{{Վերնագիր
|վերնագիր = Ամերիկյան հնդիկների <ref>այստեղ և հետո պիտի լիներ հնդկացիների, բայց բնօրինակում սխալ թարգմանություն է, գրապահարանի մեկնաբանություն)</ref> լեգենդներն ու հեքիաթները
|հեղինակ = [[Վլադիմիր Հուլպաչ]]
|թարգմանիչ = Լուսիկ Հովհաննիսյան (անգլերենից)
Այսպես փոխհատուցեց ծեր կինը հյուրընկալ ցեղին։ Այն օրվանից հնդիկները խնամում են եգիպտացորենի արտերը և երբ հացահատիկի կանաչ հասկերից սպիտակ մազեր են դուրս գալիս, ասում են, որ դրանք ծեր կնոջ սպիտակ մազերն են, որին երբեք չեն մոռանում։
==Տոտեմների նվերը==
Հեռու, հեռու չորս լեռներից այն կողմ անեզր օվկիանոսի ափին կանգնած էր Տոտեմ գյուղը։ Այդպես էր կոչվում այն բարձր տոտեմների պատճառով, որոնք կանգնած էին յուրաքանչյուր վիգվամի մոտ իբրև պաշտպան այն հնդիկների, որոնք ծով էին դուրս գալիս կետ որսալու համար։
Ձկնորսները հավատում էին, որ այդ քանդակազարդ, ներկված սյուները իրենց փրկելու են դժբախտությունից։ Նրանք պաշտում էին տոտեմներին, և երբ վերադառնում էին որսից, միշտ ի պատիվ տոտեմներիխնջույք էին անում։
Մի գիշեր, հենց այդպիսի քեֆից առաջ, մի ագռավ քնած էր ծառին, տոտեմների պուրակի մոտ։ Ագռավը երևի վատ երազ տեսավ, կամ մրսեց․ գիշերվա կեսին հանկարծ արթնացավ։ Մթության մեջ նրա ականջին ձայներ հասան։ Նա ուշադրությունը լարեց, որպեսզի պարզի իր արթնանալու պատճառը։ Տարօրինակ մեղմ ձայներ էին լսվում, կարծես թե քամուց խեղդվելով, ճյուղերը զրուցում էին իրար հետ։
Ագռավը երարեց վիզը, ձայներն ավելի որոշակի դարձան։
― Ինչպե՞ս է ձեր կարծիքը, Մեծն Տոտեմ։
― Ձկան Ոգին հայտնել է, որ հնդիկները նվեր են ստանալու, մետաղյա նվեր, փայլուն, ինչպես ոսկի։ Ճի՞շտ է արդյոք, Մեծն Տոտեմ։
― Իմաստուն Տառեխի ոգին ինձ գաղտնի ասաց, որ դա կոշտ մետաղ է լինելու, որ կկոպտացնի կարմրամորթների սրտերը։ Համաձա՞յն եք, իմաստուն Տոտեմ։
― Այո, Մայր Կետի ոգին հաղորդել է, որ այդ մետաղով զարդարելու են իրենց նետերի ծայրերը, նիզակներն ու տեգերը։
Չնայած ագռավը լարել էր ամբողջ ուշադրությունը, բայց տոտեմների շշնջոցը չէր լսվում։
«Այնուամենայնիվ հասկացա»,― մտածեց ագռավը, սպասելով հաջորդ օրվա քեֆին, որպեսզի տոտեմների ասած նվերից ինքն լ օգտվի։ Վերջապես չպետք է թույլ տալ, որ գռեհիկ հնդիկները ամեն ինչ ստանան, իսկ ինքը դատարակձեռն մնա։
Մեծ խնջույքը սկսվեց այն ժամանակ, երբ դեռ արևը զենիթին չէր հասել։ Վաղը լուսաբացից երկար փայլուն նավակներով, եկան հնդիկները բերելով թանկարժեք նվերներ՝ գունավոր ծածկոցներ, համեղ ուտելիքներ, խմիչքներ և տարբեր տեսակի զենքեր։
Երբ անտառում բոլոր հյուրերը իրենց հարգանքը և երախտիքը մատուցեցին տոտեմներին ու մեծ շրջան կազմած նստոտեցին, մի անսպասելի ու աներևակայելի բան պատահեց․ օդում հանկարծակի շարժում սկսվեց, կարծեք թե հազարավոր թռչուններ թափահարեցին իրենց թևերը։ Հեռվում բարձր թռչող ալիքների վրա կարելի էր նշմարել մի տարօրինակ փայլուն առարկա, որը ավելի ու ավելի էր մոտենում։
Հանկարծ զարմանք պատճառելով բոլորին, հնդիկների Մեծն Տոտեմը խոսեց մարդկային ձայնով․
― Բարի Ոգին ձեզ թանկարժեք նվեր է ուղարկել։ Դա պղինձ է, դուք դրանով կարող եք պատրաստել ձեր նետերի ծայրերը, տեգերը նիզակները։ Պղինձը ձեզ ավելի օգտակար կլինի, քան կայծքարը, որ դուք օգտագործում էիք մինչև այսօր։
Մեծն Տոտեմը դեռ չէր վերջացրել իր խոսքը, երբ երկնքից հայտնվեց ագռավը և թռավ դեպի պայծառ փայլփլող առարկան, ցանկանալով հափշտակել։ Բոլորը վեր նայեցին, շլացած կուրացնող փայլից և ապշած ագռավի անամոթության վրա։ Բայց բարի ոգիները, որ հսկում էին, աչալուրջ գտնվեցին։ Թույլ չտվեցին, որ ագռավը նվերը փախցնի։
Թվում էր, թե ամեն ինչ կարգին է, թե ագռավը հասկացել էր, որ զուր են իր ջանքերը և լավ է, եթե թռչի ու հեռանա։ Բայց հանկարծ բոլորին ապշեցնելով, ագռավը ցած իջաց, ոգուց խլեց փայլուն գնդակը, առավ իր մագիլների մեջ և փորձեց փախչել։
Սակայն ագռավի համար պղինձը շատ ծանր էր։ Թեև նա ջանում էր ավարը պահել իր մագիլների մեջ, բայց ուժը չպատեց։ Նա պղինձը բաց չթողեց ծովի վրա, որն իսկույն անհետացավ ալիքների մեջ։
― Ի՞նչ անենք,― շշնջացին հնդիկները, դառնալով դեպի տոտեմները, այն հույսով, որ խելացի խորհուրդ կլսեն։ Բայց սրբազան սյուները կանգնած էին լուռ ու անշարժ։
― Գուցե մի հմուտ ու ճարպիկ ձկնորս գտնվի, որ կարողանա փրկել թանկագին նվերը,― խախտելով լռությունը, խոսեց առաջնորդը։
― Ով կարողանա, ես նրան կնության կտամ իմ միակ աղջկան։
Երբ աղջիկը լսեց հոր խոսքերը, նրա մարմնով մի սարսուռ անցավ և իսկույն արցունքներ հորդեցին աչքերից։ Նա արդեն իր համձայնությունը տվել էր մի քաջ որսորդի, որը այդ րոպեին նավարկում էր հեռավոր ծովերով, որպեսզի հարսանիքին ընտիր նվերներ բերի, իսկ ինքը խոստացել էր սպասել նրան։
Բայց նա հասկացավ, որ չի կարող ընդիմանալ հոր որոշմանը։ Մինչև այդ ձկնորսների մեջ աշխուժություն էր սկսվել, ոմանք արդեն նավակները ջուրն էին իջեցրել։
Ծաղկի Լիճը՝ այդպես էին կոչում առաջնորդի դեռատի աղջկան, տխուր քայլեց տոտեմի անտառով և խոնարհվեց իմաստուն տոտեմի առաջ։
― Ով իմաստուն Տոտեմ, ի՞նչ անեմ,― աղերսում էր աղջիկը։
Տեսնելով, որ աղջկա սիրտը պայթում է վշտից, տոտեմը խոսեց նրա հետ այնքան ցածրաձայն, որ միայն աղջկան էր լսելի։
― Հագիր տղամարդու զգեստներ։ Ծովափով քայլիր, մինչև հասնես Սալմոն ծովին։ Այնտեղ դու մի մակույկ կգտնես, մեջն էլ մի եռաժանի։ Կնստես մակույկը և կթիավարես առանց ուշք դարձնելու կատաղի ալիքներին, որ կզարնվեն մակույկիդ և կաշխատեն քեզ ահաբեկել։ Մակույկը քեզ կտանի այն տեղը, ուր գտնվում է պղնձե գնդակը։ Երբ մակույկդ կանգ առնի, վերցրու եռաժանին և այնպես հարվածիր, որ պղինձը ծակվի։ Վերցրու նվերը և վերադարձիր Սալմոն ծովը։ Եթե ճիշտ այսպես չանես, ինչպես ասում եմ, իմացած եղիր, որ ալիքները կխորտակեն նավակդ և դու կկորչես ծովում։ Հիմա շտապիր, մի ուշացնի։
Աղջիկը մի պահ անգամ չտատանվեց, հագավ իր եղբայրներից մեկի շորերը, դեմքը ներկեց գունատ կավով, որ չճանաչեն և շտապեց Սալմոն ծովը։ Այնտեղ գտավ նավակն ու եռաժանին և համարձակ ջուրը մտավ, բայց շուտով պարզվեց, որ ծովը շատ է կատաղի։ Նավակը մխրճվում էր վիթխարի ալիքների նենգ հորձանուտում։ Չնայած այդ բոլորին, նա տեղի չտվեց, արիաբար առաջ շարժվեց։
Քիչ անց աղջիկը տեսավայն որսորդների շուռ եկած նավակները, որոնք ծով էին մտել իրենից առաջ։ Նրանցից ոչ մեկը չէր կարողացել հեռու գնալ և զոհվել էր իր կյանքը նվիրավերելով խիզախությանը և այն բուռն ցանկությանը, որ նարցն մղում էր առաջ։ Նրանք իրենց կյանքի վերջին րոպեին էին միայն հասկացել, որ ծովը այս անգամ կամավոր չի ենթարկվելու իրենց, ինչպես միշտ։
Նավակը կանգ առավ։ Աղջիկը եռաժանին բարձր պահած նայում էր խռովարար ջրերին։ Նրա ձեռքերը դողում էին։ Նա պատկերացրեց իր սիրեցյալին, հուսահատությունը իսկույն փոխվեց ոգևորության։ Նա ամբողջ ուժով ջրի մեջ խրեց եռաժանին և երբ համոզվեց, որ տեղ է հասել, դուրս քաշեց։
Մոլեգնած ալիքները ուժեղ ճոճում էին նավակը, իսկ երբ նա պղնձե գնդակը դուրս քաշեց խորքից, ալիքը նոր կատաղությամբ վրա պրծավ։ Ծովը մռնչում էր, ծարս էր լինում, ինչպես մուստանգ, աղջիկը սպասում էր, որ ահա, շույտով կուլ է գնալու ալիքներին։ Բայց բարեբախտաբար միշտ էլ դուրս էր պրծնում գահավիժող ալիքների հորձանքից և շատ չանցած Սալմոն ծովի ափին էր։
Ծովափին նրան դիմավորեցին ուրախ ճիչերով։ Առաջնորդն ինքը կռացավ, որ պղնձյա գնդակը բարձրացնի նավակի միջից, բայց հենց թեքվեց, որ ցույց տա հավաքված ամբոխին, ահարկու կռինչով ագռավը նորից հայտնվեց, ապշահար եղած առաջնորդի ձեռքից խլեց գնդակը և թռավ ամենաբարձր սոճու կատարին․ կարծեք թե չար ոգիներն էին նրան այդպիսի ուժով օժտել։
― Ահա, նայե՛ք, ձեր նվերն ինձ մոտ է, հույս չունենաք, թե ես կարող եմ վերադարձնել, երբեք,― կռնչաց ագռավը հաղթական,― չե՛մ տա այլևս,― օդում մի քանի նետեր սուրացին։ Հուսահատված հնդիկները փորձում էին նորից ձեռք բերել իրենց նվերը։
Աղջիկը նույնպես փորձեց նետահարել ագռավին։ Գլխարկն ընկավ և փայլուն սև մազերը թափվեցին պարանոցին։ Բայց նրա ջանքերը նույնպես ապարդյուն անցան։ Նետերը չէին հասնում ագռավին։
Հենց այդ պահին Սալմոն ծովի կողմից արագ քայլերի ձայն լսվեց։ Շտապ մի երիտասարդ էր գալիս։ Երբ այնքան մոտեցավ, որ ճանաչելի դարձավ, աղջիկը առաջ վազեց և նետվեց նրա բազուկների մեջ։
― Վերջապես երկա, թանկագինս,― ուրախացավ աղջիկը և իսկույն երիտասարդին պատմեց ինչ որ պատահել էր։ Թռչող Ալիքը՝ այսպես էին կոչում երիտասարդին այն պատճառով, որ նավակը շատ վարպետորենէր վարում, նետը հանեց կապարճից, դրեց աղեղի վրա և սպասեց մինչև անբարտավան ագռավը գլուխը ցույց տա։ Երբ երևաց ագռավը, նա արձակեց նետը։ Լարված լռության մեջ միայն նետի սուրոցն էր լսվում և շուտով լռությունը խախտեց ագռավի կատաղի կռինչը։ Վերևից ճարճատյուն լսվեց։ Չդիմանալով օրհասական ցավին, ագռավը ճակնկերը խրեց ծառի կեղևի մեջ, իսկ կախարդական պղնձյա գնդակը վայր ընկավ։ Գնդակը զարնվեց գետնին և փշրվեց։
― Ագռավը արդարացի էր,― մտածեցին հնդիկները,― մեր նվերը գողացավ և հիմա էլ բոլորովին փշրեց։
― Այդպես չէ,― լսվեց ամենաիմաստուն տոտեմներից մեկի ձայնը,― հենց այդ փշրանքներն են հարկավոր, որ նետերի համար սուր ծայրեր և թիակների կոթեր պատրաստեք։
Երբ հնդիկները զբաղված էին պղնձի կտորտանքը հավաքելով, աղջիկը շրջվեց դեպի երջանիկ նետաձիգը։
― Ի՞նչ նվեր ես բերել ինձ համար, սիրելիս։
― Շատ փոքր նվեր,― պատասխանեց երիտասարդը,― ես մի խոշոր կետ որսացի, երևի աշխարհի ամենախոշոր կետը, բայց դա Կետի ծովածոցում նվիրեցի հնդիկներին, որոնք մեռնում էին քաղցից։ Ահա, այս եմ բերել քեզ նվեր, սա կոչվում է ամպեր<ref>Բույս, որ օգտագործվում է անուշահոտություներ պատրաստելու համար</ref>։― Նա աղջկան հանձնեց մի փայտե սրվակ, լցված օծանելիքով, որ արբեցնող բուրմունք էր արձակում։
Ծաղկի Լիճը օծանելիքը քսեց ձեռքերին, դեմքին, հետո իր նշանածին առաջնորդեց դպի տոտեմների անտառը։ Երջանիկ զույգին ուղեկցում էին բազմաթիվ հնդիկներ՝ իրենց առաջնորդի հետ։ Վերջինս աչք չէր կտրում երիտասարդ զույգից և մոտ կանգնածները լսում էին նրա շշնջոցը․
― Դու շատ խելացի և ճիշտ ընտրություն ես արել աղջիկս, Թռչող Ալիքը մինչև կյանքիդ վերջը կլինի հավատարիմ և լավ ամուսին։
==Հնդիկները և մահը==
Շատ դարեր առաջ ոչ հնդիկները և ոչ էլ կենդանիները չգիտեին թե ինչ բան է մահը, նրանք ապրում էին հավիտյան և բոլորի համար էլ տեղը բավական էր։ Միայն կոյոտը՝ այդ անհաշտը միշտ դժգոհ շրջում էր ու փնթփնթում։
― Իսկ ինչո՞ւ այսպես նեղվենք, եթե ծերերը մեռնեն, մենք ավելի լավ կապրենք։
Նա վազեց պրերիայով և սկսեց ուժեղ գոռգոռալ, որ իր ձայնը լսելի լինի թե անտառում, թե տափաստանում։ Բայց ոչ ոք ուշք չդարձրեց նրա խոսքին։ Բոլորին էլ հայտնի էր, որ կոյոտը սրիկա է և միշտ աշխատում է փորձանքի մեջ գցել։
Բայց, ինչպես երևում էր, այս անգամ նա հեշտությամբ չի հրաժարվելու այն մտքից, որ հաստատապես մտել էր նրա ծուռ ու տհաս գլուխը։ Եվ երբ այդ տարի ձյունը առանձնապես երկար մնաց ու սովը սպառնաց, նա նոր թափով սկսեց գոռալ․
― Տեսնում եք, մենք շատ ենք, այդ պատճառով էլ սոված ենք մնում։ Եթե ծերերը մեռնեն, շատ ուտելիք կունենանք։
Վերջապես Մեծ Շամանը լսեց կոյոտի առաջարկությունը։ Խելացի ծերունին շատ զայրացավ և ուզեց պատժել չարամիտին։ Բայց հետո փոշամենց, որոշեց ժողով հրավիրել և ապացուցել, թե ինչքան զզվելի է նրա առաջարկությունը։ Գուցե կոյոտը խելքի գար։
Հնդիկները և կենդանիները հավաքվեցին Սրբազան ժայռի ստորոտում, Մեծ Շամանի մոտ, որ նստել էր բլրի վրա, ծառի կոճղին։ Նրա գլխածածկը հասավ երկնքին, երբ բարձրացրեց գլուխը և դիմեց նրանց հետևյալ խոսքերով․
― Իմ որդիներ, ես այլևսչեմ կարող լսել մեր եղբայր կոյոտի կաղկանձոցը։ Նա պահանջում է, որ մենք մահ բերենք մեր երկիրը։ Ահա ինչու բոլորիդ այստեղ եմ հավաքել։ Հասկացրեք կոյոտին և դաս տվեք նրան։
Կենդանիները հանգիստ խորհրդակցում էին, իսկ կոյոտը նստել էր առանձին, ճանկերով քերում էր ականջի հետևը, երբեմն֊երբեմն տեղից վեր էր թռչում և շրջում էր ականջները սրած, որպեսզի լսի թե ինչ են ասում։
Մեկ էլ հանկարծ սկսեց ամբողջ ձայնով գոռգոռալ․
― Օ՛, Մեծ Շաման, ես միտք չունեմ վնաս պատճառել որևէ մեկին, միայն թե բավականաչափ սնունդ չկա մեր շրջապատում, որպեսզի բոլորս կարողանանք պահել մեր գոյությունը։― Նրա խորամանկ աչքերը նեղացել, դարձել էին մի փոքրիկ ճեղք,― ես իհարկե չեմ ուզում ասել, որ մահացողները այլևս աշխարհ չվերադառնան։
― Իսկ ի՞նչ է քո առաջարկը,― հարցրեց սկյուռը։
― Ես կարող եմ ասել, բայց ցավը այն է, որ ոչ ոք ինձ չի վստահում։
― Շարունակիր, մենք լսում ենք,― թախանձեցին հնդիկները, նույնիսկ Մեծ Շամանը կռացավ, որ լավ լսի։
― Շատ լավ, կասեմ։ Ես առաջարկում եմ, որ մենք մի անցք բացենք երկնքում և բոլոր մեռածներին ժամանակավորապես ուղարկենք այնտեղ։ Հետո, երբ սնունդը առատ լինի, մենք նրանց իսկույն ետ կկանչենք։
― Բայց այդքան բարձր ծառ որտեղի՞ց գտնենք,― մռմռաց արջը։
― Ես այդ բոլորի մասին նախօրոք մտածել եմ,― պատասխանեց կոյոտը ինքնագոհ,― մի նետ կարձակենք դեպի բարձր երկինք, հետո երկրորդ նետը կգնա և կմիանա առաջինին։ Դրան կհաջորդի երրորդը, չորրորդը և այսպես շարունակ, մինչդեռ երկինքն ու երկիրը աստիճաններով միանան իրար։ Այդ ժամանակ ամեն մարդ էլ կարող է բարձրանալ և հեշտությամբ իջնել։
Կոյոտի առաջարկը խելքի մոտ էր երևում։ Իհարկե տեղին է, մտածեց Մեծ Շամանն ինքն իրեն և չկարողացավ առարկել։ Նույնիսկ ամենաանհավատը համաձայն էր։ Կոյոտը գոհունակությամբ ժպտում էր․ ա՛հ, եթե միայն գիտենային․․․
Այդ միջոցին հնդիկները շտապեցին վերցնելու իրենց նետ ու աղեղները։
Ամենալավ նշանառուն պատրաստվեց նետն ուղարկելու։
― Վը՜զզ,― սուրաց առաջին նետը հավաքվածների գլխավերևում և ծակեց ամենացածր ամպը։ Դրան անմիջապես հաջորդեց մյուսը, որը խոցեց առաջին փետրազարդ նետը և ճեղքեց անցավ։
Կենդանիները հիացած նայում էին, երբ հնդիկները ցուցադրում էին իրենց հմտությունը նետաձգության մեջ։ Ոչ մի նետ չվրիպեց։ Կոյոտը վազվզում էր նշանառուների ոտքերի արանքով, նրանց ճանապարհ կամ էլ խորհուրդներ էր տալիս, կարծես թե այդ ինքն է, որ նարնց այդպես ճիշտ նշան բռնել էր սովորեցրել։
Այժմ նետերի երկար շարքը հասնում էր այնտեղ, ուր Սրբազան ժայռն էր։ Մեծ Շամանը բարձրացավ կոճղից և քաշեց նետերից մեկը՝ ամրությունը փորձելու համար։ Նրանք հաստատուն էին, այնքան ամուր, որ կարող էին դիմանալ արջի ծանրությանը։
Մութը վրա հասավ, Մեծ Շամանը նշան արեց ամբոխին, որ ցրվեն իրենց տները։
― Գնացեք քնելու։ Այս օրվանից սկսած մահն այստեղ է լինելու, մեզ հետ, դուք ինքներդ եք այդպես ցանկացել, իսկ այժմ ես դուռ կբանամ Սրբազան ժայռից, որ մահը ներս գա և նրան, ում որ կընտրի, կարող է երկինք բարձրանալ և այնտեղ մնալ․․․
Գյուղի վրա իջավ մութ գիշերը, առաջին գիշերը, որ մահը շրջելու էր հնդկական երկրում, առաջին գիշերը, որի ընթացքում ծեր վարազը մեռավ իր քարայրում, մենակ որսորդն՝ իր խցիկում և արծիվն իր բնում՝ բարձր ժայռի գլխին։
Անցավ ժամանակ։ Շուտով ամենուրեք ողջ ու կոծ լսվեց հանգուցյալների համար, շատերը գնացին Մեծ Շամանի մոտ օգնություն խնդրելու, բայց նույնիսկ նա անկարող գտնվեց այդ հարցում։
― Մենք պետք է սպասենք այնքան, մինչև աստղերը մի քիչ ցածրանան, հիմա նրանք շատ բարձր են, մեր ձայնը չի հասնի նրանց։
Ամեն գիշեր մարդիկ և կենդանիները իրենց աչքերը հառում էին երկինք, սպասելով մահացածների վերադարձին։
Միայն կոյոտը չէր երևում։
Նա քաշվել էր իր որջը և ովքեր անցնում էին մոտով ներսից տարօրինակ կրճտոց էին լսում։ Նրանք մտածում էին, թե ինչով է զբաղված այդ քավթառ խաբեբան, բայց համոզված էին, որ վախենում է դուրս գալ, քանի որ իր քմահաճույքի պատճառով այնքան մեծ ցավ պատճառեց մարդկանց։
Այնինչ նրա չոր ուղեղում նոր ու նոր հրեշավոր մտքեր էին ծնվում։ Կոյոտը սրածայր քարեր էր հավաքել իր որջում և օրեր շարունակ զբաղված էր ատամները սրելով, որպեսզի ավելի սուր լինեն, քան հնդիկների թոմահավկները։ Տարօրինակ ձայների պատճառը հենց այդ էր։
Երբ վերջապես լեզուն կտրեց սեփական ատամներով, համոզվեց, որ պատրաստ է գործի անցնելու։
Մինչև այգաբացը մեկ ժամ էր մնում։ Տիրում էր բացարձակ լռություն։ Կոյոտը գաղտագողի գանց դեպի Սրբազան ժայռը, զգուշությամբ փոխելով թաթերը, որպեսզի աղմկոտ խոտերի խշխշոցը չմատնի իրեն։ Նա կանգ առավ ժայռի ստորոտին և ականջ դրեց։ Անկենդան լռություն էր ամենուրեք, լսվում էր միայն քամու սուրոցը ժայռի ճեղքերում։ Նրան ոչինչ չէր խանգարում իրագործելու իր հերշավոր մտադրությունը։ Կոյոտը կանգնեց ետևի թաթերին, ատամներով կառչեց վերջին նետից և սկսեց կրծոտել այն։ Նուրբ փայտը շուտով տեղի տվեց, բայց մյուս նետրը դեռ հաստատորեն մնում էր երկնքին ամրացված։ Այդ բանը սաստիկ զայրացնում էր։ Կատաղած սկսեց ցնցել նետերի ամբողջ շարքը, ցանկանալով պոկել տեղից։
Նրան հաջողվեց։ Արձագանք տվող շրմփոցով նետերը ցած թափվեցին։ Մի քանիսը խրվեցին նրա ետևը և կոյոտը ցավից ոռնաց։
― Վո՜ւ, ուո՜ւու․․․
Ճզմված ու ջաղջախված, նա սողաց դեպի իր որջը։ Մեծ իրարանցում սկսվեց։ Աղմուկը արթնացրեց արջին։ Նա իսկույն հայտնաբերեց կատարվածը և արթնացրեց բոլորին, ինչպես և Մեծ Շամանին։
Այլևս ոչինչ հնարավոր չէր անել․ մեռածները երբեք աշխարհ չէին վերադառնա։
Մեծ Շամանը խիստ զայրացավ և առանց տատանվելու ասաց ոճրագործին․
― Դու պետք է ընդմիշտ հեռանաս մեզնից։ Մենք շատ համբերատար եղանք քո նկատմամբ, հուսալով, որ կուղղվես, բայց իզուր։ Գնա պրերիա, ապրիր մենակ և այլևս չարիք մի գործիր։
Կոյոտը լսեց վճիռը, և տեսնելով, որ ուրիշ ելք չկա, խոնարհաբար պոչը խոթեց ոտների արանքը և հեռացավ։
Նա թափառեց ամբողջ օրը և գուցե ավելի, վերջապես հայտնվեց մի վայրում, ուր ոչ մի կենդանի շունչ չկար։
Այդ օրվանից մինչև հիմա նա ողբում է և թախանձում, որ իրեն թույլ տան վերադառնալ, թեև նրա աղաչանքը հաճախ է լսվում, բայց ոչ ոք նրան չի խղճում և ետ չի կանչում, ինչպես մահը, որին նա երկիր բերեց, երբեք ետ չի գնում դեպի իր բնակավայրը՝ Սրբազան Ժայռը։
==Հավերժական երգը==
Գիշերը եկավ։ Հնդկական երկիրը այնպես կորավ մթության մեջ, որ մատդ մարդու աչքը խոթեիր չէիր տեսն։ Միայն մենավոր քամին էր շառաչում հեռու ժայռերի մեջ։
Այդ ուշ ժամին ինչ որ մարդիկ խոտածածկ արահետով քայլում էին օձի բնի հետևից։ Նրանք առաջ էին շարժվում զգույշ ու անաղմուկ։ Դաքոդացիները կռվի էին ելել և մի խումբ ռազմիկներ շատպում էին հանկարծակիի բերել թշնամուն, քանի դեռ մութ էր։
Քաջերը մեկ քայլում էին, մեկ վազում, իսկ առջևից ու հետևից հսկում էին դիտորդները, որ թշնամին հակարածակի չհարձակվի։
Օձի թույնը թողեց հարթավայրը և նրանց դեպի փոքրիկ անտառը առաջնորդեց։
― Եկեք հանգստանանք,― ասաց առաջնորդը, առաջին անգամ բարձրաձայն խոսելով,― այստեղ ամայի է, կարող ենք կրակ վառել։
Մարտիկներն իսկույն չոր խոտ հավաքեցին և շատ չանցած կրակն արդեն բոցկլտում էր։ Հարմար տեղավորվելով կրակի շուրջը, ոմանք սկսեցին իրենց պատռված մոքասինները վերանորոգել, մյուսները նետերն ու կացիններն էին ստուգում, մի քանիսն էլ ուտելիք էին պատրաստում։
Ավելի տարիքավոր ռազմիկները պատմում էին հինավուրց ճակատամարտերի, հերոսների տարօրինակ տխրագործությունների մասին։ Պատմում էին, թե ինչպես ամենազոր թալիսմանը փրկել է բազմաթիվ մարդկանց կյանքեր, ինչպես կախարդական պարկը թշնամու արձակած նետը ետ է դարձել արձակողի սիրտը, ինչպես գեղեցիկ աղջիկներ են եկել Ստվերների աշխարհից և խիզախներին առաջնորդել այնպիսի տեղեր, որտեղից նրանք այլևս չեն վերադարձել։
Կրակը ականջ էր դնում պատմությունները և լուռ իր ծուխն էր արձակում դեպի կանաչ ճյուղերը, բայց երբ սպիտակահեր հնդիկը վեր կացավ, որպեսզի հանդիսավոր աղոթքը անի, կրակը հանկարծ սկսեց մռնչալ ու ճարճատել, կայծերը դուրս թռան և հետո տարօրինակ մի բան եղավ։
Մոտակա ծառերից երգի ձայն լսվեց։
Երգը ավելի ու ավելի ծավալվեց և անտառը լցվեց մեղեդու տխուր հնչյուններով, որը երբեմն նվազում էր, միանում քամու սվոցին։
― Հանգցրեք կրակը,― կամացուկ հրամայեց առաջնորդը և մթնում առաջ քայլեց՝ աղեղը պատրաստ պահած։
Կարծեք ինչ որ գաղտնի հրամանի հնազանդվելով, լուսինը դուրս լողաց ամպերի միջից և իր աղոտ լույսը սփռեց ծառերի բներին։ Ռազմիկները քայլում էին զգուշությամբ ոտքը դնելով փափուկ, թաց խոտին և ուշադիր զննում էին ծռված ճյուղերի ստվերները, որ քամուց ճոճվում էին։ Երգը շարունակում էր։ Այժմ պարզ էր, երգը գալիս էր վիթխարի ծփիից, որ գտնվում էր անտառի մյուս ծայրին։
Ռազմիկները շրջան կազմեցին և կամաց շրջանակը նեղացնելով առաջ շարժվեցին։ Խորհրդավոր երգի ձայնը ուժեղացավ և հետո այնպես անսպասելի դադարեց, ինչպես անսպասելի սկսվել էր։ Ռազմիկները քայլերն ուղղեցին դեպի ծեր ծառը․ և նստեցին խճճված արմատների վրա, հանգստանալու։ Հանկարծ նրանց աչքին զարնեց սպիտակին տվող ոսկորների մի փոքրիկ կույտ, որ պատկանում էր անծանոթ մի ռազմիկի, նավակի մյուս կողմում ընկած էր ջարդված աղեղ, իսկ քիչ հեռու զանազան նետեր էին ցրված։
― ԱՅս ամենը, որ տեսանք և լսեցինք, ապացուցում է, թե այստեղ եղել է այն ռազմիկի վերջին հանգստարանը, որը իր կյանքը զոհել է ուրիշների համար,― երկարատև լռությունը խզեց առաջնորդը։― Նա եղել է այնպիսին, որ նույնիսկ մահը չի կարողացել լռեցնել նրա ձայնը,― շարունակեց առաջնորդը։― Նրա երգը ապրում և հասնում է մարդկանց, կոչ է անում վրեժխնդիր լինել։ Այժմ մենք էլ պիտի կատարենք ամենասրբազան պատգամը, որ պահանջում է մեզնից՝ զոհվել ուրիշների համար։ Պետք է հիշենք այս երգը, մինչև որ մենք էլ ճանապարհվենք դեպի Ստվերների աշխարհը։ Հետո մեր այդ երգն էլ կդառնա անմահ և հավերժական։
==Մեծ ոգու և աստծո եմամարտը==
― Ուշ է, հոգնած ես,― ասաց ծխամորճը փոքրիկ դադարից հետո,― դու արդեն անկողնում պետք էլինեիր։
― Օհ, ո՛չ, դեռ ո՛չ,― աղերսում էր տղան,― մի բան էլ կա, որ հարցնել եմ ուզում։
― Շատ լավ, առաջ արի և հարցրու, բայց շտապի՛ր, ծխախոտը վերջանում է։ Ձայնս սկսել է նվազել։
― Ասացեք խնդրեմ, ո՞վ է Մեծ Ոգին և որտե՞ղ է ապրում։
― Մեծ Ոգին հնդկական ոգիներից ամեազորեղն է, նա բնակվում է Բարձր Վիգվամում, որ երկնքում է։ Թեպետ ճիշտն ասած, նա կարող է լինել ամեն տեղ։
― Իսկ նրան երբևէ որևէ մեկը հաղթե՞լ է։
― Երբեք։ Ճիշտ է, մի անգամ, շատ տարիներ առաջ սպիտակամորթները փորձեցին ուղարկել իրենց Աստծուն, որպեսզի Մեծ Ոգուն քշի հնդկական հողից, բայց Մանիտուն այդ մենամարտում հաղթող դուրս եկավ։
― Խնդրում եմ դա էլ պատմեք,― պահանջում էր տղան։
― Շատ լավ։ Կպատմեմ ինչպես լսել եմ հուրոններից, բայց միայն այդքանը այսօրվա համար։ Այժմ լսիր․․․
Մեծ Ոգին նստած էր Սրբազան Ժայռի գլխին, երբ հանկարծ նրա կողքին հայտնվեց Աստվածը։
― Ողջույն,― բարևեց նրան Մեծ Ոգին անկեղծորեն, բայց նորեկը չբարեհաճեց պատասխանել։ Նա միայն մռայլ իր շուրջն էր նայում։
― Ինչո՞ւ նձ հետ չես խոսում,― հարցրեց Մեծ Ոգին։
― Ես ավելի զորեղ եմ, քան դու և քեզ կարող եմ վռնդել այստեղից,― այսպես եղավ պատասխանը։
― Օ, փորձիր միայն։
Աստվածը ոչինչ չասաց, նա կռացավ, մի սև գիրք վերցրեց և սկսեց ինչ որ բան շշնջալ, որ անհասկանալի էր Մեծ Ոգուն։ Նա երկար շշնջում էր։ Վերջապես Մանիտուն առաջարկեց․
― Այս ձևով մենք չենք կարող փորձել մեր ուժերը։ Դու տեսնում ես այս ժայռը, որի վրա ես եմ նստած։
Աստվածը մտազբաղ գլխով արեց։
― Ով առաջինը կկարողանա տեղափոխել այս ժայռը, նա կմնա հնդկական երկրում,― ասաց Մեծ Ոգին,― գնա, փորձիր։
Աստվածը մեկ անգամ էլ բացեց իր սև գիրքը և սկսեց կարդալ ու կարդալ։ Թեև արդեն վերջին էջն էլ շրջեց, բայց ժայռը տեղից բոլորովին չէր շարժվում։
― Չեմ կարող,― գոչեց վշտացած Աստվածը։
Մեծ Ոգին ելավ։ Հագուստի կաշե թևքերը վեր քաշելով թափով հերց ժայռը, որը եղջուրի մի ոստույնից էլ ավելի շարժվեց տեղից։
― Տեսնո՞ւմ եք,― հարցրեց Ոգին իր թշնամուն։ Բայց Աստվածը հեռացել էր։ Նա վազում էր ու վազում՝ փոշի բարձրացնելով, և այլևս չերևաց հնդկական հողում։
=Երկրորդ երեկո=
==Պատմություններ անտառի ու կենդանիների մասին==
Ես քեզ էի սպասում,― փնչացրեց ծխամորճը, երբ հաջորդ երեկոյան տղան նստեց բոցավառվող կրակի մոտ։ Դրսում անձրևը պատուհաններն ու տանիքն էր թակում, բայց ներսում տաք էր ու հաճելի։
― Հնդիկները միշտ ապրել են բացօթյա և հասկացել են բնության գաղտնիքները,― սկսեց ծխամորճը։― Անտառի առվակը այսպես է ասում։
― Ես երգում եմ, երբ դուք իմ ջուրն եք խմում և թեթև ամպերը կամ աստղերը ինձ են նայում վերևից։
― Ես ձեր եղբայրն եմ, ձեզ պաշտպանում եմ գազաններից ու ցրտից,― հնդիկ որսորներին ասում է կրակը ճարճատուն ձայնով։
― Ես ձեր քույրն եմ, դուք կարող ե քինձ կարդալ այնպես, ինչպես ամենաճշմարիտ գիրքը,― շշնջում է խոտը։
― Իսկ կարմրամորթները հասկացե՞լ են այդ բոլորը,― հարցրեց տղան կասկածանքով։
― Իհարկե, դեռ ավելին, նրանք գիտեն նաև կենդանիների սովորությունները և բույսերի բուժիչ հատկությունները։
Մի խոսքով, նրանք լավ ճանաչել են անտառը և այս գիշեր ես պետք է պատմեմ մի քանի պատմություններ, որ լսել եմ նրանցից, կենդանիների և բնության մասին։
Դե, հիմա ուշադիր ականջ արա․․․
==Ինչպես հնդիկներին հաջողվեց ձիեր ունենալ==
Ես քեզ էի սպասում,― փնչացրեց ծխամորճը, երբ հաջորդ երեկոյան տղան նստեց բոցավառվող կրակի մոտ։ Դրսում անձրևը պատուհաններն ու տանիքն էր թակում, բայց ներսում տաք էր ու հաճելի։
― Հնդիկները միշտ ապրել են բացօթյա և հասկացել են բնության գաղտնիքները,― սկսեց ծխամորճը։― Անտառի առվակը այսպես է ասում։
― Ես երգում եմ, երբ դուք իմ ջուրն եք խմում և թեթև ամպերը կամ աստղերը ինձ են նայում վերևից։
― Ես ձեր եղբայրն եմ, ձեզ պաշտպանում եմ գազաններից ու ցրտից,― հնդիկ որսորներին ասում է կրակը ճարճատուն ձայնով։
― Ես ձեր քույրն եմ, դուք կարող ե քինձ կարդալ այնպես, ինչպես ամենաճշմարիտ գիրքը,― շշնջում է խոտը։
― Իսկ կարմրամորթները հասկացե՞լ են այդ բոլորը,― հարցրեց տղան կասկածանքով։
― Իհարկե, դեռ ավելին, նրանք գիտեն նաև կենդանիների սովորությունները և բույսերի բուժիչ հատկությունները։
Մի խոսքով, նրանք լավ ճանաչել են անտառը և այս գիշեր ես պետք է պատմեմ մի քանի պատմություններ, որ լսել եմ նրանցից, կենդանիների և բնության մասին։
Դե, հիմա ուշադիր ականջ արա․․․
==Ինչպես հնդիկներին հաջողվեց ձիեր ունենալ==
Մեծ ջրերի ափին գտնվող հնդկական գյուղերից մեկում ապրում էր մի որբ տղա։ Նա ապրում էր մի կիսաքանդ հողե խրճիթում և քանի որ շատ փոքր էր, չէր կարող որսորդությամբ զբաղվել, ողորմածություն էր խնդրում բարի մարդկանցից։ Բայց շատ անգամ մարդիկ կոպտում էին նրան և ասում․
― Ինչո՞ւ պետք է քեզ կերակրենք։ Ոչ մի բանի օգտակար չես, նույնիսկ շան լակոտները կարող են քեզնից շատ բեռներ կրել։
Այն ժամանակ, ինչպես հայտնի է, հնդիկները ձիեր չունեին։ Գուցե Տիրավան՝ Մեծ Ոգին, մոռացել էր այդ կենդանին պարգևել նրանց, այդ պատճառով բեռներ տեղափոխելու համար շներ էին օգտագործում կամ էլ իրենք էին կրում։
Միայն առաջնորդը չէր զլանում տղային ուտելիք տալու, նույնիսկ մոքասիններ էր նվիրել։
― Տիրավան գիտե, թե ինչու համար է այդ տղան ապրում։ Գուցե նա մեծանա և շատ հայտնի հերոս դառնա,― ասում էր առաջնորդն իր մարդկանց, բայց շատերը չէին հավատում։ Ինչ հերոս կարող էր դուրս գալ այդ տկար խղճուկից։
Գարնանը, երբ լսվում էին բիզոնների սմբակների աղմուկը և հորիզոնում հայտնվում էին առաջին սև ոգիները, հնդիկները թողնում էին իրենց վիգվամները և հետևում էին նախրին, որպեսզի ձմեռվա համար իերնց բիզոնի մսով և կաշվով ապահովեն։ Տղան բոլորից շատ այդ օրից էր վախենում, որովհետև մարդիկ հեռանում էին գյուղից, ինքը մենակ էր մնում և մեծ դժվարուըթյամբ էր ուտելիք ճարում։ Անցած տարի նրան մենակ էին թողել և երբ վերադարձել էին, տղային գտել էին այնքան թուլացած ու հյուծված, որ զարմացել էին, թե նա ինչպես է կենդանի մնացել։
Ծաղիկների ամսին, մի առավոտ, պահակները գետի մոտ նկատեցին ծանոթ ոգիներին։
― Բիզոններ, բիզոններ,― լսվեց աղաղակը,― բիզոնները գալիս են։― Եվ արևի առաջին ճառագայթները դեռ չէին պատռել վաղորդյան մշուշը, որ գյուղը լրիվ դատարկվեց։
Տղան հուսահատ նստել էր հողե խրճիթի առաջ և նայում էր, թե ինչպես փոշին հանդարտ նստում է հետքերին։ Վերջին մարդիկ և շները արդեն չքացել էին տեսադաշտից, միայն նրանց ձայներն էին, մեկ էլ շների հաչոցն էր լսվում։
Տղան բոլորովին մենակ էր մնացել՝ փայլուն արցունքները գլորվում էին դեմքից և ընկնում մոքասինների վրա։ որքան կուզենար, ինքն էլ նրանց հետ լիներ։
Հանկարծ նրան թվաց, թե ինչ որ մեղմ, թախանձագին ձայն է լսում, որն ասում է․
― Վերցրու խաղա։ Ցույց տուր, թե ինչ կարող են անել քո թույլ մատները։
Ո՞վ խոսեց իր հետ, ինչո՞վ պիտի խաղա։ Նրա աչքերը կանգ առան փոշու մի փոքրիկ հատիկի վրա, որ իր արտասուքների պատճառով կպչուն ցեխ էր դարձել։
― Ես շուն կպատրաստեմ և ինձ մենակ չեմ զգա,― ասաց տղան ինքն իրեն և սկսեց տրորել փափուկ ցեխը։ Բայց սա ի՞նչ է․ կարճ ոտքերի փոխարեն, որ ունենում են շները, ստացվեցին երկար ոտքեր՝ սմբակներով։ Գլուխը շատ մեծ էր ու երկար, սուր, աչքի զարնող ականջներով, բաշի նման մի բան վզին և ետևի մասում պոչ, որ բոլորովին շատ պոչինման չէր։ Սա ի՞նչ բան է։ Երբեք այսպիսի կենդանի չէր տեսել։
― Լավ է նորից շինեմ։ Այս անգամ ավելի ուշադիր կլինեմ,― մտածեց տղան։ Բայց ինչքան էլ ուշադիր էր լինում, կարծեք թե մի ուրիշն էր ղեկավարում ձեռքերը, որովհետև այս անգամ էլ այնպիսի մի կենդանի ստացվեց, ինչպես առաջինն էր։
Նա շփոթված նայում էր երկու արձանիկներին։ Դրանք կանգնած էին գետնին, իր դիմաց, և այնպես էին նայում, ասես ամեն րոպե պատրաստ էին ցատկելու օդի մեջ։ Հանկարծ տղան շատ հոգնած զգաց իրեն։ Ձգվեց չոր գետնին, իսկույն քուն մտավ և այսպիսի մի երազ տեսավ․
Անսահման հեռվում ինքը՝ Մեծ Տիրավան, դուրս եկավ իր վիգվամից։ Այժմ արդեն պարզ երևում էր նրա կերպարանքը և լսվում իմաստուն խոսքերը․
― Այդ ես էի, որ ստիպեցի խաղալ։ Իմ հրամանով քո մատները ձևավորեցին ձիեր, որոնք կարող են կրել քո բեռները։ Բայց նրանք դեռ շատ փոքր են։ Դու պետք է չորս օր, չորս գիշեր նրանց արածելու տանես և ջուր տաս Մեծ Գետի ափին, որպեսզի նրանք մեծանան և ծառայեն քեզ։
Տիրավան վերջացրեց իր խոսքը և այնպես անհետացավ, ինչպես ալիքը ջրի երեսից։
Տղան արթնացավ։ Երկու արձանիկները դրեց թևի տակ և դեպի Մեծ Գետը շտապեց։ Նա լավ գիտեր, թե որտեղ է ավելի հյութալի և բուրավետ խոտ աճում։ Արձանիկները զգուշությամբ դրեց գետնին․ մի ակնթարթում ձիերը կենդանացան և նույնիսկ խրխնջացին։ Տղան չէր կարողանում նրանցից աչքը կտրել։ Դա հրաշք էր։ Տղան նկատում էր, որ քանի գնում, ձիերը ավելի են մեծանում և ուժեղանում։
Նա թողեց, որ ինչքան սիրտներն ուզի խոտ ուտեն և ջուր խմեն, հետո երեկոյան նորից դեպի գյուղ տարավ։ Այդ կարճ ժամանակում նարնք այնքան էին մեծացել, որ հազիվ էին մտնում փոքրիկ խրճիթի դռնից։ Հաջորդ գիշերը տղան ստիպված եղավ նրանց տեղավորել առաջնորդի ընդարձակ բնակարանում։
Նա անսահման ուրախանում էր, երբ տեսնում էր, որ ձիերը մեծանում են և ուժեղանում։ Երրորդ օրը, առավոտյան, տղան շրջում էր գյուղում, ձիու մեջքին նստած։ Հանկարծ մեծ պահանջ զգաց գնալ իր ընկերներին և հարևաններին գտնել։ Բայց նա մոռացել էր հզոր Տիրավայի խորհուրդը։ Կտրելով Մեծ Գետը նա իր ձիերին քշեց բիզոնի հոտի հետքերով։ Տղան շատ անփորձ էր, երբեք ձի չէր տեսել։ Նրան թվում էր, թե չորրորդ օրը այլևս չեն արածելու։
Մեծ Տիրավան միշտ հետևում էր նրան։ Նրա դեմքը մռայլ էր, որովհետև ուզում էր հնդիկներին մեծ ձիեր տալ, ինչպիսիք ունեին սպիտակամորթները, բայց հետո մտածեց, որ փոքրիկ կենդանիները ավելի ճարպիկ են և որսի համար ավելի հարմար, որ հնդիկների ձիերը կոչվում են պոնի, որ նշանակում է փոքրիկ ձի։
Շատ չանցած տղան ծուխ նկատեց, այդ որսորդների բնակատեղից էր։
Առաջնորդը և մի քանի որսորդներ դուրս եկան նրան դիամվորելու։ Նրանք աչքները ձիերից չէին կտրում։ Իսկ տղան այլևս առաջվա թշվառ, տկար երեխան չէր, այլ մի հուժկու երիտասարդ, որ հեշտությամբ կարող էր առաջնորդ դառնալ։
Այդպես էլ եղավ։ Որսի ընթացքում նա բոլորին գերազանցում էր իր ճարպկությամբ, ինչպես և նետաձգությամբ ու ձիավարժությամբ։ Երբ ծեր առաջնորդը հրաժեշտ տվեց աշխարհին և գնաց միանալու իր նախահայրերին, տղային ընտրեցին նրա փոխարեն և նա շատ տարիներ խելացի կերպով ղեկավարեց կարմրամորթներին։
==Բուն և դեղին մուկը==
Կեսօրվա շոգին բուն նիրհում էր իր փչակում։ Նա այրվում էր հետաքրքրությունից, թե ինչ է կատարվում դրսում այն ժամին, երբ բոլորին թվում է, թե ինքը քնած է։ Նա քնել չէր կարողանում։
Նա չափազանց սնապարծ էր և շատ էր ցանկանում, որ բոլորը վախենան իրենից։ Բայց դժբախտաբար ցերեկը, երբ կենդանիների մեծ մասը դրսում էր, բուն քնած էր իր փչակում, իսկ գիշերը ինչքան էլ աշխատում էր սուր կռնչոցներ տարածել, միևնույն է, ամեն ինչ խաղաղ էր, ոչ ոք չէր շարժվում։
― Իհարկե, բոլորը թաքնվում են ինձնից, վախենում են,― ասում էր նա հեգնանքով։― Ուո՜ւու, հուո՜ւու,― և որքան կարող էր բարձր էր վայում։
Բայց այդքանով նա չբավարարվեց։
― Ավելի լավ է ինքս գնամ և որևէ մեկին հարցնեմ, թե ի՞նչ կարծիք կա իմ մասին,― ամառվա մի գեղեցիկ օր քրթմնջաց բուն ինքն իրեն։
― Հեռու գնալու կարիք էլ չկա, հենց այստեղ, այս քարի տակ բազմաթիվ մկներ են ապրում, կգնամ և կհարցնեմ նրանց։
Բուն երկար ժամանակ փչակում այս ու այն կողմ էր ցատկոտում, ճիշտ եթե ասենք չէր համարձակվում ցերեկով դուրս գալ։
― Բո՛ւ, բո՛ւ,― ճչացին մկները և վայրկենապես ցրվեցին բները։ Այդ նրան շատ դուր եկավ։
Նա նստեց մկան ամենամոտ բնի կողքին և ներս նայեց։
― Ողջույններս, մկնիկ, մի վախենա ինձնից։ Դու այստե՞ղ ես։
― Այո, այստեղ եմ,― պատասխանեց փոքրիկ դեղին մուկը։ Թեև նա հասկանում էր, որ բուն իրեն չէր կարող վնասել, քանի որ ինքը ներսում էր, բայց և այնպես շատ անհանգիստ էր։
― Ես ուզում էի հարց տալ,― բուն աշխատում էր դուր գալ մկանը։― Մկները ի՞նչ կարծիք ունեն իմ մասին։
― Ահա թե ինչ,― ասաց մուկն ինքն իրեն,― ահա թե ինչու է պառավ ջադուն օրը ցերեկով դարանակալել իմ բնի մոտ։ Բայց բարձրաձայն նա ասաց․
― Այստեղ բոլորը ձեզ կոչում են գիշերային առաջնորդ։
Այս խոսքերը սնափառ բուի ականջին հնեցին ինչպես երաժշտություն։
― Նորից ասա այդ բառերը և ավելի դանդաղ,― հրամայեց բուն։
― Գիշերային ա֊ռաջ֊նորդ,― կրկնեց մուկը վախից դողալով։― Ինչպես է երևակայում իրեն,― փնթփնթաց մուկն ինքն իրեն,― այս գարշելի հրեշը։
Բուն զմայլված էր։
― Իսկ այժմ շշնջա ականջիս,― ասաց բուն և գլուխը մոտեցրեց մկան բնին։
― Դու քավթու, ողորմելի ջադու ես, ահա թե ինչ ես,― ասաց նա և անհետացավ բնի խորքում։
Բուն սկզբում միայն աչքերն էր թարթում՝ անկարող լսածը հասկանալու, բայց հանկարծ կատաղությունը բռնեց։
― Սպասիր, կբռնեմ քեզ,― սպառնաց մկանը,― ես քեզ ցույց կտամ։ Տեղիցս չեմ շարժվելու, մինչև որ դուրս գաս,― ավելացրեց բուն ոխակալությամբ կտցահարելով անցքը։
Մուկն իհարկե երկար չսպասեց, անցքից սողոսկեց իր ընկերների մոտ և պատմեց ամեն ինչ։
Իսկ բուն սպսում էր մկան բնի մոտ, փոխնիփոխ բարձրացնելով մերթ մեկ, մերթ մյուս ոտքը։ Նա այնտեղ անցկացրեց մեկ գիշեր և ցերեկ, հետո երկրորդ օրը, և երրորդը, ես ճիշտ չեմ կարող ասել, թե էլի որքան, մինչև վերջապես հյուծվեց սովից ու ծարավից։ Ահա ձեզ մի զոհ սեփական հիմարության և սնափառության պատճառով։
<references />