թողնում է անդ անտառապատ կաղաղի մեջ հաղթ առյուծի,
Ինքն էլ ապա, արածելով, թռչկոտում է դեպ դաշտն ու ձորը դալարուտ:
Մինչ առյուծը կորովագույն, ետ դառնալով դեպի որջն իր,
{{տող|130}}Եղնորթներին այդ երկվորյակ մահ է բերում և ժանտ կորուստ,
Այդպես էլ հենց Ոդիսևսը խոսնայրներին մահ կնյութի մի խայտառակ:
Ո՜հ, եթե նա օգնի՛ր Զևս հայր, ո՛վ Ապոլլոն, դո՛ւ Աթենաս,
Գար՝ այնպիսին, ինչպիսին էր գեղեցկակերտ Լեսբոսի մեջ մի ժամանակ,
Երբ դուրս եկավ մրցամարտի Փիլոմելյան մեծ քաջի դեմ ու քաջազոր,.
Հաղթ հարվածով նրան ուժգին զարկեց գետին, ու ցնծացին աքեացիք,
Եթե այդպես խոսնայրների դիմաց կանգներ Ոդիսևսը կորովալիր,
Շուտ կլափեր մահը նրանց, թանկ կը նստեր ամուսնության գործը այնժամ,
Իսկ այն, ինչ որ խնդրում ես այժմ, կհայտնեմ քեզ
Առանց շեղման և, բնավին չխաբելով, ես կպատմեմ։
{{տող|140}}Ահավասիկ, ինչ որ իրոք հայտնեց, ասաց ծովածերուկն արդարախոս,
Ես բացեբաց, չծածկելով և ոչ մի խոսք, քեզ ամեն բան կասեմ հիմա:
Նա ինձ ասաց, որ տեսել է Ոդիսևսին վշտերի մեջ անագորույն,
Կղզում, տանը հավերժահարս Կալիպսոյի, որ պահում է նրան բռնի,
Եվ չի կարող վերադառնալ, ետ գալ երկիրն իր հայրենի,
Քանզի չունի այնտեղ ո՛չ նավ, ո՛չ ընկերներ թիավարող,
Որոնց հետ նա ճանապարհվեր լայնատարած լանջով ծովի»։
Այդպես ասաց ինձ Ատրիդես Մենելայը, նիզակաճոճը մեծափառ:
Գործն իմ այնտեղ ավարտելով՝ ես մեկնեցի, անմահները ինձ ծովի մեջ
Շնորհեցին հողմ հաջողակ, որն և բերեց ինձ հայրենիքն իմ սիրատենչ»։
{{տող|150}}Ասաց այդպես, հոգով խորունկ ալեկոծվեց Պենելոպեն,
Այնժամ նրան դիմեց իսկույն Թեոկլիմենն աստվածային և այս ասաց.
«Ո՜հ, դու տիկին գերամեծար, Լաերտածին Ոդիսևսի վեհ թագուհիդ,
Գործն, հիրավի, սա չգիտի, ուստի լսիր և այս խոսքն իմ.
Ճշմարիտը կգուշակեմ և բնավին ես չեմ ծածկի քեզնից ոչինչ։
Վկա են Զևսն՝ մեծագույնը աստվածներից, այս սեղանը ինձ վանատուր
Եվ անբասիր այս օջախը Ոդիսևսի, ուր ես եկա, ահավասիկ,
Որ Ոդիսևսն իր հայրենի երկրի մեջ է արդեն հիմա
{{տող|160}}Կամ թե արդեն, իմանալով գործերը նողկ, մոտ է տանն իր և պիտի գա
Ու իր սրտում այժմ նյութում է մահ և կորուստ սեղեխներին։
Ես գուշակող մի թռչունից այդ իմացա նավի վրա
Ու այդ մասին Տելեմաքին իսկույն այնտեղ ես հայտնեցի»։
Եվ փութապես իր խոսքն ասաց այնժամ նրան Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ա՜խ, երանի, օտարական, շուտ կատարվեն խոսքերը այդ,
Մեր մեծարանքն այնժամ իսկույն դու կիմանաս, այնքան առատ ինձնից ընծա
Դու կստանաս, որ քեզ մարդիկ, հանդիպելիս, պիտ համարեն գերերջանիկ»։
Մինչդեռ նրանք իրարու հետ խոսում էին այնտեղ այդպես,
Ոդիսևսի տան հանդիման, գեղեցկակերտ, լավ հատակած գետնի վրա
{{տող|170}}Խոսնայրները հրճվում Էին բազմազվարճ՝ սկավառակ ու տեգ նետելով,
Որտեղ նաև միշտ հավաքվում էին նրանք լկտիաբար:
Երբ վերջապես ժամը հասավ հացկերույթի, և դաշտերից,
Ամեն կողմից խաշինքն եկավ հովիվների խնամքի տակ,
Այնժամ նրանց կանչեց Մեդոնն, որը բոլոր բանբերներից
Ամենսմեծ սիրելին էր խոսնայրների, մասնակիցը խնջույքների.
«Բավակա՜ն է, պատանիներ, որքան սրտանց դուք հրճվեցիք այդ մրցանքով,
Տո՜ւն եկեք այժմ, որ միասին ճաշ պատրաստենք մենք խնամքով,
Քանզի չէ՞ որ վատ չէ բնավ ճաշ վայելել իր իսկական ժամանակին»։
Ասաց այդպես, ու վեր կացան նրանք, եկան՝ նրա խոսքին հնազանդված։
{{տող|180}}Երբ որ եկան նրանք խմբով, Ոդիսևսի տունը մտան գեղեցկաշեն,
Անդ հանեցին ծածկոցները և դրեցին բազմոցների վրա այնտեղ,
Փողոտեցին իսկույն այծեր, հույժ պարարուն և ոչխարներ,
Մորթոտեցին պարարտաճարպ նաև խոզեր ու դաշտային մի եզ նաև
Ու սարքեցին ճոխ ճաշկերույթ։ Մինչ խոզարածն աստվածային, Ոդիսևսը
Դաշտում, այնտեղ, պատրաստվեցին ճանապարհվել ու գալ քաղաք,
Եվ նրանցից առաջինը իր խոսքն ասաց խոզարած տերն հովիվների,
«Ուրեմն այդպես, ծերուկ շրջիկ, դու ուզում ես քաղաք գնալ այսօր ևեթ,
Ինչպես իշխանն իմ պատվիրեց, մինչդեռ իրոք միտք ունեի
Քեզ իսկապես այստեղ պահել, իբրև պահակ մեր փարախին:
{{տող|190}}Բայց այժմ արդեն պատկառում եմ ես, երկյուղած, որ մի գուցե այսուհետն
Իմ իշխանը ինձ կշտամբի, մինչդեռ տիրոջ պարսավանքին է անհաճելի։
Արդ, եկ շուտով ուղևորվենք, քանզի անց է կեսօրն արդեն,
Եվ երեկոն կմոտենա, արդեն սաստիկ ցուրտ կլինի»:
Պատասխանեց նրան իսկույն և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Հասկանո՜ւմ եմ և լավ գիտեմ, իսկ դու այդպես խրատում ես իմացողին.
Սակայն գնա՜նք, և դու միայն առաջնորդիր ինձ անդադար,
Ինձ մական տուր, եթե պատրաստ կտրած ունես, որ քայլելիս նեցուկ լինի,
Քանզի չէ՞ որ խիստ սայթաքուն է ճանապարհն և դժվարին, հանց ասացիք»։
Ասաց այդպես և փութապես նա հնամաշ պարկը զազիր ու ծակոտկեն
{{տող|200}}Գցեց ուսին։ Կախված էր այն գարշ, ոլորուն մի չվանից,
Իսկ Եվմեոսն հանձնեց նրան մի մեծ մական, որը նա խիստ փափագում էր։
Այդպես նրանք ճամփա ընկան՝ թողած փարախն հովիվների
Եվ շների հսկողությանն։ Այդպես տանում էր դեպ քաղաք նա տիրոջն իր,
Ինչպես թշվառ մի մուրիկի, կերպարանքով նման դժբախտ մի ծերուկի,
Ձեռքին մականն իբրև նեցուկ, մարմնին հագած նողկ ցնցոտի մի քրքրված։
Այդպես ահա նրանք անցան ողջ ճանապարհը քարքարոտ
Ու, քաղաքին մոտենալով, եկան արդեն աղբյուրի մոտ
Գեղեցկահոս, որի ջրից օգտվում էին քաղաքացիք:
Պերճ աղբյուրն այդ կերտել էին Իթակոսը, Ներիտոսը և Պոլիկտորն,
{{տող|210}}Դրա չորս դին, շուրջանակի, տնկել էին մի խիտ անտառ կաղամախի,
Որ սնվում էր նույն այդ ջրով։ Սառն ջուրը ջինջ բարձր ժայռից թափվում էր ցած,
Ջրի վերև կար մի բագին՝ նվեր ու ձոն հավերժահարս ծովալքներին,
Որտեղ զոհեր էին բերում ճամփորդները ուխտագնաց.
Եվ հանդիպեց այնտեղ նրանց հանկարծ որդին Դոլիոսի, Մելանթևսը.
Նա քշում էր, որպես ուտեստ ամբարտավան խոսնայրների ճոխ խնջույքին,
Հոտից ջոկված ընտիր այծերն, և հետևում էին նրան երկու հովիվ։
Մելանթևսը տեսավ նրանց ու պարսավեց եպերանքով ու չարաչար,
Նա հայհոյեց, այս խոսքն ասաց, մինչ վրդովվեց Ոդիսևսի սիրտը սաստիկ.
«Եվ իսկապես ճիշտ է ասված, անզգամի՜ն անզգամն է առաջնորդող,
{{տող|220}}Քանզի աստվածն է այդ անում, երբ նմանին միացնում է միշտ նմանին:
Հե՜յ, խոզարած, դո՛ւ, զզվելիդ, ո՞ւր ես տանում այդ որկրամոլ չար բկլիկին,
Այդ գարշելի, նողկ մուրիկին, որ ճաշերի պնակալեզն է։
Դռներն ընկած նա բյուրավոր՝ իր ուսերով շեմքն է մաշում
Եվ մուրում է ողորմելին հացի փշրանք ու ոչ թե թուր կամ մի կաթսա:
Եթե դրան ինձ տայիր դու, կկարգեի դրան հսկիչ մեր գոմերին,
Որ միշտ մաքրեր միայն փարախն և աղբն ու կուն կամ տերևներ տարայծերին,
Ինքն էլ, մածուն միշտ ուտելով, պիտի ազդրերն իր հաստացնե՜ր։
Բայց քանի որ գարշ ու զազիր արարքի է դա ընդունակ և միշտ սովոր,
Մի գործ անել չի կամենա, այլ մարդկանց մեջ միայն մուրալ կցանկանա,
{{տող|230}}Որ հավաքի ողորմություն ու կերակրի անկուշտ, ագահ որովայնն իր։
Բայց ես, ահա, քեզ ասում եմ, և այդ անշուշտ կատարվի.
Եթե հանկարծ դա հանդգնի տունը գնալ աստվածազարմ Ոդիսևսի,
Անդ քաջազուն մարդկանց ձեռքից դրա գլխին նետվելու են բազմաբազում
Նստարաններն, որ կոտրատեն, ջարդ ու փշուր անեն կողերն իր գարշելի»:
Ասաց այդպես և, մոտ գալով, խելազուրկն այդ Ոդիսևսին հրեց ուժով
Ու սրունքին զարկեց ոտքով, բայց չվանեց ճամփից նրան,
Անբախտ մնաց նա իր տեղում, ու մտածեց Ոդիսևսը.
Չհարձակվե՞լ, չխորտակե՞լ արդյոք դրան ու մականով հոգին կորզել
Եվ կամ վերցնել ու ճոճելով գետնին զարկել, գանգը ջարդել,
{{տող|240}}Բայց Ոդիսևսն հոգին զսպեց և ամոքեց իր զայրույթը, իսկ խոզարածն
Խիստ հայհոյեց Մելանթևսին և աղոթեց՝ իր ձեռքերը վեր կարկառած,
«Հավերժահարսք աղբյուրների, դուք, դստրիկներ Ջևս զգոնի, թե Ոդիսևսն
Ոչխարների և այծերի պարարտաճարպ ազդրերն այրել է ձեզ երբեմն,
Որեմն, հիմա կատարեցեք դուք փափագն իմ և միակ ուխտը իմ սրտի.
Թող դյուցազնն այդ վերադառնա, և թող աստված այժմ ետ բերի նրան այստեղ:
Այնժամ նա քո վիսությունն այդ ցրի՜վ կտա, վատաբերա՜ն դու ո՛վ լկտի,
Որ ծաղրում ես մարդկանց իզուր ու քաղաքն ես դու անընդհատ, լպիրշորեն,
Գնում, գալիս, մինչ խաշինքն է զուր փչանում՝ հանձնված անպետք հովիվներին»։
Եվ Մելանթևսն՝ այդ այծարած հովիվն, այնժամ ահեղ գոռաց.
{{տող|250}}«Ավա՜ղ, տեսա՞ք, ինչ խոսք ասաց քոսոտ շունն այս`նենգության մեջ
բազմահմուտ:
Սպասի՜ր դեռ, ես սևաթույր նավի վրա Իթակեից կտանեմ քեզ
Դեպ հեռուներ և օգտավետ անդ կծախեմ, հանց ստրուկի:
Ա՜խ, երանի՝ Տելեմաքին այսօր ևեթ վեհ Ապոլլոնն իր նետերով
Զարկի, սպանի, կամ թող ձեռքով խոսնայրների նա խորտակվի,
Ինչպես հեռվում Ոդիսևսը՝ կորցրած օրն իր վերադարձի»։
Ասաց, թողեց այնտեղ նրանց, որոնք քայլում էին դանդաղ,
Սակայն ինքը արագապես շարժվեց գնաց և տունն հասավ թագավորի։
Անդ ներս մտավ նա անհապաղ, բազմեց շարքում խոսնայրների՝
Դեմ-հանդիման Եվրիմաքին, քանզի նրա մտերիմն էր նա սիրելի։
{{տող|260}}Սպասարկու ծառաները նրա առաջ, իբրև բաժին, միսը դրին,
Իսկ տնօրեն կինն հարգելի բերեց նրան հաց և ուտեստ։
Մինչ խոզարածն աստվածային և Ոդիսևսը տուն հասան
Ու կանգնեցին այնտեղ մոտիկ։ Լսվում էին անդ հնչյունները կիթառի,
Փեմիոսն էր նվագն հնչում, և Ոդիսևսը փութապես
Խոզարածի ձեռքը բռնեց, ապա այս խոսքն ասաց նրան.
«Եվմեո՜ս, սա Ոդիսևսի ապարա՜նքն է, օ՜ն անդր, օ՜ն.
Ճանաչելի է սա հեռվից, հանց հոյակապ, աչքի ընկնող մի դստիկոն
Հայտերևակ՝ բակն ընդարձակ, շուրջը պարիսպ ատամնավոր:
Տե՛ս, դարպասը երկդռնանի հաստատամեստ է և ամրակուռ,
{{տող|270}}Եվ չի՜ կարող այդ դռները բանալ ոչ ոք և ոչ մի մարդ։
Կարծեմ, բազում անդ քաջազունք խնջույքի մեջ հրճվում են արդ,
Աստ բուրում է ճենճերահոտն, և կիթառի ձայնը հնչում է քաղցրալուր,
Որը կամքով աստվածների ստեղծված է, որպես ընկեր խնջույքներին»։
Այնժամ նրան դու, Եվմեոս, ո՜վ խոզարած, խոսք ասացիր ի պատասխան.
«Ոհ, որքա՜ն հեշտ դու իմացար. ինչպես միշտ՝ դու այժմ էլ անխելք չես,
Բայց եկ, հիմա լավ մտածենք՝ ինչպե՞ս արդյոք պետք է վարվենք։
Կամ նախապես դու ներս մտիր գեղեցկաշեն այս ապարանքն
Եվ անդ մի կերպ խցկվիր, խառնվիր սեղեխներին, իսկ և այստեղ դեռ կմնամ,
Կամ էլ, եթե ցանկանում ես, ես ինքս առաջ ներս կմտնեմ,
{{տող|280}}Բայց դու երկար մի հապաղիր, քեզ մի գուցե մեկնումեկը այստեղ, դրսում,
Այժմ նկատի և հարվածի կամ վռնդի։ Ի՞նչ ես կարծում, ասա՛ շուտով»։
Պատասխանեց այնժամ նրան բազմահամբեր Ոդիսևսը աստվածային.
«Հասկանո՜ւմ եմ և լավ գիտեմ. իմացողին ես խրատում,
Ոչ, նախապես դո՛ւ ներս մտիր, ես կսպասեմ այստեղ մենակ։
Եվ, հիրավի, ծանո՜թ են ինձ հարվածները, եպերանքը.
Համբերատար սիրտ ունեմ ես. ծովում, կռվում աղետն ու վիշտը սրտակեզ
Կրել եմ միշտ։ Թող մեկն էլ այժմ ավելանա, հանդուրժում ենք մենք ամեն բան,
Բայց չենք կարող զսպել միայն մեր նզովյալ և մոլեգնող ժանտ որովայնն.
Նա է միայն մարդկանց մատնում արհավիրքի և բյուրավոր փորձանքների,
{{տող|290}}Եվ նավերն են կերտվում, զինվում հանուն նրա պահանջների
Ու անպտուղ ծովերի մեջ մահ և կորուստ են պատրաստում չար թշնամուն»:
Այդպես ահա իրարու հետ խոսում էին նրանք այնտեղ,
Մինչ բազմատանջ Ոդիսևսի շուն Արգոսը, որ պառկած էր անդ, մևրձակա,
Վեր բարձրացրեց գլուխն հանկարծ և ցցեց իր ականջները:
Ոդիսևսն էր սնել նրան, բայց թողել էր ու հեռացել դեպ սուրբ Իլիոն։
Նրան հաճախ տանում էին որսորդները երիտասարդ՝
Որս անելու և բռնելու վայրի այծյամ կամ եղնորթներ,
Սակայն հիմա, երբ իր տերն էր բացակայում, նա, մոռացված ու անխնամ,
Պառկած էր անդ աղբյուրի մեջ, ջորիների ու եզների ապավառին,
{{տող|300}}Որը այնտեղ կուտակված էր մեծաքանակ, մինչև որ այն ծառաները,
Հավաքելով, տանեին դաշտ և ցրեին Ոդիսևսի մեծ արտերում:
Այդպես պառկած էր անդ թշվառ շուն Արգոսը, և իր վրա՝ բյուր շնաճանճ,
Սակայն հանկարծ նա ճանաչեց Ոդիսևսին, մոտ գնալիս,
Շարժեց պոչը, թափահարեց և ականջներն իր ուղղեց ցած,
Բայց ուժասպառ՝ չկարեցավ տեղից ելնել, գնալ տիրոջն իր ընդառաջ:
Երբ այդ տեսավ հեռվից, իսկույն ջերմ արտասվեց Ոդիսևսը,
Բայց իր հովիվ Եվմեոսից ծածուկ սրբեց իր արցունքը և խոսք ասաց.
«Զարմանո՜ւմ եմ, ո՜վ Եվմեոս, շունը պառկած է աղբի մեջ.
Լավագույնն է կարծես տեսքով, բայց չգիտեմ, ճի՞շտ է, թե՞ ոչ.
{{տող|310}}Արդյոք ունի՞ նա վազքի մեջ արագություն, կերպարանքին իր համեմատ,
Թե՞ իսկ և իսկ այնպիսին է, ինչպես շները մեծ մարդկանց սեղանի մոտ,
Որոնց պահում, խնամում են տերերն հանուն գեղեցկության ու ճոխության»:
Այնժամ նրան, ո՜վ Եվմեոս դու խոզարած, այս ասացիր ի պատասխան.
«Ոչ, քա՜վ լիցի, դա գամփռնէ հեռուներում արդեն կորած քաջ մի մարդու,
Ավա՜ղ, եթե սա իր տեսքով, այլև գործով, լիներ հիմա հենց այնպիսին,
Ինչպիսին որ, դեպի Տրոյա հեռանալիս, այստեղ թողեց Ոդիսևսը,
Պիտ ապշեիր դու անկասկած՝ նրա կորովն ու ժրությունը տեսնելով։
Բնա՜վ երբեք գազաններից խույս տալ, փախչել սա չգիտեր,
Նույնիսկ խորքում խոր անտառի և գտնում էր հոտառությամբ հետքերը միշտ,
{{տող|320}}Բայց մատնված է այժմ տանջանքի, և տերն է իր օտար երկրում արդեն կորած,
Մինչդեռ անգութ ծառաները չեն խնամում սրան հիմա:
Ստրուկները, երբ որ արդեն դադարում է գործին իշխել տերը նրանց,
Էլ աշխատել չեն ցանկանում արդարաբար, ինչպես հարկն է,
Քանզի մարդու քաջարության ուղիղ կեսը որոտաձայն Ջևսն է շորթում
Այն ժամանակ, երբ սկսվում է օրը նրա ստրկության»։
Այդ ասելով՝ նա ներս մտավ ապարանքը գեղեցկաշեն,
Եվ տան միջով ուղիղ գնաց, հասավ այնտեղ, խոսնայրներին,
Մինչդեռ թշվառ այն Արգոսին, երբ որ տեսավ նա տիրոջն իր՝ Ոդիսևսին,
Քսան տարի անցնելուց ետ, բախտը մատնեց մահվան դաժան, սև օրհասին,
{{տող|330}}Իսկ Տելեմաքն աստվածային ամենից շուտ հեռվից տեսավ խոզարածին,
Որ մոտենում էր՝ անցնելով իր տան միջով, ուստի իսկույն
Գլխով արեց և մոտ կանչեց։ Շուրջն իր նայեց Եվմեոսը, ապա շուտով
Վերցրեց աթոռն այնտեղ դրված, որի վրա միշտ նստում էր տան տնօրենն՝
Դահլիճի մեջ խնջույք անող, սեղեխներին մսեղեններ բաժանելիս։
Նա աթոռն այդ տարավ, դրեց Տելեմաքի սեղանի մոտ,
Ինքն էլ ապա բազմեց այնտեղ դրա վրա: Բանբերն իսկույն,
Պերճ զամբյուղից հացն հանելով, տվեց նրան, այլև ուտեստ ու մսեղեն:
Այդ ժամանակ ներս մտավ տուն Ռդիսևսը աստվածազարմ՝
Կերպարանքով թշվառագույն մի մուրիկի, տեսքով դժբախտ մի ծերուկի՝
{{տող|340}}Մարմնին հագած զազիր, տգեղ մի ցնցոտի, ձեռքին ցուպը իբրև նեցուկ:
Եկավ, նստեց նա հացենի շեմքին՝ այնտեղ, մուտքի ընթեր,
Թիկունքն հենեց ամուր, նոճի բարավորին, որը երբեմն հյուսնը ճարտար
Իր հյուսնական ճշգրիտ լարով չափեց, շինեց և անդ կանգնեց հարմարորեն:
Եվ փութապես խոզարածին Տելեմաքը կանչեց իր մոտ,
Ապա վերցրեց գեղեցկակերտ նա զամբյուղից ամբողջ հացը, որքան որ կար,
Այլև միսը երկու ձեռքով հանձնեց նրան ու խոսք ասաց.
«Ահավասի՛կ, սա տար և տուր այնտեղ օտար հյուրին, այլև դու պատվիրիր,
Որ աղերսի ողորմություն` մոտենալով խոսնայրներին,
Քանզի տնանկ և մուրացիկ մարդու համար ամոթանքը լա՜վ չէ բնավ»:
{{տող|350}}Ասաց այդպես, և խոզարածն հնազանդվեց նրա խոսքին,
Գնաց, կանգնեց Ոդիսևսին անդ առընթեր և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Ա՜ռ, եկվոր հյուր, Տելեմաքն է քեզ տալիս սա։ Նա պատվիրեց,
Որ դու մուրաս ողորմություն՝ մոտենալով այստեղ բոլոր խոսնայրներին,
Քանզի տնանկ և մուրացիկ մարդու համար ամոթանքը լա՜վ չէ, իրավ»։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց պատասխանեց ու խոսքն ասաց,
«Տո՜ւր, որ, Զևս հայր, Տելեմաքոսը մարդկանց մեջ լինի հավերժ գերերջանիկ,
Թող կատարվի այն ամենը, ինչ նա սրտով կփափագի»:
Ասաց այդպես և ընդունեց երկու ձեռքով ուղարկվածն այն,
Որն և դրեց իր ոտքի մոտ, իր խայտառակ, գարշ պարկի մեջ, բայց վերևից,
{{տող|360}}Եվ սկսեց հետո ուտել, քանի տան մեջ երգում էր դեռ երգասացը,
Բայց դադարեց ապա ուտել, երբ ընդհատեց երգն իր երգակն աստվածային:
Եվ խառնամբոխ խոսնայրները աղմկեցին տան մեջ այնժամ,
Իսկ Աթենասն եկավ, կանգնեց Լաերտածին Ոդիսևսի մոտ, առընթեր
Եվ հորդորեց, որ ըսկըսի նա անհապաղ սեղեխներից անդ հաց մուրալ,
Որ իմանա՝ ո՞վ է արդյոք խոսնայրներից արդարամիտ կամ անօրեն,
Թեպետ դաժան մահ-օրհասից ազատվելու հնար չկար ամենևին:
Եվ նա գնաց, աջակողմից ամեն մեկին մոտենալով՝ սկսեց մուրալ
Ու ամենքին ձեռքն իր մեկնեց, հանց վաղեմի մի մուրացկան:
Եվ բոլորն էլ կարեկցաբար տալիս էին ողորմություն, բայց զարմացած
{{տող|370}}Իրարու մեջ հարցնում էին. «Ի՞նչ մարդ է սա, որտեղի՞ց է եկել արդյոք»:
Եվ այծարած Մելանթևը հանդես եկավ ու խոսք ասաց,
«Ինձ լսեցեք, գեղեցկափայլ վեհ թագուհու ո՜վ խոսնայրներ,
Ահավասիկ՝ ինքս տեսա օտարական այս եկվորին.
Խորածը առաջնորդեց դրան և այժմ այստեղ բերեց,
Բայց չգիտեմ ես իսկապես, թե ո՞վ է դա կամ ո՞ր ցեղից»
Ասաց այդպես, և կշտամբեց խոզարածին Անտինոոսը եպերանքով.
«Հե՜յ, խոզարա՛ծ, երևելի՛դ, ինչո՞ւ ես դու սրան այսպես քաղաք բերել.
Բավական չէ՞, որքան մեզ մոտ կան պորտաբույծ շրջմոլիկներ,
Լիրբ, ձանձրալի, խնջույքները միայն պղծող, պնակալե՜զ մուրացկաններ։
{{տող|380}}Քի՞չ է գուցե քեզ նույնիսկ այն, որ քո տիրոջ գույքն են լափում,
Եվ դու այլուստ կանչել ես նոր ու որկրամոլ գարշ մի մարդու»։
Այնժամ նրան, դու Եվմեոս, ո՜վ խոզարած, բարբառելով, այս ասացիր.
«Լավ, գեղեցիկ չխոսեցիր դու, Անտինոոս, թեպետ ազնիվ քաջն ես արանց։
Ո՞վ կուզենա այսօրինակ մի եկվորի կանչել այլուստ իր տունը հյուր.
Ո՞ւմ են կանչում մեծարելու, թե ոչ մարդկանց միշտ օգտակար,
Գուշակներին, բժիշկ մարդկանց, նավակառույց և քաջընտի՛ր վարպետներին
Եվ կամ երգով հրճվանք բերող երգակներին աստվածային։
Դրանց են միշտ հրավիրում մարդկության մեջ, երկրի վրա անծայրածիր,
Մինչ չի կանչի ոչ ոք մուրիկ, տնանկ մարդու, որպես իրեն սոսկ մի տանջանք,
{{տող|390}}Սակայն դու ես այստեղ բոլոր խոսնայրներից ավելի չար, առավել ժանտ
Ոդիսևսի ծառաների հանդեպ, և իմ, նամանավանդ,
Բայց այդ մասին ես չեմ հոգա, քանի որ դեռ կենդանի են իրենց տան մեջ
Պենելոպեն խոհեմամիտ և Տելեմաքն աստվածային»։
Այնժամ նրան իր խոսքն ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Սո՛ւս կաց, լռի՛ր և նրա հետ այդ խոսքերով դու մի վիճիր,
Ջի սովոր է Անտինոոսն խոսակցությամբ չարադաժան՝
Սարքել հուզմունք, խռովություն, այլև դրդել ուրիշներին»։
Ասաց այդպես ու թևավոր նա խոսք ուղղեց Անտինոոսին,
«Անտինոոս, հոգատար ես դու իմ մասին, հանց հայրն ազնիվ դեպ իր որդին
{{տող|400}}Եվ արդ, խոսքով, հարկադրանքով պատվիրում ես, որ այս հյուրին
Ես իմ տնից դուրս վռնդեմ, բայց քա՜վ լիցի, այդ բանն աստվածն էլ թույլ չի տա:
Դո՛ւ էլ հիմա վերցրու մի բան և տուր նրան, իսկ ես բնավ չեմ ափսոսա,
Այլ հորդորում եմ այդ անել։ Մի պատկառիր ոչ իմ մորից,
Ո՛չ էլ ստրուկ ծառաներից, որ տանը կան աստվածազարմ Ոդիսևսի։
Բայց իսկապես այդ չէ հոգսը քո սրտի մեջ. դու միտք ունես
Ինքդ մենակ աստ վայելել, իսկ ուրիշին չտա՜լ ոչինչ»։
Անտինոոսն իսկույն նրան իր խոսքն ասաց ի պատասխան.
«Ի՞նչ ասացիր, ո՜վ Տելեմաք, զայրույթի մեջ գոռոզ, անզուսպ.
Եթե բոլոր սեղեխները այժմ այնքա՜ն տան, ինչքան ես եմ տալիս ահա,
{{տող|410}}Դա այս տնից այն ժամանակ կհեռանա ու չի գա էլ երեք ամիս»։
Ասաց, վերցրեց նա սեղանի տակից աթոռն ու ցույց տվեց սպառնանքով
Ոդիսևսին. խնջույքի մեջ փայլուն ոտքերն էր նա դնում դրա վրա։
Մյուսներն այնտեղ շնորհեցին ու լցրեցին հացով, մսով պարը նրա,
Եվ Ոդիսևս, ողորմությունն այդ ստացած, ուզեց գնալ դեպի շեմքը,
Որ շուտափույթ օգտագործի տուրքն, ընծաներն աքեացոց,
Բայց կանգ առավ Անտինոոսի մոտ և նրան այս խոսքն ասաց.
«Տո՜ւր նաև դու, բարեկամս, կարծում եմ՝ դու աքեյանց մեջ վատթա՜րը չես,
Այլ լավագույնն, ու փառավոր թագավորի ես դու նման,
Ուստի և դու, ավելի շուտ, քան մյուսները, պիտ շնորհես մի փշուր հաց,
{{տող|420}}Իսկ ես անշուշտ քեզ կսկսեմ փառաբանել երկրում անեզր և ամենուր:
Երբեմն և ես մահկանացու մարդկանց մեջ տուն մի ունեի գեղեցկաշեն,
Հարուստ ու լի և երջանիկ, և ես հաճախ տալիս էի ողորմություն
Միշտ այսպիսի շրջիկներին, ով որ լիներ, ինչ կարիքով էլ ինձ դիմեր։
Ես էլ, հարկավ, ունեի բյուր ժիր ծառաներ և այն ամենը գերազանց,
Որով մարդիկ ապրում են ճոխ և կոչվում են հարստությամբ երանելի։
Զևսը սակայն, Կրոնոսյանն, ինձ կործանեց, քանզի ինքն է ամենազոր,
Եվ ինձ դրդեց, որ գող, շրջիկ մարդկանց հետ ես ճանապարհվեմ,
Գնամ, հասնեմ ես Եգիպտոս, որպեսզի անդ ես կործանվեմ։
Անդ կանգ առանք մենք նավերով, Եգիպտոսի հորդ հոսանք բերանի սոտ։
{{տող|430}}Այնտեղ իսկույն պատվիրեցի ես սիրելի համհարզներիս՝
Մնալ կողքին մեր նավերի և անվրդով ու բարեհույս հսկել դրանք,
Իսկ մյուսներին հորդորեցի՝ բարձր տեղից շուրջը դիտել, հետախուզել,
Մինչդեռ նրանք, ամբարտավան, խիզախությամբ ոգեշնչված,
Հարձակվեցին, ավերեցին եգիպտացոց դաշտն ու արոտը պերճագույն
Ու փախցըրին նրանց կանանց և անպաշտպան մանուկներին
Եվ իրենց էլ՝ տղամարդկանց, կոտորեցին։ Բարձրացավ ճի՜չ և աղաղա՜կ,
Որը գնաց, քաղաք հասավ։ Քաղաքացիք, այդ լսելով, առավոտյան,
Արշալույսին, դուրս վազեցին։ Դաշտում զնգաց սուր պղինձը հեծյալների
Եվ հետիոտն անթիվ մարդկանց։ Սակայն Զևսը շանթազվարճ՝ ընկերներիս
{{տող|440}}Մատնեց ահեղ ու խայտառակ խուճապի, չը կարողացավ թշնամու դեմ
Կանգնելոչ ոք։ Որոտացին շուրջը աղետն, արհավիրքը,
Շատ շատերը անդ մերոնցից սուր պղինձով կոտորվեցին,
Շատերին էլ գերի տարան, որ աշխատեն ստրկաբար։
Արդ, հանդիպեց այնտեղ նժդեհ Դմետորը Իասոսյան, որ Կիպրոսի
Իշխանավոր տիրակալն էր։ Ահա նրան ինձ հանձնեցին, և նա տարավ
Ինձ դեպ Կիպրոս։ Այնտեղից եմ այժմ ես եկել՝ ժանտ աղետներ կրելուց ետ»։
Նրան այնժամ Անտինոոսը, գոռգոռալով, իր խոսքն ասաց ի պատասխան.
«Ո՞ր աստվածը այստեղ բերեց ժանտախտը այս, մեր խնջույքին հանց պատուհաս,
Կորի՜ր, լպի՛րշ, այն կողմ կանգնիր, իմ սեղանից հեռու գնա,
{{տող|450}}Թե ոչ՝ դաժա՜ն մի Եգիպտոս և կամ Կիպրո՜ս դու կտեսնես այստեղ իսկույն.
Եվ որքա՜ն գարշ մուրիկ ես դու, խիստ անամոթ, ժանտ ու մախիզ.
Արդ, բոլորին ձանձըրացրիր և բոլորին արդեն այցի դու գնացիր,
Ու սրանք դեռ անմտաբար տալիս են քեզ, չեն ափսոսում գույքն օտարի։
Հեշտ է, այո՛, լավության տեղ՝ զուր բաժանելձեռքը ընկած վկայքն ուրիշի»։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց, ետ քաշվելով, նրան ասաց.
«Ավա՜ղ, բնավ կերպարանքիդ նման չէ քո դաժան հոգին.
Քո տանն անշուշտ նույնիսկ չնչին աղ չէիր տա դու աղքատին,
Երբ, ուրիշի ճոխ սեղանին այսպես բազմած, չկամեցար
Գեթ մի փշուր հաց գցել ինձ, մինչ ամեն ինչ աստ կա առատ և լիուլի՜»։
{{տող|460}}Ասաց այդպես, և զայրացավ Անտինոոսը սրտով սաստիկ.
Նա խեթ նայեց իսկույն նրան և թևավոր այս խոսքն ասաց.
«Հիմա՜ արդեն, կարծում եմ ես, դու այս տնից ետ չես գնա ողջ և առողջ,
Քանի որ ինձ, դսրովելով, վիրավորիչ խոսք ասացիր»:
Այդ ասելով` Ոդիսևսի վրա նետեց աթոռակն իր
Եվ աջ ուսին նրա զարկեց, թիկունքից վեր, բայց դիմացավ նա հանց մի ժայռ
Պի՜նդ, անդեդև տեղն իր կանգնած, չսասանեց նրան հարվածն Անտինոոսի:
Նա գլուխն իր շարժեց անխոս և մտածեց ժանտ վրեժի մասին միայն,
Ապա կրկին դարձավ, գնաց դեպի շեմքը, նստեց այնտեղ.
Լիքը պարկը դրեց կողքին և խոսք ուղղեց խոսնայրներին.
{{տող|470}}«Արդ, ի՜նձ լսեք, մեծահռչակ, վեհ թագուհու դուք խոսնայրներ,
Ես ձեզ կասեմ, ինչ որ սիրտն է իմ կրծքի տակ ներշնչում ինձ։
Հոգին բնավ չի վշտանա և ափսոսանք նա չի զգա,
Երբ որ մարդուն հարվածում են մարտակռվում՝ իր գույքերը պաշտպանելիս,
Հանուն ճերմակ ոչխարների կամ կորեղջյուր իր եզների։
Մինչդեռ զարկեց ինձ Անտինոոսն հանուն թշվա՜ռ և նզովյալ որովայնի,
Որը մարդկանց միշտ բերում է բյուր-բյուրավոր վիշտ ու փորձանք,
Բայց եթե կա՜ն նաև մուրիկ մարդկանց համար էրինիսներ ու աստվածներ,
Թող մահ-օրհասն Անտինոոսին շուտո՜վ հասնի, նախքան նրա ամուսնանալն»:
Այնժամ նրան կրկին ասաց Եվպիթածին Անտինոոսը.
{{տող|480}}«Տեղդ նստիր ու կեր հանգիստ, օտարական, կամ դուրս կորիր շուտ այստեղից,
Թե ոչ՝ ծառայք, ամբարտավան խոսքիդ համար, տնից քեզ դուրս կշպրտեն
Եվ քա՜րշ կտան՝ ձեռքից, ոտքից քեզ բռնելով, և ողջ մարմնով կջախջախվե՜ս»։
Ասաց այդպես, բայց մյուս բոլոր ամբարտավան սեղեխները խիստ զայրացան.
Այսպես էին խոսում ոմանք երիտասարդ խոսնայրներից.
«Հարվածելով թշվառագույն այս շրջիկին՝ վատ վարվեցիր, Անտինոոս,
Կկործանվե՜ս, թե սա մեկն է աստվածներից երկնաբնակ,
Քանզի հաճախ անմահները, նմանվելով շրջիկներին օտարազգի,
Ծեր կամ ջահել մարդու տեսքով ման են գալիս քաղաքներում,
Որ իմանան, թե մարդկանցից ո՞վ է նպերտ, ո՞վ է խոհեմ, բարեհոգի»։
{{տող|490}}Այդպես էին խոսում բոլոր սեղեխները, բայց Անտինոսն անտեսեց այդ,
Մինչ մեծ վիշտն էր կրծում սիրտը Տելեմաքի՝ իր հոր ստացած զարկի համար,
Բայց չթափեց գետնի վրա նա իր աչքից արտասուքի ոչ մի կաթիլ,
Այլ գլուխն իր անխոս շարժեց՝ մտածելով ժանտ վրեժի մասին միայն։
Երբ որ լսեց խոհեմամիտ Պենելոպեն, որ ծեծված է իր հարկի տակ
Հյուր եկվորն այդ օտարական, բացականչեց և խոսք ասաց ծառաներին.
«Ա՜խ, երանի՜ հենց քեզ այդպես զարկեր հզոր Ապոլլոնը աղեղնափառ»։
Նրան իսկույն ի պատասխան իր խոսքն ասաց կին-տնօրեն Եվրինոմեն
«Եթե մեզնից կախված լիներ կատարումը մեր փափագի կամ անեծքի,
Ապա ոչ ոք էլ սրանցից չէր ապրի մինչ Արշալույսը ոսկեաթոռ»:
{{տող|500}}Եվ բարբառեց ու խոսք ասաց նրան նորից խոհեմամիտ Պենելոպեն
«Մայրիկ, դրանք բոլորեքյան ատելի են և ոճրագործ ու դավադիր,
Եվ մանավանդ՝ Անտինոոսն է չարադաժան, ինչպես սև մահն անագորույն։
Չարբախտ ու հեգ մի մուրիկ՝ նա շրջում է այժմ ամենուր ու տնից տուն
Եվ, ստիպված իր կարիքից, աղերսում է մարդկանց մեջ նա ողորմություն։
Բոլորն այստեղ շնորհել են մի-մի պատառ և լի լցրել են պարկը իր,
Իսկ դա աթոռն է շպրտել և զուր զարկել նրա ուսին աջակողմյան»։
Այդպես խոսում էր նա, նստած իր սենյակում, ստրուկ կանանց հետ միասին,
Իսկ Ոդիսևսն աստվածազարմ վայելում էր իր հավաքած ուտեստն այնտեղ։
Այնժամ կանչեց Պենելոպեն խոզարածին աստվածային և այս ասաց.
{{տող|510}}«Գնա շուտով, ո՜վ Եվմեոս աստվածային, և պատվիրիր այն շրջիկին օտարական՝
Թող գա ինձ մոտ, որ նրա հետ ես աստ խոսեմ, հարցմունք անեմ.
Գուցե իրոք լսել է նա բազմահմուտ Ոդիսևսի մասին մի բան
Կամ տեսել է գուցե աչքով, քանզի կարծես բազմաթափառ մի մարդ է դա»։
Եվ դու այնժամ, խոզարածդ, ո՜վ Եվմեոս, խոսք խոսեցիր ի պատասխան.
«Ո՜հ, թագուհիս, եթե, իրավ, անդ լռեին աքեացիք,
Եվ պատմությունն իր նա պատմեր, մեծ հիացմունք պիտի ազդեր նա քո սրտին.
Երեք գիշեր ինձ մոտ էր նա, և երեք օր իմ խրճիթում ես պահեցի,
Քանզի, նավից փախուստ տալով, ինձ մոտ եկավ նա նախապես,
Բայց չավարտեց նա իր կրած աղետների պատմությունը։
{{տող|520}}Ինչպես հաճախ աստվածային, ոգևորված երգիչի երգն է լսում մարդ,
Որ հնչում է մարդկանց սրտին երգն ու նվագը մեծասքանչ,
Եվ լսում են նրան անվերջ, վախենալով, որ չընդհատի երգն իր հանկարծ,
Այդպես էլ սա, տանն իմ բազմած, որ հիացմունք պատճառեց ինձ։
Արդ նա հայտնեց, որ իբրև թե իր հայրական հյուրն է եղել Ոդիսևսը,
Իսկ ինքն, իրավ, բնակիչ է Կրետե կղզու, որտեղ ապրում էր Մինոսը:
Այնտեղից է նա դուրս եկել, այստեղ հասել՝ կրելով բյուր աղետ ու ցավ,
Եվ պնդում է, համոզելով, որ լսել է Ոդիսևսի մասին նույնպես,
Իբրև թե նա կենդանի է, թեսպրոտացոց բերրի երկրում է մերձակա
Եվ գալիս է ու բերում է նա բազմաբյուր գանձ և գույքեր դեպի իր տուն»։
{{տող|530}}Նրան իսկույն իր խոսքն ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Գնա՛, կանչի՛ր, որ ինքն անձամբ ինձ դեմ առ դեմ այդ պատմելու շո՜ւտ այստեղ գա,
Իսկ խոսնայրներն այնտեղ, դռան ետև, նստած և կամ տան մեջ թող դեռ հրճվեն,
Քանզի նրանց հոգին միայն զվարճանքի է ընդունակ,
Մինչ գույքն իրենց, հացն ու գինին քաղցրանուշիկ գտնվում են իրենց տան մեջ՝
Անմատչելի և անվնաս, իսկ տնեցիք վայելում են դրանք չափով:
Սակայն այստեղ, իմ տունը միշտ նրանք գալիս են անդադար ու ամեն օր,
Փողոտում են անվերջ եզներ ու ոչխարներ, նաև այծերը պարարուն,
Խնջույքներ են աստ կատարում, քաղցր ու փայլուն գինին ըմպում խելացնոր:
Եվ ամեն ինչ փչանում է, և ամեն բան լափլփո՜ւմ են այժմ անխնա.
{{տող|540}}Չկա տերը՝ Ոդիսևսը, որ դուրս վանի նա իր տնից ժանտախտը այդ:
Ա՜խ, եթե այժմ գար Ոդիսևսն, վերադառնար նա իր երկիրը հայրենի,
Իր որդու հետ նա միասին այդ մարդկանցից կառնե՜ր վրեժն այս բռնության»։
Ասաց այդպես, և այդ պահին Տելեմաքոսը բարձրաձայն անդ փռըշտաց,
Եվ տունն ամբողջ թունդ որոտաց: Իսկույն ևեթ Պենելոպեն ուրախ ժպտաց,
Ապա դիմեց նա Եվմեոս խոզարածին և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Գնա՛ շուտով, ո՜վ Եվմեոս, կանչիր, թող գա շրջիկը այն օտարական.
Տես, փոըշտաց արդեն որդիս, որպես նշան՝ թե ճշմարիտ էր խոսքը իմ,
Եվ անկասկած գլուխ կգա մահ-տարաժամն այս անիրավ սեղեխների,
Ու նրանցից այնժամ ոչ ոք չի խուսափի օրհասից իր չարաբաստիկ:
{{տող|550}}Քեզ ես կասեմ և այլ մի բան, և քո սրտում պահիր դու այն.
Եթե իրավ ես իմանամ, որ ճշմարիտն է ինձ պատմում այդ շրջիկն իրոք,
Կհագցնեմ նրան բաճկոն և պատմուճան, հագուստեղեն մի պերճափայլ»։
Ասաց այդպես, և խոզարածն, այդ լսելով, շուտ դուրս եկավ, գնաց իսկույն
Ու, կանգնելով անդ, առընթեր, խոսքերն ասաց այս թևավոր.
«Օտարական դու հայր շրջիկ, կանչում է քեզ խոհեմամիտ Պենելոպեն՝
Տելեմաքի մայրը վսեմ, նրա սիրտը այժմ փափագում է, ապաքեն,
Իր ամուսնու մասին հարցնել, թեպետ խորունկ վշտացած է նա դառնադառն։
Իսկ երբ որ նա ճիշտ իմանա, որ դու նրան ճշմարիտն ես պատմում իրոք,
Բաճկոն, լոդիկ կհագցնի, որոնց կարիքն զգում ես դու ամենից շա՜տ,
{{տող|560}}Սակայն հացը կհայթայթես դու մարդկանց մեջ, հանց մուրացկան,
Եվ ամեն մարդ, որքան ինքը այդ ցանկանա, մի բան կտա ու չի մերժի»։
Պատասխանեց այնժամ նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային.
«Ո՜վ Եվմեոս, պատրաստ եմ ես ճշմարիտը և ամեն բան պատմել նրան,
Իկարիոսի խոհեմամիտ Պենելոպե վեհ դստրիկին, քանզի գիտեմ
Հաստատապես նրա մասին, տանջանքն ու վիշտը կրել ենք մենք միասին։
Սակայն սաստիկ երկյուղած եմ, վախենում եմ նրա դաժան խոսնայրներից,
Որոնց ահեղ մոլեգնությունը հասել է մինչև երկինք երկաթակերտ:
Չէ՞ որ հենց նոր քաջն այդ անզուսպ ինձ, այս տան մեջ մեղմ քայլելիս,
Երբ ոչ ոքի ոչ մի վատ բան չէի արել, հարված հասցրեց խիստ ցավալի,
{{տող|570}}Եվ ինձ ոչ ոք չպաշտպանեց, ոչ Տելեմաքն, ոչ մեկնումեկն ուրիշներից,
Ուստի հիմա դու համոզիր, որ իր տանը Պենելոպեն դեռ սպասի,
Թեպետև խիստ փափագում է, մինչև արևը մայր մտնի:
Այն ժամանակ իր ամուսնու վերադարձի մասին թող ինձ հարցում անի,
Բայց նստեցնի կրակի մոտ, քանզի հագուստն է իմ վատթար:
Այդ նաև դու շատ լավ գիտես, որովհետև քեզ մոտ եկա ես նախապես»։
Ասաց այդպես, այդ լսելով՝ խոզարածը վերադարձավ,
Մինչդեռ նրան, երբ շեմքը դեռ նա չէր անցել, Պենելոպեն հարցրեց իսկույն.
«Ինչո՞ւ չեկավ, ո՞վ Եվմեոս, որտե՞ղ է նա, գուցե մերժում է շրջիկն ինձ,
Գուցե իրոք վախենում է մեկնումեկից, կամ գուցե նա, իբր անծանոթ,
{{տող|580}}Ամաչում է անցնել տանմեջ, մինչդեռ վատ է, երբ որ մուրիկն է ամաչկոտ»։
Ո՜վ Եվմեոս դու խոզարած, այնժամ նրան այս ասացիր ի պատասխան.
«Նա խելացի խոսք ինձ ասաց, և նրա տեղ մեկ ուրիշը նույնը կասեր.
Խույս է տալիս նա դժնաբարք, ամբարտավան սեղեխներից
Ու խնդրում է, որ սպասես, մինչև արևը մայր մտնի։
Եվ քեզ համար էլ, թագուհիս, շատ ավելի լավ կլինի,
Եթե մենակ շրջիկի հետ խոսքդ խոսես, նրան լսես»։
Նրան կրկին իր խոսքն ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Այո, սխալ չի մտածում շրջիկը այդ, ով որ էլ նա իրոք լինի,
Մինչ մարդկանց մեջ մահկանացու մեկը չկա, որ նմանվի այդ անօրեն,
{{տող|590}}Ամբարտավան սեղեխներին, որ չափազանց ոճրագործ են և դավադիր»:
Ասաց այդպես, իսկ խոզարածն աստվածային արագապես,
Երբ ամեն բան պատմեց նրան, գնաց, խառնվեց խոսնայրների խուռն ամբոխին։
Անդ, գլուխն իր Տելեմաքի կողմը թեքած, որ ուրիշներն այդ չլսեն,
Նրան այսպես նա բարբառեց ու թևավոր այս խոսքն ասաց.
«Ո՜հ, սիրելիս, ես գնում եմ, որ պահպանեմ խոզերն այնտեղ,
Նաև գույքը մեր երկուսիս, իսկ դու եղիր ամեն բանին աստ հոգատար:
Զգո՜ւյշ եղիր, քեզ լա՜վ պահիր, որ չտուժես, քանզի այստեղ աքեացիք
Մտածում են և հորինում շատ դավանքներ, անօրեն գործ ու ոճիրներ,
Թող կործանի Զևսը նրանց, նախքան նրանք ժանտ աղետներ մեզ պատճառեն։
{{տող|600}}Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Հենց այդպես էլ պետք է լինի, բայց դու ընթրի՛ր և ընթրիքից հետո գնա,
Իսկ առավոտը, շուտափույթ, դու պետք է գաս և սրբազան զոհեր բերես,
Մինչ այլ գործերը այստեղի կհոգանք ես և աստվածները երկնային»:
Ասաց այդպես, և խոզարածն իսկույն բազմեց ողորկագույն անդ բազմոցին,
Ապա կերավ ու լիառատ կերուխումով հագուրդ տվեց նա իր սրտին
Ու վեր կացավ, դեպի խոզերն հապճեպ գնաց՝ անդ թողնելով լայն բակն ու տունն՝
Լցված բազում խնջույք անող, անվերջ հրճվող մարդկանցով ցոփ ու շամբշագույն,
Ուր թնդում էր նվագ ու պար մինչև մթին, ուշ երեկո։
</poem>
== Երգ տասնութերորդ։ Ոդիսևսի և Իրոսի բռնցքամարտը ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Այնժամ եկավ համազգային մուրացկանը, որը մուրում էր մշտապես
Քաղաքի մեջ Իթակեի։ Հռչակված էր նա իր անկուշտ որովայնով,
Անվերջ ուտում ու խմում էր, հանց որկրամոլ, և նա չուներ ուժ ու կորով,
Բայց տեսք ուներ աչքի ընկնող, մեծամարմին և հաղթանդամ:
Արնեոս էր իր անունը, գերամեծար մայրը այդպես կոչեց նրան
Ծնված պահին, սակայն Իրոս էին կանչում պատանիներն առհասարակ:
Գործ էր անում նա բանբերի՝ կատարելով պատվերները շատ շատերի:
Այնտեղ եկավ նա, ահա, ու Ոդիսևսին արտաքսում էր յուր իսկ տնից:
Արդ, կշտամբեց նրան նա խիստ ու թևավոր այս խոսքն ասաց.
{{տող|10}}«Ծերո՜ւկ, կորի՛ր դու այստեղից, որ քարշ չտան քեզ՝ բռնելով քո ոտքերից։
Մտակո՜ւյր ես, չե՞ս նկատում, տե՛ս, աչքով են արդեն անում բոլորը ինձ,
Որ քարշ տալով դուրս գցեմ քեզ, ամաչում եմ ես այդ անել։
Վեր կաց, կորի՜ր, որ աստ մեր մեջ զուր չծագի կռիվ ու կագ»։
Խեթ նայելով՝ նրան իսկույն իր խոսքն ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Բարեկա՜մս, քեզ վատ մի բան ես չեմ արել կամ վատ մի խոսք չեմ ասել քեզ.
Չեմ նախանձում ես քեզ բնավ, մույր հավաքիր, թեկուզ անբավ,
Մինչդեռ այստեղ, այս շեմքի մոտ, երկուսովս էլ տեղավորվել կարող ենք մենք:
Կարիք չկա ուրիշներին նախանձելու, և դո՛ւ, կարծեմ, ինչպես և ես,
Մուրացկան ես. հարստության բախտն աստվածներն են լոկ տալիս:
{{տող|20}}Զուր ես լեզվիդ դու զո՜ռ տալիս, կռվի՜ կանչում, քենն իմ իզուր
մի՛ բորբոքիր,
Թե ոչ՝ արյամբ, թեպետ ծեր եմ, կը ոռոգեմ շրթունքներդ ու կուրծքդ լայն,
Եվ ես եգուց այս շեմքի մոտ ինձ ապահով, հանգիստ կզգամ,
Իսկ դու, կարծեմ, Լաերտածին Ոդիսևսի տանը, այստեղ,
Չես հանդգնի այլևս լինել ու երևալ մի անգամ էլ»:
Այնժամ իսկույն Իրոս մուրիկը, զայրացած, պատասխանեց և խոսք ասաց.
«Ավա՜ղ, տեսե՛ք, որքա՜ն կտրուկ այստեղ հաչում, բարբաջում է որկրամոլն այս,
Մի բորբոքված պառավի պես, բայց սպասի՛ր, զայրույթ ու քեն ցույց կտամ քեզ,
Տե՛ս, կզարկեմ զույգ բռունցքով և կջարդեմ ատամներդ բերանիդ մեջ
Ու կթափեմ գետնի վրա, ինչպես ջարդում են ատամներն արտն աղարտող մի լիրբ խոզի:
{{տող|30}}Դեհ շո՜ւտ, ծերուկ, գոտեպնդվի՛ր, որ բոլորը մեր մենամարտն այստեղ տեսնեն,
Թե ինչպե՜ս դու պիտի կռվես քեզնից ջահել մի մարդու հետ»։
Այդպես, հղկված այն շեմքի մոտ ու բարձրակերտ դռան առաջ,
Գժտվում էին նրանք հուժկու և կատաղի ու իրար հետ վիճում սաստիկ,
Մինչ կորովի Անտինոոսի զորությունը անտես չարեց հանգամանքն այդ.
Ուրախացավ նա չափազանց և փութապես այսպես ասաց խոսնայրներին.
«Սիրելինե՜ր, առաջ երբե՜ք չէր պատահել մի այսպիսի գործ բացահայտ,
Նայե՛ք, տեսե՛ք, թե որպիսի՜ զվարճանք են աստվածները առաքել մեզ.
Ահա գժտվում և կռվում են իրարու հետ օտարականն ու Իրոսը.
Լավ ծեծկռտոց պիտի տեսնենք։ Եկե՛ք դրանց այստեղ մի լավ մենք գրգռենք»։
{{տող|40}}Ասաց այդպես, և վեր կացան բոլորեքյան ու անհապաղ
Հավաքվեցին շուրջը կռվող ցնցոտավոր մուրիկների։
Այն ժամանակ նրանց դիմեց և խոսք ասաց Անտինոոսը Եվպիթածին,
«Ակա՜նջ դրեք և լավ լսեք, ինչ որ կասեմ, ո՜վ խոսնայրներ հզորազոր.
Այժմ այծի փորոտիքը՝ արյունախառն ու ճարպապատ,
Մենք դրել ենք կրակի մեջ, որ մեզ հիմա սարքենք ընթրիք փարթամաճոխ:
Արդ, սրանցից ով այժմ հաղթի և հանդես գա իբրև հզոր հաղթանակող,
Թող մոտենա և ընդերքից, որն ուզենա, վերցնի իրեն, հանց մրցանակ,
Այսուհետ էլ թող միշտ լինի նա մասնակից մեր խնջույքին, իսկ մյուս անտուն
Մուրացկանին մենք թույլ չենք տա, որ այստեղ գա և աղերսի ողորմություն»։
{{տող|50}}Ասաց այդպես, և խորհուրդն այդ նրանք բոլորն հավանեցին։
Մինչ Ոդիսևսն ամենիմաց, իր նենգությունը թաքցնելով, այս խոսքն ասաց.
«Ո՜հ, սիրելի մեծամեծներ, մի՞թե կարող է այս ջահել խիզախի հետ
Թշվառագույն և տարաբախտ, տանջված ծերուկ մարդը մրցել,
Բայց չարագործ որովայնն իմ ստիպում է հոժար լինել ծեծկռտուքի:
Սակայն հիմա գեթ երդվեցեք դուք երդումով ամենազոր,
Որ ձեզանից ոչ ոք, ձեռքով իր զորավոր, իբրև պաշտպան Իրոսին վես,
Ինձ անարդար չի հարվածի. առանց այդ էլ ինձ կհաղթի նա քաջաբար»:
Այդպես ասաց, ու երդվեցին նրանք բոլորն, ինչպես որ ինքն այդ պահանջեց:
Երբ որ նրանք անդ երդվեցին և երդումը կատարեցին արդարացի,
{{տող|60}}Հանդես եկավ զորությունը Տելեմաքի ու նրանց դեմ այսպես խոսեց.
«Եթե քո սիրտն և քո հոգին, օտարակա՛ն, քաջախիզախ դրդում են քեզ,
Կռվիր հուժկու և ոչ ոքից աքեյանց մեջ մի՛ վախենար.
Ով ձեռք տա քեզ, աստ նրա դեմ կռվով բոլորը դուրս կը գան։
Հյուրընկալը ես եմ այստեղ, ու իմ խոսքին համաձայն են և փառահեղ
Զույգ իշխաններն՝ Անտինոոսն ու Եվրամաքը, այդ հերոսները իմաստուն»։
Ասաց այդպես, և բոլորը հավանեցին։ Գոտեպնդվեց Ոդիսևսը,
Նա իր մեջքին կապեց գոտին՝ ամրացնելով իր ցնցոտին
Եվ փութապես հայտնաբերեց իր ազդրերը հաղթ, գեղեցիկ,
Ուսերը լայն ու թիկնավետ, կուրծքը ուժեղ և բազուկները քաջամուր:
{{տող|70}}Աթենասը, մոտիկ կանգնած, բազմապատկեց շուքն ու շնորհքն ազգապետի,
Իսկ սեղեխներն ամբարտավան խիստ ապշեցին, զմայլվեցին.
Տեսնելով այդ՝ ամեն մեկը այս խոսքն ասաց հարևանին իր մոտ նստած.
«Իրոսն իսկույն կկործանվի իր իսկ նյութած այս կռվի մեջ.
Ցնցոտիի տակից ծերուկն որքա՜ն ամուր ազդրեր հանեց»։
Այդ ասացին, մինչ ահն ընկավ Իրոսի ջանն, և զարզանդը տիրեց սրտին,
Բայց բռնեցին ծառաները և ակամա, գոտին կապած մոտ բերեցին։
Սարսափած էր, դողդողում էր ահից նրա մարմինն ամբողջ,
Եվ Անտինոոսն անվամբ կոչեց ու կշտամբեց, այս խոսքն ասաց գուգոռալով.
«Լա՜վ է, եթե գետի՜ն մտնես կամ թե սատկես, ո՜վ սնապարծ դու պորտաբույծ.
{{տող|80}}Ո՜հ, գեթ բնավ չծնվեիր, երբ դողում ես դու ահաբեկ ու վախենում ես, անամոթ,
Ձախորդությամբ խիստ վշտահար և ալևոր այս խեղճ մարդուց,
Բայց տե՜ս. ես քեզ մի խոսք կասեմ, և դա անշուշտ կկատարվի:
Եթե նա քեզ հաղթի հիմա և ավելի քաջ ու հզոր հանդիսանա,
Ես անհապաղ քեզ կգցեմ սև նավի մեջ և կուղարկեմ դեպ Էպիրոս,
Դեպ Էքետոս Ժանտ թագավորն, որը մարդկանց չար կործանիչն է ահավոր.
Քո ականջներն, այլև քիթդ կկտրատի նա անողոք, սուր պղինձով,
Իսկ ամոթանքդ կպոկի և այն հում-հում շներին կեր նա կնետի»։
Ասաց այդպես, է՛լ ավելի ողջ մարմընով նա դողդողաց։
Արդ, բերեցին նրան մեջտեղ, ու երկուսն էլ վեր բարձրացրին ձեռքերն իրենց,
{{տող|90}}Եվ մտածեց այդ ժամանակ բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային.
Արդյո՞ք զարկել ու տապալել, որ նույնհետայն աստ իր հոգին ն ավանդի,
Թե՞ թույլ զարկել և միմիայն գետնածավալ փռել գետին»։
Ահավասիկ նրան, այդպես մտածելիս, շատ ավելի բարվոք թվաց՝
Թեթև զարկել, որ իր մասին աքեացիք չհարուցեն զուր կասկածանք։
Երբ որ պատրաստ կանգնած էին, նախ Իրոսը զարկեց նրա աջ ուսին,
Մինչ Ոդիսևսն հուժկու զարկեց նրա վզին՝ ականջի տակ։
Խորտակվեցին ներքուստ ոսկորքն, և բերանից ժայթքեց իսկույն կարմիր արյունն.
Նա բղավեց ու վայր ընկավանդ փոշու մեջ, ատամներն իր կրճտացին,
Իսկ ոտքերով հողը թակեց, և դյուցազուն խոնարները,
{{տող|100}}Ձեռքերը հաղթ վեր կարկառած, հըռհռացի՜ն և ծիծաղից անդ թուլացան,
Իսկ Ոդիսևսն, ոտքից բռնած, դռան մոտից քաշեց, տարավ բակի միջով
Եվ դուրս հանեց տան դարպասից ու անդ նրան հենեց բակի ցանկապատին.
Արագապես վերցրեց, դրեց նա նրա ձեռքը գավազան,
Հետո դարձավ ու բարձրաձայն այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Դու այսուհետ նստիր այստեղ և շներին ու խոզերին վանիր միայն:
Արդ, լինելով ինքդ թշվառ, քեզ չհաշտես մուրիկ մարդկանց գլխին արքա,
Թե ոչ՝ գլխիդ ավելի մեծ փորձանք, աղետ թերևս գա»։
Այդպես ասաց, ուսին գցեց իսկույն իր պարկը զազրելի ու անվայել,
Խիստ ծակոտկեն, որ կախված էր ծայրին ոլոր մի չվանի
{{տող|110}}Եվ շուտափույթ գնաց նստեց նորից շեմքին։ Անդ ներս եկան և սեղեխներն,
Որոնք նրան ուրախալի ողջունեցին, ապա այսպես բարբառեցին.
«Քեզ, ով եկվոր, թող տան Զևսը և այլ անմահ աստվածները երկնաբնակ
Այն, ինչ որ դու ամենից շատ կփափագես, ինչ քո սրտին հաճո է միշտ:
Էլ այս անկուշտ որկրամոլը չի հանդգնի մեր քաղաքում շրջել անվերջ,
Սրան Էպիրոս կուղարկենք, դեպ Էքետոս ժանտ թագավորն,
Որը բոլոր մահկանացու մարդկանց համար չար կործանիչ է ահավոր»։
Այդպես նրանք անդ ասացին, ուրախացավ Ոդիսևսը աստվածային,
Մինչ Անտիոոսն այնժամ դրեց նրա առաջ ախոնդանքի մի մեծ բաժին՝
Արյունախառն ու ճարպապատ, իսկ Ամփինոմը փութապես
{{տող|120}}Պերճ զամբյուղի միջից վերցրեց, նրան տվեց ամբողջապես երկու հատ հաց
Ու, մեկնելով ոսկի բաժակը դեպի նա, ողջույնի խոսք բարձր ասաց.
«Ողջո՛ւյն, հայրի՜կ օտարական, խնդա սրտանց, քեզ կցանկամ երջանիկ կյանք,
Թեպետ և այժմ դու կրում ես բյուրաբազում վիշտ ու փորձանք»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ով Ամփինոմ, դու գերազանց ես ինձ թվում իմաստությամբ,
Ինչպես նաև քո հայրն էր միշտ՝ վեհ Նիսոսը Դուլիքոնցի.
Լսել եմ ես նրա վսեմ փառքի մասին, հարուստ էր նա և բարեմիտ,
Ասում են՝ դու նրա որդին ես, իրավի, և նման ես նրան իրոք,
Ուստի ահա դիմում եմ քեզ. ինձ լավ լսիր և մտածիր ինքդ քո մեջ։
{{տող|130}}Իրավ, բոլոր էակներից, որոնք շնչում և շարժվում են երկրի վրա,
Մարդնէ միայն ամենից շատ ողորմելի, թշվառագույն,
Եվ քանի դեռ աստվածները շնորհում են նրա կորով, կյանք երջանիկ,
Չի մտածում նա, որ հետո կրելու է նաև տանջանք ու պատուհաս:
Իսկ երբ տալիս են աստվածներն արդեն փորձանք և աղետներ չարաբաստիկ,
Այդ կրում է նա ակամա և փորձանքը չի հանդուրժում նա անվրդով:
Այո, այդ է սիրտն ու հոգին մահկանացու բոլոր մարդկանց,
Նրան այդպես է ստեղծել Հայրը մարդկանց, այն անմահ աստվածների:
Երբեմն և ես մարդկության մեջ հարուստ էի ու երջանիկ.
Բայց իմ ուժով, այլև իմ հոր իշխանությամբ ես կուրացած,
{{տող|140}}Եղբայրներիս վրա վստահ, շա՜տ շատ գործեր կատարեցի ես անօրեն:
Բայց չպետք է մարդը լինի կյանքում դաժան կամ ամբարիշտ ու դժնաբարք,
Այլ պարգևներն, որ տալիս են աստվածները, պիտ վայելի լուռ և հոժար,
Բայց ոչ այնպես, ինչպես ահա խոսնայրներն են աստ դավադիր և դժնդակ,
Որ անօրեն վատնում են այժմ գույքն ուրիշի, նրա կնոջը անարգում,
Այն դյուցազնի, որը, կարծեմ, հայրենիքից և մարդկանցից իր սիրելի
Հեռու այլևս չի մնա, այլ մոտ է նա և պիտի գա։ Թող տա՜ աստված,
Որ դու շուտով քո տուն գնաս ու աստ նրան չհանդիպես,
Երբ ետ դառնա նա իր երկիրն հայրենավանդ և տունը գա իր սիրատենչ,
Քանզի, գիտեմ, գործն այդ առանց հորդ արյունի չի վերջանա,
{{տող|150}}Երբ որ մաքրի իր հաշիվը խոսնայրների հետ նա այստեղ, իր հարկի տակ»:
Ասաց այդպես, հեղում արեց, ապա խմեց քաղցր գինին այն մեղրանուշ
Եվ փութապես նա բաժակը վերադարձրեց, ձեռքը դրեց ազգավարի։
Մինչ Ամփինոմն անցավ տան մեջ, սիրտն էր նրա սաստիկ տխուր և չարագույժ,
Նա գլխիկոր տատանվում էր, քանզի հոգով արդեն զգաց գալիք աղետը ահավոր,
Բայց օրհասից խույս չտվեց. նրան արդեն կաշկանդել էր Աթենասը,
Որ անխուսափ պիտ կործանվի նա հաղթ ձեռքով և նիզակով Տելեմաքի:
Նա ետ եկավ, բազմեց ապա այն բազմոցին, որտեղից նա վեր էր կացել։
Մինչ Աթենասն՝ աստվածուհին պայծառաչյա, այն ժամանակ
Միտք ներշնչեց Իկարիոսի դստեր սրտին, խոհեմամիտ Պենելոպին՝
{{տող|160}}Գալ, երևալ խոսնայրներին, որ առավել անդ բորբոքի սիրտը նրանց,
Եվ որպեսզի իրեն հարգեն ու մեծարեն էլ ավելի ու գերազանց,
Քան թե առաջ իր սիրելի ամուսինը և զավակն իր։
Արդ, նա ժպտաց անմտաբար և շուտափույթ այս խոսքն ասաց.
«Եվրինոմե, փափագում է սիրտս հիմա (այդ կարոտը առաջ չկար),
Գնալ այնտեղ և երևալ սեղեխներին, թեպետ նրանց ատում եմ ես,
Եվ իմ որդուն անդ խոսք ասել, որ պիտանի նրան լինի և օգտակար:
Թող մտերիմ ու շատ մոտիկ նա չդառնա խոսնայրներին ամբարտավան,
Քանզի նրանք խոսում են լավ, բայց սրտի մեջ մտքեր ունեն չարադավ»:
Պատասխանեց այնժամ նրան Եվրինոմե տանտիրուհին.
{{տող|170}}«Օրինավո՜ր խոսք ասացիր դու, իմ զավակ, ճիշտ ասացիր և համոզիչ.
Գնա, ասա ասելիքդ անդ քո որդուն և մի ծածկիր բնավ ոչինչ,
Բայց նախ պետք է դու լվանաս քո մարմինը և լավ օծես այտերը քո,
Իսկ առանց այդ դու չգնաս, քանզի դեմքդ արտասուքով է ոռոգված,
Լա՜վ չէ անվերջ լալ ու ջայլել կականալիր և անդադար արցունք թափել։
Իսկ քո որդուն այդ հասակում, որի համար անմահներին աղերսեցիր,
Ահավասիկ տեսնում եմ ես՝ նա չափահաս է այժմ արդեն»։
Նրան նորից իր խոսքն ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Եվրինոմե, դու ինձ այդպես մի համոզիր, շատ ես թեպետ դու հոգատար,
Որ մարմինն իմ ես լվանամ, այլև օծվեմ անուշաբույր.
{{տող|180}}Պերճությունն իմ կործանեցին աստվածները Օլիմպակյաց
Այն օրվանից, երբ կորակոր նավի վրա նա լող տվեց ու հեռացավ:
Բայց պատվիրիր, որ ինձ հետ գան Ավտոնոեն, Հիպպոդամիան,
Որպեսզի անդ ապարանքում իմ առջևում կամ իմ կողքին կանգնած լինեն,
Քանզի ամոթ է ինձ համար. տղամարդկանց առաջ մենակ դուրս չեմ գա ես»:
Ասաց այդպես, և դուրս գնաց պառավն իսկույն այդ սենյակից իր թագուհու,
Որպեսզի շուտ հայտնի կանանց և հորդորի, որ գան հապճեպ։
Մինչդեռ այլ բան անդ մտածեց Աթենասը՝ աստվածուհին պայծառաչյա,
Իկարիոսի աղջկա վրա նա քուն ցանեց մի քաղցրանուշ, և նա, թեքված
Իր մահիճին, քնեց հանկարծ, իսկ անդամներն անկողնու մեջ ողջ թուլացան:
{{տող|190}}Այնժամ նրան գեղեցկափայլ, անմահական, պերճ պարգևներ
Անդ շնորհեց աստվածուհին հրաշալի, որ հիանան աքեացիք.
Նախ նա նրա չքնաղ դեմքին քսեց վսեմ, նուրբ ամբրոսիա,
Որով միայն օծվում է միշտ պերճապսակ Ափրոդիտեն Կիթերուհի,
Երբ գնում է սիրահոժար նա վեհաշուք պարահանդեսն Քարիսների,
Ապա դարձրեց նրա կազմվածքն առույգ, լիքը, քաջահասակ և մեծաշուք.
Ճերմակագույն դարձրեց նրան, ուղիղ ինչպես փղոսկրը կոկ ու ողորկված։
Երբ գործն այդպես անդ ավարտեց, անհետացավ աստվածուհին։
Այնժամ տնից աղմկալի եկան դեպի Պենելոպեն խոհեմամիտ՝
Նաժիշտները լուսաթևիկ, մինչ քաղցրաբույր քունն հեռացավ սնդ նրանից.
{{տող|200}}Ձեռքով սրբեց նա իր այտերն և խոսքն ասաց այս բարձրաձայն.
«Ո՛հ, ի՞նչ անուշ քուն էր գրկել ինձ, թշվառիս այս տարաբախտ.
Ա՜խ, երանի՜ ինձ այժմ ևեթ մի քաղցրալից մահ շնորհեր սուրբ Արտեմիսն,
Որպեսզի ես կականալիր այս ջայլանքով չխորտակեմ միշտ իմ հոգին՝
Կործանելով կյանքս ամբողջ, մեծափափագ կարոտելով իմ ամուսնուն,
Որն աքեյանց մեջ գերհռչակ էր քաջությամբ ամեն տեսակ և իմաստուն»։
Այդ ասելով՝ շուտ դուրս եկավ նա վերնատան շողշողենի իր սենյակից,
Բայց ոչ մենակ, քանզի նրան հետևեցին երկու նաժիշտ սպասուհի։
Դեպ խոսնայրները գնաց նա, կանանց հրաշք այդ դիցուհին։
Գնաց, կանգնեց դրանդու մոտ ամրակառույց տան դահլիճի՝
{{տող|210}}Այտերը յուր նուրբ շղարշի գեղեցկափայլ քողով ծածկած,
Եվ կանգնեցին նրան ընթեր չքնաղագեղ նաժիշտները երկու կողմից:
Այդ տեսնելիս՝ նրանց ծնկները թուլացան, նրանք սրտով սքանչացան,
Եվ բոլորն էլ խիստ ցանկացան պառկել նրա մահիճի մեջ, հանց կողակից:
Մինչ նա դիմեց և խոսքասաց Տելեմաքին, սիրատենչիկ իր զավակին.
«Տելեմաքոս, բնավ չունես դու քո սրտում անդեդև ու խելացի միտք,
Իբրև մանուկ, դու առավել խոհուն էիր, պատշաճորեն միշտ հոգատար:
Մինչդեռ հիմա մեծ ես արդեն և հասել ես պերճ հասակին քո չափահաս։
Եթե տեսնի օտար մի մարդ վայելչակազմ քո կերպարանքն ու պերճությունն,
Անշուշտ կասի, որ զավակն ես դու երջանիկ, գերահռչակ մի դյուցազնի,
{{տող|220}}Սակայն չունես դու քո սրտում խորհուրդ արդար և ոչ էլ խելք քաջահանճար։
Ի՞նչ անօրեն գործ է արված մեր տանն, այստեղ, մեր հարկի տակ,
Ինչպե՞ս է, որ թույլ ես տվել աստ անպատվել օտար մարդուն։
Եվ ի՞նչ, ասա. չէ՞ որ եթե եկվորը այդ, գտնվելով այստեղ, մեր տանն,
Այդպես կրի դսրովանքը չար ու պատիր անպատվության,
Այդ կը բերի մարդկության մեջ քեզ քարվականք ամոթալի ու խայտառակ»։
Եվ Տելեմաքը խորիմաց պատասխանեց իր մորն իսկույն և այն ասաց.
«Մա՜յր իմ, բնավ չեմ վրդովվում ես քո արդար զայրույթի դեմ,
Բայց ես, իրավ, խոհուն եմ այժմ, հասկանում եմ լավն ու վատը
Եվ ամեն գործ, մինչդեռ առաջ մանուկ էի ես մի անփորձ:
{{տող|230}}Սակայն, հարկավ, դեռ չեմ կարող հմուտ լինել, ամեն գործում ողջախորհուրդ,
Հալածում են ինձ ամենուստ շուրջս պատած թշնամիները դժնաբարք,
Որոնք նյութում են դավանքներ, մենակ եմ ես և անպաշտպան։
Արդ, վերջացավ մենամարտը օտարական այն շրջիկի և Իրոս,
Բայց ոչ կամքով խոսնայրների հաղթանակեց շրջիկն եկվոր, որ ուժեղ էր:
Ո՜հ, երանի՜, Զևս-զգոն հայր, դուք Աթենասև Ապոլլոն,
Եվ սեղեխները մեր տան մեջ, թույլ ծնկներով և տապալված,
Ոմանք այստեղ, այս հարկի տակ, ոմանք էլ անդ, մեր բակի մեջ,
Ջախջախվելով այնպես՝ անվերջ օրորեին գլուխն իրենց,
Ինչպես հիմա Իրոսն այնտեղ, դարպասի տակ, մեր բակի մոտ,
{{տող|240}}Նստած է թույլ ու գլխիկոր, մի հարբեցող թշվառական մարդու նման
Եվ չի կարող ոտքի վրա կանգնել անգամ, որ գեթ իր տուն վերադառնա
Կամ թե մի կերպ շարժվի, գնա, քանզի ջարդված են անդամներն իր սիրելի»:
Այսպես ահա իրարու հետ խոսում էին նրանք այնտեղ,
Մինչ Եվրիմաքն այնժամ դիմեց և խոսք ասաց Պենելոպե վեհ թագուհուն.
«Դո՜ւ, ով դստրիկ Իկարիոսի, Պենելոպե խոհեմամիտ, եթե իրոք,
Յասոնական Արգոսի մեջ աքեացիք քեզ տեսնեին ուղիղ այսպես,
Այս տունն այնժամ էլ առավել պիտ լցնեին բյուր հոմանի և քաջ խոսնայր,
Պիտ հրճվեին անդուլորեն, քանզի դու ես վե՜հն, գերազա՜նցը կանանց մեջ՝
Թե՛ պերճությամբ, թե՛ կազմվածքով քո մեծաշուք և թե՛ խելքով քաջահանճար»:
{{տող|250}}Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Եվրիմաքոս, իմ պերճությունն, իմ տեսքն ու շուքն, իմ արժանիքն
Անմահները կործանեցին, երբ դեպ Իլիոն արշավեցին արգիացիք,
Իսկ նրանց հետ գնաց նաև իմ ամուսին Ոդիսևսը։
Ավա՜ղ, եթե նա ետ դառնար և իմ կյանքը պահպաներ հաղթ ու հոգատար,
Փառքս ավելի մեծ կլիներ, և ամեն բան ավելի՜ լավ ու գեղեցիկ։
Այժմ ես անվերջ ցավի մեջ եմ, ինձ այսպիսի տանջանքի մեջ գցեց աստված։
Մինչ երբ որ նա, հեռանալիս, թողեց երկիրն իր հայրենի,
Բռնեց, սեղմեց աջ ձեռքը իմ ու բարբառեց և խոսք ասաց.
«Ա՜յ կին, բնավ ես չեմ կարծում, որ Տրոյայից ողջ ու առողջ և անվնաս
{{տող|260}}Իրոք ետ գան բոլորեքյան աքեացիք գեղասրունք,
Քանզի, ինչպես ճիշտ ասում են, հզորազոր մարտել գիտեն տրոյացիք,
Նիզակավոր մարդիկ են քաջ ու քաջավարժ նետաձիգներ՝
Արագավազ նժույգներով լավ արշավող։ Նրանք կարող են հաջողակ՝
Հեշտ որոշել զորքի ուժով ամբոխների պատերազմի ելքն ահավոր,
Ուստի և այժմ ես չգիտեմ, արդյոք աստված թույլ կտա՝ ինձ ետ դառնալ տուն,
Թե՞ պիտ կորչեմ ես Տրոյայում, իսկ դու այստեղ այս ամենը լավ խնամիր,
Հիշի՜ր միայն իմ հորն ու մորն, մեր տանն, այստեղ, նրանց հոգա և պահպանիր,
Ինչպես հիմա կամ թե նույնիսկ ավելի լավ, երբ ես քեզնից հեռու լինեմ:
Երբ որ որդին իմ մեծանա, և մեծի պես արդեն մորուք նա ունենա,
{{տող|270}}Դու կարող ես մարդու գնալ, ում ցանկանաս և հեռանալ իմ այս տնից»։
Այդպես խոսեց նա, մեկնելիս, և այժմ արդեն կատարվում է ամենը այդ։
Մոտալուտ է, կգա շուտով մութ գիշերը, կկատարվի
Անիծյալիս ամուսնությունն, որից Զևսը խլեց, ավա՜ղ, երջանիկ օրն:
Կա նաև այլ մի դաժան վիշտ, որ մաշում է միշտ իմ հոգին.
Խոսնայրները մի ժամանակ բնավ այնպես չէին վարվում, ինչպես հիմա.
Ով իր համար չքնաղագեղ և ազնվագույն կին ցանկանար
Կամ դստերը երևելի, հարուստ մարդու, խիստ մրցելով ուրիշի հետ՝
Նա բերում էր իր հետ եզներ և պարարուն հույր ոչխարներ, իբրև նվեր
Իր խնամու խրախճանքին, նա տալիս էր և ընծաներ պերճ ու վսեմ,
{{տող|280}}Եվ բնավին անպատիժ չէին կործանում ստացվածքը, գույքն ուրիշի»
Այդպես ասաց, խորունկ խնդաց աստվածազարմ Ոդիսևսը բազմահամբեր,
Զի նրանցից նա նենգաբար, ճարտար խոսքով, հմայելով նրանց հոգին
Ընծանե՜ր էր միշտ ստանում, բայց որոճում էր իր սրտում նա այլ մտքեր»։
Եվ թագուհուն այդ ժամանակ իր խոսքն ասաց Անտինոոսը Եվպիթածին,
«Դու, ով դստրիկ Իկարիոսի, Պենելոպե խոհեմամիտ,
Ընդունիր քո նվերներն այժմ, որ աքեյանք քեզ կը բերեն մեծափափագ
Անվայել է չընդունել այն ընծաները, որ տալիս են մարդիկ սրտանց,
Իսկ այստեղից այժմ այլ գործի, մեր տուն կամ այլ տեղ չենք գնա,
Մինչև չընտրես աքեյանց մեջ քեզ ամուսին, ում գերազանց դու համար»:
{{տող|290}}Այդպես ասաց Անտինոոսը, և այդ խոսքերն հավանեցին բոլորն այստեղ,
Ու ամեն մեկը անհապաղ բանբեր կանչեց, որ բերի նոր, պերճ ընծաներ:
Բերեց բանբերն Անտինոոսի գեղեցկափայլ, նկարազարդ ու երփներանգ
Մի քղամիդ, որի վրա կային ոսկի տասնևերկու շքեղ ճարմանդ,
Որ հեղուսվում, կոճկվում էին կեռիկներով գեղեցկափայլ։
Այնուհետև բերեց բանբերն Եվրիմաքի քառամանյակ մի գեղեցիկ,
Ոսկեկառույց, դեղին սաթով ընդելուզված, արևի պես շողշողենի։
Զույգ ծառաներն Եվրիդամի բերին, տվին երեք պայծառ օղեր ու գինդ՝
Հրաշակերտ, լուսանշույլ, եռականի չքնաղ հակինթ։
Եվ Պոլիկտոր քաջի որդի Պիսանդրոսի բանբեր ծառան
{{տող|300}}Վզնոց բերեց պերճապաճույճ, հանց զարդարանք մի թանկարժեք,
Նաև շքեղ այլ ընծաներ անդ բերեցին մյուս աքեյանք,
Բայց բարձրացավ դեպ վերնատուն Պենելոպեն՝ չքնաղ կինը,
Եվ նրա հետ նաժիշտները վերցրին, տարան նվերներն այդ շքեղաշուք:
Մինչ սկսեցին սեղեխները երգն ու պարերն հրապուրիչ, սրտին հաճո:
Հրճվում էին նրանք այդպես՝ սպասելով, որ գա գիշերը մթնշաղ:
Այդպես անվերջ անդ հրճվելիս՝ վրա հասավ և գիշերը սև ու մթին,
Իսկույն նրանք պատրաստեցին գավթում երեք կրակարան լուսացայտ,
Որ լույս սփռեն ապրանքին, և շարեցին դրանց շուրջը
Վաղուց արդեն լավ չորացած, սուր պղնձով նոր կտրատված վառելիք փայտ
{{տող|310}} Ու խցկեցին կրակի մեջ նաև կպրոտ մարխ ու տաշեղ։
Ոդիսևսի ստրկուհիք այնտեղ հերթով հսկում էին այդ կրակին,
Ես մոտեցավ այնժամ նրանց աստվածազարմ Ոդիսևսը ու խոսք ասաց.
«Դո՜ւք, ստրուկներ Ոդիսևսի, բացակայող թագավորի,
Գեթ դնացեք գերամեծար ձեր թագուհու սենյակն, այնտեղ,
Թել ոլորեք աղեկատով, որ գեթ այդպես ձեր տիրուհին մխիթարվի,
Կամ վերնատանն, այնտեղ նստած, ձեռքով աշխույժ գզեք, սանրեք բուրդը պես-պես:
Իսկ կրակին ես կհսկեմ՝ լույս սփռելով աստ ամենքին:
Եթե նույնիսկ այժմ ցանկանան սրանք մնալ մինչ Արշալույսը ոսկեգահ,
Հոգնածություն ես չեմ զգա, քանզի չէ՞ որ բազմահամբեր մի մարդ եմ ես»։
{{տող|320}}Ասաց այդպես, և նայեցին ստրուկները իրար դեմքի ու ժպտացին,
Սակայն նրան հայհոյական խոսքեր ասաց գեղեցկուհի Մելանթոն.
Դստրիկն էր դա Դոլիոսի, որին սակայն խնամել էր Պենելոպեն,
Սնուցել էր, հանց իր որդուն, տվել զգեստներ, զարդարանքներ,
Բայց և այնպես նա սրտագին չէր մտածում Պենելոպե տիկնոջ մասին,
Այլ սիրում էր Եվրիմաքին, նրա հետ էր սիրով կապված։
Ահավասիկ, Ոդիսևսին նա նախատեց, հայհոյական խոսքեր ասաց.
«Խելակորո՜ւյս դու հեգ մուրիկ, գուցե կորցրել ես խելքդ դու.
Ինչո՞ւ, ասա, չես գնում դու գիշերելու դարբնոցում
Կամ չես գնում դեպի պանդոկ, այլ ձավրում ես այստեղ լկտի ու բացբերան,
{{տող|330}}Հանդգնաբար, առանց վախի, խոսք ես խոսում հավաքի մեջ բյուր քաջերի։
Գուցե գինին խելքդ ցրեց, գուցե այդ է քո իսկական էությունը,
Եվ շնորհիվ դրան դու միշտ ունայնախոս բարբաջում ես այդքան անփույթ:
Հպարտացել ես գուցե դու, որ հաղթեցիր այժմ Իրոսին աղքատ ու խեղճ,
Տե՛ս, որ քո դեմ աստ չկանգնի այժմ Իրոսից շատ ավելի հզոր մի քաջ,
Որն հաղթական իր ձեռքերով կջախջախի քո գլուխն այդ անբարեհաճ
Ու քեզ տնից դուրս կգցի, քեզ, թշվառիդ՝ արյունի մեջ խիստ թաթախված»:
Խեթ նայելով նրան իսկույն՝ իր խոսքն ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Արդ, կգնամ և քո լուտանքն ես կհայտնեմ Տելեմաքին, վայրահաչ շուն,
Որ տեղնուտեղը քեզ գզի, պատառ-պատառ անի իսկույն»։
{{տող|340}}Այդպես ասաց և իր խոսքով ահաբեկեց բոլոր կանանց,
Եվ հեռացան նրանք տան մեջ, քանզի ահից նրանց ծնկները ծալվեցին։
Կարծում էին, որ մուրիկը պատմելու է այժմ ամեն ինչ ու ճշգրիտ,
Մինչ կանգնած էր կրակներին անդ առընթեր Ոդիսևսը լուռ, անքթիթ
Եվ հսկում էր հանդարտ վառվող շողշողենի այն լույսերին, իսկ իր հոգին
Ալեկոծվում էր այլ մտքով, որն անխուսափ պիտ կատարվեր:
Աթենասն էլ սեղեխներին անդ չզսպեց ամենևին
Եվ չընդհատեց լուտանքն ստոր, սրտակոտոր, որ ավելի խիստ բորբոքի
Վիշտն ու վրեժը սրտի մեջ Լաերտածին Ոդիսևսի:
Այսպես ահա անդ բարբառեց և խոսք ասաց Պոլիբոսյան Եվրիմաքոսն՝
{{տող|350}}Ոդիսևսին խիստ ծաղրելով, ու հարուցեց հըռհըռոցը ընկերների.
«Ի՜նձ լսեցեք, գերահռչակ վեհ թագուհու դուք խոսնայրներ,
Ահավասիկ, ձեզ խոսք կասեմ, որ ներշնչում է ինձ սիրտս իմ կրծքի տակ.
Աստվածների կամքով է լոկ Ոդիսևսի տուն եկել այս մուրացկանը,
Եվ լույսը այս, որ կա այստեղ, կրակներից չէ բնավին, այլ միմիայն
Նրա գլխից, կունդ ճակատից, քանզի վրան չկա նույնիսկ մի հատ մազիկ»:
Ասաց այդպես և անհապաղ խոսքը ուղղեց Ոդիսևսին քաղաքավեր.
«Օտարակա՜ն, եթե ինձ մոտ ես քեզ վերցնեմ, արդյոք կուզե՞ս ծառայել ինձ.
Քեզ կառաքեմ ես կալվածքիս ծայրամասերն և բավական վարձ կտամ քեզ,
Կհավաքես անդ փշենիք և կտնկես բարձրասաղարթ այնտեղ ծառեր։
{{տող|360}}Ես այստեղից հաց ու ուտեստ կհասցնեմ քեզ հանապազ և անաղարտ,
Կհագցնեմ քեզ հագուստներ, կտամ նաև ոտքի համար ոտնամաններ:
Սակայն գուցե դու չե՞ս ուզում գործ կատարել, գնալ ազնիվ աշխատանքի,
Այլ լավ գիտես վատ արարքներ և ցանկանում ես դու անշուշտ
Մուրալ, շրջել միշտ դռնեդուռ, որ կերակրեն քո որովայնը միշտ անկուշտ»:
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Եվրիմաքոս, եթե իրոք աշխատանքով մենք դիմեինք մի մրցանքի,
Խոտ հնձեինք գարնան պահին, երբ օրերն են դառնում արդեն երկարատև,
Եվ ես ձեռքիս ունենայի գեղեցկակերտ, կոր գերանդի,
Նույնը և դու ունենայիր, ու լինեինք երկուսովս էլ անդ անոթի,
{{տող|370}}Մենք փորձեինք խոտը հնձել առավոտից մինչ իրիկուն,
Եվ կամ եթե չորս օրավար մեծ արտի մեջ, ուր հլու է հողն արօրին,
Մեզ հանձնեին քշել եզներն ընտիր ու մեծ և շիկագեղ ու գերազանց,
Նույն զորությունն և նույն հասակը ունեցող, բայց կուշտ կերած,
Կարողությամբ իրենց ուժեղ, դեռ ուժասպառ բնավ չեղած,
Այնժամ անշուշտ կտեսնեիր, թե ինչպե՛ս եմ անվերջ ճեղքում ես ակոսներ:
Կամ, վերջապես, եթե հիմա, այսօր ևեթ Կրոնոսյանը բորբոքեր
Ժանտ պատերազմ, և ես իրոք ունենայի երկու նիզակ ու լավ ասպար, ա
Պղնձակուռ նաև կորդակ, հարմարագույն գլխիս համար,
Այժամ դու ինձ կտեսնեիր նախահարձակ շարքերի մեջ քաջ մարտելիս
{{տող|380}}Եվ ինձ բնավ չէիր կարող անկուշտ, ագահ փորի համար դու պարսավել:
Մինչ նպե՜րտ ես դու չափազանց և չարանենգ հոգի ունես
Եվ դու միայն նրա համար մեծագույն ես քեզ համարում ու կորովի,
Որ միշտ այստեղ գտնվում ես հավաքի մեջ այս դժնաբարք, չնչին մարդկանց։
Ա՜խ, եթե գար, վերադառնար հայրենավանդ իր երկիրը քաջ Ոդիսևսն,
Դռները այս այն ժամանակ, թեպետ և շատ լայնալիր են և ընդարձակ,
Քեզ նեղ, անձուկ պիտ թվային, երբ փախչեիր դու խուճապով, ահաբեկված»:
Ասաց այդպես, խիստ կատաղեց Եվրիմաքոսն իր սրտի մեջ,
Ուստի և նա, Ոդիսևսին խեթ նայելով, այս խոսքն ասաց իր թևավոր.
«Ո՜հ, դու թշվա՜ռ, քեզ արժանի Ժանտությունն իր ես ցույց կտամ ահա իսկույն։
{{տող|390}}Հանդգնագո՜ւյն, որ քաջերիս հավաքի մեջ մրթմրթում են այդպես դատարկ.
Չե՞ս վախենում, գուցե գինի՞ն խելքդ ցրեց, կամ ա՞յդ է քո էությունը,
Եվ շնորհիվ դրան դու այժմ վատաբերան բարբաջում ես փուչ և անփույթ:
Հպարտացել ես գուցե դու, որ հաղթեցիր այժմ Իրոսին այն մուրացկան»։
Այդպես գոռաց նա բարձրաձայն և կատաղի վերցրեց, նետեց աթոռակը:
Ոդիսևսը, վախենալով, իսկույն չոքեց դուլիքիոնցի Ամփինոմի
Ծնկների մոտ։ Զարկվեց աթոռը աջ թևին գինեբաշխի,
Գավն ահարկու, մեծ բոմբյունով, թնդաց, ընկավ իսկույն գետնին,
Իսկ գինեբաշխն աղաղակեց և փոշու մեջ ցած գլորվեց բերանքսիվայր,
Խռովահույզ սեղեխները աղմըկեցին ապարանքում ստվերամած,
{{տող|400}}Եվ ոմանք էլ, իրար դեմքի խիստ նայելով, այսպես էին խոսում այնտեղ.
«Ո՜հ, երանի՜ թափառման մեջ, նախքան գալուստը իր այստեղ,
Այն մուրացկանը կործանվեր, որ չհուզեր մի այսպիսի հուզմունք մեր մեջ։
Հանուն դժբախտ մի շրջիկի՝ լի գժտությամբ վիճում ենք մենք, ահավասիկ.
Էլ ի՞նչ խնջույք, էլ ի՞նչ հաճույք սրտի համար, երբ հաղթում են ստոր մարդիկ»։
Եվ բարբառեց այնժամ նրանց սուրբ զորությունը ազնվագույն Տելեմաքի.
«Բարեկամնե՜ր, մոլեգնում եք կատաղորեն և չեք թաքցնում դուք ազդեցիկ
Ուժն ուտեստի կամ խմիչքի։ Աստվածն է ձեզ խիստ գրգռում.
Խնջույքն արդեն ավարտեցիք, ուստի հիմա տուն գնացեք քուն մտնելու
Եվ կամ ինչպես ցանկանում եք. չեմ վռնդում ես ոչ ոքի»։
{{տող|410}}Այդպես ասաց, բոլորն իսկույն շրթունքները ատամներով կրծոտեցին
Եվ զարմացան, որ Տելեմաքն այդպես խոսեց քաջախիզախ ու խելացի:
Մինչ Նիսոսի՝ Արետոսյան թագավորի փառավոր զարմն՝ Ամփինոմը,
Այնժամ դիմեց խոսնայրներին և, ճառելով, այս խոսքն ասաց.
«Սիրելինե՜ր, թող որ ոչ ոք, վիրավորված, չզայրանա ամենևին
Արդարացի և ճիշտ ասված խոսքի համար և թող ոչ ոք
Չհանդգնի ձեռք տալ այստեղ այս շրջիկին, ոչ էլ նույնիսկ ստրուկներից
Մեկնումեկին, որ ապրում են ապարանքում աստվածազարմ Ոդիսևսի,
Եվ թող հիմա գինեբաշխը այս բաժակները շուտափույթ գինով լցնի,
{{տող|420}}Որպեսզի մենք հեղում անենք և այնուհետ քուն մտնելու մեր տուն գնանք:
Իսկ մուրիկին մենք կթողնենք Ոդիսևսի տանը, կողքին Տելեմաքի,
Քանզի չէ՞ որ նա կել է նրա տունը և օթևանը սիրելի»։
Այդպես ասաց, և բոլորը ասված խոսքը հավանեցին:
Մինչդեռ իսկույն բանբեր հերոսն՝ Մուլիոսը դուլիքիոնցի,
Որ ծառան էր Ամփինոմի, խառնարանում խառնեց գինին
Եվ ժրաժիր մատռվակեց անդ բոլորին։ Հեղում արին աստվածներին,
Ապա իրենք Ճաշակեցին քաղցր գինին մեղրանուշիկ:
Երբ հեղումը կատարված էր, և խմեցին, որքան սիրտն էր փափագում այդ,
Շուտ դուրս եկան ու գնացին քուն մտնելու, ամեն մեկը դեպի իր տուն։
</poem>
== Երգ տասնիններորդ։ Ոդիսևսի և Պենելոպեի տեսակցությունը. Ոտնլվա ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Անդ, մնալով տան մեջ մենակ, Ոդիսևսը աստվածակերպ
Աթենասի հետ, մտահույզ, սեղեխերի մահն էր հյուսում իր սրտի մեջ:
Եվ արդ, այնժամ Տելեմաքին փութանակի իր խոսքն ասաց նա թևավոր.
«Անհրաժեշտ է, Տելեմաքոս, արեսական բոլոր զենքերը դուրս տանել։
Եթե հանկարծ խոսնայրները հարցմունք անեն քեզ այդ մասին,
Դու համոզիր նրանց մի կերպ, խոսքեր խոսիր քաղցր ու մեղմ,
Այսպես ասա. «Տարել, դրել եմ ծխից դուրս, զի այնպիսին չեն այժ դրանք,
Ինչպիսին որ Ոդիսևսը թողեց Տրոյա հեռանալիս,
Այլ ժանգոտել են լիովին՝ գտնվելով կրակի մոտ, գոլորշու տակ։
{{տող|10}}Նամանավանդ, որ իմ սրտին այժմ ներշնչեց ինքը աստված, որպեսզի ես
Զգույշ լինեմ, որ մի գուցե դուք, գինովցած, կագ ու կռիվ բորբոքեք աստ
Եվ արյունը թափեք միմյանց՝ զուր պղծելով խրախճանքը,
Այլև ձեր այս խնամությունն, քանզի երկաթն ինքն է իր կողմ քաշում մարդուն»։
Ասաց` այդպես, հնազանդվեց Տելեմաքոսն իր սիրելի հոր պատվերին,
Եվրիկիա իր դայակին մոտ կանչելով՝ նրան այսպես նա խոսք ասաց.
«Մայրիկ, պահիր սենյակի մեջ մեր այդ նաժիշտ բոլոր կանանg,
Մինչև որ ես անդ, վերնատուն տեղափոխեմ իմ նոր զենքերը գեղապանծ,
Քանզի իմ հոր գնալուց ետ, տան մեջ անհոգ մրճոտել են դրսնք ծխից:
Իսկ ես, իրավ, այն ժամանակ շատ փոքր էի, իբրև մանուկ,
{{տող|20}}Այժմ ուզում եմ դրանք պահել, որպեսզի զուր չծխոտվեն կրակի մոտ»:
Պատասխանեց իսկույն նրան սիրած դայակ Եվրիկլիան.
«Ո՜հ, երանի՛ զգոնության հասնես, որդյակ, դու վերջապես
Եվ լինես քո տանն հոգատար, որ քո գույքը գեթ պահպանես:
Սակայն հիմա ո՞վ պիտի գա, որ լույս տա քեզ գործիդ համար,
Քանի որ դու պատվիրում ես, որ դուրս չգան ստրկուհիք»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Տելեաքոսը խորիմաց.
«Արդ, այս եկվորն օտարական, քանզի բնավ չեմ հանդուրժի ևս, իսկապես,
Որ մեկն այսստեղ իմ հացն ուտի, պարապ նստի, թեկուզ լինի եկած հեռվից»:
Ասաց այդպես նա բարձրաձայն և համոզեց նրան խոսքով.
{{տող|30}}Գնաց իսկույն դայակն ավսարդ, փակեց դուռը գեղեցկաշեն նա սենյակի:
Ու վեր կացան փութանակի Ոդիսևսը և իր որդին մեծահռչակ,
Վերցրին, տարան սաղավարտներն ու վահանները բոլորշի
Եվ այրասուր նիզակները, իսկ առջևից անցավ Պալլաս Աթենոասը,
Որը, բռնած ոսկի ճրագը իր ձեռքին, լույս էր տալիս շքեղափայլ։
Մինչ Տելեմաքը փութապես իր հորն ասաց այդ ժամանակ.
«Հայր իմ, մի տե՛ս, հրաշք է սա, որ իմ աչքով տեսնում եմ ես.
Ապարանքի պատերն ամբողջ, կամարները շքեղազարդ,
Եղևնակերտ պերճ պահանգներն և բարձրաբերձ սյուները այս
Շողշողում են իմ աչքերին, կարծես սուզված են բոցավառ կրակի մեջ,
{{տող|40}}Անշուշտ այստեղ կա մեկնումեկն լայնատարած երկնքի տեր աստվածներից»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Սո՜ւս կաց, լռիր և քո սրտում դու այդ պահիր, հարցեր մի տա.
Այդպիսին է սովորույթը օլիմպակյաց աստվածների։
Իսկ դու հիմա գնա, պարկիր, որ քնես անդ, իսկ և այստեղ կմնամ դեռ,
Որպեսզի գեթ նորից փորձեմ հոգին քո մոր և այլ բոլոր ստրուկների:
Կարծեմ հիմա ինձ մանրամասն հարցմունք կանի մայրդ վշտոտ»։
Ասաց այդպես, և սենյակից Տելեմաքոսը դուրս եկավ
Ու ճրագի շողյունի տակ գնաց դեպի իր ննջարան,
Ուր պառկում էր նաև առաջ, երբ իր աչքին իջնում էր քունը քաղցրաբույր:
{{տող|50}}Եվ նա այդպես պառկեց այնտեղ՝ սպասելով Արշալույսին։
Տանը այնժամ մնաց միայն Ոդիսևսը աստվածային՝
Սեղեխների կործանումը հորինելով Աթենասի հետ միասին:
Այնժամ իջավ ննջարանից Պենելոպեն խոհեմամիտ,
Որ նման էր Արտեմիսին, այլև չքնաղ Ափրոդիտին ոսկեղնիկ։
Եվ դահլիճում, օջախի մոտ, ուր նստում էր նա մշտապես,
Իսկույն դրին մի պերճ բազմոց արծաթազարդ և փղոսկրով նրբադրվագ:
Շինել էր այն Իկմալիոս մեծ վարպետը գերահռչակ և կցել էր
Ոտքի համա րմի պատվանդան։ Արդ, փռեցին դրա վրա մեծ օդենին,
Եվ բազմոցին նստեց ապա խոհեմամիտ Պենելոպեն։
{{տող|60}}Մինչ վերևից եկան իսկույն ստրկուհիք լուսաթևիկ,
Որոնք հապճեպ հավաքեցին հացը առատ, պերճ սեղաններն ու գավաթներն,
Որոնցով անդ խմել էին մարդիկ նպերտ և չափազանց ամբարտավան:
Օջախներից կրակն իսկույն դուրս թափեցին ու դարսեցին
Նոր դրանց մեջ փայտ լիուլի, որ տաքանա և լույս լինի:
Մինչդեռ նորից լիրբ Մելանթոն Ոդիսևսին անարգեց ու աղաղակեց
«Հե՜յ, ծեր շրջիկ, օտարական, այստե՞ղ ես դեռ, գիշերն անգամ
Չես հեռանում դու այս տնից և կանանց ես այստեղ նայում դու հետախույգ:
Հայդա՜, կորի՛ր, թշվառական, բա՜վ է, որքան աստ լափելով դու օգտվեցիր.
Կորի՛ր, թե ոչ՝ խանձողով այս կհարվածեմ, որ դու այդպես դուրս շպրտվես»։
{{տող|70}}Խեթ նայելով՝ նրան այնժամ իր խոսքն ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ինչո՞ւ ես դու, չարագլուխ, ցասումնալի վարվում ինձ հետ,
Նրա՜ համար, որ մաքուր չեմ, որ հագուստն է իմ ցնցոտի, գազիր ու վատ,
Որ մուրում եմ այս քաղաքում ես դռնեդուռ։ Բայց կարիքն է ստիպում ինձ,
Եվ աշխարհն է լցված ամբողջ խեղճ մարդկանցով ինձ պես մուրիկ և տարաբախտ.
Երբեմն և ես մարդկության մեջ տուն ունեի գեղեցկաշեն,
Հարուստ էի ու երջանիկ, և ես հաճախ ողորմություն էի տալիս
Այսպիսի խեղճ շրջիկներին, ով որ լինել, ինչ կարիքով էլ ինձ մոտ գար:
Եվ ես այնժամ շատ ունեի լավ ստրուկներ և այն ամենը գերազանց,
Որով մարդիկ ապրում են ճոխ և գերապանծ են այդ փառքով հարստության։
{{տող|80}}Զևսը սակայն ոչնչացրեց ամենը այդ, քանզի այդպես էր կամքը յուր։
Եվ դու, ա՜յ կին, զգո՜ւյշ եղիր, որ չզրկվե՜ս պաճուճանքից,
Որով դու այժմ գերազանցում ես մյուս կանանց սրտկուհի,
Կամ մի գուցե տանտիրուհին այժմ քո վրա խիստ զայրանա և պատժի քեզ:
Գուցե նույնիսկ Ոդիսևսը վերադառնա, և դեռ հույս կա, որ նա կգա,
Իսկ եթե նա մահացել է արդեն վաղուց կամ կորած է անվերադարձ,
Այդուհանդերձ, ողորմությամբ Ապոլլոնի, կա Տելեմաքը՝ իր որդին,
Եվ նրանից ու սրատես նրա աչքից չար գործերը ստրուկ կանանց
Բնավ ծածուկ, գաղտ չեն մնա, քանզի արդեն անչափահաս չէ նա հիմա»:
Ասաց այդպես, և խոսքերն այդ լսեց հանկարծ Պենելոպեն խոհեմամիտ
{{տող|90}}Ու չարաչար նա կշտամբեց չար նաժիշտին, անվամբ կոչեց և խոսք ասաց.
«Ո՜հ, լրբենիդ հանդգնագույն, դո՛ւ անզգամ, անամոթ շուն,
Քո արարմունքն և վատ գործերն ես լավ գիտեմ, այդ ամենը գլխիդ կգա.
Մինչ ամեն ինչ քաջատեղյակ դու գիտեիր, լսել էիր ինձնից անգամ,
Որ միտք ունեմ հարցմունք անել ես շրջիկին, որ իմ տանն է՝
Իմ ամուսին քաջի մասին, որի համար տանջվում են միշտ ու չարաչար»։
Ասաց այդպես, ապա դիմեց Եվրիմոնե տնօրենին և այն ասաց.
«Եվրիմոնե, մի բազմոց բեր, նրա վրա նաև փռիր դու օդենի,
Որ հյուր եկվորն վրան նստի և խոսք ասի ու ինձ պատմի,
Այլև լսի ասելիքն իմ։ Ես ուզում եմ հարցմո՜ւնք անել հիմա նրան»։
{{տող|100}}Ասաց, այդպես, հնազանդվեց տնօրենը, հապճեպ բերեց, դրեց այնտեղ
Պերճ բազմոցը հղկված ու կոկ, մորթի փռեց, ինչպես հարկն էր,
Նրա վրա բազմեց իսկույն բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածասուն,
Եվ սկսեց խոսքն իր այնժամ Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Եկվո՜ր շրջիկ, ահավասիկ հարց կտամ քեզ նախ և առաջ.
Ի՞նչ մարդ ես դու և ո՞ր ցեղից կամ որտե՞ղ են քո քաղաքն ու ծնողներդ»։
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ա՜յ կին, իրավ մահկանացու մարդկանց մեջ այժմ, երկրի վրա անծայրածիր,
Էլ ոչ մի մարդ չի հանդգնի քեզ կշտամբել. փառքդ երկինք է այժմ հասել,
Ինչպես փառքը գերահռչակ մի արքայի, որն իշխում է աստըծու պես
{{տող|110}}Իր քաջարի ու բազմամարդ ազգի վրա արդարադատ ու ճշմարիտ,
Որ սև երկիրն իր ձեռքի տակ առատ ու լի բերում է միշտ ցորեն, գարի.
Ծանրաբեռնված են բյուր ծառեր պտուղներով փարթամ ու լի և ակաղձուն,
Բազմաբեղուն են նախիրներն, հոտն ու խաշինքն, ծովը առատ ձուկ է տալիս,
Եվ իր արդար իշխանությամբ ազգն է աճում միշտ երջանիկ ու բարգավաճ:
Բայց բարվոք է, որ ինձ այստեղ, քո հարկի տակ, այլ բան հարցնես դու բարեհաճ,
Սակայն ազգիս, հայրենիքիս մասին բնավ, աղաչում եմ, հարց մի տուր ինձ,
Քանզի սիրտս լցնելու են վիշտն ու ցավը, եթե հիշեմ ես ամեն ինչ:
Ես վատաբա՜խտ մարդ եմ, իրավ, և կրել եմ բյուր տառապանք,
Եվ վայել չէ տանն ուրիշի ջայլանք անել ու հեկեկալ արտոսրալիր:
{{տող|120}}Լա՜վ չէ, երբ մարդ, վշտերով լի, միշտ տոչորվում է շարունակ և անընդհատ։
Թերևս այդպես ես հարուցեմ վրդովմունքը ստրուկների, նույնպես և քո.
Պիտի ասեն՝ լող եմ տալիս արցունքի մեջ, և գինով է միտքս գերված»:
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Օտարական, իմ պերճությունն, իմ տեսքն ու շուքն և արժանիքն
Անմահները կործանեցին, երբ դեպ Իլիոն արշավեցին արգիացիք,
Իսկ նրանց հետ գնաց նաև իմ ամուսին Ոդիսևսը:
Ավա՜ղ, եթե նա ետ դառնար և իմ կյանքը պահպաներ հեշտ ու հոգատար,
Փառքս ավելի մեծ կլիներ, և ամեն ինչ ավելի լավ ու գեղեցիկ։
Այժմ ես անվերջ ցավի մեջ եմ, ինձ այսպիսի տանջանքի մեջ գցեց աստված։
{{տող|130}}Ինչքան որ կան իշխանազոր և մեծանուն դյուցազուններ կղզիներում՝
Դուլիքիոնում և Սամեում, Զաքինթոսում անտառախիտ,
Իթակեում ապառաժուտ՝ խոսնայրներ են և իմ ձեռքն են խնդրում հիմա,
Բայց հակառակ իմ ցանկության և կողոպտում ու վատնում են գույքերը մեր։
Էլ ես բնավ հոգատար չեմ ոչ հյուրերի, ոչ աղերսող մարդկանց հանդեպ,
Ոչ էլ նույնիսկ ժողովրդյան գործ կատարող բանբերների:
Վշտահար եմ ես չափազանց, Ոդիսևսի ցավն է մաշում սիրտս անվերջ։
Նրանք շտապ պահանջում են ամուսնություն, իսկ ես դիմում եմ նենգանքի,
Եվ ինձ աստված նախ ներշնչեց մանածագործ ու մեծագույն հաստոց սարքել
Մեր տանն, այստեղ և գործել պերճ, չքնաղագեղ մի մեծ սավան՝
{{տող|140}}Անչափելի լայն ու երկար, ուստի նրանց ես դիմեցի և ասացի.
Երիտասարդ իմ խոսնայրներ, երբ մեռած է Ոդիսևսը աստվածազարմ,
Երբ աշխարհում նա էլ չկա, մի՛ շտապեք, հետաձգե՛ք մեր հարսանիքն,
Մինչև սավանն ես ավարտեմ, թող հյուսվածքը և թելերն իմ զուր չկորչեն,
Պատանքն է դա հերոսասիրտ ծեր Լաերտի։ Երբ նրան բախտը դժընդակ,
Ճակատագիրն հանձնի մահվան հավերժավիշտ ժանտ վիճակին,
Պիտ ավարտեմ ես այդ գործը, որ ինձ կանայք աքեացոց չկշտամբեն,
Թե պառկած է այդ ունևոր, հարուստ մարդը իր դագաղում, բայց անպատանք։
Այնժամ այդպես ես ասացի, հնազանդվեց նրանց հոգին ամբարտավան,
Եվ սավանն այդ հաստոցի մոտ գործում էի միշտ ցերեկով,
{{տող|150}}Իսկ գիշերը հյուսվածքն ամբողջ քանդում էի՝ վառ ճրագը դեմս դրած։
Այդպես ուղիղ երեք տարի, համոզելով, խաբխբեցի ես աքեյանց,
Բայց երբ եկավ չորրորդ տարին, պտտվեցին ժամանակներն,
Անցան, կորան շատ ամիսներ, և սլացան բազմաբազում շատ-շատ օրեր,
Իմ շնացած ու դավաճան ստրկուհիք, անկարեկից իմ վիճակին,
Գործն հայտնեցին, և , ներս գալով, խոսնայրները գաղտնի գործում ինձ բռնեցին,
Ստիպեցին ու, հակառակ իմ ցանկության, ավարտեցի գործն ակամա:
Ես այդպիսով ո՛չ կարող եմ ամուսնության գործից մի կերպ խույս տալ հիմա,
Ո՛չ էլ մի այլ հնարք գտնել։ Ծնողներս հորդորում են ամուսնանալ,
Իսկ իմ որդին, երբ տեսնում է, որ իր գույքը վատնում, լափում են անխնա,
{{տող|160}}Վրդովված է ցասումնալի։ Նա կարող է տունն իր հիմա լավ խնամել,
Քանզի արդեն չափահաս է, և տալիս է Զևսը նրան փառք ու պատիվ,
Բայց դու հիմա քո ծագումը ճիշտ ինձ ասա. որտեղի՞ց ես դու իսկապես,
Քանզի չէ՞ որ մի հին կաղնուց և կամ ժայռից դու չես ծնված»։
Պատասխանեց նրան այնժամ և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ո՜հ, գերազնիվ դու թագուհիդ Լաերտածին Ոդիսևսի,
Իմ տարաբախտ ծագման մասին չես դադարում հարցմունք անել դու տակավին.
Արդ, կպատմեմ, թեպետ այդպես դու ցավերն իմ միայն պիտի բազմապատկես,
Քանզի այդպես է ամեն մարդ սովորաբար, ով մշտապես, ինչպես որ ես,
Հայրենիքից իր հեռացած, թափառել է աղետալի և վշտահար,
{{տող|170}}Ով շրջել է բյուր մարդկանց մեջ, բյուր քաղաքներ ու երկիրներ։
Այո՜, պատմեմ, երբ հարցնում ես, որ իմանաս քաջատեղյակ:
Անդ, մթագույն լայն ծովի մեջ կա մի երկիր՝ Կրետե կղզին չքնաղագեղ.
Շրջակայքով իր ծովածիր հարուստ է այն, հողը՝ բերրի ու պտղավետ,
Եվ կան այնտեղ անթիվ ազգեր, կա իննսուն քաղաք այնտեղ՝
Այլաբարբառ, ամեն տեսակ լեզուներով խոսում են անդ:
Շատ կան այնտեղ աքեացիք քաջամարտիկ, կրետացիք արիասիրտ,
Կիդոններ ու դորիացիք իրենց երեք ցեղախմբով և պելասգներ։
Քաղաքներից մեծագույնն է չքնաղ Կնոսոսն, ուր իշխում էր մեծ Մինոսը՝
Խոսակիցը Զևս-զգոնի, որ այդ երկրում թագավորեց ինը տարի։
{{տող|180}}Դա էր ահա ծնող հայրը իմ ազնիվ հոր՝ մեծահոգի Դևկալիոնի,
Եվ ծնունդն ենք Դևկալիոնի մենք երկուսով, ես և արքա Իդոմենևսն:
Նա կորակոր նավերի մեջ, Ատրիդների հետ միասին, շարժվեց, գնաց
Դեպ սրբազան Իլիոն քաղաք։ Հայտնի անունն իմ՝ Էթոն է,
Կրտսերն եմ ես, իսկ նա մեծն էր և զորավոր էր ինձանից:
Այնտեղ տեսա Ոդիսևսին, որպես հյուրի, ընդունեցի այն ժամանակ:
Նրան այնտեղ, դեպ Կրետե, քշել էին քամիները սաստկաշունչ,
Դեպի Տրոյա արշավելիս Մալիայի մոտ շեղվել էին ճանապարհից,
Եկել էին դեպ Ամնիսոս, ուր գտնվում է քարանձավը Իլիթիայի:
Վտանգավոր նավակայան, այնտեղ հազիվ էր խուսափել նա փոթորկից:
{{տող|190}}Ժամանելով այդ քաղաքը՝ նա փնտրում էր Իդոմենևս թագավորին,
Որն, ասում էր, իր սիրելի հյուրն է եղել և ծանոթը գերամեծար:
Մինչ տասներորդ, տասնմեկերորդ առավոտն էր անգամ արդեն,
Երբ եղբայրն իմ իր գոգավոր նավերի մեջ արշավել էր դեպի Իլիոն:
Ոդիսևսին, որպես հյուրի, իմ ապարանքը ես տարա սիրահոժար,
Նրան սրտանց մեծարեցի լավ ուտեստով, որ կար իմ տանն իբրև պաշար:
Եվ բացի այդ՝ նրան և իր ընկերներին, աջակցությամբ իմ անձնական,.
Ժողովրդի մեջ հավաքված հաց և ալյուր, կարմիր գինի նվիրեցի,
Այլև եզներ զենման համար, որ հագենա սիրտը նրա կորովալիր։
Այդպես ահա տասներկու օր անդ մնացին աքեացիք աստվածազարմ.
{{տող|200}}Արգելում էր Բորեասի շունչն ուժգնագույն, որի առաջ
Երկրի վրա կանգնել անգամ չէր կարելի։ Աստվածն հուզեց այդ ժանտ քամին։
Երբ տասներկու օր լրացավ, հողմն հանդարտվեց, և մեկնեցին նրանք իսկույն»։
Այդպես իր կեղծ պատմությանը Ոդիսևսը ձևեր տվեց ճշմարտության:
Այդ լսելով՝ Պենելոպեն, դեմքն հալումաշ, հեղում էր դառն արտասուք:
Ինչպես ձյունը բարձր լերանց կատարներին, դիզված ուժով Զեփյուռ քամու,
Հանկարծ հալվում է շատ արագ՝ հոսանքի տակ Եվրոս հողմի
Ու, հալվելիս, լի լցնում է գետերը հորդ, որ հոսում են արագորեն.
Այդպես նրա պերճ այտերով հորդ հոսում էր դառն արտասուքը աղեխարշ:
Նա լալիս էր հանուն սիրած իր ամուսնու, որ բազմած էր հենց իր դիմաց:
{{տող|210}}Ռդիսևսը, կականալիր իր կնոջը անդ նայելով, խղճաց հոգով,
Բայց աչքերն իր, ինչպես եղջյուր, ինչպես երկաթ, թարթիչների միջև այնժամ
Անշարժ էին և անդեդև. այդքան հմուտ թաքցնում էր նա արտասուքն իր։
Իսկ երբ արդեն Պենելոպեն բազմաարտոսր հառաչանքով իր հագեցավ,
Նորից նրան պատասխանեց և թևավոր այս խոսքն ասաց.
«Այժմ, ո՜վ շրջիկ օտարական, ես ուզում եմ աստ քեզ փորձել, որ իմանամ՝
Ճի՞շտ է արդյոք, որ իմ մարդուն, աստվածակերպ ընկերների հետ միասին,
Անդ, քո տան մեջ, հյուրամեծար պատվել ես դու, ինչպես այստեղ ինձ պատմեցիր։
Արդ, ինձ ասա, ի՞նչ հագուստ կար այնժամ նրա մարմնի վրա,
Կամ ինչպիսի՞ տեսք ուներ նա. նաև նրա ընկերները անդ ուղեկից»:
{{տող|220}}Պատասխանեց նրան իսկույն և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ո՜հ, թագուհիդ, այդքան երկա՜ր, մեծ ժամանակ անցնելուց ետ, դժվար է , հույժ
Մի բան ասել, քանզի չէ որ արդեն անցել է քսան տարի,
Երբ հեռացավ նա ինձանից և երբ մեկնեց հայրենավանդ նա իմ երկրից։
Սակայն ես քեզ կպատմեմ այն, ինչ իմ սրտում դեռ մնում է, որպես մի հուշ:
Դյուցազնն այդ հագած ուներ կրկնակի լայն, ծիրանագույն բրդե թիկնոց,
Որ կոճկվում էր ճարմանդներով երկկեռանի ու ոսկեկուռ,
Իսկ առջևից նրա վրակար ձեռագործ, ոսկեշողիկ մի զարդարանք:
Ճարմանդների վրա կերտված էր ժանտ մի շուն՝ իր առաջին թաթերի մեջ
Բռնած եղնիկ մի դողդոջուն։ Եվ զարմանում էր տեսնողը, թե շունն ինչպե՞ս,
{{տող|230}}Թեպետ ոսկուց էր այն շինված, դաժան խեղդում է եղնորթին,
Իսկ եղնիկը, գալարելով ոտքերը իր, ճիգ էր թափում խույս տալ մի կերպ։
Ես, բացի այդ, տեսա նրա մարմնի վրա մի նուրբ բաճկոն շողշողենի,
Պերճ մի հյուսվածք, որը, կարծես, մի չոր սոխի գոս կճեպին էր նմանվում,
Նրբագույն էր դա և բարակ ու փայլում էր շողշող, ինչպես վառ արեգակ
Հրաշալիք էր բաճկոնն այդ, որին նայող բազում կանայք
Սքանչանում էին սրտանց։ Բայց քեզ ասեմ, և քո սրտում թող մնա այդ.
Լավ չգիտեմ, ա՞յդ զգեստով էր Ոդիսևսը, երբ հեռացավ նա իր տնից,
Թե՞ նավի մեջ ընկերներից մեկնումեկը նրան նվերն այդ ընծայեց
Կամ որևէ հյուր դյուցազուն, զի Ոդիսևսն հարգելի էր շատ շատերին։
{{տող|240}}Եվ հիրավի, աքեյանց մեջ քչերն էին նրան նման ու հավասար:
Նրան և ե՛ս նվիրեցի պղնձակուռ մի սուրսայր սուր, մի պատմուճան
Ծիրանագույն, կրկնակի լայն, չքնաղագեղ ու երփներանգ,
Եվ դեպի նավն իր ամրակուռ ես ճամփեցի մեծարանքով արժանագով։
Ողեկցում էր նրան բանբերն, որ նրանից փոքր-ինչ մեծ էր իր հասակով։
Արդ, կարող եմ հայտնել նաև, թե որպիսի՛ մարդ էր բանբերն այդ իսկապես.
Ուսերն էին կոր, թիկնավետ, թխագույն էր նա արտաքուստ և գանգրահեր,
Երիբատես էր անունն իր և հարգված էր Ոդիսևսից ավելի շատ
Իր մյուս բոլոր ընկերներից, քանզի իրեն համախոհ էր նա իր հոգով»:
Այդպես ասաց, էլ առավել ուժգին ջայլեց ու հեկեկաց Պենելոպեն.
{{տող|250}}Նա ճանաչեց նշանները, որ Ոդիսևսը թվարկեց:
Երբ, վերջապես, նա հագեցավ լաց ու կոծով բազմարտասուք,
Այնժամ իսկույն պատասխանեց Ոդիսևսին և այս ասաց.
«Օտարակա՜ն, կարեկցաբար էի ես քեզ նայում առաջ,
Սակայն հիմա դու իմ տան մեջ լինելու ես գերամեծար ու սիրելի։
Ավա՜ղ, նրան ե՛ս հանձնեցի այն հագուստը, որի մասին դու հիշեցիր՝
Ծալված ու պերճ, դուրս բերելու ննջարանից, նաև ճարմանդն այն լուսալիր
Ես կցեցի, հանց զարդարանք: Վա՜յ ինձ, նրան Էլ չեմ տեսնի այս հարկի տակ.
Երբեք, երբեք ետ չի գա նա հայրենավանդ իր երկիրը սիրանվեր:
Ինչո՜ւ, ավաղ, ճակատագրի կամքով դաժան Ոդիսևսը նավով իր լայն
{{տող|260}}Շարժվեց, գնաց դեպի դժբախտ,, նույնիսկ անվամբ իր անիծյալ, Իլիոն քաղաքն»։
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Ռդիսևսը ամենիմաց.
«Ազնվամեծար դու թագուհիդ Լաերտածին Ոդիսևսի,
Մի՛ խորտակիր պերճ մարմինդ, զուր հալումաշ մի անիր քեզ և քո հոգին,
Թեպետ, հարկավ, դրա համար դատապարտել չեմ կարող քեզ.
Բնակա՜ն է, երբ ողբում է կինն ամուսնուն իր կործանված, որքան էլ նա
Նվաստ լինի, որ զավակներ ունի արդեն, իբրև սիրո քաղցր պտուղ։
Մինչ, ասում են, Ոդիսևսն էր աստվածակերպ և գերհրաշ:
Բայց դու վե՛րջ տուր լացուկոծին և ականջ դիր այժմ իմ խոսքին.
Ճշմարիտը քեզ կասեմ ես, քեզնից ոչինչ ամենևին ես չեմ ծածկի,
{{տող|270}}Ինչ որ իրոք և արդար ես լսել եմ դարձի մասին Ոդիսևսի։
Կենդանի է նա տակավին, գտնվում է թեսպրոտական ազգերի մեջ,
Այդ մերձակա բերրի երկրում, և բերում է իր հետ նա բյուր գույքեր, գանձեր,
Որ ստացել է հանց նվեր: Բայց զրկված է նա սիրելի ընկերներից
Ու խորափոր իր նավերից, որ մթագույն սև ծովի խորքը սուզվեցին,
Թրինակիե կղզու կողքին, երբ զայրացան ահագնակի Զևսն ու Հելիոսն,
Որի չքնաղ արջառները այնտեղ նրա ըններները փողոտեցին։
Ուստի նրանք բոլորն այդպես կործանվեցին խորքում ծովի հավերժագոչ:
Ոդիսևսին, նավափայտի վրա նստած, ալիքները դուրս նետեցին
Այնտեղ, երկրում փեակների, որ ծագումով ազգակից են աստվածներին:
{{տող|280}}Դրանք նրան աստվածապես, բազմամեծար և սրտառուչ ընդունեցին,
Շնորհեցին բյուր ընծաներ և կամեցան իրենք նրան ողջ և առողջ
Ու անվտանգ տուն բերել աստ, և Ոդիսևսն վաղուց արդեն աստ կլիներ։
Սակայն նրա խոհուն սրտին ավելի լավ և օգտավետ թվաց այնժամ
Շրջել բազում դեռ երկրներ և հավաքել ամենուրեք գույքեր, գանձեր.
Ոդիսևսի պես՝ սեփական շահն իմացող և չափազանց օգտախնդիր
Եվ այդ գործի մեջ մրցակից՝ մահկանացու մարդկանց մեջ ոչ մի մարդ չկա։
Ահավասիկ, ինձ ինչ ասաց նրա մասին թեսպրոտացի Փիդոն արքան։
Նա ջերմ երդվեց, զոհեր զոհեց ապարանքում իր լուսալիր,
Ինձ համոզեց, որ պատրաստ է նավը արդեն, հավաքված են նավորդները,
{{տող|290}}Որպեսզի շուտ Ոդիսևսին տանեն երկիրն իր հայրենի և սիրասուն։
Բայց նախ նա ինձ ճանապարհեց, քանզի նավը թեսպրոտացոց
Այդ միջոցին ի դեպ մեկնում և գնում էր դեպ Դուլիքիոն բազմացորյան։
Նա ցույց տվեց նաև ամբողջ գույքն ու գանձը, որ հավաքել էր Ոդիսևսն,
Եվ այնքա՜ն շատ ու բազմաթիվ, որ մեկ մարդուն հերիք կանի տասը սերունդ:
Այդքան ահա թանկարժեք գույք հավաքված էր այնտեղ, տան մեջ թագավորի։
Ոդիսևսը ինքը անձամբ այդ ժամանակ գնացել էր դեպ Դոդոնե,
Որ անդ լսի բարձրակատար կաղնի ծառից, ինչպես պատմեց արքա Փիդոնն,
Զևս աստըծո խորհուրդն անթյուր՝ ինչպե՞ս ինքը, երկարամյա մի տարագիր,
Պիտ ետ դառնա իր հայրենի սիրած երկիր. գաղտնածածո՞ւկ, թե՞ բացահայտ:
{{տող|300}}Պարզ է, որ նա կենդանի է, ողջ և առողջ, որ մոտ է նա և պիտի գա:
Հայրենիքից և մարդկանցից իր սիրելի՝ զրկված, հեռու, տարաշխարհիկ
Այլևս երկար նա չի մնա, այլ պիտի գա։ Արդ, երդվում եմ քեզ այդ մաին,
Վկա է Զևս աստվածներից լավագագույնն, ամենազորն ու բարձրագույնն,
Վկա է վեհ Ոդիսևսի օջախը այս, որտեղ ահա գտել եմ ես ինձ ապավեն,
Որ այդ ամենն, ինչպես արդեն քեզ հայտնեցի, կկատարվի.
Կասկած չկա, ետ կդառնա հենց այս տարի Ոդիսևսը,
Երբ որ ամիսն այս վերջանա, կամ մյուս ամիսը սկսվի»։
Այնժամ նորից նրան դիմեց և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ա՜խ, երանի՜ կատարվեին խոսքերը քո, օտարական դու շրջմոլիկ,
{{տող|310}}Եվ դու շուտով կտեսնեիր իմ ջերմ հարգանքն և այնպիսի՜ ընծաներ բյուր,
Որ ամեն մարդ քեզ, ամենուր հանդիպելիս, պիտ անվաներ գերերջանիկ։
Սակայն սիրտս նախազգում է, ահավասիկ, որ այդ բնավ գլուխ չի գա,
Ո՛չ Ոդիսևսն ետ կդառնա, և ո՛չ էլ քեզ ետ կուղարկենք մենք այստեղից,
Քանզի չկան այլևս այստեղ, այս մեր տան մեջ, խոհեմամիտ, քաջ իշխողներ,
Որպիսին էր Ոդիսևսը մարդկության մեջ... ա՜խ, ո՞ւր էր թե նա լիներ այժմ,
Որ հյուրերին ընդունում էր սիրահոժար և հարգանքով ճամփա գցում։
Հե՜յ, նաժիշտնե՜ր, շուտ լվացեք սրա ոտքերն, պատրաստեցեք սրա համար
Փափուկ մահիճ, փռե՛ք ծածկոց և դոշակները մաքրափայլ,
Որ սա պառկի ու տաքանա, մինչև ծագի վառ Արշալույսը ոսկեգահ։
{{տող|320}}Առավոտյան՝ վաղվաղակի, լավ լողացրեք և մարմինն իր օծեք յուղով,
Որպեսզի աստ, մեր տանը, նա ճաշի նստի Տելեմաքի հետ միասին,
Եվ վա՜յ նրան, ով մեր ներկա ծառաներից գեթ հանդգնի
Լկտիաբար վիրավորել որևէ կերպ, վիշտ պատճառել սրան այստեղ,
Էլ նա իմ տանը ոչ մի գործ չի ունենա, թեկուզ անչափ իսկ զայրանա:
Եվ կամ ինչպե՞ս դու, եկվորդ օտարական, պիտ կարենաս դատել անթյուր,
Թե ես իրոք գերազանց եմ այլ կանացից իմաստությամբ ու հեզ խելքով,
Եթե լինես դու իմ տանը, ճաշկերույթին՝ կեղտոտ հագնված ու անմաքուր:
Մինչդեռ մարդկանց կյանքն է այստեղ, երկրի վրա, շուտանցողիկ ու կարճատև.
Ով դաժանէ ու չարասիրտ կամ մտածում է չարամիտ,
{{տող|330}}Նրան կյանքում, դեռ կենդանի, կնզովեն բոլոր մարդիկ,
Այնուհետ էլ, մահից հետո, ծաղրելու են նրան կծու հայհոյանքով,
Իսկ ով կյանքում բարեգործ է և անբասիր, այլև միտքն է յուր անաղարտ,
Նրա փառքը շրջիկները կհռչակեն երկրե երկիր ու մարդկանց մեջ,
Եվ բյուր բյուրերը կանվանեն նրան վսեմ ու ազնվագույն»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Գերամեծար դու թագուհի Լաերտածին Ոդիսևսի,
Փայլուն բարձերն ու վերմակներն այժմ ատելի են իմ սրտին
Այն օրվանից, երբ Կրետեի սեգ լեռներից ձյունապաճույճ
Ես հեռացա, և ճանապարհն իմ ընթացավ երկայնաթի նավի վրա:
{{տող|340}}Ես կպառկեմ, այնպես, ինչպես անցկացրել եմ առաջ անքուն գիշերներն իմ.
Քանի՞, քանի՞ բյուր գիշերներ տառապել եմ անկողնու մեջ անվայելուչ՝
Ապասելով գեղեցկագահ, աստվածային Արշալույսին։
Նույնպես սրտանց չեմ ուզում ես, որ լվանան ոտքերը իմ,
Ամենևին թող ձեռք չտա իմ ոտքերին այստեղ ոչ ոք
Եվ ոչ մեկը այս կանանցից, որոնք քո տան ծառաներն են, ահավասիկ:
Եթե տանդ կա խելացի պառավ մի կին, որը լինի այնքան վշտոտ,
Աղետակիր ու ցավագար, որքան ես եմ կրել ցավեր ու տառապանք,
Միայն նրան ես չեմ մերժի, որ մոտենա իմ ոտքերին»։
Նրան կրկին պատասխանեց և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ
{{տող|350}}«Ո՜հ, սիրելիդ օտարական, մինչև հիմա մեր տան եղած բյուր այլազգի
Եկվորներից և ոչ մեկը դեռ չի եղել այնքան խելոք ու սիրալիր,
Որքան որ դու ես խորիմաց ու խոսում ես իմաստալիր:
Այո, ունեմ ես մի ավսարդ, ծերունի կին, խոհեմ ու հեզ, բարեհոգի,
Որը սնել է իսկապես և մեծացրել չարաբաստիկ այն թշվառին
Եվ իր ձեռքով իսկ ընդունել, երբ, ծնվելով նա իր մորից, աշխարհ եկավ։
Արդ, նա, թեպետ ուժասպառ է և զառամյալ, թող քո ոտքերը լվանա:
Վեր կաց շուտով և այստեղ եկ, Եվրիկլիա խոհեմամիտ
Եվ աստ լվա դու ոտքերը քո արքային հասակակից եկվոր մարդու,
Գուցե նաև Ոդիսևսը յուր ձեռքերով ու ոտքերով այսպես է այժմ,
{{տող|360}}Քանզի մարդիկ մահկանացու ցավերի մեջ շուտ ծերանում են վաղաժամ»։
Ասաց այդպես, իսկույն դեմքը իր ձեռքերով ծածկեց պառավն,
Ապա նա ջերմ արցունք թափեց և խոսքն ասաց այս սրտառուչ.
«Ա՜խ, որդյակ իմ դու տարաբախտ. քո ցավն է ինձ այսպես մաշում։ ինչո՞ւ, ավա՜ղ,
Մարդկության մեջ ամենից շա՛տ Զևսն ատեց քեզ, սիրտդ բարի, աստվածավախ.
Մինչ մարդկանցից մահկանացու կայծակնացոլ Զևսի համար ոչ ոք այնքան
Պարարտ ազդրեր դեռ չի այրել և չի բերել հարյուրաեզ զոհեր այնքան,
Որքան դու ես զոհ կատարել՝ աղոթելով աղերսանքով ու ջերմեռանդ,
Որպեսզի դու հասնես անդորր ծերությանը և կրթես պերճ քո զավակին,
Բայց նա քեզնից, միայն քեզնից խլեց օրը վերադարձի:
{{տող|370}}Եվ ո՞վ գիտի, գուցե նաև նրան հիմա օտար երկրում, հանց պանդուխտի,
Երբ մեծաշուք, հարուստ մարդու տուն նա գնա, ահա այսպես ծաղրեն կանայք,
Ինչպես այստեղ քեզ են ծաղրում և նախատում այս անամոթ, շուն լրբենիք:
Ուստի և դու, խուսափելով հայհոյանքից, թույլ չես տալիս որ աստ նրանք
Քո ոտքերը այժմ լվանան, իսկ ես պատրաստ եմ կատարել
Հրամանը խոհեմամիտ Պենելոպի՝ Իկարիոսի վեհ դստրիկի։
Կլվանամ ես քո ոտքերն հանուն տիկնոջն, այլև հանուն
Քեզ, ո՛վ եկվոր, սակայն ներքուստ իմ վշտակիր սիրտը հուզված է սաստկապես:
Լսիր, ա՜յ մարդ. ես քեզ հիմա մի խոսք կասեմ, որ պատճառն է իմ հուզմունքի.
Առհասարակ այստեղ գալիս են բազմաթիվ հեգ շրջիկներ,
{{տող|380}}Բայց չեմ տեսել ես ոչ ոքի, որն իր տեսքով, ձայնով, այլև իր քայլվածքով
Իրոք այնքան նման լիներ Ոդիսևսին, որքան դու ես նրան նման»։
Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց,
«Ո՜հ, պառավդ գերամեծար, ճիշտ է, այո, և բոլորն են ասում այդպես,
Ով տեսել է մեզ երկուսիս, գտնում է, որ շատ նման ենք մենք իրարու,
Ինչպես և դու ինքդ հիմա արդարացի այդ ասացիր»:
Ասաց այդպես, և պառավը բերեց կոնքը շողշողենի,
Այն, որի մեջ ոտքեր էին լվանում միշտ, և պաղ ջուրը լցրեց շտապ,
Ապա բերեց, ավելացրեց նա տաք ջուրը։ Ոդիսևսը,
Որ նստած էր օջախի մոտ, շուտով դեպի մթամած կողմը շուռ կավ,
{{տող|390}}Քանզի հոգով իսկույն զգաց, որ գուցե իր ոտքի վրա եղած սպին
Տեսնի պառավն ու ճանաչի, և գործն այդպես բացվի հանկարծ։
Նա մոտեցավ և սկսեց տիրոջ ոտքերը լվանալ, ապա հանկարծ
Ճանաչեց նա ոտքի սպին։ Մի ժամանակ կինճն էր նրան վիրավորել
Ճերմակագույն իր ժանիքով, երբ նա գնաց Ավտոլիկի մոտ, դեպ Պառնաս:
Ավտոլիկը՝ նրա մոր հայրն հռչականուն, գերազանցում էր միշտ մարդկանց
Որպես քաջ գող, երդմնազանց։ Ձիրքն այդ նրան շնորհել էր Հերմես աստվածն,
Որին նա միշտ հաճոյական զոհ էր բերում և այրում էր ոչխարների
Ու այծերի պարարտ ազդրեր, ուստի Հերմեսն ուղեկցում էր նրան սրտանց։
Ավտոլիկն այդ մի ժամանակ հարուստ Իթակե ժամանեց։
{{տող|400}}Ահավասիկ, այնտեղ տեսավ իր դստրիկի նորածնունդ նա զավակին:
Երբ որ ընթրիքը վերջացավ, իսկույն դայակ Եվրիկլիան
Դրեց նրա ծնկան վրա նոր մանկիկին, անվամբ կոչեց և այս ասաց.
«Դու ինքդ, հապա, ով Ավտոլիկ, ինչպես սիրտդ կցանկանա, մի լավ անուն
Գտիր հիմա թոռիդ համար, որի մասին աղոթել ես դու եռանդուն»։
Եվ Ավտոլիկը բարձրաձայն ասաց իսկույն ի պատասխան.
«Դո՜ւք, իմ դստրիկ և իմ փեսա, այն անունը տվեք նրան, որ կասեմ ես:
Երբ որ այստեղ էի գալիս, ծանրացասում ես զայրացա տղամարդկանց,
Կանանց վրա, որ ապրում են բազմասնունդ այս աշխարհում,
Ուստի կոչեք այս մանուկին դուք Ոդիսևս, որ ասել է «ծանրացասում»։
{{տող|410}}Իսկ երբ արդեն հասակն առնի, դառնա արբուն երիտասարդ,
Թող տունը գա իր մայրական, որտեղ ունեմ ես գանձ ու գույք:
Շատ ընծաներ կտամ նրան, որ ետ դառնա՝ սրտի մեջ լի խինդ ու հաճույք»:
Եվ Ոդիսևսն այցի գնաց, որ ստանա ընծաները այդ գեղեցիկ։
Ահավասիկ, Ավտոլիկոսն, այլև որդիք Ավտոլիկի, նրան սրտանց
Ընդունեցին, ձեռնատարած ողջունեցին, գորովանքի խոսք ասացին.
Այնժամ տատը Ոդիսևսի՝ Ամփիթեեն սիրատենչիկ,
Նրան գրկեց և համբուրեց նրա գլուխն ու գեղեցիկ աչքերը զույգ,
Իսկ Ավտոլիկն այն ժամանակ պատվեր տվեց զավակներին իր փառաշուք՝
Ճաշկերույթը սարքել հապճեպ։ Հնազանդված հրամանին՝
{{տող|420}}Նրանք շուտով եզ բերեցին, մի հնգամյա պարարուն եզ,
Որին իսկույն անդ քերթեցին, պատրաստեցին. ամբողջ միսը շերտակոտոր,
Ճարտարակի կտրատեցին ու զարկեցին շամփուրներին,
Զգուշորեն և խնամքով խորովեցին, բաժինների բաժանեցին,
Եվ ամբողջ օրն, մինչև մայր մտավ, վայելեցին խնջույքի մեջ։
Այդպես բոլորը լիացան, և վայելքից ոչ ոք այնտեղ զուրկ չմնաց։
Իսկ երբ արևը մայր մտավ, ու տարածվեց խավարը մութ,
Այնտեղ բոլորը քնեցին և մեղմ քնի հմայքներով հրճվեցին:
Մինչ երբ ծագեց ճանանչագեղ Արշալույսը վարդամատն,
Ավտոլիկի զավակները շուտ դուրս եկան ու գնացին շների հետ
{{տող|430}}Գազանների որս անելու, և նրանց հետ՝ Ոդիսևսը աստվածային։
Այդպես նրանք վեր բարձրացան Պառնաս լեռը անտառախիտ
Եվ շատ շուտով նրանք եկան, հասան մի տեղ, մի հողմաշունչ գողտրիկ հովիտ:
Արեգակը, դուրս ելնելով հանդարտահոս ու խորախոր օվկիանոսից,
Իր առաջին ու նորածագ ճաճանչներն էր նետում դեպի դաշտ ու արոտ,
Երբ որսորդներն, ընթանալով, հովիտն հասան: Մինչ բարակները առջևից
Վազում էին հոտոտելով ու հետախույզ, զավակները Ավտոլիկի
Դրանց հետքով Էին գնում, բայց շներին ավելի մոտ
Ընթանում էր Ոդիսևսը։ Նա ճոճում էր նիզակը իր երկայնաստվեր,
Իսկ թանձրախիտ ճյուղերի մեջ անդ պառկած էր մի մեծ վարազ,
{{տող|440}}Որտեղ բնավ չէր թափանցում շունչն հողմերի խոնավարար,
Նույնպես այնտեղ չէին ընկնում և շողշողուն ճառագայթները արևի,
Այնտեղ նույնիսկ չէր թափանցում հեղեղն անդուլ, տեղատարափ հորդ անձրևի,
Քանզի խիտ էր անտառաթուփն այդ ամեհի, ծածկված էր բյուր տերևներով։
Երբ մոտեցան որսորդները և շները, ոտքի դոփյունն հասավ նրան.
Թփի տակից նա դուրս թռավ արագապես ու կանգ առավ նրանց մոտիկ,
Դեմ-հանդիման՝ մազերը հույժ քըստըմնափուշ և աչքերը հանց բորբ կրակ։
Եվ Ոդիսևսն աստվածազարմ փութանակի, տեղնուտեղը
Կորովալիր ձեռքով իր հաստ վեր բարձրացրեց տեգ-նիզակը ու կամեցավ
Խիստ հարվածել ու սպանել, բայց նախապես կանխեց նրան կինճը դաժան
{{տող|450}}Ու ժանիքով իր շեղակի զարկեց նրան, ծնկից վերև,
Եվ միս պոկեց մի մեծ կտոր, բայց ոսկորին քաջ հերոսի նա չհասավ:
Մինչ Ոդիսևսն տեգով հուժկու, հաղթ հարվածեց աջ ուսին այդ մեծ գազանի,
Եվ նիզակի շողշողուն սայրն ուղիղ վարսվեց միջաթափանց,
Խանչեց գազանն ահագնաձայն ու տապալվեց, և իր մարմնից թռավ հոգին։
Հավաքվեցին նրա շուրջը Ավտոլիկի պերճ զավակները սիրալիր,
Մեծահմուտ, լավ կապեցին վերքն անբասիր, աստվածազարմ Ոդիսևսի,
Եվ արյունն Էլ՝ սև, ապաժույժ, շուտ, կտրեցին հմայանքով։
Այնուհետև նրանք հապճեպ վերադարձան, տունը եկան սիրելի հոր,
Եվ Ավտոլիկն ու զավակներն Ավտոլիկի նրան այնտեղ բժշկեցին,
{{տող|460}}Ապա սրտանց շնորհեցին նրան հարուստ շատ ընծաներ գեղեցկափայլ։
Այդպես ուրախ սրտով նրանք Ոդիսևսին, որը նույնպես ուրախ էր խիստ,
Առաքեցին դեպ Իթակե, և տեսնելով վերադարձը սիրած որդու,
Ուրախացան հայրն ու մայրը մեծապատիվ ու մանրամասն հարցմունք արին ոտքի մասին,
Թե ինչպե՞ս էր, որ պատահեց։ Ոդիսևսը պատմեց նրանց, ինչպես վարազն
Կծեց ճերմակ իր ժանիքով այն ժամանակ, երբ որդոց հետ Ավտոլիկի
Գնացել էր նա դեպ Պառնաս գազանների որս անելու:
Ահա սպին այդ հին վերքի պառավն այնժամ ձեռքի ափով
Լավ շոշափեց ու ճանաչեց: Նա իր ձեռքից ոտքը գցեց իսկույնևեթ.
Սրունքն ամուր դիպավ կոնքին, շաչեց պղինձը մեծաձայն,
{{տող|470}}Եվ շուռ եկավ ամանն հանկարծ, ջուրը գետնին թափվեց իսկույն,
Մինչ պառավի հոգու խորքը թափանցեցին վիշտն ու բերկրանքը միասին,
Ու լցվեցին նրա աչքերն հորդ արցունքով, խեղդվեց նրա ձայնը փարթամ:
Ձեռքով բռնեց նա կզակը Ոդիսևսի և խոսքն ասաց այս սրտագին.
«Ա՜խ, զավակս, դո՜ւ ես անշուշտ, Ոդիսևսը, և ինչպե՞ս դա ես նախօրոք
Չհասկացա, մինչև որ այժմ շոշափեցի ամբողջովին տիրոջը իմ»։
Ասաց այդպես և իր հայացքն ու աչքերը ուղղեց դեպի Պենելոպեն՝
Փափագելով հայտնել նրան, որ այստեղ է ամուսինը իր սիրատենչ,
Բայց թագուհին չնկատեց ու չտեսավ, չէր էլ կարող նա հասկանալ,
Քանզի այնժամ նրա միտքը խառնակել էր Աթենասը։ Մինչ Ոդիսևսն
{{տող|480}}Իր աջ ձեռքով իսկույն ևեթ սեղմեց կոկորդը պառավի,
Իսկ ձախ ձեռքով իր կողմ քաշեց նրան իսկույն ու ձայն տվեց և այս ասաց.
«Մայրիկ, մի՞թե ուզում ես ինձ դու կործանել, դու, որ սնել ես ինձ իրոք,
Ծիծ ես տվել ինձ քո կրծքով։ Մինչ, կրելով բյուր աղետներ ու տառապանք,
Քսան տարուց ետ, ահավասիկ, վերադարձել եմ սիրելի իմ հայրենիք,
Իսկ դու այժմ ինձ ճանաչեցիր, քանզի աստվածը ներշնչեց այդ քո սրտին։
Սակայն լռիր, որ այս տան մեջ այդ չիմանա բնավ ոչ ոք,
Թե ոչ՝ ահա հայտնում եմ քեզ, և այդ անշուշտ կկատարվի.
Եթե Զևսն ինձ օժանդակի ոչնչացնել խոսնայրներին ամբարտավան,
Չեմ խնայի ես նաև քեզ, թեպետ և դու իմ դայակն ես շատ սիրելի,
{{տող|490}}Այնժամ, երբ որ իմ տանն, այստեղ, ես կործանեմ այլ անարժան ստրուկ կանանց»:
Եվ խելացի Եվրիկլիան նրան այսպես իր խոսքն ասաց և առարկեց.
«Ո՛հ, զավակս, ի՞նչ խոսքէր այդ, որ դուրս թռավ քո շուրթերից.
Դու լավ գիտես, թե որպիսի՜ ոգի ունեմ ես անդեդև ու հաստատուն
Եվ գաղտնիքն այդ ես կպահեմ ամուր, ինչպես քար կամ երկաթ:
Սակայն կասեմ ես քեզ մի բան, և քո սրտում այդ թող մնա.
Եթե օգնի քեզ ինքն աստված, և կործանեմ սեղեխներին ամբարտավան,
Ես քեզ ապա կթվարկեմ, թե կանանցից այս հարկի տակ
Ո՞վ էր քեզ միշտ անարգում, կամ ո՞վ է իրոք անբասիր և արդարամիտ»։
Իսկույն նրան ի պատասխան իր խոսքն ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
{{տող|500}}«Ինչո՞ւ, մայրիկ, դու պիտ պատմես նրանց մասին, կարիք չկա.
Ես ինքս լավ այդ կփորձեմ և կիմանամ ամեն մեկին,
Իսկ դու լռիր, խոսք մի խոսիր, և մնացյալն աստվածների գործն է միայն»։
Ասաց այդպես, և դուրս գնաց տնից այնժամ պառավն հաճեպ
Ու ջուր բերեց, քանզի թափվել էր նախկինը ամբողջովին։
Իսկ երբ լվաց նա իր տիրոջ ոտքերն այդպես և երբ օծեց պարարտ յուղով,
Քաշեց աթոռն Ոդիսևսը օջախի մոտ, որ տաքանա
Եվ ցնցոտի հագուստով իր ծածկեց ծնկան սպին իսկույն:
Մինչ սկսեց նորից խոսել այդ ժամանակ Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Օտարական, քեզ վերըստին հարց պիտի տամ ես մի փոքրիկ,
{{տող|510}}Թեպետ ահա մոտենում է քուն մտնելու ուրախառիթ ժամը արդեն։
Ամեն մի մարդ, որքան էլ նա տխուր լինի, փափագում է քունն անուշիկ,
Իսկ ինձ աստված շնորհել է միայն տանջանք և անչափ վիշտ,
Ցերեկները ինձ սփոփանք տալիս են դեռ լացն ու կոծը կականալիր,
Երբ անընդհատ հետևում եմ ես տան գործին, ծառաների աշխատանքին,
Բայց երբ գալիս է լուռ գիշերն, և ամեն մարդ վայելում է մահիճն անդորր,
Պառկում եմ ես անկողնու մեջ, ինձ մաշում են սրակոտոր ցավերն անվերջ,
Եվ տոչորում, տանջում են ինձ մանր հոգսերը դառնակսկիծ։
Ինչպես դուստրը Պանդարևսի, դալարասեր երգիչ սոխակ Աեդոնը,
Նոր գարունքը սկսվելիս՝ երգն է հնչում գեղեցկաձայն ու սքանչելի,
{{տող|520}}Նստում է նա սաղարթախիտ ծառերի բյուր տերևներին և անընդհատ
Օրորվում է այս ու այն կողմ, ողբում է միշտ սիրատենչիկ իր զավակին՝ Իտիլոսին,
Որդուն Զեթի, որին սպանեց ինքը, ավա՜ղ, սուր պղինձով, անակնկալ,
Այդպես և ես հուզված եմ միշտ՝ մտքերով իմ խիստ երկակի.
Արդյոք մնա՞մ իմ որդու մոտ և պահպանե՞մ ես ամեն ինչ աստ հոգատար.
Բարձրակտուր, մեծ ապարանքն, ստրուկներին, գանձն ու գույքը՝
Մեծարելով անկողինը իմ ամուսնու, այլև շշուկն ամբողջ ազգի,
Թե՞ հետևեմ խոսնայրներից մեկն ու մեկին, ով լավագույն քաջքն է իրոք
Եվ իմ ձեռքն է խնդրում սրտանց ու տալիս է անթիվ ընծա:
Մինչ իմ որդին, քանի դեռ նա մանուկ էր լոկ, մտքով տհաս ու աղքատիկ,
{{տող|530}}Թույլ չէր տալիս, որ ես, իրավ, մարդու գնամ, ամուսնանամ:
Սակայն հիմա մեծ Է արդեն և հասել է նա չափահաս իր հասակին,
Ու ցանկանում է ինքն արդեն, որ ես տնից այս հեռանամ։
Նա զայրացած է չափազանց գույքի համար, որ լափում են աքեացիք:
Սակայն լսի՛ր, օտարական, այս երազն իմ և այն մեկնի՛ր հիմա դու ինձ
Սագերն իմ տան, թվով քըսան, ուտում էին աստ ջրի մեջ թափված ցորենն։
Հանկարծակի սեգ լեռներից թռավ, եկավ կորամագիլ մի մեծ արծիվ.
Նա ջախջախեց վզերն ամբողջ այդ սագերիս և բոլորին էլ սպանեց,
Ու թափվեցին դրանք տան մեջ, իսկ արծիվը սավառնեց վեր, դեպի եթեր:
Հեծում էի ես լալագին, թեպետ երազ էր այդ միայն ու քնի մեջ,
{{տող|540}}Եվ իմ շուրջը հավաքվեցին աքեացի գեղագանգուր բազում կանայք
Ու ջայլեցին սրտանց ինձ հետ, քանզի արծիվը կոտորեց իմ սագերին:
Սակայն արծիվն եկավ կրկին, ապա նստեց մեր բարձրաբերձ տան կտուրին
Ու մարդկային ձայնով խոսեց և սփոփելով այս ինձ ասաց.
«Քաջալերվիր դու, դստրիկդ հռչակավոր Իկարիոսի,
Երազ չէր այդ, այլ մեծասքանչ իրողություն, որն և անշուշտ կկատարվի
Սագերն էին քո սեղեխներն, իսկ ես, արծիվն, ամուսինն եմ քո դյուցազուն,
Թեպետ առաջ թռչուն էի, քո ամուսինն եմ ես, այո՜, իմ տուն եկա,
Եվ այժմ նպերտ խոսնայրներն մատնելու եմ ես խայտառակ, ժանտ օրհասի.
Այդպես ասաց, մինչ հեռացավ իմ աչքերից քունն անուշիկ,
{{տող|550}}Ես նայեցի շուրջս իսկույն և բակի մեջ առողջ տեսա մեր սագերին,
Որոնք այնտեղ, տաշտին ընթեր, կտցում էին ցորենի կուտն»։
Նրան իսկույն պատասխանեց ու խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ո՜հ, թագուհիդ, պետք չէ բնավ այլ կերպ մեկնել երազը այդ,
Այլ մեկնելի է նա այնպես, ինչպես ինքը, Ոդիսևսը, ցույց տվեց քեզ,
Եվ այդ անշուշտ կկատարվի, կգա բոլոր խոսնայրների մահը դաժան,
Ու նրանցից աստ ոչ մեկը չի խուսափի կործանումից»։
Այնժամ նրան ի պատասխան այսպես ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Օտարական, երազները լինում են միշտ սին, անպտուղ.
Դրանք բոլորն ամենևին չեն կատարվում մարդկանց համար։
{{տող|560}}Կա երկու դուռ, ուստեք գալիս են այս աշխարհ այդ երազները անմարմին,
Մեկն եղջյուրից է կառուցված, իսկ երկրորդը փղոսկրից է.
Նրանք, որոնք դուրս են գալիս փղոսկրակերտ, ողորկ դռնից,
Խաբուսիկ են, անիրական և մնում են միշտ անկատար,
Սակայն նրանք, որ ելնում են կոկ դռներից եղջյուրակերտ,
Կատարվում են ճշմարտացի, եթե տեսնի դրանց մի մարդ մահկանացու:
Բայց այնտեղից, կարծում եմ ես, չի դուրս եկել այս իմ երազը ծանրագին.
Որքա՜ն հաճույք պիտ զգայինք ես և որդիս, եթե իրոք կատարվեր այդ,
Բայց այլ մի բան ես քեզ կասեմ, և քո սրտում դու այդ պահիր։
{{տող|570}}Մոտ է արդեն օրն անիծյալ, որը պետք է ինձ անջատի
Ապարանքից Ոդիսնսի, բայց ուզում եմ առաջարկել ես մի մրցանք:
Հաճախակի նա ցցում էր բակի գետնին տասներկու հատ մեծ տապարներ
Միմյանց կողքի ու մերձընդմերձ, ուղիղ ինչպես նավակողեր։
Ինքն էլ ապա, հեռուն կանգնած, անցկացնում էր դրանց միջով սլաքը իր:
Ահավասիկ, այդ մրցանքը կառաջարկեմ ես իմ ներկա սեղեխներին.
Ով առավել հաջող ձգի իր աղեղով ու հաղթ ձեռքով և սրընթաց
Սլացող նետն անցկացնի տասնևերկու տապարների անցքի միջով,
Ես հենց նրան կհետևեմ՝ դուրս գնալով ապարանքից այս պերճագոյն,
Ուր անցել է կյանքն իմ ջահել ու խանդավառ՝ լի բերկրանքով ու սիրատենչ,
Որը, կարծեմ, դեռ շա՜տ հաճախ ես կհիշեմ, թեկուզ նույնիսկ երազի մեջ»։
Նրան իսկույն ի պատասխան այսպես ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Գերամեծար դու թագուհիդ Լաերտածին Ոդիսևսի.
Մի՛ դանդաղիր դու այլևս, առաջարկիր այդ մրցանքը դու քո տան մեջ,
Քանզի նախքան կարողանան նրանք ձեռք տալ, ապա շարժել հղկված աղեղն,
Նախքան ձգեն նրանք լարը, որ սլաքը թռչի անցքով երկաթների,
Գերիմաստուն Ոդիսևսը ետ կդառնա, կգա այստեղ»։
Կրկին նրան ի պատասխան այսպես ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ա՜խ, եթե դու, օտարական, ցանկանայիր այսպես նստած մնալ այստեղ
Եվ ինձ այսպես զվարճացնել, էլ չէր իջնի քունը երբեք իմ աչքերի,
Բայց չեն կարող մարդիկ, ավա՜ղ, անքուն մնալ միշտ ու անվերջ.
{{տող|590}}Մահկանացու մարդկանց համար, ամեն մեկին երկրի վրա այս կենարար,
Հավերժակյաց աստվածները սահմանել են չափ ու սահման,
Իսկ ես, ավա՜ղ, արդեն պիտի վեր բարձրանամ ննջարանը իմ վերնատան,
Որ պառկեմ անդ իմ անկողնում, այդ վշտալի ապաստանում հառաչանքիս,
Ուր արցունքով միշտ ոռոգված ջայլում եմ ես այն օրվանից, երբ Ոդիսևսն
Թողեց, գնաց դեպ նողկ Իլիոն՝ անունով իր միշտ անիծված։
Այնտեղ, այո, ես կպառկեմ, իսկ դու քնիր սենյակի մեջ, ուր ցանկանաս
Կամ աստ, գետնին պառկիր մի կերպ, կամ թող սարքեն քեզ այլ մահիճ»։
Այդ ասելով՝ նա բարձրացավ դեպ վերնատան իր ննջարանը շողշողուն,
Բայց ոչ մենակ, այլ նաժիշտները գնացին անդ նրա հետ։
{{տող|600}}Երբ բարձրացավ, ծառաների հետ միասին, սենյակը իր, երկար այնտեղ
Նա լաց եղավ, խորունկ ողբաց սիրատենչիկ իր ամուսին Ոդիսևսին,
Մինչև խաժակն Աթենասը անուշ քնով փակեց աչքերն իր նրբագեղ»:
</poem>
== Երգ քսաներորդ։ Նախքան կոտորածը Սեղեխների: Զևսը քաջալերում է Ոդիսևսին ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Գավթում սարքեց անկողինն իր Ոդիսևսը աստվածազարմ,
Փռեց գետնին արաջառենի լմված կաշին և վերևից
Ծածկեց ձեռքով սեղեխների արդեն մորթած ոչխարների շատ օդիկներ:
Երբ նա պառկեց, Եվրինոմեն բերեց փռեց նրա վրա մի պատմուճան,
Բայց չքնեց Ոդիսևսը, այլ խորհում էր խոսնայրների մահվան մասին:
Մինչդեռ տնից այնժամ ելան ու գնացին ստրուկ կանայք,
Որ և առաջ լիրբ, անառակ կապ ունեին սեղեխների հետ զազրելի.
Հիրհըրոցով և խայտառակ զվարճանքով գնում, խոսում էին զավզակ:
Եվ, քինահույզ, խիստ բորբոքվեց Ոդիսևսի սիրած սիրտը իր կրծքի տակ,
{{տող|10}}Ուստի հուզված մտածում էր նա ինքն իր մեջ և իր հոգով խորաթափանց.
Արդյոք իսկույն չհարձակվել և չմատնե՞լ դաժան մահվան այդ բոլորին,
Թե՞ դեռ թույլ տալ, որ անզգամ և շնաբար այդպես լկնեն վերջին անգամ
Սեղեխների հետ վիսացող։ Մարմաջում էր սիրտն իր ներքուստ և զիլ հաչում,
Ուղիղ ինչպես շունն է հաչում և հարձակվում մի անծանոթ մարդու վրա՝
Իր նորածին լակոտների շուրջը արագ և հոգատար պտտվելիս,
Այդպես հաչում էր նա ներքուստ և վրդովվում այդ անամոթ գործի համար:
Ոդիսևսը կուրծքն իր թակեց և իր սրտին այս խոսքն ասաց նախատական.
«Սի՜րտ իմ, տոկա և հանդուրժի՛ր քարվականքն այս, քանզի չէ՞ որ համբերեցիր
Դու ավելի վատթարագույնն, երբ կիկլոսի զորությունը զարհուրելի
{{տող|20}}Լափլփեց քաջ ընկերներիս. այնտեղ տոկուն դու դիմացար, և խելքը քո
Քարանձավից քեզ դուրս հանեց, թեպետ մահն էր քո անխուսափ»։
Այդպես ասաց կշտամբանքով` սիրած սրտին իր դիմելով.
Եվ սիրտն իսկույն հնազանդվեց, որ քաջաբար կհամբերի անդ ամեն ինչ։
Բայց դիցազուն Ոդիսևսը մահիճի մեջ շուռումուռ էր գալիս անվերջ,
Ինչպես հաճախ խիստ բոցավառ կրակի մեջ մարդն անդադար
Պտույտ տալով, գալարում է պարարտաճարպ և արյունով լի փորոտին՝
Փափագելով, որ խորովածը խորովվի ավելի շո՜ւտ, փութանակի,
Այդպես ահա անկողնու մեջ Ոդիսևսն էր շուռ-մուռ գալիս խիստ մտահոգ.
Միտք էր անում՝ ինչպե՞ս արդյոք ինքը մենակ ձեռք բարձրացնի
{{տող|30}}Ընդդեմ բազում և անամոթ խոսնակների, մինչ երկնքից իջավ այժմ
Ու մոտեցավ նրան այնտեղ Աթենասը, որ նմանվել էր մի կնոջ։
Նա սնարին նրա կանգնեց ու ձայն տվեց և այս ասաց.
«Ինչո՞ւ արդյոք դու չես քնում, դու, բոլորից վատաբախտդ մարդկանց մեջ։
Քո տունն է սա, և քո տան մեջ են, ավադիկ, քո ամուսինն ու քո որդին,
Որին, որպես որդի, շատերը չափազանց կցանկային»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց անդ Ոդիսևսը քաջիմաց.
«Այդ ամենը ճիշտ է, իրավ, աստվածուհիդ, հանց ասացիր պատշաճաբար,
Բայց ես, ահա, մտատանջված, միտք եմ անում իմ սրտի մեջ և իմ հոգով՝
Ինչպե՞ս արդյոք ինքս մենակ ձեռք բարձրացնեմ սեղեխների դեմ բազմաթիվ
{{տող|40}}Որոնք այստեղ, այս հարկի տակ, հավաքվում են միահամուռ, բազմաժողով,
Եվ բացի այդ՝ ես իմ սրտում էլ առավել ալեկոծվող մի միտք ունեմ.
Եթե Զևսի և քո բարի ողորմությամբ դրանց հիմա ես կոտորեմ,
Ո՞ւր պիտ փախչեմ, որ ես փրկվեմ: Աղաչում եմ, գեթ այդ մասին դու մտածիր»։
Կրկին նրան իր խոսքն ասաց Աթենասը պայծառաչյա.
«Թերահավա՜տ. վտանգի մեջ մարդն ընկերոջն է հավատում, թեկուզ լինի
Նա ավելի թույլ ու նվաստ, նույնիսկ խելքով իր անկարող։
Մինչդեռ, ահա, աստված եմ ես և ամենուր պահպանել եմ քեզ մշտապես
Բոլոր ծանր գործերիդ մեջ, ուստի լսիր, այժմ հայտնում եմ քեզ բացեբաց.
Եթե նույնիսկ մեզ պաշարի հիսուն ջոկատ կազմող հզոր զորք մահապարտ
{{տող|50}}Եվ մարտատենչ, արեսական կրքով լցված, մեզ սպանել աստ ցանկանա,
Այդ դեպքում էլ մենք կհաղթենք և կշորթենք նրա եզներն ու ոչխարներն,
Բայց թող քունը քեզ նվաճի, քանզի իրոք տանջալից է ամբողջ գիշեր
Անքուն մնալ, աչք չփակել. շուտով արդեն փրկվելու ես աղետներից»։
Այդպես ասաց և աչքերին նրա ցանեց քաղցրանուշիկ, հանգիստ մի քուն
Եվ ինքն ապա, աստվածների վեհ դիցուհին, դեպ Օլիմպոս թռավ, գնաց:
Այդպես նրան գրկեց քունը, որ սիրտը միշտ ազատում է ծանր հոգսերից,
Եվ թուլացրեց մարմինն ամբողջ։ Մինչ արթնացավ նրա կինը այդ ժամանակ,
Նստեց ապա մահճակալի վրա փափուկ և հեծեծաց,
Իսկ երբ արդեն լացուկոծով նրա սիրտը լավ հագեցավ,
Նա, այդ կինը աստվածային, նախ աղերսեց և խոսքն ուղղեց Արտեմիսին.
{{տող|60}}«Ախ, Արտեմիս, աստվածուհիդ գերամեծար, դուստր Զևսի, երանի՜ թե
Դու վարսեիր քո սուր սլաքն իմ կրծքի մեջ և կորզեիր դու իմ հոգին,
Կամ գեթ միրիկն ահեղաձայն հափշտակեր ինձ անհապաղ
Եվ ինձ արագ վերցներ, տաներ դեպ հեռուներ, ճանապարհով անդնդային,
Տաներ այնտեղ և ինձ նետեր բերանի մեջ խոր, շրջահոս օվկիանոսի,
Ինչպես երբեմն այդպես տարավ գոռ մրրիկը Պանդարևսի դստրիկներին:
Ավա՜ղ, նրանց ծնողներին աստվածները կործանեցին, ուստի նրանք
Որբ մնացին հայրենական իրենց տան մեջ։ Ափրոդիտն էր, աստվածուհին,
Նրանց սնում միշտ պանիրով, քաղցր մեղրով, այլև գինով անուշահամ:
{{տող|70}}Եվ պարգևեց Հերան նրանց խելք ու հանճար, գեղեցկությունը գերազանց,
Իսկ Արտեմիսն օժտեց նրանց քաջահասակ, վայելչակազմ տեսքով չքնաղ.
Աթենասն էլ սովորեցրեց հրաշակերտ ու ոսկեշող ձեռագործ:
Եվ Ափրոդիտն աստվածահաղթ վեր բարձրացավ մի օր Օլիմպ երանավետ՝
Շանթազվարճ Զևսին այնտեղ աղերսելու, քանզի նա է ամենազոր,
Նրա կամքն է մահկանացու մարդկանց տալիս դժբախտություն ու բախտ փայլուն,
Որ թույլ տա նա կատարելու այդ կույսերի պերճ հարսանիքը ծաղկավետ:
Բայց կույսերին Հապիաները հափափեցին հանկարծակի
Ու հանձնեցին անագորույն Էրինիսին՝ ստրկական ժանտ վիճակի։
Ա՜խ, երանի ինձ էլ այդպես ոչնչացնեն աստվածները Օլիմպակյաց,
{{տող|80}}Կամ Արտեմիսը վարսագեղ թող ինձ զարկի փութանակի,
Որպեսզի ես Ոդիսևսի հետ տեսնվելու իջնեմ անդունդը, երկրի տակ,
Որ չդառնամ ես հրճվանքի միայն աղբյուր ավելի վատ մարդու համար։
Սակայն հաճախ հանդուրժում են մարդիկ աղետն ու վշտերը, երբ ցերեկով
Կյանքն է անցնում ջայլանքի մեջ, սիրտը տխուր, արցունքով լի,
Իսկ գիշերը նրանց սրտին քունն է տիրում, որ վատն ու լավը լիովին
Մոռացության է միշտ տալիս, երբ փակվում են աչքերը և թարթիչները,
Բայց ինձ աստվածն առաքում է ցնորամիտ և չարագույժ վատ երազներ:
Հենց այս գիշեր, երազումս, ինձ գրկել էր մի մարդ՝ նրան սաստիկ նման.
Այդպիսին էր նա, երբ գնաց զորքերի հետ, ուրախացավ սիրտս խորունկ,
{{տող|90}}Քանզի կարծես երազ չէր այդ, այլ իսկակա՜ն իրողություն մի ճշմարիտ»։
Ասաց այդպես, մինչդեռ ծագեց արդեն շողշող և ոսկեգահ Արշալույսը:
Լացուկոծի ձայնը նրա լսեց հանկարծ Ոդիսևսը աստվածազարմ,
Եվ ինքն իր մեջ խոր մտածեց, ապա նրա սրտին թվաց,
Որ ճանաչեց տիկինն իրեն և կանգնած է հիմա նա յուր գլխի վերև
Նա վեր կացավ, վերցրեց վերմակն ու օդենիք, որոնց մեջ ինքը պառկել էր,
Ծալեց, դրեց անդ բազմոցին, եզան կաշին տարավ, դրեց դռան ետև,
Ապա դարձավ և, ձեռքերը վեր կարկառած, ջերմ աղոթեց Զևս աստծուն.
«Զև՜ս հայր, եթե դու կամեցար ինձ ծովերով ու ցամաքով
Բերել, հասցնել իմ երկիրն այս, երբ կրեցի ես աղետներ բազմաչարչար,
{{տող|100}}Թող մեկն ու մեկն, ով արթուն է, այստեղ, ներքուստ, ինձ խոսք ասի բարենշան,
Իսկ արտաքուստ թող հանդես գա ու երևա քո նշանը, Զև՜ս երկնագով»:
Այդպես ասաց աղերսելով, և Զևսն զգոն լսեց նրան.
Թնդաց իսկույն և որոտաց որոտն ահեղ Օլիմպական բարձունքներից
Անդ, խտագույն ամպերի մեջ։ Ուրախացավ Ոդիսևսը աստվածազարմ.
Խոսեց նաև տան մեջ, այնտեղ, հաց աղացող ստրուկ կինը,
Քանզի ուներ ազգերի տեր Ոդիսևսը շատ, բազմազան,, աղորիքներ,
Որոնց շուրջը տասնևերկու կանայք էին անդ աշխատում միշտ ժրաժիր:
Աղում էին նրանք գարի, ոսկի ցորեն, որը մարդկանց ուղեղն է ճիշտ։
Մյուսներն այնժամ քնած էին, քանզի իրենց գործն ավարտել Էին արդեն,
{{տող|110}}Իսկ սա իր գործը տակավին չէր ավարտել, որպես մի թույլ և տկար կին։
Արդ, աղալը ընդհատելով, նա խոսք ասաց, բարի նշան տիրոջ համար
«Զև՜ս հայր, դու, որ գերիշխողն ես աստվածների, այլև մարդկանց,
Այսքան հուժկու որոտացիր այժմ երկնքից անծայրածիր և աստղազարդ,
Որտեղ չկար և ոչ մի ամպ։ Ո՞ւմ համար էր, որ հայտնեցիր քո նշանն այդ։
Այս խոսքը իմ, տարաբախտիս, գեթ կատարիր դու, ողորմած.
Թող որ այս օրն սեղեխների համար լինի օրը վերջին,
Նրանց, որոնք Ոդիսևսի տանն անում են խնջույքը այս մեծափափագ:
Տե՜ս, խոնջանքից սրտակոտոր՝ իմ թուլացած ծնկներն են այժմ ծալվում արդեն,
Այսքան գարի միշտ աղալիս, թող սա լինի վերջին խնջույքն ու նվագը»։
{{տող|120}}Ասաց այդպես, Զևսի հզոր որոտումից և այս կնոջ նոր ասածից
Ոդիսևսը խնդաց, խորհեց, որ վրեժն իր չար թշնամուց նա կլուծի։
Մինչ այլ բոլոր ստրկուհիք հավաքվեցին Ոդիսևսի շքեղ տան մեջ
Եվ անհապաղ անդ օջախի մեջ վառեցին կրակն անշեջ։
Իր մահիճում անդ արթնացավ և Տելեմաքն աստվածակերպ.
Հապճեպ հագավ նա իր հագուստն, ապա ուսին կախեց թուրը իր սայրասուր
Եվ ոտքերին կապեց մույկերն իր գեղեցիկ ու շողշողուն,
Հետո վերցրեց նիզակն ամուր ու սրածայր, պղնձակուռ:
Այդպես գնաց, կանգնեց շեմքին ու բարբառեց և խոսք ասաց Եվրիկլիային.
«Դու, մայրիկդ իմ սիրելի, հյուր եկվորին դուք պատվեցի՞ք մեծարանքով,
{{տող|130}}Արդյոք տվի՞ք պատշաճ ուտեստ կամ անկողին, թե՞ նա մնաց տան անխնամ:
Գիտեմ, մայրն իմ, թեպետ և նա ողջախոհ է և իմաստուն,
Մահկանացու մարդկանցից աստ երբեմն պատվում է այն մարդուն, որը սակայն
Նվաստգույնն է իսկապես, իսկ լավերին դուրս է անում առանց պատվի»:
Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Եվրիկլիա կինը քաջիմաց.
«Ո՜հ , զավակս, զուր ես այդպես ամբաստանում քո մորն անմեղ.
Հյուր եկվորը խմեց գինին, որքան իր սիրտն էր փափագում,
Իսկ ուտելը,, երբ որ մարդ հարցրեց նրան, մերժեց, ասաց, որ չի ուզում,
Սակայն երբ որ նա քունն հիշեց և ցանկացավ պոկել այստեղ,
Մարդ իսկույն հրամայեց ստրուկ կանանց մահիճ սարքել պատշաճաբար։
{{տող|140}}Բայց անկողնում և դոշակի վրա քնել ինքը անձամբ չկամեցավ,
Որպես դժբախտ թափառական, տառապահար և անարժան,
Այլ գավիթում պառկեց, քնեց եզան մորթուն չմշակված
Եվ ոչխարի օդիկներին, իսկ վերևից մենք փռեցինք մի պատմուճան»։
Ասաց այդպես, և Տելեմաքն այնժամ տնից ժիր դուրս եկավ՝
Տեգ-նիզակը ձեռքին բռնած, հետևեցին նրան շներն արագարշավ:
Գեղասրունք աքեացոց ատյանը նա շտապ գնաց։
Այն ժամանակ Եվրիկլիան աստվածային՝ դուստրը Օպսի Պիսենորյան,
Անմիջապես հրամայեց ապարանքի ստրուկ կանանց.
«Օ՜ն, շուտափույթ գործի ելեք. տունն ու տեղը հավաքեցեք դուք ժրաջան
{{տող|150}}Եվ հատակին ջուր ցանեցեք, բազմոցները գեղեցկակերտ և շառագույն
Սփռոցներով լավ ծածկեցեք: Դուք էլ՝ ահա սեղաններն այս
Սպունգներով նուրբ սրբեցեք և մաքրեցեք սարկարաններն ու գավաթներն,
Որոնք շինված են կրկնականթ, իսկ դուք ջրի շուտ գնացեք դեպի աղբյուր
Եվ այնտեղից փութանակի լցրեք, բերեք ջուրը մաքուր,
Քանզի երկար էլ բացակա չեն լինելու խոսնայրները ապարանքից,
Այլ շատ շուտով այստեղ կգան, որովհետև տոն է այսօր մի ընդհանուր»:
Ասաց այդպես, և անսացին նրանք իսկույն, կատարեցին պատգամը այդ.
Արդ, նրանցից քըսան հոգի հապճեպ գնաց դեպի աղբյուրը սևաջուր,
Իսկ մյուսները տան մեջ, այնտեղ, մեծ խնամքով, ուշի–ուշով աշխատեցին:
{{տող|160}}Եկան նաև աքեացոց ծառաները աշխատասեր,
Որոնք ճարտար կտրատեցին փայտը այնտեղ, և աղբյուրից եկան կանայք,
Իսկ դրանցից հետո միայն խոզարածը եկավ արդեն,
Որ բերել էր երեք խոզեր, ընտիրները այնտեղ եղած խոզերամից,
Որոնց թողեց նա բակի մեջ բարձրապարիսպ ու պերճակերտ, որ արածեն,
Իսկ ինքն ապա Ոդիսևսին այնտեղ դիմեց և խոսք ասաց գորովալիր.
«Հը՜, ինչպե՞ս է, օտարական, հարգանքո՞վ են աքեացիք վարվում քեզ հետ,
Թե՞ այս տան մեջ, այստեղ, քեզ զուր անպատվում են առաջվա պես»
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ո՞ւր էր թե ճիշտ, ո՜վ Եվմեոս, պատիժ տային աստվածները քարվականքի
{{տող|170}}Այս լիրբ գործին, որ վիսացող այս լրբենիք կատարում են, ահավասիկ,
Օտարի տանն՝ այսքան լպիրշ և անօրեն, նույնիսկ առանց ամոթանքի»:
Այդպես նրանք այդ առիթով խոսում էին իրարու հետ,
Մինչդեռ եկավ ու մոտեցավ անդ, Մելանթևսը այծարած.
Իր հետ բերել էր նա այծեր, քաջընտիրները հորանից,
Որպես ընծա խրախճանքին սեղեխների. իր հետ կային երկու հովիվ։
Այդ այծերին իսկույն կապեց նա գավիթում աղմըկահույզ
Եվ ինքն ապա Ոդիսևսին իսկույն դիմեց ու խոսքն ասաց այս կծվակիծ.
«Դեռ այստե՞ղ ես, լպիրշ մուրիկ, և տան մարդկանց դեռ ձանձրո՞ւյթ ես պատճառում դու՝
Ողորմություն մուրալով։ Դեռ չե՞ս գնա կամ չես կորչի դուրս այս դռնից.
{{տող|180}}Կարծեմ իրոք մենք իրարից չենք բաժանվի հեշտ ու թեթև,
Մինչև որ դու ուժն իմ ձեռքի այժմ չփորձես. գա՜րշ, անվայել մուրալ գիտես:
Չէ՞ որ այլուր խնջույք անող այլ աքեյանք շատ կան նաև»:
Այդպես խոսեց, ոչինչ չասաց նրան այլևս ամենագետ Ոդիսևսը,
Այլ լուռ գլուխը լոկ շարժեց՝ վրեժառու մտքերի մեջ խորասուզված:
Հետո եկավ և մոտեցավ հովիվն երրորդ՝ Փիլետիոս իշխանն արանց:
Խոսնայրներին նա բերել էր պարարտ այծեր, նաև ամուլ, ստերջ մի կով.
Նավորդները, որ դեպ կղզին փոխադրում են և այլ մարդկանց,
Հիմա սրանց փոխադրեցին, որոնք եկան ու տեղ հասան։
Նա իր բերած անասուններն ամուր կապեց աղմկահույզ գավիթի մեջ,
{{տող|190}}Ինքն էլ ապա շուտ մոտեցավ խոզարածին ու հարց տվեց նրան այսպես.
«Ասա դու ինձ, ո՜վ խոզարած, ո՞վ է արդյոք այս շրջիկը օտարական,
Որ եկել է մեր տունն, այստեղ: Ո՞ր ազգով է հպարտանում,
Եվ որտեղ է ցեղը նրա, կամ երկիրը յուր հայրենի։
Ավա՜ղ, դժբախտ. տեսքով որքա՜ն մեր մեծազոր արքային է սա նմանվում,
Մինչ աստվածներն անչափ վշտեր են շնորհում թափառական թշվառ մարդկանց,
Ինչպես նաև արքաներին մատնում են միշտ անագորույն տառապանքի»։
Ասաց այդպես, Ոդիսևսին մոտենալով՝ ջերմ ողջունեց իր աջ ձեռքով
Ու բարձրաձայն, բարյացակամ իր խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Ողջո՜ւյն քեզ, հայր, - պանդուխտ եկվոր, իցի՜վ գտնես կյանք երջանիկ գեթ այսուհետ,
{{տող|200}}Մինչդեռ հիմա տանջում են քեզ բյուրաբազում վիշտ ու աղետ։
Զև՜ս հայր, չկա աստվածների մեջ քեզանից ավելի ժանտ ու մահաբեր,
Չես խնայում դու հեգ մարդկանց, որոնց իրավ դու ինքդ ես կոչում կյանքի,
Այլ, խառնելով աղետ ու վիշտ, թափում ես այն դժբախտների գլխին միայն:
Քեզ տեսնելով՝ եկվո՜ր, սիրտս փշաքաղվեց, արցունքն իջավ իմ աչքերին,
Ոդիսևսին ես հիշեցի։ Գուցե և նա, մտածեցի, այժմ, հիրավի,
Քեզ պես հագած նողկ ցնցոտի, թափառում է հեռու, օտար ազգերի մեջ,
Եթե միայն կենդանի է նա տակավին ու տեսնում է լույսն արևի:
Իսկ եթե նա մահացելէ և իջել է տունն Հադեսի,
Վա՜յ ինձ, ավա՜ղ, առանց ազնիվ Ոդիսևսի։ Չէ՞ որ նա էր, որ ինձ մանկուց
{{տող|210}}Կեփալլենյանց երկրում, այնտեղ, նախրորդ կարգեցիր եզներին,
Եվ այդ նախիրն այնքան է այժմ աճել, դարձել բազմագլուխ, սերընդով շատ,
Որքան երբեք չի բազմացել մի այլ մարդու հոտն եզների լայնաճակատ։
Ինձ այժմ օտարն է պատվիրում` իրեն բերել այդ կովն ու եզը գերազանց,
Որ աստ լափի: Չեն պատկառում նույնիսկ որդուց թագավորի՝ նրա տան մեջ,
Ոչ էլ նաև սարսափում են աստվածներից, այլ միտք ունեն մի չարատենչ.
Գույքն ու կայքը հար հեռացած մեծ արքայի աստ բաժանել իրարու մեջ:
Ա՜խ, իմ հոգին այս կրծքիս տակ մի այլ հոգսով է մտահույզ, ալեկոծված.,
Սակայն անչափ վատ կլիներ և անօրեն, քանի դեռ կա նրա որդին,
Թողնե՜լ, գնալ մի այլ երկիր, քշել, տանել նաև նրա նախիրները
{{տող|220}}Դեպի մարդիկ օտարազգի, բայց ավելի վատ է մնալ ու տեսնել միշո
Ինչպես մորթում են ուրիշի եզներ ու կով, և զուր կրել տանջանք ու վիշտ։
Ո՜հ, ես վաղուց, փախուստ տալով, կգնայի դեպ մեծասիրտ մի այլ արքա,
Քանզի այլևս հնար չկա հանդուրժել գործն այսքան ժպիրհ:
Բայց կմնամ ես տակավին, հուսով եմ դեռ, գուցե դժբախտ իմ տերը գա
Եվ շամբշագույն սեղեխների դաժան ոհմակն արտաքսի դուրս և ցրիվ տա:
Այնժամ նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Հովիվդ քաջ, նման չես դու լիրբ ու պանդույր մի այլ մարդու,
Եվ զգում եմ ես ինքս ահա, որ սիրտ ունես դու ողջախոհ և խորագետ,
Ուստի ես այժմ հայտնում եմ քեզ և երդվում եմ ես երդումով արդ մեծագույն.
{{տող|230}}Վկա է Զևսն, ավագագույնն աստվածների և վանատուր սեղանը այս,
Վկա է և օջախն անբիծ Ոդիսևսի, ուր գտել եմ ինձ ապավեն,
Որ Ոդիսևսը քո այստեղ եղած պահին ետ կդառնա, կգա իր տուն,
Եվ կտեսնես դու քո աչքով նրան այստեղ, հարկավ, եթե այդ կամենաս,
Երբ կոտորի նա նախճիրում խոսնայրներին, որ իշխում են աստ անօրեն»։
Նրան կրկին իր խոսքն ասաց իսկույն հովիվն այն եզնարած.
«Ա՜խ , ո՞ւր էր թե, օտարակա՜ն, այդ խոսքն իրավ գլուխ բերեր Կրոնոսյանն,
Այնժամ անշուշտ կիմանայիր դու զորությունն իմ ձեռքերի»։
Այդպես նաև Եվրիմեոսը հավերժ անմահ աստվածներին ջերմ աղոթեց,
Որ Ոդիսևսն ամենիմաց շուտով իր տուն վերադառնա։
{{տող|240}}Ահա այդպես իրարու մեջ նրանք խոսում էին այնտեղ,
Մինչ խոսնայրները պատրաստում Էին այնժամ կործանումը Տելեմաքի,
Սակայն նրանց ձախակողմից մի մեծ թռչուն թռավ անցավ հանկարծակի,
Բարձրաթռիչ արծիվ էր դա և ճանկերում իր՝ վեհերոտ մի աղավնի։
Ու Ամփինոմն իսկույն այնտեղ նրանց դիմեց և այս ասաց.
«Սիրելինե՜ր, գլուխ չի գա, չի հաջողվի խորհուրդը մեր
Տելեմաքի մահվան մասին, ուստի եկեք հիշենք նորից մեր խրախճանն»:
Անաց այդպես Ամփինոմը, խոսքն այդ բոլորն հավանեցին
Եվ փութապես աստվածազարմ Ոդիսևսի տունը եկան։
Բազմոցներին, նստիքներին վերարկուներն ու հագուստները դրեցին
{{տող|250}}Եվ սկսեցին անդ մորթոտել մեծ ոչխարներ ու պարարուն, սիրուն այծեր:
Փողոտեցին պարարտաճարպ նաև խոզեր ու նախրային կովը ստերջ,
Եվ խորովված ընդերքն հապճեպ բաժանեցին իրարու մեջ։
Գինին խառնվեց սարկարանում, խոզարածը բերեց, դրեց պերճ բաժակներն.
Փիլետիոսն, իշխանն արանց, զամբյուղներով գեղեցկակերտ
Մատըռվակեց հացն ամենքին, իսկ Մելանթևսն արագ լցրեց առատ գինին։
Այդպես նրանք ձեռք մեկնեցին իրենց առաջ պատրաստ դրված ուտեստներին,
Իսկ Տելեմաքն իր հոգու մեջ հղացավ միտքը խորամանկ նոր նենգության.
Իր հոր տան մեջ ամրակառույց նա, վիմակերտ շեմքին ընթեր,
Մի սեղանիկ և անվայել նստիք դրեց, բազմեցրեց անդ Ոդիսևսին,
{{տող|260}}Նրա առաջ դրեց պատրաստ ընդերքներից մի լավ բաժին,
Գինին լցրեց ոսկի բաժակ, ապա դիմեց իսկույն նրան և խոսք ասաց.
«Նստիր այստեղ, խմիր համեղ դու այս գինին սույն քաջերի հետ միասին,
Իսկ եպերանքն և ձեռքերը խոսնայրների քեզնից հիմա կվանեմ ես,
Քանզի չէ՞ որ սա իսկապես մի պանդոկ չէ և ոչ էլ տուն մի հանրային,
Այլ միմիայն Ոդիսևսի ապարանքն է, և ինձ է այժմ նա թողել այդ։
Իսկ դուք այստեղ, ո՜վ սեղեխներ, սանձե՛ք ձեր կիրքն ու դսրովանքն, նստե՛ք հանդարտ
Եվ զսպեցե՛ք ձեր ձեռքերը, որ չծագի մեր մեջ հանկարծ կագ ու կռիվ»:
Ասաց այդպես, այդ լսելով՝ ամենքն իրենց շրթունքները կրծոտեցին
Ու զարմացան Տելեմաքի վրա սաստիկ, քանզի խոսեց շատ համարձակ:
{{տող|270}}Մինչ նրանցից անդ բարբառեց ինքն Եվպիթյան Անտիոոսը այդ ժամանակ.
«Տելեմաքի այդ խոսքերը կհանդուրժենք, աքեացիք,
Թեպետ դրանք ցավալի են, քանզի նետեց սպառնանք նա մեզ.
Կրոնոսյան Զևսն է միայն արգելքը մեր, թե ոչ՝ նրան վերջ կտայինք
Մենք այս տան մեջ, թեկուզ և նա ճառել գիտի վսեմ ու վես»։
Այդպես ասաց Անտիոոսը, բայց նա թողեց նրա այդ խոսքն անուշադիր:
Մինչ քաղաքով բանբերները հարյուրաեզ զոհը տարան աստվածներին,
Ուստի շուտով հավաքվեցին գեղագանգուր աքեացիք
Անդ, նետաձիգ Ապոլլոնի անտառի մեջ ստվերածիր:
Սեղեխները միսը արդեն խորովեցին ու կրակից դուրս հանեցին
{{տող|280}}Եվ, բաշխելով իրարու մեջ, հրճվում էին խրախճանքով՝ այդ ազդեցիկ։
Մատըռվակող ծառաները Ոդիսևսի դեմ դրեցին
Այնքան բաժին, որքան ամենքն անդ ստացան, քանզի այդպես
Պատվիրել էր աստվածազարմ Ոդիսևսի սիրած որդին Տելեմաքը,
Աթենասն էլ՝ չարգելակեց և չզսպեց սեղեխների կիրքը անսանձ
Եվ քարվականքն ամբարտավան, որ ավելի խիստ բորբոքի
Լաերտին Ոդիսևսի սրտում ցասումը բազմամաղձ։
Խոսնայրների մեջ կար մի մարդ, մի չարագործ, իր վիսությամբ հռչականուն,
Կոչվում էր դա Կտեսիպպոս և բնակվում էր Սամեում, իր հարկի տակ։
Արդ, սա, իր հոր բյուրաբազում հարստությամբ քաջալերված,
{{տող|290}}Մրցակից էր հար բացակա Ոդիսևսի կնոջ համար:
Եվ այժմ նպերտ սեղեխներից նա բարբառեց և խոսք ասաց եպերալից.
«Ինձ լսեցեք, ո՜վ խոսնայրներ մեծահռչակ, ահա թե ինչ ես ձեզ կասեմ.
Այս եկվորը բաժին ստացավ, ինչպես հարկն է, մեզ հավասար,
Եվ իսկապես վայել չէ մեզ, լա՜վ չի լինի, ոչ էլ արդար՝
Տելեմաքի հյուրին զրկել, ո՜վ որ էլ գա տունն այս վսեմ:
Ուստի և ես նրան տալիս եմ պարգևն այս, որպեսզի նա ինքը արդեն
Նվերն այս տա բաղնեպանին և կամ ստրուկ ծառաներից մեկնումեկին,
Որ կան այստեղ, աստվածակերպ Ոդիսևսի ապարանքում այս բարեշեն»։
Ասաց այդպես և շուտափույթ ձեռքով հուժկու, հաստաբազուկ,
{{տող|300}}Վերցրեց այնտեղ նա զամբյուղից եզան մի ոտք ու շպրտեց
Ոդիսևսի վրա ուժգին, բայց, իր գլուխը թեքելով,
Նա խույս տվեց, ապա ժպտաց, իսկ ոսկորը զարկվեց պատին ամրակառույց,
Բայց նախատեց Կտեսիպպին Տելեմաքոսն այնժամ սրտով ցասումնալի.
«Բախտդ բերեց, Կտեսիպպոս, ուրախ եղիր և գոհունակ,
Որ չդիպավ զարկդ հյուրին, քո հարվածից այժմ խույս տվեց նա անվեհեր,
Թե ոչ` իսկույն քո կրծքի մեջ պիտ վարսեի ես սայրասուր իմ նիզակը,
Հայրդ այնժամ հարսանիքիդ փոխարեն քեզ պիտի թաղեր։
Թող էլ ոչ ոք չհանդգնի լրբություններ կատարել աստ, իմ հարկի տակ,
Կամ անվայել մի այլ վարմունք, քանզի արդեն հասկանում եմ ես ամենբան
{{տող|310}}Եվ լավ գիտեմ չարն ու բարին, մինչդեռ առաջ մանուկ էի ես մի անգետ։
Բա՜վ է, որքան ես ամեն բան համբերեցի մինչև այսօր և լավ տեսա՝
Ինչպես մորթում եք իմ մալը, հացն եք լափում, խմում գինին իմ ատրաշեկ,
Իսկ ինձ համար դժվարին է մենումենակ կռվել այստեղ բազմության դեմ,
Ուստի այլևս չհանդգնեք թույլ տալ վարմունք մի անվայել ու չարանենգ
Կամ հարուցել նոր գժտություն, իսկ եթե դուք այժմ, հիրավի,
Փափագում եք և միտք ունեք սուր պղինձով սպանել ինձ,
Այդ առավել կցանկամ ես, քանզի չէ՞ որ ավելի լավ է՝ մահանամ,
Քան թե տեսնեմ միշտ քարվականք, գործ անվայել ու զազրելի,
Վիրավորանքն իմ հյուրերի, բռնաբարումն ստրուկ կանանց,
{{տող|320}}Ստոր ու պիղծ անպատվությունն այստեղ, այս տանը գեղեցիկ»։
Ասաց այդպես, և բոլորը մունջ մնացին, խոսք չասացին.
Միայն որդին Դամաստորի՝ Ագելաոսը, բարբառեց անդ անագան.
«Բարեկամնե՜ր, Տելեմաքոսն արդարացի խոսեց այստեղ,
Հարկավոր չէ հիմա նրան պատասխանել թշնամաբար կամ անպատիվ,
Եվ թող ոչ ոք անարգ չանի ու ձեռք չտա օտարական այս շրջիկին
Կամ այլ մեկին ստրուկներից, որ դյուցազուն Ոդիսևսի պալատում են,
Բայց ես, ահա Տելեմաքին և իր մորը մի խոսք ունեմ գորովալի,
Որը, կարծեմ, սրտահաճո պիտի թվա նրանց սրտին:
Քանի դեռ ձեր հոգիներում, ձեր կրծքերում հույս կար իրոք,
{{տող|330}}Որ Ոդիսևսն ամենիմաց ետ կդառնա և իր տունը կգա մի օր,
Ձեզ բնավին չէր կարելի դատապարտել դանդաղման մեջ,
Որով դուք մեզ, խոսնայրներիս, այս տանն երկար պահում էիք, և արդարև՝
Լավ կլիներ, եթե հանկարծ Ոդիսևսը վերադառնար ու գար իր տուն,
Բայց պարզ է այժմ և անկասկած, որ էլ երբեք նրա դարձը գլուխ չի գա,
Ուստի և դու հիմա գնա անդ քո մոր մոտ և համոզիր նրան սրտանց՝
Ամուսնանալ այն քաջի հետ, ով ամենից ազնվագույնն է, ով ավելի
Պռույգ կտա։ Այնժամ և դու ուրախասիրտ կտիրանաս քո նոր գույքին
Եվ կհրճվես կերուխումով, իսկ մայրը քո ուրիշի տանն իր հոր գործը պիտի հոգա»:
Այնժամ նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
{{տող|340}}«Երդվում եմ քեզ, Ագելաոս, հանուն Զևսի, հանուն հորս աղետների,
Որն, երևի, Իթակեից հեռու և զուրկ կործանվել է կամ տարագիր
Շրջում է դեռ. ամուսնությունը ես իմ մոր չեմ արգելում, հակառակը,
Դրդում եմ ես՝ մարդու գնալ, ում կցանկա, ով անհամար ընծա կտա։
Մինչ հակառակ իր ցանկության և կամ խոսքով հարկադրական՝
Ես չեմ կարող քշել տանից, աստվա՜ծ չանի, որ այդպիսի գործ կատարեմ»:
Այդպես ասաց Տելեմաքը, սակայն Պալաս Աթենասը, սեղեխերին
Թաղեց անզուսպ ծիծաղի մեջ, խելքից հանեց, դարձրեց նրանց խելացնոր
Եվ սկսեցին նրանք ասնզուսպ մի հըռհըռոց, դեմքերն իրենց՝ այլանդակված՝
Ուտում, լափում էին նրանք հում միսն անեփ, արյունաթոր,
{{տող|350}}Աչքերն իրենց արցունքով էր լցված, սիրտը զգում էր վիշտ ու արհավիրք:
Այդ վիճակում նրանց այնտեղ իր խոսքն ասաց Թեոկլիմենն աստվածատես.
«Ո՜հ, թշվառներ, ի՞նչ ահռելի աղետ է արդ կամ արհավիրք վիճակվել ձեզ.
Խոր խավարն է պատել ձեր դեմքն ու ճակատը, ձեր մարմինը ոտից-գլուխ:
Շուրչը թնդում է հառաչա՜նք, ձեր այտերն են արցունքի մեջ ու վշտածոր,
Արյունով են ցողված պատերն, ամուր քիվերն ու բարավորն,
Եվ ուրվական ստվերներով լիքն են գավիթն ու բակն ամբողջ,
Որ սուրում են դեպ Էրեբոս անդնդախոր, իսկ երկնքից արևն արդեն
Անհետանում է վերջապես, և տիրում է խավարն ահեղ ամենուրևք»։
Ասաց այդպես, նրանք բոլորն հըռհըռացին ու ծաղրեցին նրան սաստիկ,
{{տող|360}}Եվ նրանցից սկսեց խոսել Եվրիմաքը Պոլիբոսյան.
«Խելագա՜ր է շրջիկը այս՝ օտար երկրից դեռ նոր եկած,
Պիստանինե՛ր ու ծառանե՛ր, պետք է դռան դուրս վռնդել իսկույն տնից,
Թող որ գնա հրապարակ, երբ տեսնում է այստեղ միայն մութ ու խավար»:
Եվրիմաքին պատասխանեց ու խոսք ասաց Թեոկլիմենն աստվածափառ.
«Ո՜վ Եվրիմաք, կարիք չկա, որ դու ինձ տաս առաջնորդող ուղեկիցներ,
Փա՜ռք աստծո, ես աչք ունեմ, այլև ականջ, ունեմ նաև ոտքեր մի զույգ.
Կրծքումս կա վայել հոգի, որ տակավին անվնաս է, նույնիսկ առույգ:
Ես դրանց հետ դուրս կգնամ, իսկ ձեր գլխին թափվելու է Ժանտ արհավիրք,
Որից ոչ ոք սեղեխներից էլ չի կարող խույս տալ մի կերպ և կամ փրկվել,
{{տող|370}}Քանզի նպիրտ, ամբարտավան մարդիկ եք դուք և կատարում եք շարունակ
Ոդիսևսի ապարանքում մի խայտառակ, հանցավոր գործ ու քարվականք»։
Այդպես ասաց և դուրս եկավ իսկույն տնից գեղեցկաշեն,
Պիրեոսի տուն նա գնաց, որ ընդունեց նրան սրտանց ու սիրալիր:
Մինչ սեղեխներն Տելեմաքին դսրովելու նպատակով սկսեցին,
Իրար դեմքի անդ նայելով, ծաղրել նրա խեղճ հյուրերով։
Այդպես ոմանք ամբարտավան ջահելներից խոսում էին կատակելով.
«Տելեմաքոս, մեկը չկա քեզ հավասար՝ լկտի, լպիրշ իր հյուրերով,
Եվ ո՞վ է սա, որ մոտդ կա, շրջմոլիկը այս մուրացկան,
Մի հարբեցող ու որկրամոլ, որ չգիտի և ոչ մի գործ, ոչ մի արհեստ,
{{տող|380}}Ինքը իսպառ եռանդազուրկ, բեռ է միայն երկրի համար,
Եվ կամ ո՞վ էր այն երկրորդը, որ գուշակող աստ ձևացավ լիրբ ու լկտի։
Ե՛կ դու, լսի՛ր, ինձ հավատա, բյուրապատիկ լավ կլինի և շահավետ,
Եթե գցենք այդ հյուրերին նավի վրա մեր բազմաթի
Եվ առաքենք դեպ Սիկելիա, դրանց համար վարձ կստանաս դու ահագին»։
Այդպես նրանք խոսում էին, բայց Տելեմաքն արհամարհեց ամենը այդ
Եվ միմիայն, լուռ նայելով իր հոր դեմքին, սպասում էր նա անհամբեր,
Թե ե՞րբ պիտի ձեռք բարձրացնի լիրբ, անամոթ սեղեխների գլխի վրա:
Այնժամ դստրիկն Իկարիոսի, Պենելոպեն խոհեմամիտ,
Դահլիճի մեծ մուտքին մոտիկ, նստած շքեղ իր բազմոցին,
{{տող|390}}Լսեց խոսքն ու ճոշանն ամբողջ, որ խոսեցին խոսնայրները իր հարկի տակ։
Սեղեխները խնջույքի մեջ ճաշում էին հռհռալով,
Փարթամաճոխ ու ցնծավետ, քանզիչէ՞ որ մորթել էին շատ անասուն,
Սակայն ոչինչ չկար այնքան անհաճելի և ահավոր,
Որքան ընթրիքն, որ պիտ տային նրանց շուտով աստվածուհին և քաջն հզոր,
Հանց հատուցում անդ կատարված լիրբ գործերի ու մոլությանց:
</poem>
== Երգ քսանմեկերորդ։ Աղեղնային առաջարկ ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Աթենասը՝ պայծառաչյա աստվածուհին, Իկարիոսի չքնաղ դստրիկ
Խոհեմամիտ Պենելոպի սրտին դրդեց, ահավասիկ՝
Առաջարկել սեղեխներին շողշող երկաթն ու պերճաղեղն, որպես մրցանք,
Որ պիտ լիներ Ոդիսևսի ապարանքում իբրև սկիզբ կոտորածի։
Եվ բարձրացավ Պենելոպեն օթևանի սանդուղներով այն բարձրաբերձ,
Այնուհետև փարթամ ձեռքով վերցրեց նա կոր, մեծ բանալին,
Պղնձակուռ և գեղեցիկ, կոթը կերտված վառ փղոսկրից,
Ապա գնաց ծառաների հետ միասին վերջին սենյակ,
Որտեղ պահված էին բազում և թանկարժեք գույքն ու գանձը թագավորի`
{{տող|10}}Ոսկի, պղինձ ու երկաթի ճարտարակերտ անթիվ գործեր։
Անդ կար աղեղ մի լայնալիճ և մի կապարճ նետերով լի,
Կային այնտեղ և վշտաբեր բյուրաբազում այլ փքիներ։
Ոդիսևսին դրանք ընծա էին տրված Լակեդեմոն երկրում երբեմն՝
Պատահաբար այնտեղ եղած աստվածակերպ, քաջ Իփիտոս Եվրիտյանից։
Նրանք միմյանց հանդիպեցին Մեսսենեում, քաջակորով Օրիսիլոքի
Գեղեցկակերտ ապարանքում։ Ոդիսևսը եկել էր հանց պարտահավաք
Մեսսենական ամբողջ ազգը պարտավոր էր վճարել պարտքն առանց վեճի,
Քանզի երբեմն մեսսենացիք Իթակեից սև նավերով բազմաթիակ
Հափշտակել, տարել էին երեք հարյուր գլուխ ոչխար և հովիվներ։
{{տող|20}}Ոդիսևսը, իբրև ջահել պատգամավոր, անցավ երկար ճանապարհն այդ:
Քանզի նրան առաքեցին իր հայրն և այլ խորհրդական ծերունիներն:
Իսկ Իփիտոսը փնտրում էր կորած ձիերն տասնևերկու շքեղ ճայիկ՝
Քուռակների հետ գեղեցիկ, նաև տոկուն շատ ջորիներ,
Որոնք հետո դարձան նրա եղերական մահվան պատճառ,
Երբ նա եկավ կորովալիր, գերահռչակ մեծ Հերակլես դյուցազնի մոտ
Որ զավակն էր Զևս զգոնի և գործել էր շատ սխրանքներ։
Նա ընդունեց իր մոտ նրան, բայց սպանեց իր հարկի տակ դաժանորեն՝
Չակնածելով ոչ երկյուղից աստվածների, ոչ սեղանից, որի վրա
Մեծարել էր նա իր հյուրին։ Երբ սպանեց նրան այդպես,
Նա իր տանը ապօրինի յուրացրեց նրա ձիերն ամրասմբակ։
Արդ, Իփիտոսն, իր ձիերին որոնելիս, անդ հանդիպեց Ոդիսևսին
{{տող|30}}Եվ ընծայեց նրան աղեղն, որը առաջ կրում էր ինքն՝ Եվրիտը մեծ,
Բայց մեռնելիս թողեց աղեղն իր զավակին ապարանքում իր բարձրաբերձ,
Իսկ Ոդիսևսը իր կողմից տվեց նրան մի սուր սուսեր և մի նիզակ,
Որպես սկիզբ հյուրամեծար ծանոթության։ Բայց իրար հետ այնուհետև
Սեղանակից չեղան նրանք, քանզի կանխեց Հերակլեսը՝ Զևսի որդին,
Եվ սպանեց աստվածակերպ Իփիտոսին՝ Եվրիտոսի ազնիվ որդուն։
Նա էր տվել աղեղը անդ, բայց չվերցրեց Ոդիսևսը աստվածազարմ
Այդ աղեղը, երբ սևաթույր նավի վրա մեկնում էր նա պատերազմի,
Այլ պահվում էր դա միշտ տան մեջ, հանց ընկերոջ լավ հիշատակ մի սրտատենչ,
Եվ այն կրում էր Ոդիսևսն միայն երկրում իր հայրենի։
{{տող|40}}Երբ թագուհին՝ չքնաղ կինը, խորդանոցը եկավ հասավ,
Ելավ, կանգնեց կաղնի շեմքին, որ շինել էր հյուսնը ճարտար.
Նա հղկել էր կոկ, հարթեցրել, լարով չափել ճշգրտորեն,,
Դրել էր և պինդ դրանդիք ու կախել էր դռներն ամուր և շողշողուն։
Այնտեղ ահա Պենելոպեն կտրեց չվանը օղակի,
Անցքը կոխեց պերճբ անալին, շարժեց, քաշեց դռան նիգը
Ու բաց արեց դռան փեղկերն, որոնք հանկարծ ահագնակի ճըռճըռացին,
Ինչպես ցուլը բառաչում է մարգերի մեջ, այնժամ այդպես
Շառաչեցին պերճ դռները պինդ բանալու այդ շարժումից։
Պենելոպեն կանգնեց բարձր պատվանդանին, որտեղ կային պերճ սնդուկներ,
{{տող|50}}Իսկ դրանց մեջ պահված էին անուշաբույր շատ հագուստներ։
Եվ թագուհին պարզեց ձեռքը, վերցրեց աղեղն, որ կախված էր այնտեղ սեպից
Ու փաթաթված պատյանի մեջ մի շողշողուն և գեղեցիկ։
Նստեց տիկինն իսկույն այնտեղ, իր ծնկներին դրեց աղեղն այդ սիրելի,
Ապա հանեց լայն աղեղը իր պատյանից և հառաչեց նա լալագին
Ու դառնադառն, իսկ երբ արդեն նա հագեցավ լաց ու կոծով,
Շուտ վեր կացավ, գնաց դեպի ամբարտավան սեղեխները, դեպի դահլիճն՝
Ձեռին բռնած ճկուն աղեղն ու պահոցը սլաքների՝ կապարճն ամուր,
Որտեղ կային բազմաբազում սուր սլաքներ օրհասաբեր,
Իսկ նրա հետ նաժիշտները տանում էին մի մեծ սնդուկ,
{{տող|60}}Որի մեջ կար բազմապիսի երկաթ, պղինձ, զենք-զրահը թագավորի։
Երբ թագուհին՝ չքնաղ կինը, եկավ, հասավ խոսնայրներին,
Կանգնեց այնտեղ, ամրակառույց, բարձր դահլիճի շեմքին մոտիկ.
Այտերն էին նրա ծածկված մի լուսափայլ, նուրբ շղարշով,
Երկու կողմից կանգնած էին նաժիշտները բարյացակամ:
Եվ փութապես բարբառելով` սեղեխներին անդ նա դիմեց և խոսք ասաց.
«Ինձ լսեցեք, ով խոսնայրներ կորովալիր, դուք որ այստեղ ու այս տան մեջ,
Երբ իմ սիրած ամուսինը բացակա է արդեն երկար, շատ ժամանակ,
Դուք հանապազ զբաղված եք կերուխումով, խրախճանքով անօրինակ
Եվ պնդում եք, թե այլ առիթ չկա դրան, այլ միմիայն այստեղ անվերջ
{{տող|70}}Դուք մրցում եք, թե ո՞վ ձեզնից ինձ հետ պիտի ամուսնանա և ինձ տանի։
Ահավասիկ, կանչում եմ ձեզ մի մրցության, որ գործն իսկույն կորոշի.
Ես դնում եմ այստեղ ահա մեծ, լայնաղեղն աստվածազարմ Ոդիսևսի.
Ով ձեզանից կարողանա ամուր ձեռքով լարը ձգել, թողնել ուժգին
Եվ սլաքը շեշտ անցկացնել անցքով բոլոր, տասնևերկու տապարների,
Ես հենց նրա հետ կգնամ և կթողնեմ օթևանն իմ, այս տունը պերճ,
Թեպետ անչափ չքնաղ է սա, որտեղ, ավա՜ղ, անցել է իմ կյանքը մատաղ,
Եվ դեռ, կարծեմ, տունն այս երկար պիտի հիշեմ, թեկուզ նույնիսկ երազի մեջ»։
Ասաց` այդպես և պատվիրեց Եվմեոսին՝ խոզարածին աստվածային,
Սեղեխների առաջ հապճեպ դնել աղեղն և երկաթներն վառ, գեղեցիկ.
{{տող|80}}Խիստ արտասվեց Եվմեոսը, սակայն իսկույն նա կատարեց հրամանն այդ,
Սրտանց ջայլեց և մյուս հովիվն, երբ որ տեսավ չքնաղ աղեղն իր արքայի,
Բայց կշտամբեց իսկույն նրանց Անտինոոսը, անվամբ կոչեց ու այս ասաց.
«Դո՜ւք, գռեհիկ ով պանդույրներ, որ միմիայն միշտ հոգում եք ձեր առօրյան,
Ո՛հ, թշվառներ, ի՞նչ եք թափում արցունքն այդպես և թագուհու սիրտն աղեկեզ
Զուր բորբոքում իր կրծքի տակ։ Առանց այդ էլ նրա հոգին
Վշտահար է հիմա սաստիկ, քանզի կորել է ամուսինն իր սիրելի,
Ուստի և դուք լուռ նստեցեք, կերեք կամ դուրս կորեք իսկույն
Եվ անդ, դրսում, ջայլանք արեք։ Գետնին դրեք աղեղը հարթ,
Որ աստ մրցեն խոսնայրները, բայց չեմ կարծում, որ այժմ հեշտիվ
{{տող|90}} Հնար գտնենք ձգել, լարել աղեղն հղկված ու ամրապինդ,
Քանզի բոլոր դյուցազնասիրտ քաջերի մեջ բնավ չկա այնպիսի մարդ,
Որպիսին էր Ոդիսևսը։ Նրան երբեմն ինքն տեսա
Եվ հիշում եմ, թեպետ իրոք ես մի մանուկ էի այնժամ»։
Ասաց այդպես, մինչդեռ ինքը իր սրտի մեջ նա հույս ուներ,
Որ ինքն անշուշտ կձգի լարն և կանցկացնի նետն անցքերով վառ երկաթի,
Մինչ առաջինն հենց ինքը նա անդիր վրա պիտի փորձեր
Հարվածն հուժկու ձեռքից ազնիվ Ոդիսևսի, որին, նստած նրա տան մեջ,
Այնքան լպիրշ անարգել էր՝ գրգռելով նաև բոլոր ընկերներին։
Եվ բարբառեց այնժամ այնտեղ զորությունը Տելեմաքի.
{{տող|100}}«Ավա՜ղ, Զևսը Կրոնոսյան ինձ, կարծես թե, խելքահան է արել արդեն.
Ահավասիկ, գերահռչակ ու խորագետ մայրն իմ հայտնեց աստ բացարձակ,
Որ նոր մարդու կմիանա և կթողնի նա տունը այս, գեղեցկաշեն,
Իսկ ես այստեղ հրճվում եմ արդ ծիծաղելով, հոգիս կարծես խելացնոր:
Օ՛ն անդր, շո՜ւտ, ժամն է հասել, դուք, խոսնայրներ, սկսեցեք մրցանքը այդ.
Չէ՞ որ չկա այսպիսի կին երկրում ամբողջ աքեական,
Ո՛չ Արգոսում, Միկենեում, ո՛չ Պիլոսում ավազածիր ու սրբազան,
Ո՛չ ծովաշուրջ Իթակեում, ոչ Էպիրում սև ու ցամաք.
Դուք այդ գիտեք, կարիք չկա, որ դրվատեմ ես մորը իմ արժանագով։
Մի դանդաղեք այլևս հիմա և զանց արեք պատրվակներն ուշացնելու,
{{տող|110}}Բավակա՜ն է, որքան այստեղ ձգձգեցիք դուք մրցության գործը վսեմ,
Ես ինքս ահա իմ ուժերը այս աղեղի մրցանքի մեջ պիտի փորձեմ:
Ա՜խ, եթե ես լարը ձգեմ, նետեմ սլաքն անցքի միջով երկաթների
Էլ այսուհետ ես բնավին չեմ վշտանա, որ մայրը իմ գերամեծար
Տունն այս թողեց և միացավ այլ մարդու հետ, այլ կմնամ իմ հարկի տակ,
Եթե պարզվի, որ կարող եմ ես հայրական զենքը շարժել այժմ քաջաբար»։
Ասաց այդպես ու վեր թռավ, կանզնեց ուղիղ, ապա հանեց իր վրայից
Ծիրանագույն ծածկոցն, ապա ուսից գցեց սուսերը սուր։
Արագ փորեց նա մի խանդակ, մեջը ցցեց տապարները,
Որոնք հողում ամուր պնդեց, չափեց լարով, ուղիղ շարեց
{{տող|120}}Ու կոխ տվեց հողը ոտքով։ Երբ այդ տեսան, շատ զարմացան,
Քանզի կարգին նա կատարեց այնպիսի գործ, որը երբեք չէր տեսել նա։
Կանգնեց ապա նա շեմքի մոտ և սկսեց փորձել աղեղն իր հայրական.
Ցնցեց աղեղն երեք անգամ՝ ճիգ թափելով մի կերպ լարել,
Երեք անգամ ձեռքից պոկվեց լարը ուժգին, բայց դեռ սիրտն էր իր հուսալիր,
Ու կարծում էր, որ կձգի և կանցկացնի սլաքն անցքով երկաթների.
Գուցե իրոք չորրորդ անգամ աղեղի լարը նա ձգեր լարվածությամբ,
Եթե գլխով չաներ հայրը և ցույց չտար, որ աշխույժն իր նա ընդհատի
Եվ բարբառեց այնժամ նրանց սուրբ կորովը Տելեմաքի,
«Վա՜յ ինձ, ուրեմն անզոր եմ ես ու հանապազ անփառունակ պիտի մնամ
{{տող|130}}Եվ կամ գուցե դեռահաս եմ ու վստահ չեմ ես զորությանն իմ ձեռքերի,
Որ կվանեմ ես թշնամուն, երբ իմ վրա կռվով նա գա նախահարձակ։
Այժմ արդեն դուք, որ ինձանից գերազանց եք կարողությամբ ձեր քաջազոր,
Փորձե՞ք ահա լայն աղեղն այս, որ շուտ վերջ տանք մենք մրցույթին։
Ասաց այդպես և լայն աղեղն իսկույն դրեց այնտեղ գետնին`
Հենելով այն դռան հղկված ու ամրակուռ այն փեղկերին։
Ապա հապճեպ պերճ աղեղի ծայրին տնկեց արագաթիռ նա մի սլաք
Եվ շուտափույթ նորից նստեց այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ։
Այնժամ նրանց անդ բարբառեց Անտինոոսը Եվպիթածին.
«Բարեկամնե՜ր, մենք բոլորս այժմ կըսկսենք. ամեն մեկը թող վեր կենա
{{տող|140}}Եվ իր հերթին աջակողմից թող մոտենա, ուստեք լցնում են արդ գինին»։
Այդպես ասաց Անտինոսը, և այդ խոսքը հավանեցին բոլորեքյան։
Հանդես եկավ նախ և առաջ Լիոդեսը Էնոպսածին։
Խոսնայրների գուշակն էր նա, նստում էր միշտ ընթեր շքեղ սարկարանին,
Անդ բոլորից միայն սրան խիստ ատելի էին ոճիրն ու քարվականքն։
Զայրանում էր սեղեխների դեմ նա հաճախ և նրանց զեխ արարքի դեմ։
Ահավասիկ, նա նախապես վերցրեց աղեղն ու սլաքը պղնձասուր,
Կանգնեց այնտեղ, շեմքին մոտիկ, և սկսեց լայն աղեղը փորձել այդպես։
Լարը ձգել չկարեցավ. անփորձ էին նրա ձեռքերը նրբագույն
Եվ հոգնեցին այնտեղ շուտով, ուստի դիմեց և խոսք ասաց սեղեխներին։
{{տող|150}}«Բարեկամնե՜ր, չեմ կարող ես լարը ձգել. մեկ ուրիշը թող գա, վերցնի,
Մինչ աղեղն այս դեռ բազմաթիվ դյուցազունների սիրտն ու հոգին
Կխորտակի ու կկորզի, և բացի այդ` շատ ավելի լավ կլինի
Աև մահանալ, քան կենդանի մնալ, իբր անհաջողակ այն գործի մեջ,
Հանուն որի հավաքվում ենք մենք ամեն օր և սպասում աստ օրնիբուն:
Գուցե շատերն իրենց սրտում հույս ունեն և համոզված են,
Որ կտանեն Պենելոպե վեհ ամուսնուն Ոդիսևսի,
Բայց երբ փորձեն լայնաղեղն այս և հասկանան՝ ի՛նչ բան է դա,
Ապա շուտով, պերճ ընծաներ խոստանալով, պիտի փնտրեն աքեացի
Պեղեցկազգեստ այլ հարսնացու, իսկ տիկինն այս կամուսնանա այն քաջի հետ,
{{տող|160}}Ով գերազանց ընծաներ տա և ում բախտն է վիճակել այդ արդարացի»։
Ասաց այդպես և լայնաղեղն իսկույն դրեց այնտեղ գետին՝
Հենելով այն դռան հղկված և ամրակուռ այն փեղկերին։
Ապա հապճեպ ծանր աղեղի ծայրին տնկեց նա մի սլաք
Եվ շուտափույթ նստեց նորից այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ։
Եվ Անտինոոսն աղաղակեց զայրագնաբար, նվամբ կոչեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜վ Լիոդես, այդ ի՞նչ խոսք էր, որ դուրս թռավ քո շուրթերից.
Սարսափելի և դաժան խոսք, որն ես, իրավ, ամաչում եմ լսել անգամ:
Ինչպե՞ս է որ այս աղեղը մեծ քաջերի սիրտն ու հոգին
Պիտ խորտակի և կամ կորզի, նրա՞ համար, որ դու ձգել չկարեցար։
{{տող|170}}Ոչ, չի ծնել քեզ քո մայրը գերամեծար, իբր այնպիսի մի զավակի,
Որ քաջաբար օգտագործես դու աղեղն ու սուր սլաքը.
Բայց կան այստեղ այլ սեղեխներ մեծահռչակ, թող գան, ձգեն լարը ընտիր»։
Ասաց այդպես և պատվիրեց նա այծարած Մելանթևսին.
«Ո՜վ Մելանթևս, վեր կաց շուտով, կրակ վառիր դու թեժ և թունդ
Եվ առընթեր դիր մի նստիք, որի վրա մորթը փռիր դու լայնալիր,
Այլև գնա և պահեստից փութապես բեր ճարպի մի գունդ։
Թող ճարպն հալեն պատանիներն, թող տրորեն աղեղի լարն,
Որ լայնալիճն ապա փորձենք և ավարտենք այս մրցույթը հաղթանակով»։
Ասաց այդպես, և Մելանթևսը անհապաղ վառեց այնտեղ կրակն անշեջ,
{{տող|180}}Իսկ առընթեր բերեց դրեց նա մի նստիք, դրա վրա մորթը փռեց
Եվ շուտափույթ նա պահեստից վերցրեց, բերեց ճարպի մեծ գունդ։
Արդ, հալեցին ճարպն հոմանիք և սկսեցին փորձել հերթով աղեղը այն,
Սակայն ձգել չկարեցան, թեպետ անչափ ճիգ թափեցին, ուժ և կորով։
Մինչ տակավին հանդես չեկան ո՛չ Եվրիմաքն աստվածային, ո՛չ Անտինոոսն,
Որ առաջնորդ էին բոլոր սեղեխներին` դիրքով հզոր ու գերազանց:
Այդ միջոցին խոզարածը և եզնարածն աստվածազարմ Ոդիսևսի
Տնից հանկարծ դուրս գնացին՝ մեկը մյուսին հետևելով,
Եվ դուրս գնաց նույնպես ինքը՝ Ոդիսևսը աստվածակերպ։
Երբ դուրս եկան նրանք այնտեղ, բակի ետև, դարպասից դուրս,
{{տող|190}}Ոդիսևսը նրանց դիմեց և խոսք ասաց գորովալիր.
«Դո՜ւք, եզնարած և խոզարած, ուզում էի խոսք ասել ձեզ,
Սակայն ասե՞մ, թե՞ չասեմ այդ, թեպետ սիրտս ներշնչում է, որ ես ասեմ:
Ինչպե՞ս արդյոք դուք կօգնեիք Ոդիսևսին, եթե հանկարծ նա այստեղ գար,
Եվ կամ եթե մի ոմն աստված նրան բերեր, և նա կանգներ հիմա ձեր դեմ,
Խոսնայրների՞ն դուք կօգնեիք անխարդախ, թե՞ Ոդիսևսին։
Արդ, ասացեք, ինչպե՞ս է այդ ձեր սրտի մեջ այժմ ներշնչում ձեզ ձեր հոգին»:
Եվ եզնարած նախրորդն իսկույն պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Ո՜հ, իցի՜վ թե, դո՛ւ Զև՜ս մեր հայր, այդ մեր փափագը կատարես.
Թող որ նա գա, դյուցազունն այդ, կամ թող աստվածն այստեղ բերի մեր արքային,
{{տող|200}}Եվ դու այնժամ նոր կիմանաս իմ կորովը և զորությունն իմ ձեռքերի»։
Նույնպես և նա, Եվմեոսը, ջերմ աղոթեց իսկույն անմահ աստվածներին,
Որ ետ բերեն ամենիմաց Ոդիսևսին դեպի իր տուն։
Երբ որ նրանց միտքն ու հոգին լավ իմացավ անդ Ոդիսևսը իմաստուն,
Կրկին նրանց, այդ երկուսին, այնտեղ դիմեց և խոսք ասաց.
«Ե՜ս եմ, որ կամ, իմ տանն եմ ես՝ բյուր-բյուրավոր ժանտ աղետները հանդուրժած,
Քսան տարի անցնելուց ետ՝ վերադարձա ես իմ երկիրն հայրենավանդ,
Բայց տեսնում եմ, որ իմ բոլոր ծառաներից դուք եք միայն, որ սրտատենչ
Փափագում եք իմ գալստյան, իսկ մյուսներից դեռ չեմ լսել ամենևին,
Որ աղոթքով ցանկանային իմ գալուստը, իմ վերադարձը դեպի տուն:
{{տող|210}}Արդ, ես կասեմ ձեզ երկուսիդ, թե ի՞նչ է պետք, ի՞նչ կլինի այսուհետև
Եթե աստվածն իմ ձեռքով այն հաղթահարի սեղեխներին ամբարտավան,
Կամուսնացնեմ ձեզ երկուսիդ ու ձեզ կտամ նաև առատ գույքեր ու գանձ,
Տուն կշինեմ ես ձեզ համար առանձնակի, իմ տան կողքին,
Եվ դուք կապրեք, ինձ հարազատ, իբրև ընկեր կամ հանց եղբայր Տելեմաքին,
Իսկ որպեսզի դուք ինձ հիմա լավ ճանաչեք և համոզված լինեք սրտով,
Ահավասիկ, կհայտնեմ ձեզ և ցույց կտամ մի այլ նշան
Ահա սպին, որ ինձ ճերմակ իր ատմով հասցրեց վարազն,
Երբ որդոց հետ Ավտոլիկի որս անելու ես գնացի դեպի Պառնաս»։
Այդ ասելով՝ մի կողմ քաշեց նա ցնցոտին, նշեց սպին իր հոլանի,
{{տող|220}}Եվ երբ տեսան նրանք սպին, ճանաչեցին բացեիբաց,
Հեծեծացին անդ լալագին ու ձեռքերով փաթաթվեցին Ոդիսևսին ամենիմաց
Եվ գրկեցին, նրա գլուխն և ուսերը համբուրեցին սիրակարոտ։
Ոդիսևսը նույնպես հուզված ջերմ համբուրեց նրանց գլուխն ու ձեռքերը։
Այդպես նրանց ջայլանքի մեջ պիտի թողներ մայր մտնող լույսը Արևի,
Թե Ոդիսևսը ձայն չտար և չընդհատեր լացուկոծը այդ ընդհանուր
«Շո՛ւտ վերջ տվեք հեծեծանքին ու ջայլանքին, մի գուցե այժմ մեկնումեկը
Դուրս գա տնից, մեզ նկատի և ներս գնա ու բոլորին գործը պատմի:
Արդ, ներս գնանք, բայց ոչ մեկ տեղ ու միասին, այլ միառմի.
Նախ ես, ապա ներս եկեք դուք, բայց ուշադիր դուք հետևեք իմ նշանին։
{{տող|230}}Բոլորեքյան այստեղ դրանք՝ սեղեխները մեծահռչակ,
Չեն ցանկանա, հարկավ, ինձ տալ լայն աղեղը և կապարճն իր սլաքներով,
Ուստի աղեղն, ով խոզարած աստվածային, վերցրու և բեր դու տան միջով
Եվ ինձ հանձնիր ու այս ձեռքիս, նաև կանանց փութանակի դու պատվիրիր,
Որ ամրապինդ փակեն, կողպեն նրանք այնտեղ իրենց դռները սենյակի:
Եթե հանկարծ ներսից լսեն ճիչ, աղաղակ կամ հեծեծանք տղամարդկանց՝
Մեր գավիթում կամ բակի մեջ, թող դեպի բակը դուրս չգան,
Այլ թող այնտեղ մունջ ու լռիկ նստած մնան շուրջը իրենց աշխատանքի։
Իսկ քեզ, ահա, Փիլետիոս աստվածակերպ, պատվիրում եմ. դուռը բակի
Դու սողնակով շուտով փակիր և չվանով այն փաթաթիր, ամուր կապիր»։
{{տող|240}}Այդպես ասաց, քայլեց, գնաց նորից տունն իր գեղեցկաշեն,
Ապա նստեց այն նստիքին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ,
Եվ ներս եկան հետո հովիվ ծառաները աստվածազարմ Ոդիսևսի,
Մինչդեռ աղեղն էր իր ձեռքում շարժում, փորձում Եվրիմաքոսը անդադար,
Տաքացնում էր այստեղ-այնտեղ վառ կրակով, քսմսում էր ճարպը լարին,
Բայց և այնպես չկարեցավ լարը ձգել. հուզվեց սրտով նա իր ազնիվ
Եվ զայրացած աղաղակեց ու այս խոսքը սրտակոտոր ձայնով ասաց.
«Վա՜յ ինձ, ավա՜ղ, վշտացած եմ և՛ իմ բախտի, և՛ բոլորիդ բախտի համար.
Ոչ թե միայն նրա համար եմ ես հուզված, որ զրկվեցի հարսանիքից,
Թեպետև դա ցավալի է (շատ կան, իրավ, աքեացի չքնաղ կանայք
{{տող|250}}Ծովապարփակ Իթակեում ու այլևայլ քաղաքներում մեզ հարակից)
Այլ նաև որ կարողությամբ այնքան ենք մենք նվաստագույն, թույլ ու տհաս,
Քան Ոդիսևսն աստվածային, որ չենք կարող ձգել այս պինդ աղեղի լարն,
Ուրեմն այս մեր քարվականքը պիտ իմանան սերունդները հետագայում»։
Եվ Անտինոոսն Եվպիթածին այսպես նրան իր խոսքն ասաց.
«Ո՛չ, չի կարող այդ պատահել, Եվրիմաքոս, այդ նաև դու շատ լավ գիտես:
Դու տե՜ս, այսօր ողջ ազգի մեջ տոն է, մի սուրբ, ընդհանուր տոն,
Եվ, հիրավի, ինչպե՞ս պիտի այս վիճակում լարը ձգենք լայն աղեղի:
Հանգիստ թողնենք աղեղն այստեղ, տապարներն էլ թող աստ մնան,
Քանզի պարզ է, կարծում եմ ես, որ ոչ մի մարդ այստեղ չի գա և չի տանի
{{տող|260}}Այդ ամենը ապարանքից Լաերտածին Ոդիսևսի։
Ուրեմն՝ օն ա՜դր, թող որ լցնի գինեմատույցն այժմ բաժակները լեփ-լեցուն,
Որպեսզի մենք հեղում անենք, իսկ աղեղը բոլորաձև առայժմ թողնենք։
Առավոտյան թող այծարած Մելանթևսը փութանակի
Այծեր բերի, հանց պատրուճակ, լավագույնները հորանից։
Մենք կզոհենք թիկնամսերը քաջաղեղ Ապոլլոնին
Եվ կսկսենք փորձել աղեղն ու կավարտենք այս մրցությունն»։
Անտինոոսն այդպես ասաց, նրանց այդ խոսքն հավանելի ու լավ թվաց:
Բանբերները ջուր բերեցին և ձեռքերին նրանց հապճեպ անդ լցրեցին,
Պատանիները խմիչքով լի լցրեցին սարկարանը մինչև բերան,
{{տող|270}}Հեղում արին և ըմպակները ամենքին բաժանեցին:
Այդպես, հեղումն ավարտելով, կուշտ խմեցին, որքան որ սիրտն էր փափագում,
Բայց Ոդիսևսն ամենիմաց, լի նենգանքով, դիմեց նրանց և խոսք ասաց.
«Արդ, ինձ լսեք, մեծահռչակ, վեհ թագուհու դուք խոսնայրներ,
Ձեզ կասեմ այն, ինչ որ սիրտն է ինձ ներշնչում իմ կրծքի տակ,
Աղերսում եմ, մանավանդ ձեզ, ո՛վ Եվրիմաք, ո՜վ Անտինոոս աստվածակերպ,
Դու որ այդպես այդ ասացիր և հայտնեցիր աստ քո խորհուրդը իմաստուն՝
Թողնել մրցանքը աղեղի և գործն հանձնել աստվածների կամքին միայն,
Որ հաղթությունն առավոտյան նա՛ վաստակի, ում որ կտա ինքը աստված:
Բայց նաև ինձ դուք տվեք այժմ աղեղն հղկված, որպեսզի գեթ ձեր առաջ արդ
{{տող|280}}Եվ ես փորձեմ ուժը ձեռքիս ու կորովն իմ, որ իմանամ՝ դեռ կա՞ արդյոք
Զորությունն այն, ինչպես առաջ դա կար մարմնիս անդամներում,
Թե՞ անխնամ, իմ տանջալից թափառման մեջ, խորտակված է իմ ուժն իրոք».
Ասաց այդպես, վրդովվեցին նրանք բոլորն ամբարտավան,
Խիստ վախեցան, որ մի գուցե `հանկարծ ողորկ աղեղի լարը նա ձգի,
Իսկ Անտինոոսը գոռգոռաց ու խոսք ասաց հայհոյանքի,
«Ո՜հ, դու շրջիկ թշվառական, հիմա՛ր, քո մեջ խելքի նշույլ անգամ չկա,
Եվ մի՞թե քեզ բավական չէ, որ այժմ այստեղ, քաջերիս հետ մեծահռչակ,
Հանգիստ հրճվում ես խնջույքում ու քո բաժինն էլ ստանում ես լիուլի:
Եվ բացի այդ՝ լսում ես մեզ, մեր ճառերը։ Մինչդեռ երբեք ոչ մի մուրիկ
{{տող|290}}Չի լսել մեզ և մեր խոսքը և չի բազմել մեր մեջ այսպես ու դեմառդեմ։
Այդ մեղրածոր գինին քեզ այժմ խելքից հանեց, հանց կուրացնում է շատերին,
Ով ագահ է և որկրամոլ, ով խմում է քաղցր գինին շատ անկանոն։
Նույն այդ գինին մի ժամանակ խելքից հանեց կենտավրոսին՝
Եվրիտիոնին՝ մեծահոգի Պիրիթոոսի ապարանքում։
Լապիթներին հյուր էր եկել, մինչ մտակուր արեց նրան քաղցր գինին,
Նա մոլեգնեց ու բորբոքեց Պիրիթոոսի տանը հուժկու կռիվ ու կագ:
Վիշտը տիրեց հերոսներին, հարձակվեցին, դուրս քաշեցին նրան տնից,
Ապա հապճեպ սուր պղնձով քիթն ու ականջը կտրեցին,
Եվ, խելազուրկ, նա հեռացավ այդ հյուրընկալ ապաստանից,
{{տող|300}}Գնաց՝ սիրտը շամբշանքով լի և խենթի պես հոգետոչոր:
Այդպես ծագեց թշնամանքը կենտավրների ու այդ հզոր քաջերի մեջ։
Գինեմոլ էր նա չափազանց, և իր գլխին ինքն էլ թափեց մահ ու փորձանք:
Եվ քեզ նույնպես ժանտ աղետներ գուշակում եմ ես չարագույժ,
Եթե ձգես լարն աղեղի, աստ օգնություն կարեկցական էլ չես գտնի,
Քեզ սև նավով ես կուղարկեմ դեպ Էքետոսն, այն թագավորը խուժադուժ,
Որ մահապարտ մարդկանց համար արհավիրք է կործանարար.
Նրա ձեռքից դու էլ երբեք չես ազատվի։ Տեղդ նստիր դու այժ հանգիստ,
Գինին խմիր և մի մտիր մրցության մեջ քաջերի դեմ այս պատանի»։
Բայց առարկեց նրան այնժամ Պենելոպեն խոհեմամիտ և այս ասաց.
{{տող|310}}«Ո՛չ, Անտինոոս, լա՜վ չես անում, անարդար ես վարվում այստեղ,
Որ անարգում ես հյուրերին Տելեմաքի, որոնք գալիս են նրա տուն,
Կամ կարծում ես, որ եթե սա, իր ձեռքերի ուժին վստահ,
Ոդիսևսի մեծ աղեղի լարը ձգել կարողանա,
Ապա ուրեմն ինձ կտանի նա իր տունը, և կլինեմ ես կրա կին,
Մինչդեռ այդ միտքը նա չունի, չի մտածում նա այդ մասին։
Թող որ բնավ ձեզնից ոչ ոք այս առիթով չվշտանա.
Շարունակեք խնջույքը ձեր, այդ անվայել գործը երբեք գլուխ չի գա»։
Այնժամ նրան իր խոսքն ասաց և առարկեց Պոլիբոսյան Եվրիմաքը.
«Ո՜հ, դստրիկդ Իկարիոսի, Պենելոպե դու խելացի,
{{տող|320}}Մենք չենք կարծում, որ իրոք նա քեզ կտանի. գործ կլիներ դա անարժան,
Այլ միմիայն ամաչում ենք մենք ճոշանքից տղամարդոց ու կանացի.
Թերևս մի օր աքեյանց մեջ ստոր մի մարդ, մի լրբենի, խոսի այսպես.
Նվաստագույն բազում մարդիկ խոսնայր դարձան մի դյուցազուն քաջի կնոջ,
Սակայն նրանք անզոր եղան լարը ձգել նրա ողկված, մեծ աղեղի,
Մինչդեռ եկավ մի շրջմոլիկ, մի խեղճմուրիկ, լարը ձգեց,
Այլև սլաքն հեշտ անցկացրեց անցքի միջով երկաթների,
Այդպես կասեն, և մեզ համար դա կլինի մի առականք ամոթալի»։
Եվ խելացի Պենելոպեն այսպես նրան անդ առարկեց ու խոսք ասաց.
«Եվրիմաքոս, ազգերի մեջ ավելի շուտ փառազուրկ են նրանք, ովքեր
{{տող|330}}Չեն ամաչում անվերջ վատնել տուն ու տեղը մեծահռչակ մի հերոսի,
Իսկ այստեղ այժմ ի՞նչ ես տեսնում դու խայտառակ կամ անարժան,
Մինչ այս շրջիկն է, հիրավի, քաջահասակ և պնդակազմ,
Եվ ասում է նա, ինքնապանծ, որ զավակն է ինքը ազնիվ ծնողների,
Ուստի նաև նրան տվեք աղեղն հղկված, տեսնենք՝ գործից ի՞նչ դուրս կգա,
Սակայն ահա հայտնում եմ ձեզ, և այդ խոսքը կկատարվի.
Իրոք, եթե այժմ նա ձգի լարն աղեղի, և Ապոլլոնն փառք տա նրան,
Փարթամ զգեստ կհագցնեմ իսկույն նրան, կտամ բաճկոն ու պատմուճան,
Կնվիրեմ սուր մի նիզակ, իբրև պաշտպան ընդդեմ մարդկանց ու շների,
Կտամ նրան երկսայրի սուր և ոտքերի համար մույկեր գեղեցկափայլ
{{տող|340}}Եվ կառաքեմ նրան այնտեղ, ուր փափագում է նա սրտանց»։
Մինչ իր մորը պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Մա՜յր իմ, ոչ ոք աքեյանց մեջ այժմ չի կարող տիրել, իշխել այս աղեղին.
Ում կամենամ, ես այն կտամ կամ կմերժեմ, ինձնից բացի, իրավունքն այդ
Ոչ ոք չունի, ո՛չ քարքարոտ Իթակեի իշխանները արժանավոր,
Ո՛չ էլ նրանք, որ իշխում են Էլիսի լայն ու ձիաբույծ կղզիներին։
Ոչ, դրանցից բնավ ոչ ոք ինձ չի կարող արգելք լինել, եթե ես տամ
Կամ նվիրեմ Ոդիսևսի մեծ աղեղը այս շրջիկին, թեկուզ առմիշտ,
Բայց դու գնա քո սենյակը, գործդ հոգա այնտեղ հիմա
Եվ հետևիր քո գործվածքին ու ոստայնին, հրամայիր ծառաներին,
{{տող|350}}Որ աշխատանքը կատարեն, իսկ աղեղը տղամարդկանց գործն է միայն,
Մանավանդ իմ, և իմ տան մեջ ես եմ միայն իշխող տերը իրավազոր»:
Ասաց այդպես, Պենելոպեն, խիստ զարմացած, իր սենյակը իսկույն գնաց.
Որդու ազդու և խելացի խոսքը խորունկ նրա հոգու մեջ թափանցեց։
Երբ որ այդպես նա բարձրացավ անդ, վերնատուն, նաժիշտ կանանց հետ միասին,
Ջայլեց սրտանց և ջերմ ողբաց սիրակարոտ իր ամուսին Ոդիսևսին,
Մինչև որ քունն անուշաբույր նրա աչքին ցողեց խաժակն Աթենասը։
Իսկ կոր աղեղն վերցրեց տարավ Ոդիսևսին խոզարածը աստվածային,
Գոռգոռացին տան մեջ իսկույն սեղեխները բոլորեքյան,
Եվ ոմանք էլ՝ պատանիներն ամբարտավան, աղմըկելով այս ասացին.
{{տող|360}}«Ո՞ւր ես տանում կոր աղեղը, ո՞վ խոզարած դու ատելի և գռեհիկ.
Վայրենամիտ, քեզ կլափեն խոզերիդ մոտ քո շները արագավազ,
Որոնց այնտեղ դու ես սնել, մինչ օգնություն հովիվներից քեզ չի լինի,
Եթե միայն Ապոլլոնի, աստվածների ողորմությունը մեզ հասնի»։
Այդ ասացին, աղեղն իսկույն խոզարածը դրեց գետնին, ուր կանգնած էր.
Ահաբեկվեց նա բազմամբոխ գոռգոռոցից, որը տան մեջ թնդաց այնտեղ,
Բայց մյուս կողմից Տելեմաքոսն աղաղակեց և խոսք ասաց սպառնալից.
«Հայրիկ, աղեղն առաջ տար շուտ և մի լսիր դու ամենքին,
Թե ոչ՝ իսկույն, թեպետ քեզնից կրտսեր եմ ես, կվռընդեմ քեզ դեպի դաշտ
Ու քարերով կհարվածեմ, քանզի քեզնից զորավոր եմ ես իսկապես.
{{տող|370}}Ա՜խ երանի այս իմ ձեռքով ու զորությամբ նույնքան լինեմ ես գերազանց
Սեղեխներից բոլորեքյան, որոնք լցված են, ավադիկ, մեր տանն այսպես.
Այնժամ անշուշտ զայրագնաբար մեր տնից դուրս կքշեի ես շատերին,
Որոնք այստեղ արդ մոլեգնում են խայտառակ և հորինում միշտ քարվականք»։
Ասաց այդպես, խոսնայրները նրա վրա հըռհըռացին ծանակելով,
Բայց մեղմացավ նրանց դաժան վրդովունքը Տելեմաքի արարքի դեմ,
Մինչ խոզարածը տան միջով վերցրեց տարավ աղեղն այնժամ,
Տարավ, կանգնեց նա առընթեր և խելացի Ոդիսևսի ձեռքը դրեց,
Ինքը ապա կանչեց դայակ Եվրիկլիային և խոսք ասաց.
«Տելեմաքն է պատվիրում քեզ, ով Եվրիկլիա դու խորիմաց,
{{տող|380}}Որ ամրապինդ փակես, կողպես իսկույն դռները սենյակի,
Եթե մեկը ներսից լսի ճիչ ու աղմուկ մեր բակի մեջ կամ հառաչանք
Տղամարդկանց, թող դեպի բակը դուրս չգա բոլորովին,
Այլ թող այնտեղ մունջ ու լռիկ նստեն միայն շուրջը իրենց աշխատանքի»։
Նա բարձր ասաց, խոսքը այդ այն դայակի սրտին ազդեց,
Փակեց դռները սենյակի, և բազմաթիվ ծառաները անդ մնացին։
Փիլետիոսն էլ վեր կացավ անդ սուսուփուս և շուտ տնից թռավ դուրս,
Հապճեպ փակեց նա ամրապինդ պարսպապատ բակի դարպասն
Գավիթում կար մի պինդ չվան, կոր նավերի կառանն էր պիրկ.
Փիլետիոսը դրանով բակի դուռը ամուր փակեց ու ետ դարձավ,
{{տող|390}}Գնաց նորից նստեց այնտեղ, այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ,
Ոդիսևսին ուղղեց հայացքն իր անքթիթ։ Մինչ Ոդիսևսը մանրախույզ
Զննում, քննում էր աղեղը, շուռ էր տալիս այս ու այն կողմ, որ իմանա՝
Արդյո՞ք եղջյուրն որդ չի կերել, քանի տերը բացակա էր հար ու երկար:
Սեղեխները նայում էին միմյանց դեմքին, և ոմանք էլ խոսում էին.
«Սա, երևի, այսօրինակ աղեղների մի հին վարպետ է քաջավարժ,
Եվ կամ գուցե սա իր տանը ճիշտ այնպիսի մի լայնաղեղ պահած ունի,
Կամ միտք ունի սոսկ այդպիսին ինքը սարքել։ Տեսեք՝ ինչպես, ահավասիկ,
Ճարտարակի ամեն կողմից զննում է այն. քաջատեղյակ է շրջմոլիկն»։
Իսկ ոմանք էլ, պատանիներն ամբարտավան սեղեխներից, ծաղրում էին.
{{տող|400}}«Իցի՜վ թե սա, օտարականն այս մուրացիկ, միշտ այսպիսի բախտ ունենա,
Ինչպես հիմա լարն աղեղի անշուշտ ձգել կկարենա»։
Այդպես ահա խոսում էին խոսնայրները, մինչ Ոդիսևսը խելացի,
Վերցրած աղեղն հզոր ու մեծ, զննում էր այն ճարտարակի ու խորիմաց,
Եվ ճիշտ ինչպես վարպետն հմուտ, որը երգում և նվագում է կիթառով
Ճարտարակի ոլորելով պիրկ աղիքը գեր ոչխարի,
Հեշտիվ կապում է կիթառի նոր սեպերին՝ երկու կողմից լարերը ձիգ,
Այդպես հեշտիվ Ոդիսևսը ձգեց լարը այն մեծագույն, լայն աղեղի,
Իսկ երբ իր աջ ձեռքով բռնեց, փորձեց լարը նա փութապես,
Զնգաց լարը և գիլ հնչեց, ինչպես հնչեղ երգն է հնչում ծիծեռնակի։
{{տող|410}}Վիշտը պատեց սեղեխներին, և այլայլվեց, փոխվեց գույնը նրանց դեմքի,
Իսկ Զևսն հանկարծ հայտնաբերեց իր նշանը. նա որոտաց որոտաձայն։
Խորունկ խնդաց Ոդիսևսը աստվածազարմ, բազմաչարչար,
Քանզի տեսավ և հասկացավ նա նշանը նենգ Կրոնոսի հզոր որդու:
Եվ նա վերցրեց անդ, սեղանի վրա ընկած, սուր սլաքը արագաթիռ,
Թեպետ այն խոր կապարճի մեջ լցված էին այլ սլաքները բազմաթիվ,
Որոնց ուժը իրենց վրա խոսնայրները պիտ փորձեին այնտեղ շուտով:
Արդ, սլաքն այդ ձեռքով վերցրեց, լարը դրեց ակոսի մեջ
Եվ տեղնուտեղն, իր նստիքին նույնիսկ նստած, նա արձակեց՝
Նետն ուղղելով դեպի նշանն և բնավին չվրիպեց,
{{տող|420}}Այլ սլաքը պղնձակուռ թռավ, անցավ անցքի միջով տապարների,
Առաջինից մինչ վերջինը։ Ոդիսևսը Տելեմաքին այնժամ ասաց.
«Տելեմաքո՛ս, տե՜ս, շրջիկը քեզ խայտառակ չարեց՝ տանդ հար նստելով,
Չշեղվեցի ես թիրախից ու նշանին զարկեցի ճիշտ և բացի այդ՝
Աղեղի լարը ձգելիս չտանջվեցի. ուրեմն ողջ է իմ կորովը,
Ուստի իրոք արժանի չեմ անարգանքին, որ տալիս են ինձ հոմանիք:
Սակայն արդեն ժամն է հասել, աքեացոց պիտ ընթրիք տանք դեռ արևով,
Որպեսզի գեթ այնուհետև, առաջվա պես, կրկին հրճվենք սիրատենչիկ
Երգ ու պարով և կիթառով, որ պաճուճանքն են խնջույքի»։
Ասաց այդպես և հոնքերով նշան արեց փութանակի Տելեմաքը՝
{{տող|430}}Աստվածազարմ Ոդիսևսի սիրած որդին, գոտեպնդվեց իր սուր թրով,
Ձեռքը առավ տեգ-նիզակը երկայնաստվեր, ապա իսկույն
Կանգնեց կողքին իր ծնողի՝ հագած զենքը պղնձակուռ և շողշողուն։
</poem>
== Երգ քսաներկուերրորդ։ Սեղեխների կոտորածը ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց հանեց, գցեց իր ցնցոտին,
Վերցրեց աղեղն ու կապարճը, որը լիքն էր սլաքներով,
Թռավ, կանգնեց բարձըր շեմքին, սլաքները թափեց գետնին,
Անդ իր առաջ, ոտքերի մոտ, ապա դիմեց խոսնայրներին ու բարձր ասաց.
«Ուրեմն այսպես, կատարված է հիմա արդեն մրցությունը դժվարագույն.
Արդ, կփորձեմ մի այլ թիրախ, որին երբեք և ոչ մի մարդ չի զարկել դեռ,
Գուցե դիպցնեմ ես անվրեպ, եթե միայն Ապոլլոնը փառքը տա ինձ»:
Ասաց, ուղղեց նա դառնավեր սուր սլաքը Անտինոոսին.
Սա այդ պահին, ոսկի բաժակը գեղեցիկ ու կրկնականթ
{{տող|10}}Ձեռքին բռնած, բարձրացնում էր, տանում դեպի բերանը յուր,
Որ մեղրածոր գինին խմի և բնավին չէր մտածում մահվան մասին:
Ո՞վ կարող էր խորհել նույնիսկ, թե դյուցազուն, խնջույք անող բազում մարդկանց
Բազմության դեմ սոսկ մի անհատ, թեկուզ լինի նա գերազոր և քաջասիրտ,
Կհանդգնի սփռել սև մահ և հորինել դաժան օրհասը ամենքի։
Նշան բռնած Անտինոոսի հենց կոկորդին՝ Ոդիսևսը նետն արձակեց.
Սուր պղինձը նրա փափուկ վզի մեջը խորունկ վարսվեց ու դուրս թռավ.
Նա խորտակվեց, թեքվեց մի կողմ, ձեռքից բաժակն իսկույն ընկավ,
Ու մարդկային հոծ արյունի վարար շիթերն իսկույն ևեթ
Դուրս ժայթքեցին ըռունգերից, ոտքով զարկվեց նա սեղանին,
{{տող|20}}Որ դըղըրդաց ու շուռ եկավ։ Գետնին թափվեց ուտեստն ամբողջ,
Միսն ու հացը կեղտոտվեցին. տան մեջ թնդաց իրարանցում, աղմուկ ու ճիչ։
Գոռգոռացին սեղեխները, երբ որ տեսան՝ ինչպես քաջը ընկավ տապաստ.
Բազմոցներից շուտ վեր թռան և ահաբեկ վազվզեցին դահլիճի մեջ։
Որոնելով՝ նայում էին գեղեցկակերտ այն պատերին և ամենուր,
Սակայն չկար և չգտան այնտեղ վահան, սուր ու նիզակ, տեգ ամրակուռ,
Ուստի խոսքով ծանրացասում դսրովեցին Ոդիսևսին ամենիմաց.
«Հե՜յ, շրջմոլիկ, լպի՜րշ գործ է՝ նետահարել դիցասնունդ մեծ իշխանի,
Էլ մրցություն դու չես տեսնի, մոտեցել է արդեն մահդ օրհասաբեր,
Մեր մարդկանցից սպանեցիր դու հերոսին ամենամեծ և անվանի.
{{տող|30}}Տե՜ս, ինչպե՜ս կը դառնաս բաժին դու գիշակեր անգղներին»։
Այդ էր ասում ամեն մեկը, կարծում էին՝ միամտաբար, այլև չկամ
Նա սպանեց այդ դյուցազնին, և չիմացան, ավա՜ղ, նրանք, այդ անմիտներն,
Որ և իրենց, բոլորեքյան, արդեն պատել է իր ցանցով մահտարաժամն,
Մինչ բարբառեց Ոդիսևսը ամենիմաց՝ խեթ նայելով իսկույն նրանց.
«Ո՜հ, շնացող դուք լրբենիք, կարծում էիք, որ ետ չեմ գա իմ տունն այլևս
Տրոյական հեռու երկրից, ուստի և ժանտ վատնում էիք գույքն իմ, գանձը,
Բռնաբարում էիք մախիզ դուք մեր կանանց ստրկուհի
Եվ տակավին ես կենդանի՝ տենչում էիք և իմ կնոջն այստեղ զավթել՝
Չակնածելով անծայրածիր երկնքի տեր աստվածներից:
{{տող|40}}Չվախեցաք իսկ, որ մարդիկ նզովելով ձեզնից կառնեն վրեժն հետո.
Արդ, բռնել է ձեզ բոլորիդ իր ցանցի մեջ մահ-օրհասը»։
Ասաց այդպես, և կաշկանդեց դալուկ սարսափն իսկույն նրանց.
Իրար անցան, պտտվեցին բոլորն այնտեղ՝ ելք փնտրելով ինչպե՞ս արդյոք
Փրկվել մահից, և միմիայն Եվրիմաքը պատասխանեց ու խոսք ասաց.
«Եթե իրոք իթակեցի Ոդիսևսն ես և եկել ես տունդ արդեն,
Ապա ուրեմն արդարացի դու խոսեցիր: Աքեացիք, ճիշտ որ, իրոք
Կատարել են թե՛ քո տանը, թե՛ դաշտերում շատ խայտառակ, ստոր գործեր,
Բայց մեղավորն այդ ամենի Անտինոոսն էր, որ տապալված է այժմ այստեղ։
Նա էր սարքողը քո տանմեջ ամեն տեսակ չար գործերի,
{{տող|50}}Սակայն ոչ թե նրա համար, որ փափագում էր հարսանիք քո կնոջ հետ.
Ա՛յլ բան էր նա խորհում իր մեջ, բայց կատարել թույլ չտվեց Կրոնոսյանն։
Նա միտք ուներ գեղեցկաշեն Իթակեում դառնալ արքա և ազգապետ,
Իսկ քո որդուն նա մտադիր էր սպանել գաղտոռոգայթ, դարանամուտ,
Եվ նա հիմա խոշոշված է արդարացի։ Սակայն եղիր դու բարեգութ,
Այժմ խնայիր մեզ բոլորիս, իսկ մենք իրոք կհատուցենք
Քո վնասներն, որքան լափել ու խմել ենք մենք քո տան մեջ,
Եվ բացի այդ ամեն մեկս քեզ տույժ կտանք, արժեքն ուղիղ քսան եզան,
Կտանք նաև ոսկի, պղինձ, որ մեղմանա քո սիրտն այդպես,
Մինչդեռ հիմա արդարացի զայրույթով ես դու բորբոքված»։
{{տող|60}}Եվ Ոդիսևսը խելացի, խստահայաց, խեթ նայելով, այս խոսքն ասաց.
«Ոչ, Եվրիմաք, եթե ինձ տաք ձեր հայրականն ամբողջովին
Եվ այն, որ դուք անձամբ ունեք, նաև այլ գույք, հանց հավելյալ,
Եվ այդ դեպքում ձեռք չեմ քաշի կոտորածից արյունահեղ,
Նախքան վրեժն իմ ես լուծեմ սեղեխներից նրանց զազիր գործի համար:
Ձեզ մնում է այժմ երկու ելք, կա՛մ աստ կռվել դեմ-հանդիման,
Կա՛մ փախուստի դիմել շուտով, փրկվել մահից և օրհասից,
Բայց ձեզանից, կարծեմ, ոչ ոք չի խուսափի իր ժանտաժուտ կործանումից»:
Ասաց այդպես, և թուլացան նրանց ծնկներն, այլև սրտերը սիրեցյալ։
Մինչ Եվրիմաքն այնժամ նրանց երկրորդ անգամ իր խոսքն ասաց,
{{տող|70}}«Բարեկամնե՜ր, այս քաջն էլ չի զսպի բնավ անպարտելի ձեռքերը յուր,
Եվ քանի որ արդեն վերցրել է սա հղկված աղեղը և պատկանդարանն,
Ողորկ շեմքից մեզ նետահար կանի անշուշտ, մինչև որ աստ
Մեզ, բոլորիս, ժանտ կոտորի: Հիշե՜նք, սակայն, մենք կռիվը
Եվ դուրս քաշենք մեր սուր սրերն, սլաքների դեմ մահաբեր
Սեղանները դարձնենք վահան և խմբովի, միահամուռ
Թունդ հարձակվենք սրա վրա, դռան միջից վանենք սրան, շպրտենք դուրս,
Վազ տանք ապա դեպի քաղաք ու բարձրացնենք ճիչ, աղաղակ,
Եվ կիմանա քաջն այս շուտով, որ արձակեց նետն իր հիմա վերջին անգամ»:
Այդպես ասաց ու գոռգոռաց, ապա իսկույն իր պատյանից
{{տող|80}}Նա դուրս քաշեց պղնձակուռ և երկսայրի սուսերը սուր
Ու շեշտակի, ահեղագոչ, նետվեց ուղիղ նրա վրա,
Բայց Ոդիսևսն ուղղեց սլաքն, զարկեց կրծքին, ստինքին մոտ,
Սուր պղինձը լերդը խրվեց, նրա ձեռքից սուսերն իսկույն գետնին ընկավ,
Նա գալարվեց սեղանի շուրջն ու, դրա հետ պտտվելով,
Ցած գլորվեց գետնատարած: Գետնին թափեց ուտեստն ամբողջ,
Ընկավ բաժակը կրկնականթ, նա հատակին զարկվեց դեմքով,
Աղաղակեց սրտակոտոր, զույգ ոտքերը թափահարեց,
Թակեց աթոռն ու աչքերն իր հավերժ պատեց մութը խավար:
Եվ Ամփինոմն աճապարեց՝ դուրս քաշելով սուսերը սուր,
{{տող|90}}Փութանակի նա հարձակվեց Ոդիսևսի դեմ մեծափառ,
Որ դուրս վանի նրան մի կերպ դռան միջից, մինչ ետևից
Պղնձասուր տեգ-նիզակով զարկեց նրան Տելեմաքոսը քաջաբար,
Զարկեց ուղիղ ուսերի մեջ, կրծքում իսկույն վարսվեց նիզակն.
Նա թնդյունով գլորվեց ցած ու իր դեմքով զարկվեց գետնին։
Երկայնաստվեր տեգն իր թողած Ամփինոմի մարմնում ցցված՝
Տելեմաքոսը ետ քաշվեց, նա վախեցավ՝ գուցե մեկը սեղեխներից,
Երբ որ ինքը, այնտեղ կքված, երկայնաստվեր տեգը բռնի և դուրս քաշի,
Իր ետևից աճապարի, ապա սրով իրեն զարկի և խոշոշի:
Նա վազեվազ եկավ իսկույն և շուտ հասավ իր սիրելի հորը այնտեղ,
{{տող|100}}Կանգնեց կողքին և առընթեր ու խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Հայր իմ, ես քեզ արդ կբերեմ զենքեր՝ վահան, երկու նիզակ
Եվ սաղավարտ պղնձակուռ, որը գլխիդ հարմար կգա,
Զենք կհագնեմ նաև ինքս, զենքեր կտամ խոզարածին և հովիվին,
Քանզի չէ՞ որ զինված լինել շատ ավելի լավ է, անշուշտ»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենագետ.
«Շո՛ւտ, վազեվազ գնա՛ և բե՛ր, քանի դեռ այս սլաքները չեմ վատնել ես.
Մի գուցե ինձ դռան միջից դուրս վանեն այժմ, եթե մնամ ես մեն-մենակ»։
Ասաց այդպես, և Տելեմաքն անսաց իսկույն իր սիրելի հոր պատգամին,
Վազեց, գնաց նա այն սենյակն, որտեղ զենքերն էին պահված փառապսակ
{{տող|110}}Այնտեղ վերցրեց նա չորս վահան, պղնձակուռ ութ գեղարդներ
Եվ խտաբաշ, պղնձակերտ ու գեղեցիկ չորս սաղավարտ։
Նա բոլորն այդ հապճեպ բերեց և շուտ հասցրեց անդ ծնողին իր սիրեցյալ
Նաև ինքը զինվեց իսկույն, հագավ պղինձը շողշողուն։
Նույնպես երկու ստրուկ հովիվն հագան զենքը գեղեցկափայլ
Ու կանգնեցին իսկույն կողքին բազմահնար և խելացի Ոդիսևսի,
Եվ քանի դեռ անդ նա ուներ կռվի համար սուր սլաքներ,
Նա անդադար, նշան բռնած ու միառմի, կոտորում էր իր հարկի տակ
Խոսնայրներին, և տապալվում էին նրանք իրար կողքի, գետնաթավալ։
Իսկ երբ արդեն սպառված էին սլաքները թագավորի,
{{տող|120}}Նա աղեղը այնժամ հենեց ամրակառույց ապարանքի բարավորին
Եվ թողեց անդ, դրանդուն կից, շողշողենի պատին մոտիկ:
Ինքն էլ ապա ծածկեց ուսերն իր՝ ասպարով այն քառաշերտ,
Փառավոր իր գլխին դրեց սաղավարտը հրաշակերտ,
Որի վրա ծածանվում էր ձիու մազից մի ահավոր, մեծ գարգմանակ
Այնուհետև ձեռքն իր առավ պղնձապատ երկու նիզակ:
Պինդ պատի մեջ գեղեցկակերտ կար գաղտ մի դուռ,
Որը կից էր և առընթեր ամրակառույց, պերճ դահլիճի բարձր շենքին,
Անձուկ և մութ, հանց ետնամուտք, դա տանում էր դեպի փողոց,
Դրա միջով դժվարությամբ մի մարդ կանցներ: Աստվածային խոզարածին
{{տող|130}}Հրամայեց Ոդիսևսը՝ կանգնել այնտեղ և պահպանել դուռն այդ ամուր:
Ագելաոսն այնժամ դիմեց սեղեխներին և խոսք ասաց.
«Բարեկամնե՞ր, մեկը չըկա, որ գեթ անցնի այս նեղ անցքով դեպի քաղաք,
Որ ամենքին այնտեղ հայտնի, հարուցանի ճիչ, աղաղակ,
Եվ այդ դեպքում կմոռանա նետահարելն այս քաջն առմիշտ»:
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց այն այծարած Մելանթևսը.
«Հնար չկա, դիցասնունդ Ագելաոս. բակի շքեղ, մեծ դարպասին
Շատ մոտիկ է նեղ դուռը այդ, և այնքան է անմատչելի կածանն անձուկ,
Որ բյուրերին մի մարդ անգամ անդ կարգելի, եթե զորեղ է հիրավի,
Բայց սպասեք, ձեզ պահեստի ես սենյակից զենք կբերեմ, որ զինվեք դուք,
{{տող|140}}Եվ կարծում եմ, որ իսկևիսկ միայն այնտեղ, ոչ այլուրեք,
Պետք է զենքը պահած լինեն Ոդիսևսը և իր զավակը փառաշուք»:
Այդպես ասաց Մելանթևսը այն կայծարած ու դահլիճում եղած անցքով
Մի կերպ անցավ ու բարձրացավ սանդուղքներով դեպի պահեստն Ոդիսևսի։
Այնտեղ շտապ տասնևերկու վահան ընտրեց, նույնքան նիզակ
Եվ նույնքան էլ մեծ սաղավարտ՝ պերճ, պղնձափայլ ու գիսավոր,
Ապա շուտով նա ետ եկավ և ամենն այդ հանձնեց այնտեղ սեղեխներին։
Եվ թուլացան Ոդիսևի սիրտը սիրած ու ծնկները, երբ նա տեսավ՝
Ինչպես նրանք զենքերն հագան ու ճոճեցին նիզակները երկայնստվեր։
Հասկացավ, որ ծանր է գործը, որ կռիվը լինելու է դաժանագույն,
{{տող|150}}Ուստի իսկույն Տելեմաքին դիմեց այնտեղ և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Տելեմաքոս, տան մեջ անշուշտ մեկնումեկը ստրկուհի այդ կանանցից
Կամ Մելանթևսն ահա մեր դեմ բորբոքում են արդեն կռիվն այս չարադավ»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ո՜հ, իմ հայրիկ, մեղավորը ես եմ այստեղ, և ոչ ոքի մեղքը չէ դա.
Խորդանոցի ամրակառույց դուռը իրոք ես եմ թողել անդ կիսաբաց,
Ու երևի այդ նկատեց սեղեխների հատուկ լրտեսը աչալուրջ:
Ով Եվմեոս դու խոզարած, գնա՛, ամուր փակիր դուռը խորդանոցի
Եվ լավ նայիր, գուցե և անդ մեկնումեկը մեր կանանցից կատարեց այդ,
Կամ Դոլիոսյան Մելանթևսը, նրան եմ ես ավելի շուտ կասկածում այժմ»:
{{տող|160}}Այդպես նրանք իրարու հետ խոսում էին այդ առիթով,
Մինչ այծարած Մելանթևսը կրկին գնաց դեպ խորդանոց,
Որպեսզի զենք բերի նորից, բայց նկատեց խոզարածը աստվածային,
Նա փութապես դարձավ, ասաց Ոդիսևսին, որ կանգնած էր անդ, մերձակա.
«Դիցասնունդ Լաերտածին, ո՛վ Ոդիսևս ամենիմաց, արդ, սրիկա
Այդ լրբենին, որի մասին մենք կասկածում էինք իրոք,
Նորից գնում է խորդանոց, բայց ճշմարիտ դու ինձ ասա.
Արդյոք նրան ես սպանե՞մ, եթե ուժով գերազանցել կարողանամ,
Թե՞ նրան ես քարշ տամ, բերեմ, որպեսզի անդ պատժես նրան դու անխնա
Այն բազմազան ոճիրների, մեղքի համար, որ կատարեց քո տանը նա».
{{տող|170}}Նրան այսպես պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Տելեմաքոսն ու ես մի կերպ խոսնայրներին մեծահռչակ
Դահլիճի մեջ, աստ, կզսպենք, թեպետ և խիստ մոլեգնում են ահա նրանք։
Դուք, երկուսդ, բռնեք նրան, գցեք մառան, ոլորեցեք ձեռ ու ոտը,
Ապա կապեք անգթորեն պինդ չվանով այն ոլորուն,
Սյունին գամեք անդ բարձրաբերձ, քաշեք, հասցրեք առաստաղի գերանի մոտ։
Այդպես նրան այնտեղ կապեք և փակեք դուռը ամրապինդ.
Թող կենդանի հար ու երկար այստեղ մնա, տանջանք կրի նա չարաչար:
Ասաց` այդպես, տիրոջ խոսքին հնազանդված, գործը իսկույն կատարեցին:
Շուտ խորդանոցը գնացին. այնտեղ էր նա, սակայն սրանց չը նկատեց,
{{տող|180}}Այլ մառանում մենումենակ գաղտնի փնտրում էր նա զենքեր,
Բայց կանգնեցին այնտեղ սրանք ու թաքնվեցին դրանդու մոտ, շեմքին ընթեր:
Երբ այծարած Մելանթևսը, հեռանալով, հապճեպ շեմքին անդ մոտեցավ,
Նա մի ձեռքով բռնած տանումէր գեղեցիկ մի սաղավարտ,
Իսկ մյուս ձեռքում ուներ մի լայն ու մեծ վահան, խիստ հնամաշ ու բորբոսնած.
Լաերտ քաջն էր մի ժամանակ, երիտասարդ իր օրերին, գործածում այն,
Այժմ ընկած էր բարձիթողի, և փոկերի կարերն էին արդեն փտած:
1
1
1
{{տող|190}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|200}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|210}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|220}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|230}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|240}}1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
{{տող|250}}Դռան առաջ, նախաշեմքում, նրանք ահա միայնակ են արդ մնացել,
Ուստի և այժմ գեղարդները դուք չնետեք աստ բոլորը միանգամից,
Պետքէ որ այժմ մենք նախ նետենք նիզակներից վեցը միայն:
Թե Զևսը տա, փառք կշահենք, եթե զարկենք Ոդիսևսին,
Իսկ մյուսներից երկյուղ չկա, երբ տապալվի՝ նա խորտակված»:
Ասաց այդպես, նրանք բոլորն, հանց պատվիրեց, շեշտ նետեցին,
Բայց Աթենասն հարվածները նրանց բոլոր ունայն դարձրեց,
Մեկը այնտեղ ամրակառույց ապարանքի շեմքին դիպավ զուր, անտեղի,
Իսկ մյուսը, զարկվեց, խրվեց անդ հաստ դռան դրանդու մեջ.
Մեկն էլ, որպես ծանր պղինձ, դիպավ պատին զուր վզզալով,
{{տող|260}}Երբ որ այդպես սեղեխների գեղարդները սլացան զուր և ապարդյուն,
Անդ իր մարդկանց այս խոսքն ասաց բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածազարմ.
«Սիրելինե՛ր, ահա ինչ եմ ձեզ հորդորում, եկեք և մենք հուժկու նետենք.
Սլաքները խոսնայրների խուռն ամբոխին, որոնք ահա,
Բացի իրենց կատարած այ ոճիրներից, ցանկանում են սպանել մեզ»։
Ասաց այդպես, և բոլորը, նշան բռնած, շեշտ նետեցին սուր նիզակներն,
Եվ խորտակեց Ոդիսևսը Դեմոպտոլեմ քաջ սեղեխին,
Տելեմաքը՝ Եվրիադին, խոզարածը՝ Էլատոսին,
Իսկ եզների քաջ նախրորդը Պիսանդրոսին գետնին զարկեց:
Տապալվեցին դրանք բոլորն և կրծեցին ատամներով գետինը լայն,
{{տող|270}}Իսկ մնացյալ խոսնայրները նահանջեցին դեփի խորքը մեծ դահլիճի:
Սրանք, սակայն, վրա հասան, դուրս քաշեցին նիզակները դիակներից:
Երկրորդ անգամ խոսնայրերը, նշան բռնած, գեղարդները նետեցին շեշտ,
Բայց մեծ մասամբ վրիպեցին, Աթենասը ունայն դարձրեց հարվածներն այդ,
Մեկը նորից ամրակառույց ապարանքի շեմքին զարկվեց զո՜ւր, անտեղի,
Մյուսը վարվեց գեղեցկակերտ, ամուր դռան դրանդու մեջ,
Մեկն էլ, որպես ծանր պղինձ, դիպավ պատին զուր վզզալով:
Ամփիմեդոնն զարկեց միայն, վիրավորեց Տելեմաքի ձեռքի դաստակն,
Սուր պղինձը քերեց միայն, պոկեց ձեռքի մաշկը վերուստ,
Կտեսիպպոսը երկար տեգով քերծեց ուսը Եվմեոսի, ասպարից վեր.
{{տող|280}}Մինչ նիզակը, վեր թռչելով, գետնին ընկավ անհետևանք:
Նրանք նորից, կողքին կանգնած բազմհնար Ոդիսևսի,
Շեշտ նետեցին տեգերն հուժկու դեպի խումբը սեղեխների։
Զարկեց հիմա Ոդիսևսը քաղաքավեր Եվրիդամաս խոսնայր քաջին,
Տելեմաքոսը՝ սեղեխին Ամփիմեդոն, խոզարածքը՝ Պոլիբոսին,
Իսկ եզնարած հովիվն հզոր խիստ հավածեց ուղիղ կրծքին Կտեսիպպոսի
Եվ, հարվածով իր խրոխտացած, բացականչեց նա մեծապանծ.
«Դու, ծաղրաբան և չարախոս Պոլիթերսյան, էլ չխոսես այսուհետև
Դու մեծապարծ, հիմար խոսելն անվայել է, դու խոսելը վերապահիր
Աստվածներին, քանզի նրանք չէ՞ որ քեզնից գերազոր են,
{{տող|290}}Իսկ սա, որ այժմ դու ստացար, հատուցումն է այն ոսկորի, որ, հանց պարգև,
Դու նետեցիր այս շրջիկին՝ իր տուն եկած աստվածազարմ Ոդիսևսին»։
Այդպես ասաց այնժամ հովիվը կորեղջյուր արջառների,
Մինչ Ոդիսևսն դեմ-հանդիման տեգով երկայն ջախեց որդուն Դամաստորի,
Տելեմաքոսն Եվենորյն Լիոկրիտի փորը վարսեց նիզակն անգութ,
Եվ միջանցուկ պղինձը սուր իսկույն հերձեց և դուրս թռավ։
Նա գլորվեց բերանքսիվայր, ամբողջ դեմքով զարկվեց գետին։
Աթենասը տան մեջ վերուստ պարզեց հանկարծ իր ասպարը մարդակործան,
Եվ անդ իսկույն զարհուրանքի դողը բռնեց խոսնայրների դաժան հոգին.
Խուճապանքով վազվզեցին նրանք տան մեջ, ինչպես ցուլերը նախրային,
{{տող|300}}Որոնց վրա հարձակվում են դաժան բոռերը հույլիհույլ և հալածիչ՝
Վաղ գարունքին, երբ օրերն են դառնում արդեն երկարատև:
Հանց ցիները կորամագիլ, կորակտուց, լեռների մեջ հանկարծ թռչող,
Հարձակվում են թռչունների վրա անօգ, որոնք, դողդոջ ու ահաբեկ,
Դաշտերից շուտ թռչում են վեր, դեպ ամպերը, դեպ հովիտը թաքնվելու,
Մինչ անգղներն հալածում են և կոտորում նրանց անգութ ու մահակուր.
Էլ ապավեն նրանք չունեն, և հրճվում են որսը դիտող բազում մարդիկ,
Այդպես նրանք, հարձակվելով, խոսնայրներին տան մեջ այնտեղ
Եվ աջ ու ձախ ջարդում էին և ջախջախում գլուխները բազմաբազում:
Թնդում էր խուլ մի հառաչանք, ճիչ, աղաղակ, հատակն արյամբ էր հեղեղված։
{{տող|310}}Հանկարծ ելավ Ոդիսևսի դեմ Լիոդեսն, որ ծնկներին փարվեց նրա
Եվ աղաչեց մեծապաղատ ու խոսքն ասաց այս թևավոր,
«Աղերսում եմ քեզ, Ոդիսևս, խղճա դու ինձ և խնայիր,
Ա՜խ, հավատա, տան կանանցից ես ոչ ոքի ոչ մի վատ բան ոչ ասել եմ,
Ոչ կատարել, այլ մյուսներին խոսնայրներին, հակառակը.
Ես անդադար զսպում էի և հորդորում, որ վերացնեն այդ քարվականքն,
Բայց ինձ, ավա՜ղ, չլսեցին ու ձեռք քաշել զազիր գործից չկամեցան,
Ուստի և այդ ոճիրների համար հիմա մահ-օրհասին այսպես հասան։
Գուշակող եմ ես մի անմեղ, մի՞թե պիտի ես տապալվեմ նրանց կողքին,
Մի՞թե չկա երկրի վրա գնահատող առաքինի գործը հետո»:
{{տող|320}}Նրան այնտեղ խեթ նայելով՝ իր խոսքն ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Եթե դու ճիշտ գուշակող ես եղել նրանց, հանց ասացիր այժմ ինքնապարծ,
Ուրեմն և դու աղոթել ես ապարանքում այս մերթ ընդ մերթ,
Որ վերադարձն իմ դեպի տունը հեռանա և անկատար միշտ էլ մնա,
Որպեսզի իմ կնոջ հետ դու ամուսնանաս, ու քեզ զավակ նա պարգևի,
Ռւստի և դու չես խուսափի քո վերահաս դաժան մահից»։
Այդպես ասաց նա բարձրաձայն, կարող ձեռքով վերցրեց սուսերն այնտեղ ընկած,
Որ գցել էր գետնի վրա իր ձեռքով իսկ անդ սպանված Ագելաոսն,
Տեղնուտեղը վարեց այդ սուրը վզի մեջ նրա իսկույն,
Ու գլուխը պոկվեց, ընկավ գետնի վրա՝ դեռ բերանով խոսք ասելիս,
{{տող|330}}Բայց խույս տվեց սև օրհասից իր դժնդակ Տերպիասյան Փեմիոսն երգակ,
Որը այնտեղ խոսնայրների համար երգում և նվագում էր ակամա:
Ահավասիկ, ձեռքին բռնած բարձրահնչուն կիթառը յուր,
Մտորում էր տարակուսած` կանգնած այնտեղ, ետնամուտքի դռան կողքին,
Դո՞ւրս գալ արդյոք և անդ չոքել մեծն Զևսի Բագինի դեմ,
Ուր Լաերտը և Ոդիսևսն այրում էին զոհված եզան թիկնամսերն,
Թե՞ վազեվազ ծնկներն ընկնել և աղաչել մեծապաղատ։
Եվ արդ, այդպես մտածելիս, ավելի լավ և օգտավետ նրան թվաց՝
Իսկույն ևեթ փարվել ծնկին Լաերտածին Ոդիսևսի:
Ահավասիկ, նա սնամեջ իր կիթառը փութանակի դրեց գետնին,
{{տող|340}}Մեջտեղն այնտեղ սարկարանի ու բազմոցի արծաթապատ,
Ու ինքն ապա արագ վազեց, ծնկներն ընկավ Ոդիսևսի,
Այդպես նրան նա պաղատեց և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Աղաչում եմ, ո՜վ Ոդիսևս, խղճա դու ինձ և խնայիր,
Ինքդ հետո շատ կցավես, որ անտեղի սպանեցիր դու երգիչին,
Որն իր երգով խինդ ու հրճվանք է ներշնչում աստվածներին, այլև մարդկանց։
Գուսան եմ ես ինքնուսույց, և աստվածն է իմ սրտի մեջ
Ներշնչել տենչը երգերի. ես պատրաստ եմ երգել և քեզ, հանց աստըծո։
Դու իմ մահը մի փափագիր և ինձ, ավա՜ղ, մի գլխատիր.
Տելեմաքոսն էլ քեզ կասի, կհաստատի քո այդ զավակը սիրալիր,
{{տող|350}}Որ աստ, քո տուն, երգ երգելու խոսնայրների խնջույքներին,
Ես ակամա էի գալիս, ոչ ինքնակամ, այլ միմիայն
Նրանք, ինձնից հզորագույն ու բազմամարդ, կանչում էին ինձ բռնաբար»:
Աղաչանքի ձայնը լսեց անդ սրբազան զորությունը Տելեմաքի,
Նա մոտեցավ հորը իսկույն և այս խոսքը ասաց նրան.
«Հա՜յր, սպասի՛ր, սուր պղինձով մի հարվածիր դու անմեղին,
Այլ ազատենք նաև բանբեր մենք Մեդոնին, քանզի մեր տանն այս գերակա
Նա մշտապես եղել է ինձ ջերմ հոգատար իմ մանկության իսկ օիերից։
Ո՞ւր է, չկա, գուցե արդեն սպանեցին Փիլետիոսն ու խոզարած,
Գուցե տան մեջ ընկավ նա քո հարվածի տակ, երբ որ սիրտն էր քո բորբոքված:
Այդպես ասաց, և այդ խոսքը լսեց Մեդոնը խորիմաց,
{{տող|360}}Որ այդ պահին, խուսափելով սև օրհասից, պառկելէր անդ բազմոցի տակ՝
Խիստ կըծկված և իր վրա դեռ նոր քերթված արջառենի մորթը քաշած։
Արդ, դուրս թռավ նա բազմոցի տակից իսկույն, մի կողմ գցեց մորթը արագ,
Վազեց ապա և ծնկները Տելեմաքի բռնեց ամուր
Եվ աղերսեց նրան սրտանց ու խոսքն ասաց այս թևավոր,
«Այստեղ եմ ես, սիրելիդ իմ, խնայիր ինձ, ասա նաև քո հորը այժմ՝
Թող գերազոր կարողությամբ և պղնձով ինձ չզարկի և չսպանի:
Ընդդեմ մոլի խոսնայրների նա զայրացած է և ցասկոտ,
Նրանք, անմիտ, լափում էին գույքը նրա, նեղում էին քեզ անամոթ»։
Եվ Ոդիսևսը իմաստուն իսկույն Ժտաց, ապա նրան այս խոսքն ասաց.
{{տող|370}}«Վստա՜հ եղիր, Տելեմաքը քեզ կյանք տվեց ու փրկություն,
Որ այսուհետ լավ իմանաս, նաև պատմես ուրիշներին դու օրնիբուն,
Որքա՜ն լավ է ու գերադաս առաքինի, բարի գործը չար արարքից,
Բայց գնացեք հիմա բակը և դուրս եկեք հիմա տնից,
Հեռացեք այս ժանտ նախճիրից, դու և գուսանն այս երգասաց,
Իսկ տանը դեռ ես գործ ունեմ, որը հիմա պիտ կատարեմ»։
Ասաց այդպես, իսկույն երկուսն էլ փութապես դուրս գնացին նրանք տնից
Եվ նստեցին հզորազոր Զևս աստըծու բագինի մոտ,
Բայց տակավին, իրենց մահվանն սպասելով, նայում էին շրջահայաց:
Նայեց շուրջը Ոդիսևսը, որ իմանա՝ արդյոք ոչ ոք չի՞ մնացել
{{տող|380}}Անդ թաքնված ու կենդանի` խուսափելով մահից դաժան,
Բայց բոլորն էլ արյունթաթախ ու փոշեպատ թափված էին գետնի վրա,
Անշարժ ընկած ու մահացած. ինչպես ձկներն, որոնց հաճախ ձկնորս մարդիկ
Բազմահանգույց ուռկաններով դուրս են քաշում ճերմակ ծովից
Ու թափում են ավազածիր լայն ծովափին, և ձկներն այդ բոլորեքյան,
Աղի ջրին կարոտակեզ, թեփած մնում են ավազում իրար վրա,
Մինչև լույսից արեգակի նրանց կյանքն է ոչնչանում,
Արդ, այդպես էլ միմյանց վրա թափված էին սեղեխները չարաբաստիկ։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց իր զավակին՝ Տելեմաքին այս խոսքն ասաց.
«Տելեմաքո՜ս, կանչիր այստեղ մեր դայակին՝ Եվրիկլիային,
{{տող|390}}Խոսք եմ ուզում ասել նրան, այն, որ սրտումս հիմա կա»:
Այդպես ասաց, և Տելեմաքն իր սիրելի ծնողի խոսքը կատարեց.
Արդ, բոթելով դուռը իսկույն, նա ձայն տվեց ու խոսք ասաց Եվրիկլիային.
«Վե՛ր կաց շուտով, ծեր դայակդ, դու, իմ մայրիկ տարիքավոր,
Որ հսկողն ես մեր տան եղած բոլոր ծառա ստրուկ կանանց.
Դո՜ւրս եկ, հայրս կանչում է քեզ, նա խոսք ունի քեզ ասելիք»։
Այդպես կանչեց, ու թևաթափ խոսքը մնաց սրտում ազնիվ այն պառավի:
Եվրիկլիան բացեց դուռը գեղեցկաշեն սենյակների
Եվ, դուրս գալով, շտապ եկավ։ Տելեմաքը նրան տարավ դեպի դահլիճ,
Ուր հոգեզուրկ դիակների կույտերի մեջ գտնվում էր Ոդիսևսը՝
{{տող|400}}Ամբողջովին արյունթաթախ, ուղիղ ինչպես առյուծն ահեղ,
Որ, լափելով նախրային եզն, վերադառնում, ետ է գալիս դեպի իր որջն.
Արյունոտ են և արյան մեջ նրա բաշը, այլև բերանն ու կուրծքն ամբողջ,
Այդ վիճակում նրա դեմքին նայելն անգամ արհավիրք է մի ահավոր:
Այդպես ծածկված էին արյամբ արնաշաղախ ձեռքն ու ոտքը Ոդիսևսի:
Երբ Եվրիկլիան տեսավ կույտը դիակների և տունն ամբողջ արյունոտված,
Ցնծաց սրտով և պատրաստ էր ճի՜չ արձակել, ճիչն ու գոռոցը բերկրանքի,
Բայց Ոդիսևսն իսկույն զսպեց այդ հուզմունքը հիացմունքի
Եվ, ձայն տալով, նրան դիմեց ու խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Պառավ, սրտանց ուրախացի՜ր, սակայն կամաց և բերկրանքից մի գոռգոռա,
{{տող|410}}Քանզի մե՜ղք է, մեռյալների գլխին կանգնած, աղաղակել խրոխտապանծ։
Աստվածային ճակատագիրն այսպես սրանց պատժեց ահեղ ու դժնաբար,
Մահկանացու մարդկության մեջ սրանք բնավ չէին հարգում ոչ մի մարդու,
Թեկուզ լիներ նրանց դիմողն առաքինի կամ չարագործ։
Այդ անօրեն գործի համար սրանք ահա այս վիճակին արժանացան,
Սակայն դու ինձ այս բանն ասա ու մեր կանանց այժմ թվարկիր.
Ո՞վ էր այստեղ իմ պատիվը անարգանում, ո՞վ էր մեղսոտ կամ անբասիր»։
Եվ բարբառեց սիրած դայակ Եվրիկլիան ու այս խոսքը նրան ասաց.
«Քեզ, զավակս, արդ կպատմեմ ես ճշմարիտը, ապաքեն.
Ապարանքի ողջ այս տան մեջ կային հիսուն ստրուկ կանայք,
{{տող|420}}Որոնց այստեղ ուսուցել ենք մենք այլևայլ ձեռագործի,
Որպեսզի աստ, ստրկությունն հանդուրժելով, միշտ բուրդ գզեն և ասրեղեն.
Եվ դրանցից տասներկուսը ճանապարհին են լրբության
Ու չեն հարգում ոչ ինձ, ոչ էլ Պենելոպե ամենիմաց մեր թագուհուն։
Տելեմաքն էլ նոր է դարձել դեռ չափահաս, նոր է հասել կյանքին արբուն,
Մայրը նրան թույլ չէր տալիս գործն այդ հոգալ, կառավարել ստրուկ կանանց:
Թո՜ւյլ տուր՝ գնամ վերնատունը շողշողենի, գեթ արթնացնեմ քո կնոջը
Եվ խոսք ասեմ ավետալուր. այժմ քնած է նա աստըծու կամքով այնտեղ»։
Ու Ոդիսևսը գերիմաց կրկին նրան իր խոսքն ասաց,
«Ոչ, տակավին մի՛ արթնացրու, այլ դու կանչիր, որ այնտեղ գան բոլոր կանայք,
{{տող|430}}Որոնք մինչ այժմ իմ հարկի տակ կատարել են գործեր լպիրշ ու անամոթ»:
Այդպես ահա նա պատվիրեց, և սենյակից շուտ դուրս գնաց պառավը ծեր,
Հայտնեց կանանց կամքը տիրոջ և հորդորեց հազճեպ գնալ արքայի մոտ։
Ոդիսևսը Տելեմաքին, խոզարածին և նախրորդին եզնահովիվ
Կանչեց իր մոտ, դիմեց նրանց և թևավոր այս խոսքն ասաց,
«Նախ այդ կանանց պատվիրեցեք, որ դիակները դուրս տանեն։
Այնուհետև թող որ նրանք մաքուր ջրով և ծակոտկեն սպունգներով
Լավ լվանան, սրբեն, մաքրեն սեղաններն ու բազմոցները գեղեցկակերտ։
Իսկ երբ որ դուք լավ հարդարեք, կարգի բերեք տունը ամբողջ ըստ պատշաճի,
Նոր ցոփ կանանց դուք դուրս հանեք ապարանքից ամրակառույց,
{{տող|440}}Տարե՛ք այնտեղ, բակի ամուր ցանկի ետև, ձեղնահարկի տակ բոլորակ,
Հարվածեցեք դուք սրերով երկարասայր, խողխողեցեք,
Մինչև կորզեք իրենց հոգին, որ մոռանան Ափրոդիտի կիրքը լկտի,
Որով այստեղ տռփում էին՝ միանալով սեղեխների հետ գաղտնաբար»:
Ասաց այդպես, մինչդեռ եկան այդ միջոցին կանայք բոլոր.
Լալիս էին նրանք սաստիկ և ջերմաջերմ թափում արցունքը դառնադառն:
Նախ վերցըրին ու դուրս տարան դիակները սպանվածների
Ու դարսեցին միմյանց վրա բոլորաձև ծածկույթի տակ,
Գավիթից դուրս, անդ, ամրապինդ ցանկապատած բակի խորքում:
Ոդիսևսը, կանգնած, անձամբ պատվիրում էր և ստիպում խստադաժան,
{{տող|450}}Եվ նրանք էլ դիակները կրում, տանում էին արագ և ակամա:
Այնուհետև իսկույն ջրով ու ծակոտկեն սպունգներով անդ մաքրեցին,
Լավ սրբեցին սեղանները և բազմոցները գեղեցիկ։
Ապա իսկույն եզնարածը, խոզարածն ու Տելեմաքն այդ ժամանակ
Սուր բահերով լավ քերեցին ամրաշեն տան հատակն ամբողջ,
Իսկ քերուցքը ստրուկները հապճեպ տարան ու թափեցին դրսում, հեռու։
Երբ այդպիսով, ինչպես հարկն էր, հարդարեցին ամրակառույց դահլիճը ողջ,
Ստրուկ կանանց դուրս հանեցին ապարանքից գեղեցկաշեն
Ու քշեցին մի անձուկ տեղ՝ նեղ արանքը բակի և պինդ ձեղնահարկի,
Ուստեք խույս տալ չէր կարելի, և անդ խոսեց Տելեմաքոսը խորիմաց.
{{տող|460}}«Ո՜չ, հեշտ մահով, ազնի՜վ կերպով չեմ սպանի այստեղ սրանց,
Որոնք իմ մոր և իմ գլխին անարգանքներ են միշտ թափել
Ու տռփամոլ լրբության մեջ խոսնայրների հետ շնացել»։
Ասաց այդպես, վերցրեց ապա սևակտուց նավի ամուր ու մեծ կառանն
Եվ մեծագույն սյունին կապեց ու պատատեց անդ բարձրաբերձ
Գմբեթի շուրջ, այնպես արեց, որ ոչ ոքի ոտքը գետնին էլ չհասնի։
Ուղիղ ինչպես արագաթև շատ տորդիկներ, սրաթռիչ աղավնիներ,
Ընկնում են թավ թփերում գաղտնածածուկ սարքավորված նենգ վարմի մեջ,
Բոլորն այնտեղ կաշկանդվում են, և դառնում է վարմը նրանց մահվան թակարդ,
Այդպես հանգույցն ընկավ վիզը անդ ամեն մի ստրկուհու, ապա նրանք
{{տող|470}}Անդ կախվեցին գլուխնիվեր, որ մահանան մահով թշվառ ու խայտառակ,
Ու ցնցվեցին ոտքերն իրենց, բայց ոչ երկար, այլ միմիայն մեկ ակնթարթ:
Հերթը հասավ Մելանթևսին նախագավթով նրան բակը դուրս բերեցին,
Սուր պղնձով կտրատեցին նրա պնչներն ու ականջներն և պոկեցին
Անդամները ամոթանքի ու նետեցին շներին գեշ, որպես հում կեր,
Եվ բացի այդ, խիստ զայրացած, նրա ոտքերն ու ձեռքերը ջախջախեցին,
Ապա իսկույն անդ մաքրվեցին՝ լվանալով իրենց ձեռքերն ու ոտքերը,
Ու տուն եկան Ոդիսևսի: Այդպես ահա կատարվեց գործը ահավոր,
Եվ Ոդիսևսն այն ժամանակ ասաց սիրած իր դայակին՝ Եվրիկլիային.
«Շուտ ծծումբ բեր, դու, իմ մայրիկ, դարմանը այս գարշանքի դեմ, բեր և կրակ,
{{տող|480}}Որ դահլիճը ծխահարեմ, իսկ հետո դու գնա կանչիր,
Թող գա այստեղ Պենելոպեն նաժիշտ կանանց հետ միասին,
Բաց հորդորիր, որ հավաքվեն ու այստեղ գան տանը եղած բոլոր ծառայք:
Եվ Եվրիկլիան՝ սիրած դայակն, այսպես ասաց այնժամ նրան.
«Ո՜հ, որդյակս, ճիշտ է, այո՜, դու վայելուչ խոսք ասացիր,
Սակայն հիմա նախ քեզ բերեմ հագուստ՝ բաճկոն ու պատմուճան,
Քանզի չէ՞ որ անպատշաճ է, որ դու քո տանն հագած լինես մի ցնցոտի,
Որն հազիվ է ծածկում նույնիսկ այդ քո ուսերը թիկնավետ»։
Կրկին նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Նախ դու գնա՛ և կրակ բեր, որ դահլիճում այդ կրակը հիմա լինի»։
{{տող|490}}Ասաց այդպես, լսեց նրան սիրած դայակն, հնազանդված։
Գնաց, բերեց հուր և ծծումբ, իսկ Ոդիսևսը անհապաղ
Վառեց ծծումբն և շուտափույթ ծխահարեց մեծ դահլիճը ու բակն ամբողջ:
Մինչդեռ գնաց պառավն արագ Ոդիսևսի շքեղաշուք մեծ տան միջով,
Համբավ տարավ բոլոր կանանց և հորդորեց, որ հավաքվեն ու գան շուտով,
Դուրս թափվեցին սենյակներից և շուտ եկան՝ խանձողները ձեռքով բռնած,
Օղակեցին Ոդիսևսին, փաթաթվեցին ու գրկեցին նրան սիրով ու սրտագին,
Ողջունելով՝ համբուրեցին նրա գլուխն և ուսերը
Ու սեղմեցին նրա ձեռքը, իսկ Ոդիսևսն գորովանքով,
Սիրակարոտ, ջերմ լաց եղավ ու հեծեծաց, լա՜վ ճանաչեց նա բոլորին։
</poem>
== Երգ քսաներեքերորդ։ Պենելոպեն ճանաչում է Ոդիսևսին ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Ուրախ սրտով ու ցնծալից վազեց պառավը վերնատուն,
Որ տիրուհուն հայտնի շուտով, թե ամուսինն իր եկել է, տանն է արդեն։
Շարժվում էին նրա ծնկներն արագորեն, աճապարում էին ոտքերն:
Անդ նա թեքվեց նրա գլխին ու խոսքն ասացիր սրտագին.
«Վե՜ր կաց, որդյակ իմ սիրելի, Պենելոպե, որ աչքովդ դու տեսնես այն,
Ինչ որ սրտանց միշտ փափագում էիր այստեղ դու օրնիբուն։
Տե՜ս, ժամանեց Ոդիսևսը, իր տուն եկավ, թեպետ գալուստն է անագան.
Նա կոտորեց արդեն նպերտ սեղեխներին, որոնք այստեղ ամբարտավան
Վատնում էին իր տուն-տեղը, գույքը լափում և հալածում իր զավակին»։
{{տող|10}}Պատասխանեց և խոսք ասաց իսկույն նրան Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ո՜հ սիրելիդ, դու իմ մայրիկ, աստվածները խելքից հանել են արդեն քեզ,
Եվ կարող են խելքից հանել նրանք նույնիսկ խելոք մարդուն,
Նույնպես կարող են հիմարին դարձնել խելոք և իմաստուն։
Դու էլ արդեն մտակուր ես, թեպետ իրոք խելոք էիր մինչև այսօր.
Ինչո՞ւ ես ինձ այդպես ծաղրում, երբ սիրտն է իմ բազմաթախիծ,
Մինչ հայտնում ես դու սուտ մի լուր։ Տե՜ս, դու ինձ զուր արթնացրիր քաղցր քնից,
Որ փակել էր արտևանունքն իմ խորախոր, քնած էի անդորրավետ։
Այդպես երբեք քաղցրանուշիկ ես չեմ քնել այն օրվանից, երբ Ոդիսևսն
Թողեց, գնաց դեպի Իլիոնն այն անիծյալ, հորջորջանքի միշտ անարժան։
{{տող|20}}Իջիր շուտով և ցած գնա, վերադարձիր սենյակը քո,
Քանզի եթե մեր կանանցից մեկ ուրիշը ադպես ինձ մոտ գար ու հայտներ
Մի այդպիսի անհեթեթ լուր և արթնացներ քաղցր քնից,
Ետ քշելով` ես սաստկաբար կարտաքսեի նրան նորից դեպի դահլիճ,
Իսկ քեզ հիմա քո զառամյալ ծերությունը փրկեց միայն»:
Եվ Եվրիկլիան` սիրանվեր այն դայակը, նրան նորից իր խոսքն ասաց.
«Ո՜չ, քա՜վ լիցի, քեզ, զավակս, ես չեմ ծաղրում, այլ խոսում եմ ճշմարտացի,
Ոդիսևսն է, հանց ասացի, արդեն եկել։ Նա այստեղ է, իր հարկի տակ
Այն շրջիկն է Ոդիսևսը, որին բոլորն աստ անարգում էին տան մեջ,
Մինչդեռ այստեղ Տելեմաքոսն վաղուց արդեն այդ լավ գիտեր,
{{տող|30}}Բայց թաքցնում էր զգուշաբար իր հոր մտքերն ու միտումներն,
Որ վիսացող խոսնայրներից լուծի վրեժն իր ահավոր»։
Ասաց այդպես, ցնծաց սիրտը Պենելոպի, իր մահիճից նա դուրս թռավ,
Գրկեց սրտանց նա պառավին և աչքերից թափեց արցունքը աղեկեզ,
Ապա նորից նա ձայն տվեց ծեր դայակին և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Ա՜խ, մայրիկ ջան, դու, սիրելիդ, ճշմարիտը ինձ այժմ ասա.
Եթե իրոք նա եկել է արդեն իր տուն, ինչպես հիմա դու հայտնեցիր,
Ապա ինչպե՞ս նա կարեցավ մեն ու մենակ դուրս գալ ընդդեմ խոսնայրների,
Որոնք չէ՞ որ միշտ հավաքվում էին այստեղ մեծ բազմությամբ ու խմբովի»։
Եվ Եվրիկլիան, ծեր դայակը, նրան կրկին իր խոսքն ասաց և առարկեց,
{{տող|40}}«Ես չտեսա և չգիտեմ, բայց լսեցի անդ կոտորվող մարդկանց հեծեծն:
Նստած էինք մենք շատ հեռու, ահաբեկված, դողդողալով.
Հրաշակերտ մեր սենյակում, դռներն էին փակված ամուր և քաջակուռ,
Մինչև որ անդ հանկարծ եկավ Տելեմաքոսը՝ քո որդին,
Եվ դուրս կանչեց ինձ սենյակից։ Հայրն էր հղել նրան, որ գա և ինձ կանչի,
Ու ես նրան գտա հանկարծ դիակների կույտերի մեջ այնտեղ կանգնած,
Դիակների, որոնք ամուր այն հատակին թափված էին իրար վրա։
Եվ, հիրավի, անդ մեծապես պիտի խնդար քո սիրտն ուրախ ու ցնծավետ,
Թե տեսնեիր նրան այնտեղ արնաշաղախ, որպես առյուծ:
Հիմա բոլոր այդ դիակներն հավաքված են այլուր, բակի դռան ետև,
{{տող|50}}Իսկ Ոդիսևսն անդ մեծագույն կրակ վառեց դահլիճի մեջ, իր հարկի տակ,
Ծծումբն այրեց ապարանքում, ինձ էլ հղեց, որ կանչեմ քեզ։
Վե՛ր կաց, գնա՜նք, ինձ հետևիր, ժամն է հասել, երբ սրտերը ձեր երկուսի
Պիտի լցվեն խոր բերկրանքով, քանզի շա՜տ եք դուք հանդուրժել վիշտ և աղետ։
Հիմա արդեն կատարված է երկարամյա ձեր մեծ փափագը պատարուն,
Քանզի եկավ նա կենդանի, իր օջախի մեջ է արդեն,
Այժմ իր տան մեջ նա գտավ քեզ և իր որդուն։ Սեղեխներին էլ չարամույն,
Որ խայտառակ գործեր արին, նա կոտորեց, վրեժն առավ իր հարկի տակ»:
Այնժամ նրան նորից ասաց Պենելոպեն իմաստալի.
«Ա՜խ, սիրելիդ դու իմ մայրիկ, հարկավոր չէ դեռ շատ ցնծալ, ուրախանալ,
{{տող|60}}Ինքդ գիտես, բոլորն էին խիստ փափագում սրտանց նրա վերադարձին,
Մանավանդ ես ամենից շատ, այլև որդիս ինձնից ծնված։
Այնուհանդերձ` համոզիչ չէ այն, որ դու ինձ հաղորդեցիր,
Այլ երևի գերահռչակ խոսնայրներին անդ կոտորեց ինքը աստված՝
Չարադաժան նրանց գործից և դժնաբարք արարքներից խիստ վրդովված։
Մահկանացու մարդկության մեջ նրանք բնավ չէին հարգում ոչ մի մարդու
Եվ ոչ ոքի, թեկուզ լիներ նրանց դիմողը բարեմիտ կամ չարագործ,
Ու պատժվեցին նրանք որպես ոճրագործներ։ Մինչ Ոդիսևսն անվերադարձ
Կործանված է, ա՜խ, նա կորավ օտարության մեջ հեռավոր»։
Եվ Եվրիկլիան, դայակը այն սիրատենչիկ, կրկին նրան իր խոսքն ասաց.
{{տող|70}}«Ո՜հ, զավակս, այդ ի՞նչ խոսք էր, որ դուրս թռավ քո շուրթերից,
Դու կարծում ես՝ ամուսինդ, որն այստեղ է, նույնիսկ իր սուրբ օջախի մոտ,
Իր տունն այլևս ետ չի՞ դառնա. թերահավա՜տ ես դու դեպ ինձ,
Ահավասիկ՝ քեզ ես կասեմ մի այլ նշան հաստատական ու բացահայտ.
Սպին նրա, որը նրան վարազն հասցրեց իր ատամով ճերմակափայլ,
Որն ես տեսա ոտքերը յուր լվանալիս և կամեցա հայտնել քեզ այդ,
Բայց նա ձեռքով իմ բերանը սեղմեց, փակեց այնժամ իսկույն
Եվ, որպես խիստ զգուշավոր, խորամանկ մարդ, արգելեց ինձ պատմելն անգամ։
Գնանք ուրեմն, ինձ հետևիր, իսկ այդ հարցում ես գլուխս գրավ կտամ.
Եթե իրոք խաբում եմ քեզ, ինձ սպանիր դու ժանտ մահով ապերջանիկ»։
{{տող|80}}Պատասխանեց այնժամ նրան Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ո՜հ, սիրելիդ, դու իմ մայրիկ, միտումները հավերժակաց աստվածների
Դժվար թե դու լավ իմանաս, թեպետ և դու խոհական ես ու խելահաս,
Սակայն գնանք իմ որդու մոտ, որպեսզի գեթ տեսնեմ այնտեղ
Խոսնայրներին այն սպանված, այլև քաջին, որ կոտորեց իրոք նրանց»։
Այդպես ասաց, վերնատնից իջավ, գնաց, բայց սրտում իր տարակուսանք,
Միտք էր անում նա խորասույզ. արդյոք հեռվի՞ց հարց տալ սիրած իր ամուսնաց,
Թե՞ մոտենալ ու փաթաթվել և համբուրել նրա գլուխն ու ձեռքերը։
Եկավ, մտավ նա դահլիճը, անցավ շեմքը այն վիմակերտ,
Ապա նստեց Ոդիսևսին դեմ-հանդիման, կրակի մոտ և պատի տակ
{{տող|90}}Մինչդեռ նստած էր Ոդիսևսը առընթեր բարձր սյունին։
Գլուխը կախ՝ նայում էր ցած՝ սպասելով, որ գեթ լսի,
Թե ի՞նչ կասի կինն ազնվագույն, երբ իր աչքով տեսնում է այժմ իր ամուսնուն,
Բայց կինն այդպես նստած էր լուռ, քանզի սիրտն իր կաշկանդված էր խոր զարմանքից,
Մեկ ուզում էր ճիշտ ընդունել, որ ինքն է նա իր ամուսինն,
Մեկ էլ, կարծես, չէր ճանաչում նրան՝ հագած այն քրքրված գարշ ցնցոտին:
Եվ նախատեց Տելեմաքոսն այնժամ նրան, անվամբ կոչեց ու այս ասաց,
«Մա՜յր իմ, կամ դու չմայրն ես իմ, կամ սիրտ ունես ժանտ ու դժկամ:
Ինչո՞ւ ես դու սառն և օտար դեպի հայրըս։ Նստած այստեղ նրա դիմաց՝
Խոսք չես ասում, հարց չես տալիս, չես էլ ուզում խոսել անգամ։
{{տող|100}}Ո՜հ, չէր կարող ոչ մի այլ կին, սրտով թեկուզ շատ անողոք,
Վատ ընդունել իր ամուսնուն, որն, հանդուրժած բյուր-բյուր աղետ,
Վերադառնար իր երկիրը հայրենավանդ քսան տարի անցնելուց ետ։
Մինչ քո սիրտն է քո կրծքի տակ ավելի՜ պինդ, քան ապառաժ ամուր մի քար»:
Իսկույն նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Ո՜հ, իմ որդյակ, սիրտս, ահա իմ կրծքի տակ, կաշկանդված է խոր զարմանքից,
Չգիտեմ՝ ինձ ի՞նչ պատահեց, ո՛չ կարող եմ մի խոսք խոսել, հարցմունք անել,
Ո՛չ էլ նայել նրա դեմքին, դեմ-հանդիման։ Եթե, սակայն,
Ոդիսևսն է սա իսկևիսկ վերադարձած, որն իր տունն է արդեն եկել,
Մենք իրարու ավելի լավ կճանաչենք, քանզի մեր մեջ կա մի նշան՝
{{տող|110}}Այլ մարդկանցից գաղտնածածուկ, որը միայն մենք լավ գիտենք»։
Ասաց այդպես, ժպտաց այնժամ բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային
Եվ ութապես Տելեմաքին իր խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Տելեմաքո՜ս, թույլ տուր մորդ, որ իր տան մեջ նա ինձ փորձի.
Նա ինձ շուտով ավելի լավ, հաստատապես կճանաչի,
Մինչդեռ հիմա խորշում է խիստ, զանց է առնում ինձ ընդունել, ինչպես ես կամ,
Քանզի ես այժմ կեղտի մեջ եմ, գարշ ցնցոտի ունեմ հագած։
Իսկ մենք հիմա լավ մտածենք՝ ինչպե՞ս անել, որ մեր գործը լավ ընթանա:
Երբ մեկնումեկն իր երկրի մեջ սպանում է այնպիսի մարդ,
Որ մահից ետ չունի նույնիսկ պատվախնդիր, վրիժառու ազգականներ,
{{տող|120}}Մարդասպանն այդ, թողած երկիրն իր հայրական, իսկույն դիմում է փախուստի:
Մինչ մենք այստեղ կոտորեցինք այս քաղաքի պատվարն ամբողջ,
Իթակեի գերահռչակ, մեծ քաջերին։ Արդ, այդ մասին դու հոգատար, լա՜վ մտածիր»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Հա՜յր սիրելիդ, այդ ի՛նքդ տես, դո՛ւ լավ գիտես. հանց ասում են՝ մարդկության մեջ
Դու խելքովդ գերազանց ես ու իմաստուն, և չի կարող մրցել քո դեմ
Ցորենակեր ու երկրածին և ո՛չ մի մարդ, ո՛չ մի անհատ։ Մենք աննկուն
Կը հետևենք քեզ համարձակ, և քաջության ոչ մի պակաս չի զգացվի:
Հանց զորավիգ` մենք քեզ կօգնենք, որքան կորով և ուժ ունենք»։
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
{{տող|130}}«Ահա թե ես ինչ եմ ասում, այն, որ թվում է լավագույն և վայելուչ,
Լվացվեցե՛ք նախ և առաջ, հագե՛ք ապա պատմուճաններ
Եվ պատվիրե՛ք ստրուկ կանանց՝ զգեստ հագնել գեղեցկազարդ։
Թող երգիչը աստվածային, ձեռքը առած կիթառն հնչուն,
Ուրախավետ երգեր երգի, թող թնդան աստ պար ու նվագ և կաքավանք,
Որ ամեն մարդ, ով անցնում է ճանապարհով կամ ապրում է շրջակայքում,
Լսելով այդ` կարծիք կազմի ու մտածի, թե այստեղ մի հարսանիք կա,
Որպեսզի գեթ խոսնարների այս մեծագույն կոտորածի համբավը այժմ
Քաղաքի մեջ չտարածվի, մինչև գնա՜նք մենք այստեղից,
Հեռանա՜նք դաշտ, գնանք այգին մեր ծառաշատ, որ այնուհետ մենք միասին
{{տող|140}}Խորհուրդ անենք, թե որպիսի՞ լավագույն ելք մեզ կառաքի Օլիմպացին»։
Ասաց այդպես, և անսացին նրանք, պատվերն այդ լսեցին։
Լվացվեցին նախ և առաջ, ապա հագան պատմուճաններ,
Զարդարվեցին ստրուկ կանայք: Այնժամ երգիչն աստվածային
Վերցրեց կիթառն իր սնամեջ, քաղցր երգեց և բորբոքեց նրանց հոգին
Վառ տենչանքով անուշ երգի, նուրբ նվագի և մեծասքանչ պարերգության,
Եվ կաքավող տղամարդկանց, պերճագոտի այլև կանանց
Բյուր ոտքերի դոփյուններից ողջ ապարանքը դըղրդաց,
Եվ ամեն մարդ, ով այդ լսեց, այս էր խոսում դրսում, այնտեղ.
«Հարսանի՞ք է, մեկը անշուշտ ամուսնացավ բազմախոսնայր թագուհո հետ:
{{տող|150}}Անպիտա՜ն կին. էլ չսպասեց իր ամուսնուն օրինական ու դերակա,
Որ պահպանի այս մեծաշուք տունը նրա, մինչև որ նա ետ դառնա, գա»։
Այդպես էին խոսում դրսում, չգիտեին, թե իսկապես ի՞նչ կատարվեց,
Մինչ մեծասիրտ Ոդիսևսին մատուցող կինը տնօրեն, Եվրինոմեն,
Տան մեջ այնտեղ լավ լողացրեց, օծեց նրան յուղով փայլուն,
Բերեց, հագցրեց նրան բաճկոն և պատմուճան մի պերճաշուք:
Աթենասը նրա գլխին ցողեց պայծառ և գերագույն մի պերճություն,
Դարձրեց տեսքով շատ հաղթանդամ, քաջահասակ և ամակազմ,
Ծածկեց գլուխն իր մազերով գեղագանգուր, հանց հակինթի մի վառ ծաղիկ։
Ինչպես ոսկին ու արծաթն է իրար կցում ճարտարագործ վարպետն հմուտ,
{{տող|160}}Որին բազում արվեստների ձիրքն են տվել ինքն Աթենասն ու Հեփեստոսն,
Որպեսզի նա իր կերտվածքին ձև տա շքեղ, հանց գերհրաշ սքանչելիք,
Այդպես այնժամ նրա գլխին և ուսերին նա շնորհեց շուք և պերճանք,
Եվ դուրս եկավ լոգարանից Ոդիսևսը՝ տեսքով նման անմահներին.
Նա ետ եկավ, նստեց կրկին այն բազմոցին, ուստեք առաջ նա վեր կացավ,
Անդ, իր կնոջ դեմ-հանդիման, ապա դարձավ և այս խոսքը ասաց նրան.
«Տարօրինա՜կ է, որ անզոր կանանց մեջ քեզ աստվածները Օլիմպակյաց
Սիրտ են տվել անդրդվելի և ամենից ավելի ժանտ, անագորույն։
Ո՛չ, չէր կարող ոչ մի այլ կին, թեպետ սիրտը նրա լիներ դաժանագույն,
Վատ ընդունել իր ամուսնուն, որն հանդուրժած բյուր-բյուր աղետ,
{{տող|170}}Վերադառնար իր երկիրը հայրենավանդ քսան տարի անցնելուց ետ,
Դեհ, ինձ համար այլ անկողին սարքիր շուտով, դայա՜կ մայրիկ,
Գեթ մեն-մենակ պառկեմ հիմա, ճիշտ որ սիրտն է սա կրծքում երկաթաձույլ»:
Նրան իսկույն պատասխանեց և խոսք ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Զարմանալին դո՛ւ ես, կարծեմ, նպե՛րտ չեմ ես, ոչ էլ հպարտ,
Արհամարհել քեզ չեմ կարող։ Լավ հիշում եմ՝ ինչպես էիր դու այն պահին,
Երկայնաթի նավի վրա Իթակեից հեռանալիս այն ժամանակ։
Լա՜վ, Եվրիկլիա, մահճակալին այն հաստամեստ ու ամրապինդ՝
Սրա համար հիմա շուտով այնտեղ սարքիր դու անկողին,
Բայց չսարքես ննջարանում, դուրս բեր և դիր մահճակալը,
{{տող|180}}Որը անձամբ սա է շինել, փռիր օդիկ և վերևից փայլուն վերմակ»։
Այդպես ասաց նա՝ ամուսնուն իր փորձելով, բայց վրդովվեց Ռդիսևսը,
Հուզված սրտով պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց.
«Ա՜յ կին, այդ ի՞նչ խոսք խոսեցիր սրտակոտոր և անհաճո,
Ո՞վ է դրել իր մահճակալը ուրիշ տեղ, և դժվար թե այդ կատարեր
Նույնիսկ զորեղ վարպետ մի մարդ, և միմիայն ինքը աստված,
Եթե իրոք նա կամենար, հեշտ կարող էր փոխադրել այն ուրիշ տեղ,
Իսկ մարդկանցից այդ չէր կարող անել ոչ ոք։ Երիտասարդն անգամ հզոր
Չէր կարեն տեղից շարժել այն մահճակալը քաջարվեստ,
Որն առանձին նշան ուներ, ես ինքս էի կառուցել այն, և ո՛չ այլ ոք։
{{տող|190}}Մեր բակի մեջ կար մի բարձր, բազմատերև թուփ՝ թզենի,
Ամբարձուղեշ, ծաղկափթիթ, և նման էր դրա բունը մի հատ սյունի։
Դրա շուրջը ես շինեցի մի ննջարան և կերտեցի այդ ամբողջը
Խիտ, պնդագույն վեմ քարերից, այլև վերուստ կառուցեցի ես մի կտուր,
Նաև դռներ ես կախեցի՝ կերտված շքեղ ու հույժ ամուր:
Այնուհետև ես կտրեցի այդ թզենու բազմատերև, պերճ ճյուղերը
Եվ, կտրելով բունն արմատից, սուր պղինձով տաշեցի կոկ
Ու հղկեցի այն գեղաղեշ, ճարտարակի, լարով չափված ու ճշգրիտ,
Պինդ գչիրով ծակծկեցի, պատրաստեցի մահճակալին մութ ու նեցուկ։
Երբ այդպիսով ավարտեցի գործն սկսված՝ մահճակալը այդ անաղարտ
{{տող|200}}Զարդարեցի ես փղոսկրով՝ արծաթապատ, ոսկեճամուկ,
Ապա վրան ես քաշեցի շողշողենի ու շառագույն եզան կաշի։
Արդ, դրանք են նշանները մահճակալի, որ հայտնեցի, բայց չգիտեմ,
Ա՜յ կին, դեռ կա՞ իմ մահճակալը անվնաս. թե՞ մեկնումեկը մարդկանցից.
Բունն հերձելով այն թզենու, փոխադրել է մի ուրիշ տեղ»։
Ասաց այդպեսշ իսկույն կնոջ սիրտն ու ծնկները դողացին,
Ճիշտ համարեց նա նշաններն, որ Ոդիսևսը թվարկեց այդքան հաստատ,
Արտասվեց նա, վրա հստավ, վզով ընկավ Ոդիսևսի, վարվեց նրան,
Ջերմ, խանդակաթ նա համբուրեց նրա գլուխն ու խոսք ասաց.
«Մի՛ տրտնջա դու ինձ վրա, ո՜վ Ոդիսևս, մարդկության մեջ
{{տող|210}}Գերազանցն ես դու քո խելքով։ Ատվածները մեզ մատնեցին աղետների.
Նախանձահույզ՝ չկամեցան, որ միշտ լինենք մենք իրար հետ
Ու, ցնծավետ ապրել կյանքը մեր ջահել, հասնենք շեմքին մեր ծերության,
Իսկ հիմա դու մի՛ զայրանա, իմ դեմ բնավ մի վրդովվիր,
Որ, նախապես տեսնելով քեզ, չգգվեցի այսպես սրտանց ու սիրալիր,
Քանզի սիրտն իմ սարսափում էր միշտ սիրեցյալ իմ կրծքի տակ՝
Միգուցե ինձ մեկնումեկը եկվորներից խաբի հանկարծ:
Չէ՞ որ շատ կան խարդախ մարդիկ միտումներով նենգ ու դաժան,
Եվ Հեղինեն արգիացի, որ ծնունդն էր Զևս զգոնի,
Չէր միանա անկողնու մեջ սիրով օտար եկվորի հետ,
{{տող|220}}Եթե կանխավ նա իմանար, որ աքեյանց քաջ զավակները մարտաշունչ
Կրկին կռվով ետ կբերեն իրեն իր տունն, հայրենական սիրած երկիրն։
Աստվա՛ծն այդպես նրան դրդեց, որ կատարի նա գործը այդ քարվականքի,
Բայց նախապես իր հոգու մեջ չհասկացավ նա այդ ոճիրը խուժադուժ,
Որից նաև սկիզբ առան աղետները մեր տանջանքի։
Եվ այժմ ահա, երբ նշանները մահիճի թվարկեցիր դու բացահայտ,
Որոնք բնավ մարդկության մեջ դեռ չի տեսել և ոչ մի մարդ,
Այլ միմիայն այդ գիտեինք լոկ դու և ես, այլև մեկը նաժիշտներից,
Ակտորիսը, որին հայրս ինձ շնորհեց, որպեսզի գա այստեղ ինձ ետ,
Նա որ դուռը ննջարանիս պահպանում էր անվերջ արթուն։
{{տող|230}}Դու, Ոդիսևս, համոզեցիր սիրտն իմ արդեն, որ տոկուն էր և անվկանդ:
Այդպես ասաց և առավել հուզեց նրա սրտում փափագը ջայլանքի,
Նա լաց եղավ, գրկեց կնոջն իր սիրատենչ և անբասիր:
Ինչպես երկիրն է բերկրալի՜ հանկարծ թվում նավորդներին,
Որոնց նավը գեղեցկակերտ խիստ խորտակեց Պոսիդոնը ծովերի մեջ՝
Բորբոքելով ահեղագոչ հուժկու ալիք և փոթորիկ,
Շատ քչերը խուսափեցին անդունդներից ճերմակ ծովի
Եվ, թաթախված ամբողջ մարմնով աղի ջրում, լող տվեցին դեպի ցամաք
Ու ցնծացին, որ, աղետից խուսափելով, դուրս են գալիս երկրի վրա,
Այդպես ցնծաց Պենելոպեն, երբ նայում էր իր ամուսնուն,
{{տող|240}}Եվ չէր կարող ամենևին նրա վզից պոկել ձեռքերն իր սպիտակ։
Եվ վարդամատն Արշալույսը նրանց այդ հորդ արցունքի մեջ պիտ երևար,
Եթե նոր բան չմտածեր Աթենասը, աստվածուհին պայծառաչյա.
Նա աշխարհի սահմանի մոտ կանգնեցրեց Գիշերն երկար ժամանակով,
Ուշացրեց օվկիանոսում ելքը պայծառ ու ոսկեգահ Արշալույսի
Եվ արգելեց լծել ձիերն արագաչու և կորովի`
Մարդկանց համար միշտ լուսաբեր Փաեթոնին ու Լամպոսին։
Եվ կնոջն իր այնժամ դիմեց ու խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Ա՜յ կին, ավա՜ղ, դեռ չենք հասել մենք սահմանին աղետալից մեր փորձության,
Ինձ տակավին դեռ սպասում են բյուր ժանտալի, ծանր գործեր,
{{տող|250}}Որոնք բոլորն ես անխուսափ պիտ հանդուրժեմ և կատարեմ,
Ինչպես ասացն գուշակեց երբեմն հոգին Տիրեսիասի,
Այն օրը հենց, երբ որ իջա և գնացի ես օթևանը Հադեսի,
Որ գեթ հարցնեմ ընկերներիս, նույնպես և իմ վերադարձի մասին այնտեղ:
Բա՜վ է սակայն, Պենելոպե, ժամանա՜կն է գնանք արդեն դեպի մահիճն,
Որ, իրար մոտ այնտեղ պառկած, հրճվենք քնով քաղցրանուշիկ»։
Ել թագուհին՝ խոհեմամիտ Պենելոպեն, այնժամ նրան այսպես ասաց.
«Քեզ անկողին աստ կլինի՜, երբ քո հոգին այդ փափագի,
Քանի որ այժմ աստվածները այդ կամեցան, և դու կրկին
Վերադարձար, եկար քո տունը բարեկարգ և քո երկիրը հայրենի,
{{տող|260}}Բայց քանի որ այժմ հայտնեցիր գալիք գործը, որ աստվածն Է ներշնչել քեզ,
Պատմի՜ր դու ինձ այդ ապագա պայքարը քո, թեպետ գիտեմ, որ և հետո
Պիտի հայտնի այդ լինի ինձ։ Վատ չէ սակայն, եթե հիմա այդ իմանամ»։
Եվ Ոդիսևսն ամենիմաց պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց.
«Ո՜հ, դու դժբախտ, ինչո՞ւ կրկին դու ինձ այդպես ստիպում ես հորդորելով,
Որ պատմեմ այդ։ Լա՜վ, կասեմ քեզ ու չեմ ծածկի ես ոչ մի բան,
Բայց քեզ համար ուրախալի չի լինի այդ, ցնծալու չեմ նույնպես և ես:
Նա ինձ ասաց, որ դեռ մարդկանց շատ քաղաքներ ես պիտ անցնեմ,
Որ տակավին, ձեռքիս բռնած ամրապինդ թին, պիտի երկար ես թափառեմ,
Մինչև որ գամ, հասնեմ մարդկանց, որոնք ծովին անծանոթ են, ծով չգիտեն
{{տող|270}}Եվ կերակուրն ասում էն միշտ առանց աղի, որոնք նաև
Անտեղյակ են ու չգիտեն՝ ի՞նչ է նավը արագաչու և կարմրակող,
Եվ չեն տեսել թեթև թիեր, որոնք թևերն են սև նավի։
Ասաց, որ ինձ նա ցույց կտա մի լավ նշան, որն ես երբեք չեմ մոռանա.
Երբ, շրջելիս, ես հանդիպեմ որևիցե մի ճամփորդի,
Որն հարց տա ինձ՝ «այդ ի՞նչպիսի հացի թիակ կա քո ուսին լուսաշողիկ»,
Այդ ժամանակ թեթև իմ թին պիտի ցցեմ, տնկեմ գետին ես փութապես,
Պիտի հարուստ զոհ մատուցեմ երկրասասան Պոսիդոնին գերերջանիկ.
Մի խոյ, մի եզ և խոզերին բեղմնավորող մի մեծ վարազ
Եվ, այնտեղից ետ գալով տուն, զոհ պիտ բերեմ հարյուրաեզն
{{տող|280}}Անծայրածիր երկնքի տեր աստվածներին հավերժակաց,
Եվ բոլորին, ինչպես հարկն է։ Մինչ մահը ինձ հասնելու չէ ծովի վրա,
Այլ կլինի այն շատ թեթև և անտանջանք, ինձ կտանի
Իմ լուսավոր ծերության մեջ, երբ որ լինեմ շրջապատված
Ես հանրային երջանկությամբ ժողովրդի։ Ասաց, որ սա կկատարվի»։
Նրան նորից իր խոսքն ասաց Պենելոպեն խոհեմամիտ.
«Եթե իրոք աստվածները սահմանել են այդ ծերությունը երջանիկ,
Ապա ուրեմն հույս կա, որ մենք աղետներից խույս պիտի տանք»։
Այդպես նրանք այդ գործերից խոսում էին իրարու հետ,
Մինչդեռ արդեն Եվրինոմեն և դայակը, ճրագների վառ լույսի տակ,
{{տող|290}}Նրանց մահիճն հարդարեցին, պերճ անկողինը փափկագույն։
Երբ, ծրաժիր աշխատելով, ննջարանում մահճակալը լավ սարքեցին,
Դայակն ավսարդ քուն մտնելու իր սենյակը գնաց կրկին:
Եվրինոմեն, վառ ճրագը ձեռին բռնած, տարավ նրանց դեպ ննջարան,
Իսկ երբ բերեց, հասցրեց այնտեղ, ննջարանը, ինքը դարձավ ու ետ գնաց։
Ուրախասիրտ նրանք մտան իրենց սովոր ու վաղեմի մահիճի մեջ։
Այդ ժամանակ Տելեմաքոսնշ եզնարածը, և խոզարածն
Ընդհատեցին ոտքի դոփյունն ու քարերը, դադարեցին նաև կանայք, է
Եվ քուն մտան բոլորեքյան ապարաքում ստվերամած։
{{տող|300}}Երբ երկուսով նրանք սիրո խոր տարփանքը վայելեցին,
Սկսեցին իրար պատմել, զրույց անել հոգեզվարճ:
Պատմեց կինը չքնաղագեղ, որքան կրեց ինքը իրոք
Իր հարկի տակ դաժան վշտեր՝ մինչ է նայելով սեղեխներին ամբարտավան,
Ինչպե՜ս գույքը վատնում էին և լրփլփում բյուրաբազում եզ ու ոչխար,
Որքա՜ն նաև քաղցր գինի կարասներով դատարկեցին։ ժանտաղետներ
Պատմեց նաև Ոդիսևսն իր գլխով արածն և այն, որքա՜ն ժանտ աղետներ
Նա պատճառեց իր թշնամյաց, որքա՜ն ինքն էր կրել վշտեր ու տառապանք։
Եվ լսում էր Պենելոպեն հոգեզվարճ, և քունն անգամ նրա աչքին,
Թարթիչներին, բնավ չիջավ, մինչև որ նա լսեց ամբողջ պատմությունը։
{{տող|310}}Նախ սկսեց պատմել նա այն՝ ինչպես ինքը հաղթահարեց կիկոններին,
Ինչպես եկավ այնուհետև նա լոտոսափագ երկիրը պտղատու,
Ի՛նչ կատարեց կիկլոպն ահեղ, ինչպե՛ս նրան ինքը պատժեց դաժանորեն՝
Հանուն սիրած ընկերների, որոնց հրեշն այդ լափլփեց անդ անողոք,
Ինչպե՛ս հասավ Էոլոսին, որն ընդունեց իրեն սիրով և ջերմեռանդ
Ու սրտալի ճանապարհեց, բայց չթողեց բախտը, ավա՜ղ, որ գա, հասնի
Սիրատենչիկ իր հայրենիք, ինչպես ապա թնդաց ահեղ մի փոթորիկ,
Քշեց, տարավ իրեն, խորունկ հառաչելիս, դեպի ծովերը ձկնավետ,
Ինչպես հետո եկավ հասավ Տելեփիլոս, քաղաքը այդ լեստրիգոնյանց,
Որոնք նավերն ու գեղեցկոտն ընկերներին ջախջախեցին անդ չարաղետ,
{{տող|320}}Բայց խույս տվեց այնժամ մահից Ոդիսևսը, իր սևաթույր նավի վրա,
Պատմեց գործերը Կիրկեի խիստ խորամանկ, հնարագետ ու գերհրաշ,
Ինչպես հասավ իր բազմաթին նավի վրա տունն Հադեսի այն հեղձուցիկ,
Որպեսզի անդ հարցմունք անի թրակիացի Տիրեսիասի ստվեր- ոգուն,
Ուր և տեսավ ինքը բոլոր ու բազմաբյուր ընկերներին իր ուղեկից
Եվ իր մորը, որ ծնել էր և սնել էր իրեն մանուկ իր հասակից,
Ինչպե՛ս լսեց նա այնուհետ ծովալքների երգն ու նվագն հրապուրիչ,
ինչպե՛ս հասավ նա ժայռերին այն շարժըվող, Քարիբդիսին այն ահավոր
Եվ Սկիլլային, որից երբեք չեն ազատվել մարդիկ բնավ, հանց բախտավոր,
Եվ ինչպե՛ս անդ ընկերներն իր կոտորեցին արջառներին Հելիոսի,
{{տող|330}}Ինչպե՛ս Զևսը բարձրադղորդ զարկեց շանթով հրաբորբոք
Եվ խորտակեց նավը արագ ու ծովակուր եղան ազնիվ իր ընկերներն,
Մինչդեռ ինքը անդ խույս տվեց ժանտ օրհասից և սև մահից իր վերահաս,
Ինչպե՛ս ապա նա Օգիգիե կղզին եկավ, դեպ Կալիպսոն հավերժահարս,
Ինչպես իրեն պահում էր նա քարայրի մեջ իր խորափոր,
Սնում էր միշտ և փափագում, որ ամուսին դառնա իրեն ինքն հավիտյան,
Խոստանում էր անմահ դարձնել և մշտապես երիտասարդ,
Բայց այդպիսով չհամոզեց սիրտն իր բնավ իր կրծքի տակ,
Ինչպե՛ս հետո, բյուր աղետներ կրելուց ետ, երկիրն եկավ փեակների,
Որոնք իրեն, հանց աստըծու, մեծարեցին սիրով, սրտանց,
{{տող|340}}Ինչպես նրանք առաքեցին իրեն նավով դեպ սիրելի իր հայրենիքն՝
Շնորհելով բյուրաբազում ոսկի, պղինձ և հագուստներ, իբրև նվեր,
Եվ հենց որ նա արտասանեց խոսքն այդ վերջին, Քունը իջավ նրա աչքին,
Քունն հոգու դեղ, որ թուլացնում է անդամներն և ցրում է սրտի ցավերն,
Մինչդեռ մի այլ բան մտածեց Աթենասը, պայծառաչյա աստվածուհին,
Երբ որ սրտանց նա համոզվեց, որ Ոդիսևսը լիովին
Արդեն հրճվեց իր խոր քնով և իր կնոջ անկողինով։
Փութանակի նա հորդորեց, որ հորդահոս Օվկիանոսից շուտով դուրս գա
Եվ իր լույսը սփռի մարդկանց մահկանացու պերճ Արշալույսը ոսկեգահ։
Այնժամ փափուկ իր մահիճից Ոդիսևսը ելավ, կնոջն այս խոսքն ասաց.
{{տող|350}}«Ա՜յ կին, արդեն մենք երկուսովս լավ հագեցանք՝ կրելով բյուր ցավ ու փորձանք,
Դու աստ անվերջ և հոգեբուխ ողբում էիր իմ վերադարձը տխրալի,
Իսկ, ես կամավ Զևսի և այլ աստվածների, վշտերի մեջ ու կաշկանդված,
Մաշվում էի հայրենազուրկ, թեպետև միշտ ձգտում էի ետ գալ իմ տուն:
Եվ քանի որ մենք երկուսով հիմա արդեն արժանացանք մեր մահիճին փափագելի,
Դու այժմ հոգա և պահպանիր մեր գույքն ու գանձն, որքան որ կա մեր հարկի տակ,
Իսկ պակասը նախիրների, որ վատնել են սեղեխները ամբարտավան
Ես ամեն կերպ կհայթայթեմ՝ ինքս կռվով, և կամ իրենք աքեացիք
Հոժարակամ կտան մասամբ մինչև լցվեն մեր փարախները լիովին,
Իսկ ես հիմա պիտի գնամ ծառաշատ մեր այգին ու մեր արոտները՝
{{տող|360}}Տեսնելու անդ իմ ազնիվ հորն, որ հոգեհույզ վշտանում է միշտ իմ համար:
Եվ քեզ, ա՜յ կին, պատվիրում եմ, թեպետև դու խելացի ես ու խորագետ.
Հենց որ ծագի լույս Արևը, համբավն իսկույն կտարածվի
Խոսնայրների մասին անշուշտ, որոնց այստեղ սպանեցի ես մեր տան մեջ.
Նաժիշտ կանանց հետ միասին դու վերնատունը բարձրացիր,
Նստիր այնտեղ և ոչ ոքի էլ չերևաս և ոչ մի խոսք էլ չխոսես»։
Ասաց, ապա իր ուսերին գցեց իսկույն զենքն ու զրահը պերճագոյն,
Շտապ քնից արթնացրեց Տելեմաքին, խոզարածին, եզնարածին,
Հրամայեց, որ և նրանք շուտով հագնեն զենքն արեսյան։
Նրանք նրան չհեստացան, այլ զինվեցին հապճեպ զենքով պղնձակուռ
{{տող|370}}Եվ, բացելով դռներն ապա, դուրս գնացին, առաջնորդում էր Ոդիսևսն։
Լույսը բացվեց ու տարածվեց երկրի վրա, Աթենասը պայծառաչյա
Խիտ խավարով պատեց նրանց և քաղաքից հանեց, տարավ արագորեն:
</poem>
== Երգ քսանչորսերորդ։ Հաշտություն ==
<poem style='margin:0ex 5ex'>
{{տող|1}}Կիլլենական Հերմեսն ահա, ձեռքին ոսկի իր մականը գեղեցկափայլ,
Որով դյութում, քնեցնում էր մահկանացու մարդկանց աչքերն,
Ում կամենար կամ թե նրանց արթնացնում էր խոր քնից,
Կանչեց իսկույն ու ձայն տվեց խոսնայրների հոգիներին,
Բոթեց նրանց գավազանով։ Ծղրտալով նրանք նրան հետևեցին.
Հանց երամը չղջիկների քարանձավի խորքերի մեջ սրբազնաբույր,
Սերտ իրար հետ և խմբովի, աջ ու ձախ են այնտեղ սուրում,
Երբ ինչ-որ բան հանկարծակի պոկվի ժայռից և ընկնի ցած,
Այդպես նրանք ճղրտացին ու սլացան: Երախտագործ Հերմեսն իրենց
{{տող|10}}Առաջնորդում ու տանում էր ճանապարհով մի հեղձուցիկ։
Այդպես անցան դեպ Օվկիանոսն հորդահոսան, դեպի այտերը Լևկադյան,
Որտեղ բունն է երազների, ուր Հելիոսի դարպասներն են հաստատական,
Այդպես եկան, շուտով հասան ասփոդելյան դաշտավայրը,
Բնակավայրն հոգիների, ուր ապրում են մեռյալների ուրվականներն:
Այնտեղ ահա նրանք գտան հոգիներին Պելևսածին Աքիլլեսի,
Պատրոկլոսի, Անտիլոքի ազնվաբարո և անբասիր,
Մեծ Էասի, որ իր տեսքով գերազանցն էր դանայանց մեջ,
Բացի միայն գերահռչակ, դիցազնասիրտ Պելևսյանից,
Որի շուրջը անդ հավաքված էին նրանք այդ միջոցին:
{{տող|20}}Եվ մոտեցավ Ագամեմնոն Ատրիդեսի տխուր հոգին.
Շրջապատել էին նրան հոգիները այն բոլորի, որոնք իր հետ
Սպանվեցին այնտեղ՝ տան մեջ Էգիսթոսի ն օրհասին դարձան բաժին:
Ահավասիկ, նրան դիմեց այնտեղ հոգին Պելևսյանի և խոսք ասաց,
«Մենք, Ատրիդես, կարծում էինք, որ քաջազոր հերոսներից ամենից շատ
Դու ես իրոք շանթազվարճ Զևսի սրտին գերհաճելի,
Ուստի և դու իշխողն էիր բյուր մեծամեծ և գերազոր դյուցազների
Տրոյական երկրավայրում, ուր կրեցինք մենք աղետներ բյուր-բյուրավոր,
Սակյան և քեզ վիճակված էր բաժին դառնալ ժանտ օրհասին,
Որից չէ՞ որ չի խուսափում միշտ մահապարտ ծնվածներից և ոչ մի մարդ,
{{տող|30}}Բայց ավելի՜ լավ կլիներ, եթե հանդերձ իշխանությամբ քո վեհաշուք,
Դու տրոյական այն երկրի մեջ մահվան վիճակն ընդունեիր առոք-փառոք,
Եվ քեզ այնտեղ աքեացիք բոլորեքյան կկանգնեին դամբան-բլուր,
Իսկ դու այնժամ կթողնեիր քո զավակին մեծարելի փառքը համայն,
Մինչ այժմ, ավա՜ղ, թշվառ մի մահ քեզ վիճակեց ճակատագիրը, Ժանտ օրհաս»։
Այն ժամանակ այսպես նրան ասաց հոգին Ատրիդեսի.
«Ո՜հ, Աքիլլես գերերջանիկ, աստվածակերպ դու վեհ զավակդ Պելևսի,
Դու մահացար Տրոյայի մոտ, այնտեղ, հեռու մեր Արգոսից,
Եվ քո շուրջը, մարմնիդ համար մաքառելիս, կոտորվեցին քաջ զավակներն
Աքեացոց և տրոյացոց։ Հաղթ կռվամարտը մոռացած՝
{{տող|40}}Ինքդ, հզոր և մեծագույն, ընկած էիր անդ փոշու մեջ փոթորկալից։
Մինչ մարտեցինք մենք ամբողջ օրն ու կռիվն այդ ընդհատելու միտք չունեինք
Ամենևին, եթե Զևսը չընդհատեր այն՝ բորբոքելով մի փոթորիկ։
Սակայն մենք քեզ մարտամբոխից դուրս բերեցինք նավերի մոտ
Ու դրեցինք պերճ մահիճում։ Օծելիքով և գոլ ջրով մենք լվացինք
Անդ մարմինդ չքնաղագեղ, քո շուրջն այնժամ բյուրաբազում դանայացիք
Հորդ թափեցին ջերմ արտասուք և կտրեցին վարսերն իրենց,
Մարդ, լսած բոթը մահվան, հավերժակյաց նայադների հետ միասին,
Ծովից ելավ, հնչեց ջայլանքն, ու բռնկվեց ծովում հանկարծ մի ահազանդ,
Զարհուրելի թնդյուն, աղմուկ. ահաբեկված աքեացիք դողդողացին,
{{տող|50}}Ու քիչ մնաց, որ փախչելով շուտ թափվեին նավերի մեջ այն լայնանիստ,
Եթե նրանց անդ չզսպեր ծերն իմաստուն, բազմահնար գիտության տեր
Վեհ Նեստորը, որն և առաջ մարդկանց տալիս էր իմաստուն միշտ խորհուրդնեը:
Եվ նա ճառեց աքեյանց դեմ ու խոսք ասաց բարեխորհուրդ.
«Օ՜ն, կանգնեցե՛ք, արգիացիք, մի՛ փախեք դուք, աքեյանց քաջ պատանիներ,
Մայրն է նրա, անմահական նայադների հետ միասին ծովից ելած՝
Այս ծովափին, ահավասիկ, այժմ գալիս է իր մահացած որդուն այցի»։
Ասաց այդպես, և զսպեցին փախուստն իսկույն աքեացիք մեծահոգի,
Ու կանգնեցին քո շուրջն այնժամ չքնաղ դստերք ծովակենցաղ մեծ ծերուկի
Եվ լաց եղան կականալիր, քեզ հագցըրին հագուստն անեղծ, անմահական:
{{տող|60}}Ինն մուսաներն այնտեղ հերթով երգում էին քաղցր ձայնով ու սրտատենչ,
Եվ այնքան էր նրանց ողբը հոգետոչոր ու սրտահույզ,
Որ էլ ոչ ոք աքեյանց մեջ անդ չմնաց առանց լացի և արցունքի,
Ու շարունակ, տասնևյոթ օր գիշեր-ցերեկ, վայելչապես և անընդհատ
Ողբում էին քեզ աստվածներն հավերժակաց և մահապարտ անթիվ մարդիկ։
Երբ օրն հասավ տասնութերորդ, մենք հանձնեցինք քեզ խարույկին,
Կոտորեցինք, որպես զոհեր, հույր ոչխարներ և կորեղջյուր շատ արջառներ,
Քաղցր մեղրով և նուրբ յուղով փարթամ օծված աստվածային հագուստի մեջ
Հրկիզվեցիր դու խարույկում, իսկ աքեյանց մեծ հերոսները բազմաթիվ
Պտույտ եկան ու շրջեցին խարույկիդ շուրջը բոցավառ,
{{տող|70}}Շուրջը թնդաց աղմուկն ահեղ։ Երբ վերջապես հեփեստյան բոցն հրկիզեց քեզ,
Մյուս առավոտ հավաքեցինք մենք սպիտակ ոսկորներդ, ո՜վ Աքիլլես,
Որոնք իսկույն մենք լվացինք օծելիքով, այլև գինով անապական:
Մայրդ տվեց ոսկի կճուճ, Դիոնիսի նվերն էր այդ պերճապաճույճ,
Հեփեստոսի կերտվածքն էր դա գեղեցկափայլ, ինչպես հայտնեց այնտեղ քո մայրն:
Դրա մեջն են քո ոսկորները սպիտակ, ո՜վ Աքիլլես դու գերափառ,
Վաղամեռիկ Մենետածին Պատրոկլոսի ոսկորների հետ միասին,
Բայց քաջազոր Անտիլոքից առանձնակի, որին բոլոր ընկերներից,
Պատրոկլոսի մահից հետո, հարգում էիր դու առավել ու գերադաս:
Այնուհետև մենք, արգիյանք, ամբողջ զորքով աշտեավոր,
{{տող|80}}Հելլեսպոնտի լայնատարած այն ծովափին, ոսկորներիդ վրա այնտեղ,
Քեզ կանգնեցրինք շքեղ դամբան, մեծ ու բարձրիկ և փառահեղ,
Որ երևա, հայտերևակ, այն միշտ հեռուստ, ծովի միջից,
Արդի մարդկանց, նաև գալիք սերունդներին հավիտյանս հավիտենից:
Մայրդ հանեց աստվածների տված շքեղ մրցանակները գեղեցիկ,
Ապա դրեց դրանք իսկույն, հանց ընծաներ, քաջերի դեմ մրցանքի մեջ։
Դու շատ անգամ մասնակցել ես, ո՜վ Աքիլլես, բազմաբազում թաղումներին
Գերամեծար հերոսների կամ մահացած արքաների,
Երբ պատանիք, գոտեպնդված, կատարում են մրցությունը այդ քաջարի,
Սակայն դու խի՜ստ, սրտանց պիտի զարմանայիր, եթե իրոք տեսնեիր անդ,
{{տող|90}}Թե որպիսի՜ մրցանակներ էր դուրս բերել արծաթաոտ Թետիսն այնժամ քո մեծ պատվին,
Քանզի չէ՞ որ դու սիրելին էիր անմահ աստվածների։
Այդպես ահա քո անունը չի վերանա,, թեպետ արդեն մահացել ես,
Եվ քո փառքը մարդկության մեջ կմնա միշտ, հավերժորեն, ո՜վ Աքիլլես,
Իսկ ես, ավա՜ղ, ի՞նչ ստացա, ի՞նչ մի բերկրանք, երբ պատերազմն ավարտեցի,
Բացի նրանից, որ Զևսը ինձ, վերադարձին, Էգիսթոսի ձեռքով դահան
Եվ դավանքով իմ չար կնոջ, պատրաստեց մահն օրհասական»։
Այդպես նրանք այդ առիթով խոսում էին իրարու հետ,
Մինչ մոտեցավ այնտեղ նրանց բամբերն հանկարծ Արգոսասպան
Եվ անդ բերեց Ոդիսևսի ձեռքով ջարդված խոսնայրների հոգիներին։
{{տող|100}}Շատ զարմացան Ագամեմնոնն և Աքիլլեսն՝ այդ տեսնելով,
Ու ընդառաջ անդ գնացին։ Այնժամ հոգին Ագամեմնոն Ատրիդեսի
Լավ ճանաչեց Մելանևսի ազնիվ որդուն՝ Ամփիմեդոն քաջ հերոսին,
Քանզի երբեմն հյուր էր եղել Իթակեում նրա տանը ու հարկի տակ,
Եվ նախ նրան դիմեց հոգին Ատրիդեսի ու խոսք ասաց.
«Ամփիմեդոն, ի՞նչ պատահեց, որ դուք եկաք այս մութ երկիրը խավարչուտ,
Դուք, բոլորդ այդքան արի, հասակակից և փառավոր։
Եթե նույնիսկ մարդ ցանկանար մեծ քաղաքում ընտրել մարդիկ ականավոր,
Այսպիսիներ նա չէր գտնի։ Գուցե ծովում Պոսիդո՞նը կործանեց ձեզ՝
Բորբոքելով ձեր նավի դեմ ժանտ փոթորիկ և մեծագոչ թունդ ալիքներ,
{{տող|110}}Գուցե նույնիսկ ձեզ ցամաքում կոտորեցին թշնամինե՞րը ոխերիմ
Այն ժամանակ, երբ դուք շորթում էիք նրանց նախիրներից եզ ու խաշինք,
Եվ կամ գուցե տապալվեցի՞ք քաղաքի դեմ կանանց համար խիստ մարտելիս։
Պատասխանիր դու իմ հարցին, ես քո հյուրն եմ և դրանով էլ` ինքնապանծ։
Իրավ, մի՞թե դու չես հիշում, ինչպես ձեր տուն ես հյուր եկա մի ժամանակ
Աստվածազարմ Մենելայի հետ միասին հորդորելու Ոդիսևսին,
Որ արշավի և գա մեզ հետ գեղեցկակերտ նավի վրա դեպի Իլիոն:
Ամբողջ ամիս մենք շրջեցինք լայնատարած ծովում այնժամ,
Մինչև որ մեծ դժվարությամբ համոզեցինք Ոդիսևսին քաղաքավեր»։
Այնժամ նրան պատասխանեց և խոսք ասաց Ամփիմեդոն քաջի հոգին.
{{տող|120}}«Ով գերափառ Ատրևորդի, Ագամեմնոն, մարդկանց արքա,
Հիշում եմ ես այդ ամենը, հանց ասացիր, դիցասնո՜ւնդ դու գերակա,
Եվ ամեն բան, ահավասիկ, քեզ կպատմեմ ճշմարտացի՝
Ինչպես իրոք անդ կատարվեց մեր կործանումը չարաբաստ:
Մենք խոսնայրներ էինք կնոջ Ոդիսևսի, երբ նա չկար, բացակա էր,
Բայց ո՛չ մերժեց Պենելոպեն ժանտ հարսանիքն և ո՛չ էլ նա կատարեց այն
Մտածելով և նյութելով մեզ համար մահ ու սև օրհաս,
Եվ իր սրտում նա հղացավ խարդախությունն այս խորամանկ.
Իր տանը նա սարքեց ոստայն և սկսեց գործել սավան
Անչափելի, լայն ու երկայն, ապա նա մեզ այնտեղ դիմեց և այս ասաց.
{{տող|130}}«Դո՜ւք, դեռահաս իմ խոսնայրներ, երբ մեռած է Ոդիսևսը աստվածազարմ,
Երբ աշխարհում նա էլ չկա, մի շտապեք, հետաձգեք մեր հարսանիքն,
Մինչև սավանն ես ավարտեմ. թող հյուսվածքը և թելերն իմ զուր չկորչեն,
Պատանքն է սա հերոսասիրտ ծեր Լաերտի։ Երբ նրան բախտը դժնդակ՝
Ճակատագիրն, հանձնի մահվան հավերժավիշտ ժանտ վիճակին,
Պիտ ավարտեմ ես այդ գործը, որ աքեյանց կանայք այնժամ չկշտամբեն,
Թե պառկած է այդ ունևոր, հարուստ մարդը իր դագաղում, բայց անպատանք»։
Այդպես նա մեզ այնժամ ասաց, ու մեր ոգին հնազանդվեց նրա խոսքին։
Եվ սավանն այդ, հաստոցի մոտ, նա գործում էր լոկ ցերեկով:
Իսկ գիշերը հյուսվածքն ամբողջ քանդում էր նա՝ վառ ճրագը իր դեմ դրած:
{{տող|140}}Այդպես ուղիղ երեք տարի նա խաբխբեց մեզ, աքեյանց,
Բայց երբ եկավ չորրորդ տարին, պտըտվեցին ժամանակներն,
Անցան, կորան շատ ամիսներ, և սլացան բազմաբազում շատ-շատ օրեր,
Այնժամ նրա ստրկուհիք, անկարեկից իր վիճակին,
Գործն հայտնեցին, ու մենք նրան, ներս մտնելով, գաղտնի գործի մեջ բռնեցինք։
Ստիպեցինք, որ, հակառակ իր ցանկության, գործն ավարտի նա ակամա,
Իսկ երբ որ մեզ Պենելոպեն ցույց տվեց մեծ, գեղեցկափայլ գործվածքը այդ,
Այն, մաքրափայլ, շողշողում էր արևի պես, ասես լուսինը լուսացայտ:
Շուտով հանկարծ Ոդիսևսին աստվածներից մեկն անիրավ
Բերեց, հասցրեց իր ագարակն, ուր ապրում էր իր խրճիթում խոզարածը։
{{տող|150}}Այնտեղ եկավ սիրահոժար նաև որդին աստվածազարմ Ոդիսևսի՝
Ավազածիր սուրբ Պիլոսից նավի վրա ետ դառնալով,
Եվ արդ, նրանք, մտածելով սեղեխների մահն ու կորուստը ժանտաժուտ,
Անդուստ եկան, ժամանեցին հանկարծ քաղաքը փառավոր:
Նախ ժամանեց Տելեմաքը, իսկ Ոդիսևսն եկավ հետո և անագան,
Խոզարածը բերեց նրան, որն իր մարմնին հագած ուներ նողկ ցնցոտի,
Իբրև մուրիկ թշվառական, ծերուկի պես և հասակում խոր ծերության,
Ցուպը ձեռին, որպես նեցուկ: Այդպես նրան, որ ցնցոտի ուներ հագած
Եվ հանկարծուստ հանդես եկավ, չճանաչեց մեզնից ոչ ոք,
Ոչ էլ նրանք, որ հասակով երիցագույն էին նույնիսկ:
{{տող|160}}Մենք անարգում էինք նրան հարվածներով ու խոսքերով հայհոյանքի,
Բայց և այնպես՝ նա իր տան մեջ վիրավորանքն հանդուրժում էր առժամանակ
Եվ սրտապինդ համբերում էր հարվածներն ու եպարանքը ամեն տեսակ,
Բայց երբ նրան անդ ներշնչեց կամքը Զևսի ասպարակիր,
Տելեմաքի հետ միասին վերցրեց բոլոր նա իր զենքերը մարտական,
Տարավ, թաքցրեց այլ սենյակում և դռները փակեց ամուր,
Ապա, սիրտն իր լեցված դաժան մի նենգությամբ, նա ստիպեց անդ կնոջն իր
Առաջարկել մեզ՝ տարաբախտ սեղեխներիս, հանց մրցություն,
Փայլուն երկաթն ու աղեղը, որ սկիզբն էր և աղբյուրը կոտորածի։
Մինչդեռ մեզնից և ոչ մեկը չկարեցավ ձգել մի կերպ լարն աղեղի,
{{տող|170}}Քազնի ամուր էր չափազանց և դա բարձր էր մեր ուժերից:
Եվ աղեղն այդ բազմահնար Ոդիսևսի հաղթ ձեռքն ընկավ,
Թեպետ և մենք խոզարածին արգելեցինք, գոռգոռալով պատվիրեցինք,
Որ աղեղը նրան չտա։ Հայհոյեցինք ու ճառեցինք մենք այդ մասին,
Բայց Տելեմաքն հրամայեց խոզարածին, որ աղեղը հանձնի նրան,
Եվ լայն աղեղն իր ձեռքն առավ բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային,
Նա հեշտ ձգեց լայն աղեղի, երկաթների անցքով սուրաց սլաքն իսկույն,
Այնուհետև եկավ, կանգնեց նա շեմքի մոտ, շորջը նայեց ահեղասաստ,
Ապա թափեց նա սլաքներն արագաթիռ, զարկեց արքա Անտինոոսին
Եվ արձակեց մյուսներիս գլխին նետերը վշտաբեր,
{{տող|180}}Ու բոլորս տապալվեցինք, թափվեցինք ցած իրար վրա ու խիտառխիտ.
Պարզ երևաց, որ օգնում էր նրան այնտեղ մեկնումեկը աստվածներից
Նա հարձակվեց՝ շուրջն, աջ ու ձախ պտույտ գալով, անդ բոլորին զարկեց նետով.
Գլուխները ջախջախվեցին, և հատակը արյամբ ծածկվեց ամբողջովին,
Թնդաց տան մեջ զարկվածների ճիչն, հառաչանքն, աղմուկն հուժկու ու այլանդակ։
Արդ, մենք այդպես կոտորվեցինք, Ագամեմնոն, Ոդիսևսի տան բակի մեջ
Մեր մարմինները տակավին թափված մնում են դեռ անթաղ,
Ու չգիտեն դեռ այդ մասին մեր սիրելիք, ազգականները մեր մոտիկ.
Նրանք դեռ մեզ չեն հավաքել, չեն լվացել սև արյունը մեր վերքերի,
Դեռ մեզ վրա ողբ չեն արել, որ մեռելոց շուքն ու պատիվն է լոկ վերջին»։
{{տող|190}}Եվ բարբառեց այնժամ հոգին Ատրիդեսի և խոսք ասաց.
«Երջանի՜կ ես դու, Ոդիսևս բազմահնար, ո՜վ իմսստուն Լաերտածին,
Որ այդպիսի առաքինի կին ընտրեցիր, որպիսին է Պենելոպեն,
Եվ ինչպիսի՜ արժանագով, ազնվաբարո վեհ սիրտ ունի
Իկարիոսի դուստրը վսեմ՝ իր ամուսնուն հավատարիմ և անբասիր.
Իսկապես որ հավերժորեն կշողշողա երկրի վրա փառքը նրա:
Խոհեմամիտ Պենելոպի փառքի մասին սերունդները միշտ, ապաքեն,
Կամքով անմահ աստվածների վսեմ երգեր պիտի երգեն։
Մինչ այդպես չէր դաժան դուստրը Տինդարևսի. գործ կատարեց նա չարանենգ
Եվ սպանեց օրինական իր ամուսնուն, ու միմիայն նզովքի երգ
{{տող|200}}Պիտի երգեն նրա մասին մարդկության մեջ։ Խայտառակեց նա հավիտյան
Նաև կանանց թույլ ու անզոր, թեկուզ լինեն նրանք բարի, անմեղապարտ»։
Այսպես նրանք իրարու հետ խոսում էին այն ժամանակ
Տանն Հադեսի, այնտեղ, երկրի անդունդների մեջ խորխորատ:
Մինչդեռ խումբը Ոդիսևսի, քաղաքից շուտ հեռանալով,
Ծեր Լաերտի դաշտը եկավ։ Ինքը՝ ծերուկն էր ձեռք բերել այդ ագարակն
Եվ այն անձամբ մշակել էր անդուլ ջանքով, աշխատանքով։
Տունն Էր նրա կանգնած այնտեղ, շուրջը գավիթ, տաղավարներ, հյուղ ու խրճիթ,
Որտեղ իրենց նիստուկացով ապրում, սնվում և գիշերում Էին կանայք,
Որոնք, որպես ստրկուհիք, անդ աշխատում էին դաշտում նրա համար:
{{տող|210}}Գտնվում էր այնտեղ նաև պառավ կինը սիկելիացի, որ ժրաջան
Խնամում էր այդ ծերուկին ագարակում, քաղաքից դուրս:
Ոդիսևսը այդ ժամանակ այսպես ասաց հովիվներին և իր որդուն.
«Շո՛ւտ գնացեք և ներս մտեք ահա տունը այդ բարեշեն,
Մի ընտրովի ու լավագույն խոզ մորթեցեք և ճաշկերույթ սարքեք շուտով,
Իսկ ես այսպես դեռ կգնամ և կփորձեմ իմ հորն այնտեղ.
Կճանաչի՞ արդյոք նա ինձ, երբ այժմ տեսնի ինձ իր աչքով և դեմառդեմ,
Թե՞ այլևս չի ճանաչի, զի հեռու եմ եղել երկար ժամանակով»:
Ասաց այդպես, հանձնեց իսկույն ծառաներին նա զենքերը արեսական,
Եվ փութապես նրանք այնտեղ տունը մտան: Իսկ Ոդիսևսն
{{տող|220}}Հազճեպ գնաց փորձն անելու դեպի այգին բազմապտուղ,
Բայց ընդարձակ այդ այգու մեջ նա չգտավ ո՛չ Դոլիոսին,
Եվ ո՛չ նրա զավակներին, ո՛չ էլ նույնիսկ ծառաներից մեկնումեկին,
Զի գնացել էին քարեր հավաքելու, որ ցանկ շինեն այգու համար։
Գնացել էր և Դոլիոսը, որ դաշտերում քարերի տեղ ցույց տա նրանց։
Ահավասիկ, նա այգու մեջ այդ պերճատունկ գտավ միայն իր հորը ծեր,
Որը փորում, թուփ էր տնկում։ Նա իր հագին զգեստ ուներ մի անվայել,
Խիստ կարկատված և անմաքուր, իսկ ոտքերին արջառենի սռնապաններ,
Որ քերծվածքից գեթ պաշտպանվի, իր ձևռքերին հագած ուներ նա ձեռնոցներ,
Որ փշերը չծակծկեն։ Գլխին ծածկել էր այծենի մի հին գլխարկ,
{{տող|230}}Որով շեշտվում էր տարաբախտ և տանջալից կեցվածքը յուր:
Ահավասիկ, երբ Ոդիսևսը բազմափորձ, աստվածային,
Տեսավ նրան ծերությունից այդպես ընկճված, վշտերի մեջ հոգեկորույս,
Կանգնեց իսկույն անդ բարձրաբերձ տանձենու տակ և արտասվեց նա դառնադառն,
Ապա իսկույն տարակուսեց, սրտով, հոգով նա մտածեց ինքը իր մեջ.
Նետվե՞լ արդյոք դեպի հայրն իր, գրկել նրան, համբուրել ջերմ ու սիրատենչ,
Բացեիբաց պատմել` ինչպե՛ս ինքը եկավ, հասավ երկիրն հայրենական,
Թե՞ նախապես հարցմունք անել ու ծերուկին փորձել խոսքով մի խորամանկ։
Եվ արդ, այդպես ես մտածելիս, ավելի լավ ու գերադաս թվաց նրան՝
Նախ և առաջծ երին փորձել խոսքով խարդախ, նախատական:
{{տող|240}}Այդպես ահա մտադրված՝ Ոդիսևսը դեպի ծերուկն ուղղվեց, գնաց,
Մինչ Լաերտը, գլուխը կախ, փորփորում էր և տնկում էր ինչ-որ մի բույս:
Եվ արդ, նրան մոտիկ կանգնեց ու խոսք ասաց նրա որդին մեծահռչակ,
«Ճի՛շտ որ, ծերուկ, դու անգետ չես այգեստանիդ մշակման մեջ,
Եվ խնամքն է քո գերազանց, երևում է, որ ամեն ինչ՝ տունկն ու թփերն
Խաղողն ու որթը, թզենիք, թմբերն, ածուն, տանձենիներն ու ձիթենիք
Իրոք առանց խնամքի չեն այս այգու մեջ, ահավասիկ։
Բայց այլ մի բան ես քեզ ասեմ, և դու սրտանց չզայրանաս.
Հոգատար չես դու քո մասին, ինչպես հարկն է. ծերության մեջ այդ հալումաշ
Հագուստ ունես դու անվայել, կեղտոտ ես դու և անմաքուր,
{{տող|250}}Եվ հազիվ թե քո տերը քեզ լավ չի պահում քո ծուլության իսկ պատճառով,
Քանզի, այսպես քեզ նայելով, ոչինչ քո մեջ ես չեմ տեսնում ստրկական.
Իրավ, տեսքով ու հասակով նման ես դու արքայազոր մի մեծ մարդու,
Ավելի շուտ նման ես դու այն ծերուկին, որ, կուշտ կերած և լվացված,
Պառկում, քնում է գիրգ մահճում, ինչպես որ այդ պատշաճ է ծեր, զառամ մարդկանց։
Բայց հիմա ինձ դու այս ասա, ճշմարիտը պատմիր միայն.
Ո՞վ է տերդ, ո՞ւմ ծառան ես, ո՞ւմն է այգին, որ խնամում ես դու այսպես:
Մի բան ևս դու ինձ ասա ճշմարտացի, անկեղծ խոսիր, որ իմանամ.
Ճի՞շտ է միթե, որ ընկել եմ ես Իթակե, ինչպես մեկը ինձ այժմ ասաց,
Հենց նոր, մի մարդ, մի անծանոթ, որին այստեղ պատահեցի:
{{տող|260}}Բայց նա բնավ սիրալիր չէր, քանզի ինձ հետ չհանդուրժեց խոսել անգամ,
Նույնիսկ լսել չցանկացավ, երբ ես նրան հարցմունք արի
Իմ վաղեմի հյուրի մասին՝ կենդանի՞ է նա տակավին և կա՞ արդյոք,
Թե՞ մահացել է նա արդեն և Հանդեսի տանն է վաղուց։
Ես կարող եմ և քեզ ասել, դու ինձ լսիր և լավ հիշիր,
Որ իմ տանը, հայրենիքում, մի ժամանակ ընդունեցի հյուր մի մարդու.
Մինչև հիմա իմ տունն եկած տարաշխարհիկ մահկանացու մարդկանց մեջ
Մի այդպիսի վե՜հ, իմաստուն, սիրալիր մարդ դեռ չեմ տեսել։
Պարծենալով պատմում էր նա, որ ծնված է Իթակեում ապառաժուտ
Նա ասում էր, որ իր հայրն է Արկիսիոսի որդի Լաերտն:
{{տող|270}}Արդ, ես նրան մեր տուն տարա, ընդունեցի հյուրամեծար
Ու պատվեցի սիրով, սրտանց մեր տան եղած պաշարներով առատագույն։
Նրան ես շատ պերճ ընծաներ նվիրեցի, ինչպես վայել էր այդ հյուրին,
Նախ յոթ տաղանդ ճարտարակերտ ոսկի նրան տվեցի ես,
Նվիրեցի նրան նաև մի սարկարան արծաթակերտ ու ծաղկազարդ,
Տասնևերկու հասարակ ձորձ և նույնքան էլ գորգ ու ծածկոց,
Նույնքան լոդիկ գեղեցկափայլ և նույնքան էլ սիրուն բաճկոն,
Եվ բացի այդ չորս ստրուկ կին չքնաղատես ու անաղարտ,
Պերճապաճույճ ձեռագործը լավ իմացող, որոնց ընտրեց ինքն անձնասեն»։
Պատասխանեց այնժամ նրան հայրը նրա՝ հորդ արտասուքն իր թափելով.
{{տող|280}}«Օտարակա՜ն, հենց այն երկիրն ես դու եկել, որի մասին հարց ես տալիս,
Մինչ այս երկրին այժմ իշխում են մարդիկ նպերտ ու չարագործ։
Իզուր ես դու առատ վատնել այդքան ընծա, հանց մեծարանք,
Սակայն եթե այդ քո հյուրին Իթակեում այժմ կենդանի դու գտնեիր,
Քեզ փոխադարձ նա կընդուներ հյուրամեծար, կնվիրեր պերճ ընծաներ
Ու պատվարժան քեզ կառաքեր քո հայրենիք, ինչպես վայել է հյուրերին,
Բայց դու հիմա այս ինձ ասա, ճշմարիտը միայն պատմիր.
Ավա՜ղ, ե՞րբ էր, ո՞ր տարին էր, երբ պատվելով, հանց հյուրընկալ,
Ընդունեցիր դու այդ անբախ տեկվոր հյուրին, իմ զավակին, եթե երբեմն
Եղել է ճիշտ նա իմ որդին։ Արդեն, հեռու սիրած երկրից իր հայրական,
{{տող|290}}Նրան լափել են ձկները ծովում մի տեղ, կամ որևէ մի ցամաքում
Կեր է դարձել նա հավքերին, գազաններին։ Ո՛չ իր մայրը ողբաց նրան՝
Մահվան պատանքը հագցնելիս, ո՛չ էլ հայրը։ Ավա՜ղ, նրան ողբալու չէ
Նաև կինն իր բազմաօժիտ, Պենելոպեն խոհեմամիտ։
Էլ չի դնի նա, մահամերձ, մահիճի մեջ նրան, որպես իր ամուսնուն,
Էլ չի փակի նրա աչքերն մահվան ժամին, ինչպես պատշաճ է մեռյալին։
Բայց դու պատմիր ճշմարիտն ինձ, որ ստուգապես ես իմանամ.
Ի՞նչ մարդ ես դու կամ ո՞ր ցեղից, և որտե՞ղ են ծնողներդ, քաղաքը քո,
Որտե՞ղ կանգնեց այն նավն արագ, որ բերեց քեզ և ուղեկից
Ընկերներիդ աստվածակերպ։ Գուցե եկար դու մի օտա՞ր նավի վրա,
{{տող|300}}Որը այստեղ քեզ ափ հանեց, ապա իսկույն վերադարձավ ու ետ գնաց»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց
«Ես քո հարցին ի պատասխան կասեմ ահա ճշմարտացի և ամեն ինչ.
Քաղաքից եմ ես Ալիբաս և ապրում եմ այնտեղ, իմ տանը փառահեղ,
Որդին եմ ես Ափիդասի, Պոլիպեմիդ թագավորի.
Իմ անունն է Էպերիտոս։ Արդ, այսպես ինձ մի ոմն աստված
Սիկանիեից քշեց, բերեց հիմա այստեղ, բայց ցանկությանն իմ հակառակ,
Եվ նավն է իմ կանգնած հեռու ձեր քաղաքից, բայց մոտ է այս ագարակին։
Հինգ տարի է անցել ուղիղ այն օրվանից, երբ Ոդիսևսն այդ վատաբախտ
Անդուստ մեկնեց ու հեռացավ իմ այն երկրից հայրենավանդ։
{{տող|310}}Ո՜հ, տարաբախտ, նույնիսկ կային թռչունների լավ նշաններ աջ կողմից, երբ
Նա հեռացավ։ Ես ճանապարհ դրի նրան ուրախասիրտ,
Այո, և նա սաստիկ ուրախ էր մեկնելիս։ Հույս ունեինք մենք սրտատենչ՝
Պահպանել մեր մտերմությունն և իրարու միշտ ընծաներ տալ գեղեցիկ»։
Ասաց այդպես, և խոր վշտի սևաթույր ամպն իսկույն ծածկեց հեգ ծերուկին.
Երկու ձեռքով վերցրեց հապճեպ նա ծխահար մոծիր-փոշին
Եվ այն իսկույն իր ալևոր գլխին ցանեց ու հեկեկաց նա հոգեհույզ:
Հուզվեց սիրտը Ոդիսևսի, և կծվակիծ շնչառությունն, ասես մի բոց,
Ժայթքեց նրա ըռունգներից, երբ որ տեսավ հոր հեծեծանքն ու կականը։
Ցատկեց իսկույն, գրկեց նրան, ջերմ համբուրեց և հոգեբուխ բացականչեց.
{{տող|320}}«Հա՜յր իմ, հա՜յր իմ, ես այստեղ եմ, ես, քո որդին, որին այդքան կարոտ ես դու,
Ոդիսևսն եմ, որ ետ եկա հայրենիքն իմ քսան տարի անցնելուց ետ։
Թո՛ղ այդ ջայլանքը դառնադառն, լաց մի՛ լինի արտոսրախառն:
Քեզ կպատմեմ ես ամեն ինչ, թեպետ պետք է, որ մենք սաստիկ աճապարենք.
Սպանեցի ես մեր տան մեջ այն հոգետանջ սեղեխներին,
Վրեժն առա նրանց դաժան ոճիրների և խայտառակ արարքների»։
Եվ Լաերտը, այնժամ նրան առարկելով, այսպես ասաց.
«Եթե իրոք Ոդիսևսն ես, իմ զավակը, որ այժմ ահա վերադարձար,
Ցույց տուր դու ինձ մի ապացույց կամ բացահայտ գեթ մի նշան, որ համոզվեմ։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
{{տող|330}}«Ահա, նայիր, տես քո աչքով սպին ոտքիս վերքն այս մի օր
Ինձ Պառնասում իր սպիտակ, սուր ատամով հասցրեց վարազն,
Երբ որ այնտեղ ինձ հղեցիք դու և մայրս գերամեծար:
Ես գնացի դեպ Ավտոլիկն, դեպի հայրը իմ սիրած մոր,
Որ ստանամ ընծաները, որոնք երբեմն Ավտոլիկն էր խոստացել ինձ,
Իսկ այժմ ահա քեզ թվարկեմ այն ծառերը այս այգու մեջ,
Որոնք երբեմն այստեղ դու ինձ նվիրեցիր: Մանուկ էի ես մի փոքրիկ
Եվ վազվզում էի այգում քո ետևից, խնդրում էի, որ հայտնես ինձ
Անունները այս ծառերի։ Հայտնելով այդ դու ինձ այստեղ նվիրեցիր
Տասնևերեք տանձենիներ ու քառասուն թզենիներ,
{{տող|340}}Ապա տասը խնձորենի և խոստացար ինձ տալ հիսուն խաղողի որթ,
Որոնց վրա աճում են միշտ և շողշողում են ողկույզները պտղաճոխ։
Այժմ էլ ահա աստ աճում են բազմապիսի շատ պտուղներ,
Երբ որ լույսի շողքը առատ վերուստ թափում են Ժամերը՝ Զևսի դստրերք»։
Ասաց այդպես, և ծերունու սիրտն ու ծնկները թուլացան.
Ճիշտ համարեց նա նշաններն, որ թվարկեց եկվորն այնտեղ,
Դեպ իր որդին ձեռքերն ուղղեց բազկատարած, բայց ուշաթափ էր նա արդեն:
Եվ փութապես գրկեց նրան բազմաչարչար Ոդիսևսը աստվածային,
Երբ ծերն արդեն ուշքի եկավ, երբ շողացին գիտակցությամբ սիրտն ու հոգին,
Պատասխանեց նրան իսկույն և հետևյալ խոսքը ասաց.
{{տող|350}}«Փա՜ռք քեզ, Զևս հայր, դեռ կան ուրեմն վեհ աստվածներն Օլիմպոսում բարձրակատար,
Որ պատժեցին խոսնայրներին ոճիրների, ամբարտավան գործի համար:
Սակայն, ավա՜ղ, սիրտս սաստիկ սարսափում է, մի գուցե այժմ
Իթակեցիք բոլորեքյան աստ հավաքվեն և մի գուցե համբավն համայն
Ամենուրեք շուտ տարածեն և բորբոքեն քաղաքները Կեփալլենյան»։
Այնժամ նրան ի պատասխան այսպես ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Հանգի՜ստ եղիր, և այդ մասին թող մտահոգ էլ չլինի այժմ քո հոգին,
Գնա՜նք շուտով ապարանքն այն, որ գտնվում է այգու մոտ,
Այնտեղ արդեն ուղարկել եմ Տելեմաքին, խոզարածին ու նախրորդին,
Որ շուտափույթ անդ հարդարեն և պատրաստեն մեզ համար մի ճոխ ճաշկերույթ»:
{{տող|360}}Եվ գնացին նրանք, այդպես խոսակցելով, դեպի տունը գեղեցկաշեն,
Իսկ երբ եկան, շուտով հասան ապարանքը այն բարեկարգ,
Այնտեղ գտան Տելեմաքին, խոզարածին ու նախրորդին եզնահովիվ,
Որ կտրատում էին միսը, այլև խառնում սարկարանում քաղցր գինին
Մինչ պառավը սիկելիացի տան մեջ իսկույն մեծահոգի ծեր Լաերտին
Պատշաճապես, լավ լողացրեց, նրա մարմինն օծեց յուղով,
Ապա բերեց ու հագցրեց չքնաղագեղ մի պատմուճան:
Եվ մոտեցավ այդ ժամանակ ազգապետին Աթենասը աստվածուհի,
Դարձրեց նրան բարձրահասակ, այլև տեսքով իր մեծաշուք։
Երբ այդպիսով նա դուրս եկավ լոգարանից, խիստ զարմացավ սիրած որդին,
{{տող|370}}Քանզի տեսավ, որ նա տեսքով աստվածներին էր նմանվում,
Ուստի նրան նա ձայն տվեց և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Հա՜յր իմ, անշուշտ մեկնումեկը հավերժակաց աստվածներից
Տեսք շնորհեց քեզ ավելի քաջահասակ, հաղթ, ամրապինդ»։
Պատասխանեց իսկույն նրան և խոսք ասաց ծերուկ Լաերտը խորիմաց.
«Ո՜հ, երանի՜ թե լինեի, Զևս զգոն հայր, դուք, Աթենաս և Ապոլլոն,
Ես այնպիսին, ինչպիսին որ իշխում էի մի ժամանակ Կեփալլենյան կղզիներին
Եվ տիրեցի ես ծովափնյա գեղեցկակերտ հարուստ քաղաք Ներիկոսին
Ու երանի՜ հենց այդպիսին ես լինեի երեկ մեր տանն, մեր հարկի տակ,
Որ զենքն հագած մասնակցեի կռվին ընդդեմ խոսնայրների.
{{տող|380}}Պիտի անշուշտ ջախջախեի ես ծնկները շատ շատերի,
Որպեսզի անդ, մեր դահլիճում, տեսնելով այդ՝ ցնծար, խնդար և քո հոգին»:
Այսպես, սրանք իրարու հետ խոսում էին այդ առիթով,
Մինչդեռ նրանք, աշխատանքը ավարտելով, ճոխ ճաշկերույթը սարքեցին,
Ու նստեցին բազմոցներին, նստիքներին, իրար կողքի ու շարեշար,
Ապա շուտով ձեռք մեկնեցին ուտեստներին։ Այնժամ եկավ ու ներս մտավ
Ծերուկ Դոլիոսը յուր որդոց հետ միասին՝ ետ դառնալով աշխատանքից։
Նրանց հապճեպ գնաց կանչեց սիկելիացի կինը պառավ.
Նա էր սնել նրանց իրոք, նամանավանդ միշտ հոգատար
Խնամում էր նա ծերուկին այն օրվանից, երբ նա հասավ ծերությանը:
{{տող|390}}Մինչ, երբ նրանք այնտեղ տեսան Ոդիսևսին, իսկույն հոգով ճանաչեցին
Ու տեղնուտեղը, զարմացած, անդ կանգ առան սենյակի մեջ:
Ոդիսևսը դիմեց նրանց ու խոսք ասաց գորովալիր.
«Դե՜հ, ծերունիդ, նստիր, ճաշենք, արմանք-զարմանքդ մոռացիր.
Վաղուց է մենք սաստիկ ուտել ենք ցանկանում այս հարկի տակ,
Սակայն միայն մենք ձեզ էինք աստ սպասում, այսպես նստած»։
Այդպես ասաց Ոդիսևսը, բայց Դոլիոսը բազկատարած
Վազեց իսկույն, բռնեց ձեռքը Ոդիսևսի և համբուրեց թաթը ձեռքի
Ու ձայն տվեց ապա նրան և խոսքն ասաց այս թևավոր.
«Բարեկամս սիրակարոտ, վերադարձա՞ր դու վերջապես,
{{տող|400}}Բոլորովին հույս չունեինք. ճիշտ որ քեզ այժմ աստվածներն են բերել այստեղ:
Ո՜հ, ողջույն քեզ, խնդա սրտանց, թող աստվածները կյանք տան քեզ գերերջանիկ,
Բայց այս ասա դու ինձ հիմա, ճշմարիտը հայտնիր միայն, որ իմանամ.
Գիտի՞ արդյոք գործն իսկապես Պենելոպեն իմաստնագույն,
Որ դու արդեն վերադարձար, ապս թե ոչ՝ ես կուղարկեմ բանբեր իսկույն»։
Պատասխանեց այնժամ նրան և խոսք ասաց Ոդիսևսը ամենիմաց.
«Արդեն գիտե՜, գիտե, ծերուկ, պետք չէ, որ դու այդ բանն հոգաս»:
Ուստի իսկույն կոկ բազմոցին նստեց Դոլիոսը գերազնիվ,
Նույնպես նրա զավակները օղակեցին Ոդիսևսին,
Ձեռքը նրա պինդ սեղմեցին, ողջունեցին քաղցր խոսքով ու սրտալի,
{{տող|410}}Ապա, որպես սեղանակից, իրենց հոր մոտ նստոտեցին։
Այդպես նրանք, սեղան նստած, այնտեղ, տան մեջ ճաշում Էին հրճվանքով լի,
Մինչդեռ արագ շշուկն, համբավն, բանբերի պես, մտավ քաղաքն և ձախ ու աջ,
Ամենուրեք անդ տարածեց խոսնայրների օրհասն ահեղ և մահը ժանտ։
Բյուր-բյուր մարդիկ, բոթն իմացած, եկան հապճեպ ու ամբոխով,
Հեծեծանքով, տրտունջով լի, հավաքվեցին Ոդիսևսի դռան առաջ։
Դուրս բերեցին դիակները, և ամեն մարդ տարավ, թաղեց իր մեռյալին,
Սակայն նրանց, որոնք ուրիշ քաղաքներից էին եկած,
Շուտ հանձնեցին ձկնորսներին և նավերով իրենց տներն առաքեցին,
Ապա տխուր ու սրտահույզ՝ ամբոխալից հրապարակն եկան իսկույն:
{{տող|420}}Երբ բլորը միահամուռ հավաքվեցին ժողովի մեջ,
Եվպիթն հապճեպ ոտքի կանգնեց և նրանց դեմ այսպես ճառեց
Նրա սիրտը որդու համար կրծում էր վիշտը չարատանջ,
Անտինոոսին էր նա ողբում, ում Ոդիսևսն անդ սպանեց առաջինը,
Նրա համար դառն արտասուք հեղեղելով՝ այսպես ճառեց արդ նա այնտեղ.
«Բարեկամնե՜ր, այդ քաջն իրոք չար աղետներ թափեց գլխին աքեացոց.
Մեծահռչակ շա՜տ քաջերի իր հետ տարավ բյուրաբազում նավերի մեջ,
Մինչ խորտակեց ծովում նավերը խորափոր, իսկ այն մարդկանց էլ կործանեց:
Այդքան էլ այժմ, տուն դառնալով, նա կոտորեց Կեփալլենի դյուցազների։
Գործի դիմենք, քանի շուտ է, նախքան հապճեպ դեպի Պիլոս նա հեռանա,
{{տող|430}}Նախքան փախչի դեպի Էլիս աստվածային, որի իշխողն են էպիացիք:
Օն ա՜նդր, շո՜ւտ, գեթ հարձակվենք, որ ամոթանք չվաստակենք մենք մեր պատվին,
Քանզի ստոր մի քարվականք պիտ համարեն սերունդները մեր գործն հետո,
Եթե չառնենք մենք վրեժը մեր սպանված եղբայրների ու մեր որդոց։
Ես, օրինակ, այլևս ապրելը հաճելի չեմ համարի, ավելի շուտ
Կցանկանամ ես մահանալ, որ միանամ մեռյալներին այդ շուտափույթ:
Շարժվենք շուտով, բարեկամնե՛ր, որ չկանխեն նրանք և շուտ փախուստ չտան»:
Ասաց այդպես ու արտասվեց, կարեկցությամբ հուզվեց սիրտը աքեացոց,
Մինչ մոտեցան այնտեղ նրանց ինքը՝ Մեդոնն և երգիչը աստվածային,
Որ արքայի տնից եկան, երբ որ քունը նրանց թողեց ու հեռացավ:
{{տող|440}}Նրանք եկան ու կանգ առան մեջտեղն ուղիղ, և բոլորը խիստ զարմացան:
Մեդոնն այնժամ, որ խելացի մտքեր ուներ, դիմեց նրանց ու խոսք ասաg.
«Դուք ինձ հիմա ականջ դրեք, իթակեցիք: Ոդիսևսը, ահավասիկ,
Կատարեց գործն այդ ահավոր ոչ հակառակ կամքին անմահ աստվածների:
Ես ինքս անդ տեսա անմահ մի աստծու, որն առընթեր Ոդիսևսին
Կանգնած էր անդ՝ նմանվելով վեհ Մենտորի կերպարանքին,
Եվ այդ աստվածն այն ժամանակ, Ոդիսևսի առաջն ընկած, հանց առաջնորդ,
Քաջալերում էր նրան խիստ, վազվզելով դահլիճի մեջ՝ խոսնայրներին
Ահաբեկում, շփոթում էր, որոնք ընկնում, թափվում էին իրար վրա»։
Ասաց այդպես, և բոլորին դալուկ սարսափն իսկույն տիրեց,
{{տող|450}}Եվ բարբառեց այնժ այնտեղ Մաստորածին Հալիթերսեսը ծերունի.
Միակն էր նա, որ տեսնում էր ու լավ գիտեր և՛ անցյալը, և՛ ապագան:
Արդ, սա սրտանց, բարեխորհուրդ նրանց դիմեց ու խոսք ասաց.
«Հիմա դուք ինձ ականջ դրեք, իթակեցիք, թե ինչ պետք է ասեմ ես ձեզ.
Ձեր սեփական մեղքից է այդ, որ կատարվեց դաժան գործը, աղետը այս,
Քանզի ոչ ինձ, ոչ ազգապետ վեհ Մենտորին չլսեցիք,
Որ զսպեիք գեթ ձեր որդոց, թույլ չտայիք արարքները չար ու դժնի.
Գործեր արին նրանք անչափ նողկ, անօրեն, կատարեցին չար ոճիրներ
Եվ վատնեցին ու լափեցին գույքն ու գանձը վսեմագույն դյուցազունի,
Անարգեցին նրա կնոջն՝ զոր կարծելով, թե ետ չի գա նա հավիտյան։
Եվ այժմ, ահա, ինձ լսեցեք, թող կատարվի այն, ինչ կասեմ ես հիմա ձեզ.
{{տող|460}}Ո՛չ, չգնանք. թող որ ոչ ոք ինքն իր մեղքով մահտարաժամն իր չգտնի»։
Ասաց այդպես, և ժողովուրդը խառնամբոխ աղմկեց խիստ,
Նրա մեծ մասը վեր կացավ ու հեռացավ, բայց մնացին մյուսներն այնտեղ միահամուռ,
Քանզի բնավ նրանց սրտին խոսքն այդ չազդեց, այլ Եվպիթին հետևեցին,
Ուստի շուտով վազ տվեցին, որ զենք հագնեն պղնձակուռ,
Իսկ երբ արդեն լավ զինվեցին, հագան պղինձը շողշողուն,
Ամբոխախիտ հավաքվեցին քաղաքի մոտ լայնատարած:
Առաջնորդում էր Եվպիթը՝ անմիտ մի գործ որոճալով.
Կարծում էր նա, որ կլուծի վրեժն որդու սպանության, բայց չգիտեր,
Որ այլևս ետ չի դառնա ինքը իր տուն, այլ կգտնիՙ մահն իր դաժան։
{{տող|470}}Աթենասը այն ժամանակ Կրոնոսյան Զևսին դիմեց և խոսք ասաց,
«Ո՜վ ծնող հայր Կրոնոսյան, որ մեծագույնն և միշտ իշխող արքաներից,
Հայտնիր դու ինձ, այս իմ հարցին. ի՞նչ միտք ունես դու քո սրտում գաղտնի պահած,
Արդյոք ուզո՞ւմ ես նախճիրը շարունակել, այս ահավոր մարտը հուժկու
Թե՞ հարկավոր է հաստատել հաշտության սերը կողմերի մեջ այս երկու»:
Պատասխանեց նրան Զևսը ամպահալած և իր խոսքը այնպսս ասաց.
«Ո՜հ, զավակս, ինչո՞ւ ես դու հարցմունք անում ինձ այդ մասին,
Չէ՞ որ ինքդ, հենց դու անձամբ, մտածեցիր այն խորհուրդը իմաստալից,
Որ Ոդիսևսն, հայրենիքն իր ետ դառնալով, լուծի վրեժն իր նրանցից,
Ուստի վարվիր, ինչպես կուզես, բայց ասեմ քեզ, ո՛րն է այստեղ ավելի լավ.
{{տող|480}}Արդ քանի որ Ոդիսևսը աստվածազարմ սեղեխներից վրեժն առավ,
Թող որ երդմամբ հավատարիմ դաշինք կնքեն, որ միշտ լինի նա թագավոր,
Իսկ ես մահը նրանց որդոց, եղբայրների, այսուհետև
Մոռացության կտամ առմիշտ, թող նրանց մեջ առաջվա պես երն հաստատվի,
Թող երկիրը լիության մեջ հաշտ ու խաղաղբ արգավաճի»:
Այդպես ասաց, քաջալերվեց Աթենասը, քանզի ինքն էր ցանկանում այդ.
Ուստի նետվեց ու սլացավ օլիմպական գագաթներից դեպի երկիրը,
Մինչդեռ նրանք Լաերտի տանն, ինչպես հարկն է, ճաշում էին սրտահաճո:
Եվ խոսք ասաց այնտեղ այնժամ բազմահնար Ոդիսևսը աստվածազարմ,
«Թող մեկն իմ դուրս գա, տեսնի, մոտենո՞ւմ են արդյոք նրանք, մեր դեմ ելած»:
{{տող|490}}Ասաց ադպես, ու Դոլիոսի որդին վազեց, որ իմանա։
Գնաց, կանգնեց նա շեմքի մոտ և լավ տեսավ, որ շատ մոտ են նրանք արդեն,
Ուստի իսկույն նա ձայն տվեց Ոդիսևսին ու խոսքն ասաց այս թևավոր
«Այո՜, մոտ են նրանք արդեն, օն ա՜նդր, շո՜ւտ, զենքերն հագնենք մենք շուտափույթ»:
Ու վեր թռան բոլորն իսկույն, զենքերն հագան փութանակի՝
Ոդիսևսի հետ չորս հոգի և բացի այդ՝ վեց քաջ որդիք Դոլիոսի։
Նաև Լաերտն ու Դոլիոսը զենքերն հագան հոժարակամ,
Թեպետ և ծեր էին իրենք, բայց զինվեցին, հանց մարտիկներ։
Իսկ երբ արդեն այդպես հագան պղնձակուռ զենքն ու զրահը լուսաշող,
Դուռը բացվեց, և դուրս եկան բոլորն հապճեպ, Ողիսևսն էր առաջնորդող:
{{տող|500}}Եվ մոտեցավ այդ ժամանակ դուստրը Զևսի՝ Աթենասը, հանց զորավիգ,,
Որն իր ձայնով, կերպարանքով, նմանվել էր քաջ Մենտորին։
Նրան տեսավ ու խոր խնդաց բազմաչարչար Ոդիսևսը ատվածային
Եվ փութապես իր խոսքն ասաց Տելեմաքին, իր զավակին սիրատենչիկ.
«Տելեմաքո՜ս, քանի որ դու դուրս ես եկել ասպարեզն այս մարտակռվի,
Ինքդ գիտես, որ այժմ այստեղ մրցելու ես քաջարությամբ քաջերի հետ։
Ո՜հ, խայտառակ չանես տոհմը իմ պապերի, որոնք համայն երկրի վրա,
Ճակատներում քաջարությամբ և զորությամբ գերազանցել են բոլորին»։
Պատասխանեց իր հորն իսկույն և խոսք ասաց Տելեմաքոսը խորիմաց.
«Ո՜հ, սիրելիդ, իմ ծնող հայր, եթե սիրտդ ցանկանա այժմ, դու կտեսնես,
{{տող|510}}Որ պապերիդ տոհմը բնավ աստ խայտառակ ես չեմ անի»:
Ասաց այդպես, խնդաց Լաերտն ու բարբառեց իսկույն ևեթ.
«Ո՜հ, աստվածներ սիրանվեր, ի՞նչ օր է սա, որին հասա։ Ցնծում եմ ես,
Երբ իմ թոռը և իմ որդին մրցում են այժմ քաջարության փառքի համար»:
Այնժամ նրան, մոտենալով, այսպես ասաց Աթենասը պայծառաչյա.
«Ո՜վ Արկիսյան, որ ամենից ավելի շատ սիրելի ես դու իմ սրտին,
Արդ, օգնության կանչիր Զևսին և դստրիկին նրա խաժակն
Եվ ուժգնակի ճոճիր նիզակն երկնայնստվեր, ապա նետիր»։
Այդպես ասաց նրան Պալլաս Աթենասը և ներշնչեց մեծագույն ուժ,
Եվ նա իսկույն Զևսի դստերն անդ աղոթեց սրտանվեր ու ջերմեռանդ,
{{տող|520}}Ապա, նիզակն երկնայնստվեր հաղթ ճոճելով, նետեց ուժգին,
Զարկեց այդպես նա Եվպիթի պղնձակերտ սաղավարտին,
Չվրիպեց տեգը, հարկավ, այլ միջանցուկ պղինձն ուժգին ծակեց, անցավ.
Ցած գլորվեց Եվպիթն հուժկու, ու շառաչեց պղինձ զենքը նրա վրա։
Ոդիսևսն, իր ազնիվ որդին հարձակվեցին նախամարտիկ թշնամու դեմ
Եվ սկսեցին նրանց սով և երկսայրի նիզակներով ջախել, ջարդել։
Արդ, բոլորին պիտ ջարդեին, և ոչ մի մարդ տուն չէր դառնա այդ ժամանակ,
Եթե իսկույն Աթենասը՝ դուստրը Զևսի ասպարակիր,
Չաղաղակեր ահեղագոչ և չզսպեր ժողովրդին ամբոխասաստ.
«Շn՜ւտ կանգ առեք, իթակեցիք, դադար տվեք մարտակռվի արվահիրքին,
{{տող|530}}Որ շուտափույթ և անարյուն վերջ տանք մարտին այս անողոք»։
Աթենասը այդպես գոռաց, և դալկադեմ զարհուրանքը տիրեց նրանց.
Սարսափահար նրանց ձեռքից զենքերն անգամ ցած թափվեցին,
Ու ամեն ինչ աստվածուհու ահագնագոչ աղաղակից ընկավ գետին։
Ետ դառնալով՝ նրանք փախան դեպի քաղաք, որ գեթ այդպես փրկվեն մի կերպ,
Մինչ բազմափորձ աստվածազարմ Ոդիսևսը այնժամ գոռաց ահեղձայն
Եվ հարձակվեց ու հալածեց, հանց արծիվը բարձրաթռիչ։
Բայց այդ պահին Կրոնոսյանն իր հրաշեկ շանթը նետեց ծծմբախառն,
Որ և ընկավ Զևսի անհաղթ, զորավոր հոր դստեր առաջ:
Այդ միջոցին Ոդիսևսին պայծառաչյա Աթենասը այնպես ասեց.
{{տող|540}}«Դիցասնունդ Լաերտածին, ո՜վ Ոդիսևս ամենիմաց,
Շո՛ւտ դադարիր, այլև զսպիր կագն ու կռիվը չարաղետ,
Որպեսզի այժմ չզայրանա քո դեմ Զևսը, Կրոնոսյանն որոտաձայն»
Այդպես ասաց Աթենասը, Ոդիսևսը հնազանդվեց ուրախասիրտ։
Այդպես Պալլասն՝ վեհ Աթենասն, դուստրը Զևսի ասպարակիր,
Որ նմանվել էր Մենտորին կերպարանքով և իր ձայնով,
Թագավորի և ազգի մեջ անխախտ երդմամբ կնքեց դաշինք:
</poem>