Changes

:    Մոսկվայի Հեռավոր Փողոցներից մեկում սպիտակ սյուներով և ծռված պատշգամբով մի գորշ տան մեջ ապրում էր

:    Նրա ծառայողների մեջ ամենից աչքի ընկնողը դռնապան Գերասիմն էր, բարձրահասակ ու վիթխարի մի

:    Հենց սկզբից իր նոր կյանքը բնավ դուր չեկավ նրան: Մանկությունից նա սովոր էր դաշտային աշխատանքի ու

:    Տան մյուս սպասավորների հետ Գերասիմը ոչ թե բարեկամական, այլ մոտիկ հարաբերության մեջ էր։ Նա դրանց

:    Այսպես անցավ մի տարի: Եվ այդ տարվա վերջում Գերասիմին պատահեց մի փոքրիկ դեպք::    Պառավ տիրուհին, որի մոտ նա դռնապանություն էր անում, ամեն բանում հետևում էր հին սովորություններին և

:    — Հը, ի՞նչ կասես, Գավրիլա,— խոսեց հանկարծ տիրուհին,— չպսակե՞նք դրան, ի՞նչ ես կարծում: Գուցե խելքի գա::    — Ինչո՞ւ չէ, կարելի է պսակել,— պատասխանեց Գավրիլան,— և շատ էլ լավ կլինի::    — Հա, բայց ո՞վ կառնի նրան::    — Իհարկե: Ասենք, ինչպես ձեզ հաճելի է::    — Կարծես, Տատյանան նրան դուր է գալիս, հը՞::    Գավրիլան ուզում էր առարկել ինչ֊որ, բայց շուրթերը սեղմեց::    — Այո... Թող նշանվի Տատյանայի հետ,— Վճռեց տիրուհին, բավականությամբ քթախոտ քաշելով,— լսո՞ւմ ես::    — Լսում եմ,— ասաց Գավրիլան ու հեռացավ: Վերադառնալով իր սենյակը (որը գրեթե լիքն էր երկաթակապ

:    Տատյանան, որ լվացարարուհու պաշտոն ուներ (նրան, որպես հմուտ և բանիմաց լվացարարուհու, հանձնում

:    Այժմ ընթերցողը հեշտությամբ կհասկանա այն շփոթության պատճառը, որ տիրեց սպասավորների պետ Գավրիլային

:    Կապիտոնի գալը կտրեց Գավրիլայի մտքի թելը: Թեթևամիտ կոշկակարը ներս մտավ, ձեռքերը դրեց ետևը և

:    Գավրիլան նայեց Կապիտոնին և մատերով խփեց լուսամուտի շրջանակին: Կապիտոնը փոքր-ինչ կկոցեց իր

:    — Լավ ես,— խոսեց Գավրիլան ու լռեց.– լավ ես, խոսք չկա::    Կապիտոնը ուսերը թոթվեց միայն: «Իսկ դու չլինի՞ ինձանից լավ ես»,— մտածեց նա ինքն իրեն::    — Հլա մի քեզ նայիր, մի նայիր հլա,— շարունակեց հանդիմանանքով Գավրիլան,— Հը, էդ ի՞նչ ա քու

:    Կապիտոնը հանգիստ նայեց իր մաշված, պատռված սերթուկին, իր կարկատված վարտիքին, առանձին

:    — Ի՞նչ ա որ::    — Ի՞նչ,— կրկնեց Գավրիլան:— Ի՞նչ, դեռ հարցնում ես ի՞նչ: Ոնց որ սատանա լինես, ա՛յ ինչ::    Կապիտոնը աչքերը թարթեց արագ::    «Հայհոյեցեք, հայհոյեցեք, Գավրիլա Անգրեյիչ»,— նորից մտածեց նա ինքնիրեն::    — Դու էլի հարբած ե՞ս եղել,— սկսեց Գավրիլան,— եղել ես, չէ՞: Դե՛, պատասխանի, է՛::    — Թույլ առողջությանս պատճառով ենթարկվել եմ, իսկապես, խմիչքներին,— ասաց Կապիտոնը::    — Թույլ առողջությանս պատճառով… Քեզ քիչ պատիժ են տալիս, ափսոս: Դեռ Պիտերում էլ ուսում է առել…

:    — Այդ դեպքում, Գավրիլա Անգրեյիչ, ինձ դատել կարող է միայն աստված ինքը, և ուրիշ ոչ ոք: Մենակ նա

:    — Իսկ դու, թրջված հավի պես մնացիր փողոցում: Էհ, գլուխդ կորցրած մարդ ես: Բայց բանն էդ չի,—

:    — Ինչո՞ւ չեմ հասկանում::    — Էդպես ուրեմն: Իմ կարծիքով, լավ կլինի քեզ մի բռան մեջ հավաքել: Էհ, դա արդեն տիրուհու գործն է:

:    Կապիտոնը ծիծաղեց::    — Ամուսնությունը լավ բան է մարդուս համար, Գավրիլա Անգրեյիչ. և ես, իմ կողմից, ամենայն

:    — Էդպես, ուրեմն,— ասաց Գավրիլան և մտածեց ինքն իրեն, որ խոսք չկա, լավ է ասում մարդը: — Միայն

:    — Իսկ ո՞ւմ են ընտրել, թույլ տվեք հետաքրքրվել::    — Տատյանային::    — Տատյանային…:    Եվ Կապիտոնը աչքերը լռեց ու պոկվեց պատից::    — Հը, ինչո՞ւ հուզվեցիր… Մի՞թե նրան չես հավանում::    — Ինչո՞ւ չեմ հավանում, Գավրիլա Անդրեյիչ, նա լավ աղջիկ է, աշխատող, համեստ… Բայց չէ՞ որ դուք

:    — Գիտեմ, ախպերս, բոլորը դիտեմ,— ընդհատեց նրան Գավրիլան վրդովված,— բայց չէ՞ որ…:    — Բայց ախր, Գավրիլա Անդրեյիչ, նա ինձ կսպանի, աստված վկա, ճանճի պես կսպանի. նրա ձեռքը, դուք

:    — Գիտեմ, գիտեմ, լավ…:    — Օ, տեր աստված, շարունակեց կոշկակարը տաքացած,— ե՞րբ պիտի վերջանա այս բոլորը: Այս ի՞նչ բախտ

:    — Է, հիմարի գլուխ,— ասաց Գավրիլան,— Ի՞նչ ես ավել պակաս խոսում::    — Ո՞նց թե ինչ, Գավրիլա Անդրեյիչ, ես ծեծից չեմ վախենում, Գավրիլա Անդրեյիչ: Թող տերս չորս պատի մեջ

:    — Դե գնա կորի՛,— առանց շտապելու ընդհատեց նրան Գավրիլան::    Կլիմովը շուռ եկավ և հեռացավ::    — Բայց ասենք թե նա չկա,— ձայն տվեց Գավրիլան նրա հետևից,— Դու ինքդ համաձա՞յն ես::    — Հայտնում եմ իմ համաձայնությունը,— ասաց Կապիտոնը և հեռացավ::    Նա պերճախոսությունից չէր հրաժարվում անգամ ծայրահեղ ծանր վիճակում::    Գավրիլան մի քանի անգամ գնաց-եկավ սենյակում::    — Դե՛հ, հիմա կանչեցեք Տատյանային,— խոսեց նա վերջապես::    Մի քանի վայրկյանից սուս ու փուս ներս մտավ Տատյանան և կանգնեց շեմքին::    — Ի՞նչ կհրամայեք, Գավրիլա Անդրեյիչ,— ասաց նա համեստ ձայնով::    Գավրիլան ուշադիր նայեց նրան::    — Հը,— ասաց նա,— Տանյուշա, կուզե՞ս մարդու գնալ. տիրուհին քեզ համար մարդ է գտել::    — Լսում եմ, Գավրիլա Անդրեյիչ: Իսկ ո՞ւմ է ընտրել տիրուհին ինձ համար,— ավելացրեց Տատյանան

:    — Կլիմովին, կոշկակարին::    — Լսում եմ::    — Նա, ճիշտ է, թեթևամիտ մարդ է, բայց տիրուհին հույս ունի քեզ վրա::    — Լսում եմ::    — Բայց ցավն այն է… չէ՞ որ աչդ խուլ-համր Գերասիմը քեզ հետևում է: Եվ ինչո՞վ ես դու այդ արջին

:    — Կսպանի, Գավրիլա Անդրեյիչ, անպայման կսպանի::    — Կսպանի՜… Մենք այդ կտեսնենք: Ո՞նց թե կսպանի. նա մի՞թե իրավունք ունի քեզ սպանելու, ինքդ դատիր::    — Ես չգիտեմ, Գավրիլա Անդրեյիչ, ունի թե չունի::    — Տես, դու հո նրան էնպես բան չես խոստացել…:    — Ինչ եք հրամայում…:    Գավրիլան լռեց և մտածմունքի մեջ ընկավ::    — Խեղճ, հնազանդ արարած: Դե, լավ,— ավելացրեց նա,— մենք դեռ կխոսենք, իսկ առայժմ գնա,

:    Տատյանան շուռ եկավ, թեթևակի հենվեց դռան շրջանակին ու գնաց::    «Է՛հ, տիրուհին գուցե հենց վաղն էլ մոռանա այդ պսակի մասին,— մտածեց Գավրիլան,— ես ինչի՞ եմ

:    Տատյանան այդ օրն ամբողջ գրեթե դուրս չեկավ լվացքատնից: Սկզբում նա լաց եղավ, հետո արցունքները

:    Մինչդեռ Գավրիլայի սպասելիքները չարդարացան: Տիրուհուն այնպես էր զբաղեցնում Կապիտոնին պսակելու

:    Այս բոլորը կատարվեց գարնանը: Անցավ էլի մի տարի, որի ընթացքում Կապիտոնը վերջնականապես իրեն տվեց

:    Իրիկնադեմ էր: Գերասիմը հանգիստ անցնում էր գետափով և նայում ջրին: Հանկարծ նկատեց, որ ինչ֊որ բան

:    Ոչ մի մայր այնպես չէր խնամի իր երեխային, ինչպես Գերասիմն էր խնամում իր շնիկը: Փոքրիկ շունն

:    Գերասիմին առավոտները Մումուն էր զարթեցնում՝ փեշից քաշելով, սանձից բռնած՝ սայլակի մոտ էր բերում ջրկիր

:    նա իր ձայնը հանում էր այն ժամանակ միայն, երբ օտար մի մարգ էր մոտենում իրենց պարսպին, կամ որևէ

:    Այդպես անցավ մի տարի ևս: Գերասիմը շարունակում էր դռնապահությունը և շատ գոհ էր իր վիճակից, երբ

:    Քաղցր ժպիտը շուրթերին՝ հյուրասենյակում զբոսնելով, տիրուհին մոտեցավ լուսամուտին::    Լուսամուտի առջև ծաղկանոց էր շինված, և հենց այդ րոպեին ծաղկանոցի մեջտեղը, վարդի թփի տակ, Մումուն

:    — Ա՛հ,— բացականչեց նա հանկարծ,— սա ի՞նչ շուն է: Ազգականուհին, որին դիմեց տիրուհին, շփոթվեց և

:    — Չը… ը… գիտեմ,— կմկմաց նա,— կարծես… Համրինն է… է…:    — Ա՛հ,— ընդհատեց տիրուհին,— ինչ սիրուն շնիկ է, ասացեք այստեղ բերեն: Վաղո՞ւց է նրա մոտ: Ինչպե՞ս

:    — Դրա անունը Մումո՞ւ է,— հարցրեց տիրուհին,— շատ լավ անուն է::    — Այո, շատ,— պատասխանեց ազգականուհին:— Շո՛ւտ, Ստեպան, շուտ::    Ստեպանը, մի երիտասարդ, որ սպասավորի պաշտոն ուներ, նետվեց ծաղկանոց և այն է՝ քիչ էր մնացել

:    Ստեպանը բերեց նրան հյուրասենյակ և դրեց հատակին: Տիրուհին փաղաքշական կանչեց նրան իր մոտ:

:    — Մումո՛ւ, Մումո՛ւ, արի ինձ մոտ, արի տիրուհու մոտ,— ասում էր տիրուհին.— արի, հիմար… մի՛ վախիր…

:    — Մոտեցի՛ր, Մումու, մոտեցի՛ր,— ասում էին տիրուհուն շրջապատող կանայք:— Մոտեցի՛ր::    Բայց Մումուն տխուր նայում էր շուրջը և տեղից չէր շարժվում::    — Մի բան բերեք, թող ուտի,— ասաց տիրուհին,— ինչ հիմարն է, տիրուհուն չի մոտենում: Ինչի՞ց է

:    — Դեռ չի ընտելացել,— ասաց կանանցից մեկը անհամարձակ::    Ստեպանը փոքրիկ պնակով կաթ բերեց և դրեց Մումուի առջև, բայց Մումուն մինչև անգամ հոտ էլ չքաշեց. նա

:    — Ա՛հ, ինչ հիմարն ես,— արտասանեց տիրուհին մոտենալով և կռանալով, ուզեց շոյել նրան, բայց Մումուն

:    Տիրուհին ձեռքը ետ քաշեց արագ::    Մի ակնթարթ լռություն տիրեց: Մումուն մի թույլ կլանչոց արձակեց, ասես ափսոսում էր արածի համար և

:    Տիրուհին հետ քաշվեց և հոնքերը կիտեց: Շան հանկարծակի շարժումը վախեցրեց նրան::    — Ա՜խ,— բացականչեցին շրջապատող կանայք բոլորը

:    — Կորցրու դրան,— խոսեց պառավը փոխված ձայնով.— Զզվելի՛ շուն: Ի՜նչ կատաղածն է::    Եվ դանդաղ շուռ եկավ ու գնաց դեպի իր առանձնասենյակը: Ազգականուհիները վախով նայեցին իրար և ուզեցին

:    Կանայք հուսահատ ձեռները թափ տվին Ստեպանի վրա, Ատեպանը շանը բռնեց և գցեց դուրս, ուղիղ Գերասիմի

:    Մինչև երեկո նրա տրամադրությունը վատ էր. ոչ ոքի հետ չխոսեց, թուղթ չխաղաց և գիշերն անցրեց վատ:

:    — Ասա, խնդրեմ,— սկսեց նա,— այդ ի՞նչ շուն էր, որ ամբողջ գիշերը հաչում էր մեր բակում և չթողեց

:    — Շուն… ո՞րը… գուցե խուլի շունը,— խոսեց Գավրիլան կմկմալով::    — Չգիտեմ խուլի՞նն էր, թե մի ուրիշինը, միայն չթողեց,

:    — Ինչպես չէ, կա…:    — Դե, էլ ի՞նչ. ավելորդ շունը մեր ինչի՞ն է պետք: Անկարգություններ է անելու միայն: Նայող չկա, ավագ

:    Տիրուհին լռեց::    — Այսօր իսկ դրան չտեսնեմ… Լսո՞ւմ ես::    — Լսում եմ::    — Այսօր իսկ… առայժմ գնա::    Գավրիլան դուրս եկավ::    Նախասենյակում պառկած էր Ստեպանը. զարթեցրեց նրան և կամաց ինչ֊որ բան հրամայեց, որին Ստեպանը

:    Ասենք, նրա անհանգստությունն անտեղի էր: Գերասիմը վաղուց բակում չէր: Տնից դուրս գալով՝ նա

:    Օրը մթնում էր արդեն, երբ նա վերադարձավ: Նրա հոգնած տեսքից, անհաստատ քայլվածքից և փոշոտված

:    Հետևյալ ամբողջ օրը Գերասիմը չերևաց, այնպես, որ նրա փոխարեն ջրի գնաց կառապան Պատապը: Տիրուհին

:    Գիշերն իջավ, լուսնյակ, պայծառ մի գիշեր: Գերասիմը պառկած հառաչում էր և շարունակ շուռ ու մուռ գալիս

:    Երկարաձիգ մի ճիչ դուրս թռավ Գերասիմի անխոս կրծքից, նա բռնեց Մումուին ու սեղմեց կրծքին. Մումուն մի

:    Այդ ժամանակ տիրուհին հենց նոր աչքը կպցրել էր երկարատև «ջղային հուզումից» հետո. այդպիսի հուզումներ

:    Գերասիմը ետ նայեց, լուսամուտներում տեսավ լույս ու ստվերներ, նրա սիրտը վատ բան զգաց, Մումուին թևի

:    Հետևյալ առավոտ տիրուհին զարթնեց բավական ուշ: Գավրիլան սպասում էր նրա զարթնելուն, որպեսզի

:    — Լյուբով Լյուբիմովնա,— սկսեց հանդարտ ու թույլ ձայնով. (սիրում էր նա երբեմն հալածված ու որբացած

:    Լյուբով Լյուբիմովնան գնաց Գավրիլայի սենյակը: Հայտնի չէ թե ինչ խոսք ու զրույց եղավ նրանց մեջ, բայց մի

:    — Բա՛ց::    Լսվեց խեղդված հաչոց, բայց պատասխան չեղավ::    — Ասում եմ՝ բաց,— կրկնեց նա::    — Ախր, Գավրիլա Անդրեյիչ,— նկատեց ներքևից Ստեպանը,— չէ՞ որ խուլ է, չի լսում::    Ամենքը ծիծաղեցին::    — Հապա ի՞նչ անենք,— ասաց վերևից Գավրիլան::    — Այդտեղ դռան վրա ծակ տեղ կա,— պատասխանեց Ստեպանը,— փայտով շարժեցեք էնպես::    Գավրիլան կռացավ::    — Նա ծակը ինչ֊որ վերարկու է կոխել::    — Դուք էլ վերարկուն դեպի ներս բոթեցեք: Նորից բութ հաչոց լսվեց::    — Տե՛ս, տե՛ս, ինքն իրեն մատնում է,— նկատեցին ամբոխի միջից և նորից ծիծաղեցին: Գավրիլան ականջի

:    — Չէ, ախպեր,— ասաց նա վերջապես,— վերարկուն բոթիր ինքդ, եթե ուզում ես: — Լավ, համեցեք::    Եվ Ստեպանը բարձրացավ վերև, փայտը վերցրեց, վերարկուն հրեց ներս ու սկսեց փայտը ծակի մեջ

:    — Դե՛, դե՛, դե՛,— կանչեց Գավրիլան ներքևից,— խելոք կաց, ա՛յ…:    Գերասիմն անշարժ կանգնեց շեմքում: Ամբոխը հավաքվեց սանդուղքի ոտների մոտ: Գերասիմը գերմանական

:    — Տե՛ս, ա՛յ,— ասաց նա,— չարություն մի անի: Եվ սկսեց նշաններով հասկացնել, որ տիրուհին նրա շունը

:    Գերասիմը նայեց նրան, ցույց տվեց շունը, ձեռքը տարավ– բերեց իր վզի մոտ այնպես, կարծես օղակ էր

:    — Այո՛, այո՛,— ասաց Գավրիլան գլուխը շարժելով,— անպատճա՛ռ::    Գերասիմն աչքերը ցած գցեց, հետո հանկարծ ցնցվեց, կրկին ցույց տվեց Մումուին (որ բոլոր այդ ժամանակը

:    — Չէ, դու կխաբես,— շարժեց ձեռքը Գավրիլան իբրև պատասխան::    Գերասիմը նայեց նրան, արհամարհանքով ծիծաղեց, կրկին ձեռքը կրծքին խփեց և դուռը շրխկոցով փակեց::    Բոլորը լուռ իրար նայեցին::    — Սա ի՞նչ է նշանակում,— սկսեց Գավրիլան,— նորից փակվեց::    — Թողեք, Գավրիլա Անդրեյիչ,— ասաց Ստեպանը,— նա ասածը կանի, եթե խոստանում է: Նրա

:    — Էհ, գուցե, տեսնենք,— ասաց Գավրիլան.— իսկ մեկը թող էլի մնա էստեղ: Եկ, Երոշկա,— ավելացրեց

:    Երոշկան փայտը վերցրեց և նստեց սանդուղքի առաջին աստիճանին: Ամբոխը ցրվեց, բացի մի քանի

:    Այդ իրարանցումից մի ժամ հետո խուցի դուռը բացվեց, և Գերասիմը դուրս եկավ. նա հագել էր իր տոնական

:    Ճաշարանում Գերասիմին ճանաչում և նրա նշանները հասկանում էին: Նա իր համար մսով կերակուր խնդրեց և

:    Գերասիմը գնում էր առանց շտապելու Մումուի թոկը բռնած: Հասնելով փողոցի անկյունը՝ նա կանգ առավ

:    Գերասիմը շարունակ թիավարում էր ու թիավարում: Ահա Մոսկվան ետ մնաց: Ահա գետի ափերին տարածվում

:    Հատակը լցված էր ջրով և այդպես մնաց անշարժ, ուժեղ բազուկներով շան մեջքը գրկած: Իսկ նավակը մինչև

:    Երոշկան, հենց որ Գերասիմը թաքնվեց նրա աչքից, վերադարձավ տուն և պատմեց ինչ տեսել էր::    — Դե, իհարկե,— նկատեց Ստեպանը.— Գերասիմը նրան ջուրը կգցի: Արդեն կարող եք հանդարտ լինել, քանի

:    Ամբողջ օրը Գերասիմը չերևաց: Նա ճաշվա հացին չեկավ: Երեկոյան էլ, երբ բոլորը հավաքվեցին ընթրիքի, նա

:    — Ի՞նչ զարմանալի տղա է այդ Գերասիմը,— ճղճղալով խոսեց հաստլիկ լվացարարուհին ,— մի՞թե կարելի է մի

:    — Ախր Գերասիմն էստեղ էր,— գոչեց հանկարծ Ստեպանը՝ գդալով իր համար քաշովի վերցնելով,:    — Ի՞նչպես: Ե՞րբ::    — Երկու ժամ առաջ: Ինչպես չէ. փողոցի դռան մոտ պատահեցինք, Նա էստեղից էր գնում. հայաթից նոր էր

:    Բոլորը ծիծաղեցին Ստեպանի վրա և ընթրիքից հետո գնացին քնելու::    Մինչդեռ նույն այդ ժամանակ Տ֊ի խճուղով շտապով և առանց կանգ առնելու քայլում էր մի հսկա՝ պարկը

:    Երկու օրից հետո նա իր տանն էր արդեն, ի մեծ զարմանս այն զինվորի կնոջ, որին տեղավորել էին նրա

:    Վերջապես, գյուղից լուր եկավ, թե Գերասիմն այնտեղ է: Տիրուհին մի քիչ հանգստացավ. սկզբում ուզում էր

:    Եվ մինչ այսօր էլ Գերասիմն ապրում է մեն-մենակ իր մենավոր խրճիթում. առողջ և ուժեղ է առաջվա պես,

:    «Ասենք,— խոսում են գյուղացիները,— շունը նրա ինչի՞ն է պետք. ոչ մի գող մոտ չի գա նրա դռանը»::    Այս համբավն է պտտում համրի հսկա ուժի մասին: