{{Վերնագիր
|վերնագիր = Բանաստեղծություններ - Սոհրաբ Սեփեհրի
|հեղինակ =[[Սոհրաբ Սեփեհրի]]
|թարգմանիչ = Պարսկերենից թարգմանեց Էդուարդ Հախվերդյանը
}}
[[Կատեգորիա:Պոեզիա]]
[[Category: Իրանական պոեզիա]]
[[Կատեգորիա:Իրանական գրականություն]]
== ՄԵՆՈՒԹՅԱՆ ՆՈՒՐԲ ՃԵՆԱՊԱԿԻՆ ՍՈՀՐԱԲ ՍԵՓԵՀՐԻ ==
Պարսկական «ժամանակակից պոեզիայի» թերեւս ամենաինքնատիպ բանաստեղծներից է Սոհրաբ Սեփեհրին։ Վերջին հիսուն տարիների ընթացքում Իրանի գրականության ու արվեստի ամենաճանաչված դեմքերից մեկը, որի պոեզիան ու գեղանկարչությունը, հատկապես հեղինակի մահից հետո, դուրս եկան համաշխարհային արվեստի ասպարեզ։
Լինելով նաեւ տաղանդավոր գեղանկարիչ Ս. Ս․ Սեփեհրին փնտրում էր բնապաշտական ու սուֆիստական շքեղ երեւույթների ու վիճակների անզուգական տոնահանդեսը, որն իր լավագույն դրսեւորումն է գտել «Կանաչ ծավալ», «Մենք ոչինչ, մենք հայացք» ժողովածուներում եւ «Ջրի ոտնաձայնը», «ճամփորդը» պոեմներում։ Ս. Ս․ Սեփեհրին ծնվել է 1928թ. 1928թ․ Իրանի Քաշան քաղաքում։
Ս. Ս․ Սեփեհրիի կենդանության օորք թե՞ պարսկերեն եւ թե այլ լեզուներով հիսունից ավելի հոդվածներ գրվեցին պոեզիայի բնագավառում նրա անուրանալի ձեռքբերումների մասին։ «Ջրի ոտնաձայնը» գրքով կարելի է ասել, որ սկսվում է հեղինակի երկրորդ ստեղծագործական շրջանը։ Նրա լեզուն եւ մտորումները դառնում են առավել պայծառ եւ ինքնատիպ։ Համարյա հենց այս նույն շրջանում Ֆ. Ֆ․ Ֆարրոխզադը հասավ իր «Սի այլ ծնունդ»ին (Ֆ. Ֆ․ Ֆարրոխզադի 4ևրդ ժողովածուն)։ Այն տարբերությամբ, որ Ֆորուղի նվաճումները ձեռք էին բերվում մեծ թռիչքներով, մեծ տագնապներով ու ջղաձգությամբ, իսկ Սեփեհրին իր գագաթին մոտենում էր բացարձակ մենության, խաղաղության եւ տեսանող ու քննախույզ հայացքով։ 1977թ. 1977թ․ «Ութ գիրք» վերտառությամբ լույս են տեսնում Սեփեհրիի ամբողջական ստեղծագործությունները։
«Ջրի ոտնաձանը» եւ «ճամփորդը» կազմում են «Ութ գրքի» հինգերորդ եւ վեցերորդ գրքերը։
Սեփեհրին սիրում էր ճամփորդել։ Եղել է Բրազիլիայում, Ֆրանսիայում, Հնդկաստանում, Աֆղանստանում, Գերմանիայում, Անգլիայում, իսպանիայում, Հոլանդիայում, Եգիպտոսում եւ այլուր։ Ֆրանսիայում, Բրազիլիայում, ԱՍՆում, Շվեդիայում եւ Իրանի տարբեր քաղաքներում ունեցել է անհատական ցուցահանդեսներ։
Խորապես տիրապետելով անգլերենին, ֆրանսերենին, ինչպես նաեւ որոշ չափով ճապոներենին, նա կարողացավ բնագրով ծանոթանալ համաշխարհային գրականության լավագույն նմուշներին։ Ս. Ս․ Սեփեհրիի թարգմանությամբ պարսկերեն լույս է տեսել նորվեգացի բանաստեղծ Ռիշարդ Բիլինգերի (R. R․ Bilinger), ամերիկացի Վիլյամ Կարլոս Վիլյամզի (W Carlos Williams), Փիեռ Րեւերդիի (P. P․ Revedy), ինչպես նաեւ ճապոնացի եւ չին բանաստեղծների ստեղծագործությունները։
Ս. Ս․ Սեփեհրիի բանաստեղծություններն ու պոեմները կենդանության օրոք եւ հետո բազմիցս թարգմանվել են գերմաներեն, իսպաներեն, անգլերեն, իտալերեն, արաբերեն, ֆրանսերեն, լեհերեն, թուրքերեն...թուրքերեն…
Ս. Ս․ Սեփեհրին կարճ ապրեց։ Ծանր հիվանդությունը նրան գամում է անկողնում. 1980թ. անկողնում․ 1980թ․ 52 տարեկան հասակում Իրանի «Փարս» հիվանդանոցում վախճանվում է պարսկական ժամանակակից պոեզիայի եւ արվեստի պայծառ դեմքերից մեկը...մեկը…
== Ընկեր<ref>Բանաստեղծությունը նվիրված Է պարսկուհի վաղամեռիկ բանաստեղծ ՖորուղՖարրոխզադի Ֆորուղ Ֆարրոխզադի հիշատակին</ref> ==«I should be glad of another death» T.S.Eliot T․S․Eliot <ref>Ես ուրախ կլինեի մեկ այլ մահվան համար (Թ.Ա. Թ․Ա․ Էլիոթ)</ref>
Մեծ Էր,
Ցայգալույսին հարցրեց հեծյալը։
Երկինքը հապաղեց...հապաղեց…
Անցորդը շուրթերից վերցրեց ճյուղը լույսի,
Ու ցույց տվեց
Բարդին արծաթափայլ.արծաթափայլ․
«Չհասած ծառին, այգին փողոց է
Կգնաս մինչ խորքը փողոցի,
Որը հատվում է հասունության ետեւում.ետեւում․
Հետո կթեքվես դեպի ծաղիկը մենության,
Որ ճուտ վերցնի լույսի բնից։
Կհարցնես նրան.նրան․
Որտեղ է տունը ընկերոջ»։
Եվ գիշերներից մի գիշեր
Մի մարդ հարցրեց ինձ.ինձ․
«Մինչեւ ծագումը խաղողի քանի՞ ժամվա ճանապարհ է»)։
Որ շարունակ կանչում է ինձ։
Մեկը դարձյալ ձայնեց. ձայնեց․ Սոհրա՚բ, Ո՞ւր են կոշիկներս։
== Դիտումի սուրահ ==
Դիտումով երդման Եվսկիզբովբանի Եվ մտքից Թռիչքով աղավնու. աղավնու․ Ինչևոր բառ վանդակի մեջ է։
Խոսքերս փոքրիկ սիզամարգի պես լուսավոր էին, Եվ ես ասացի նրանց. նրանց․ «Ինչևոր արեւ ձեր շեմին է, Եթե բացեք դուռը, Կշողա ձեր վարքագծին»։
Եվ ասացի նրանց.նրանց․
«Քարը հարդարանքը չէ լեռնաստանի,
Փքուն խոսքերի ցանկապատի ետեւում Արձագանքը կարմիր վարդի։
Եվ ասացի նրանց.նրանց․
«Ով փայտի հիշողության մեջ տեսնի այգի,
Իմ գլխավերեւի ճյուղից տերեւ պոկեցի,
Ասացի.Ասացի․
և Արանից ավելի լավ պատգամ եք ուզո՞ւմ։
Լսում էր,
Ասում էին մեկևմեկու.մեկևմեկու․
«Ցայգալույսը գիտի, ցայգալույսը»։
Ինչևոր տերեւի ստվերով։
Ներսս ի՞նչ միայնակ է...է…
== Ծանոթագրություններ Եվ ինչ-որ մի պատգամ ճանապարհի =={{references}}
Մի օր
Կգամ ու կբերեմ պատգամ,
Երակների մեջ լույս կներարկեմ
Ու կձայնեմ բարձր․
և Զամբյուղներդ երազով լի, խնձոր եմ բերել,
Խնձորը ալվան արեւի։
Կգամ, մուրացկանին հասմիկ կընծայեմ,
Մի այլ ականջօղ կնվիրեմ բորոտ կնոջը սիրուն,
Կույրին կասեմ․
և Ի՜նչ հրաշք է այգին։
Կդառնամ մանրավաճառ, կշրջեմ փողոցից փողոց
Ու կձայնեմ բարձրագոչ․
և Գիշերացո՜ղ, գիշերացո՜ղ, գիշարեցո՜ղ։
ԻՆչևոր անցորդ կասի․
և Եղբայր, մութ գիշեր է իսկապես, ծիր կաթինն եմ
ցանկանում։
Կամրջի վրա ինչևոր աղջնակ զուրկ է ոտքերից,
Պարանոցից կկախեմ մեծ համաստեղությունը արջի։
Բոլոր անեծքները կհավաքեմ շուրթերից,
Տեղահան կանեմ բոլոր պատերը։
Ելուզակներին կասեմ․
ևՔարավան է եկել ժպիտով բեռնված։
Ամպը կպատռեմ,
Ես կքարկապեմ աչքերը արեւի հետ, սիրտը սիրո,
Ստվերը ջրի, ճյուղը քամու հետ։
Եվ կմիացնեմ երազը մանկան մրմունջի հետ ծղրիդի։
Օդ կբարձրացնեմ օդապարուկները,
Կջրեմ ծաղիկները։
Կգամ, ձիերի, կովերի առաջ կլցնեմ կանաչ խոտը
շոյանքի,
Ծարավ զամբիկին դույլը կմեկնեմ գիշերացողի։
ճանապարհին մի ավանակ զառամյալ, ես
ճանճերը կքշեմ։
Կգամ, ամեն պատի վրա կցանեմ մեխակ,
Ամեն մի պատուհանի տակ մի բանաստեղծություն
կկարդամ։
Ամեն մի ագռավի մի եղեւնի կնվիրեմ։
Օձին կասեմ․
ևԻ՜նչ հմայիչ է գորտը։
Կհաշտեցնեմ,
Կծանոթացնեմ,
ճամփա կընկնեմ,
Լույսով կսնվեմ,
Կսիրեմ։
== Միայնության տեսարանի ==
Եղեւնիները առավել բարձր,
Ագռավները առավել սեւ,
Երկինքը իր չափով կապույտ,
Քարե շրջապարիսպ, շրջադիտում, մենակեցություն,
Մինչեւ ՈՉԻՆՉ ձգվող այգու փողոց,
ճնճղուկով զարդարուն ջրհորդան,
Բացորոշարեւ,
Բավարարված հող։
Որքան աչքն էր կտրում Զգոնությունն էր աշնան։
Ով հիասքանչ գեղեցկություն․
Խոնավ բառերով լեցուն հայացք,
Երազի պես
Թոթովանքով լի կանաչ այգու,
Աչքեր ցանցապատ պատկառանքի նման․
Երկմտող կոպեր
Քնած ճամփորդի մատների պես անհանգիստ
Գետեզերքի ուռենիների արթնության տակ։
Մտերմությունը,
Ինչպես ծածուկ մի բուռ մոխիր
Ցանվում էր ըմբռնման ջերմության վրա։
Միտքը
Դանդաղ էր,
Երազը հեռու էր
Ծառի վրա
Հեքիաթ ասող հավքի նման։
Աշունների ո՞ր տեղերում արդյոք
Ծառոտ մի բերան
Լավ ճամփորդություններից
Կխոսի…
== Եվ տող և ճերմակ ==
Առավոտ է,
Երգում է ճնճղուկը մաքրության, Միասնության պատերի վրա Աշունը վերածվում է թղթերի։
Զվարթարար վարքագիծը արեւի, Արթնացնում է ծավալները գարշանքի, Մի խնձոր նեխում է Ցանցահյուս զամբյուղի պատեհ առիթում։
Ինչևոր զգացում, ինչպես օտարությունը իրերի, Անցնում է կոպի վրայով։
Ծառի ու կանաչ վայրկյանի միջեւ, Կարոտով խոսք է բացում կրկնությունը լազուրի։
Սակայն,
Ով ճերմակ թղթի արժանապատվություն, Մեր տառերի զարկերակը Վարպետություն է խաղում Բացակայությամբ թանաքի։
Ներկայի մտքում կորում է հմայքը ձեւի։
Պետք է փակել գիրքը,
Պետք է վեր կենալ,
Քայլել երկարությամբ ժամանակի։
Նայել ծաղկին,
Լսել անորոշությունը,
Պետք է վազել մինչ խորքը լինելիության,
Պետք է անէանալ հողի բույրի մեջ,
Պետք է հասնել հանդիպման վայրը
Ծառի եւ Աստծո,
Պետք է նստել
Ընդարձակությանը մոտ,
Ինչ որ տեղ ընդունայնության
Ու հայտնագործության միջեւ։
== Ջրերից հետո ==
Մի օր, երբ
Գիտությունը ապրում էր ջրի ափին,
Մարդը
Մարգագետնի քնքուշ ծուլության մեջ
Ուրախ էր լազուրի իմաստասիրությամբ,
Մտածում էր թռչնի ուղղությամբ։
Ծառի զարկերակի հետ, տրոփում էր զարկերակը նրա,
Կակաչի պայմանների պատրվածն էր։
Գետի խոշոր իմաստը
Ծփում էր նրա խոսքի ընդերքում։
Մարդը
Քնում էր տեքստում տարրերի
Եվ արթնանում վախածեգին մերձ,
Սակայն երբեմն
Հասունացման օտար երգը
Տարածվում էր հաճույքի դյուրաբեկ հոդում,
Եվ ծունկը համբարձման հողոտվում էր,
Իսկ հետո կազմավորման մատը
Տրտմության ճշգրիտ երկրաչափության մեջ
Մնում էր միայնակ։
== Մինչ ծաղիկը ոչնչի ==
Գնում էինք
Եվ ծառերը ինչ բարձր եւ շրջադիտումը ինչ սեւ…
ճանապարհ կար մեզնից մինչ ծաղիկը ՈՉՆՉԻ,
Մահը լեռնափեշին,
Ամպը լեռնագագաթին,
Հավքը կյանքի ափին,
Երգում էինք․
«Առանց քեզ դուռ էի դեպի ներս,
Հայացք էի դեպի եզր եւ ձայն դեպի անապատ»։
Գնում էինք։ Հողը սարսափում էր մեզնից
Եվ ժամանակը հորդում էր մեր գլխին։
Ծիծաղեցինք։ Անդունդը վեր թռավ քնից
Եվ գաղտնիքները երգ ցանեցին…
Մենք լուռ եւ անապատը մտահոգ
Եվ հորիզոնը մի շղթա հայացք…
Նստեցինք։ Դու աչքդ լի հեռուներով,
Ես ձեռքս լի մենությամբ եւ հողերը լի քնով…
Քնեցինք։ Ասում են ինչևոր ձեռք
ծաղիկ էր քաղում երազում։
== Ծանոթագրություններ ==
{{անավարտ}}<references />