Changes
/* Օպրիչնիկի օրը */
Ահա։ Բատյաի ձայնից զգում եմ՝ ինչ֊որ բան է պատահել։ Վեր ենք կենում, խաչակնքվում, դուրս գալիս ճաշասրահից։ Բատյաի ընտրությունից հասկանում եմ, որ խելացի գործ է սպասվում։ Բոլոր ընտրվածները համալսարանական կրթություն ունեն։ Վոգուլը Սուրբ֊Պետրոգրադում սովորել է ֆինանսական գործը, Տյագլոն Նիժնի֊Նովգորոդում գրքերի արտադրությունն էր ուսումնասիրում, իսկ ես օպրիչնինա գնացի Լոմոնոսովից։ Ոչ, չգնացի․․․ Օպրիչնինա չեն գնում։ Այն չեն ընտրում։ Նա է քեզ ընտրում։ Կամ, ավելի ճիշտ, ինչպես ասում է ինքը, Բատյան, երբ խմած֊հոտքաշած է լինում, «Ալիքն է տանում օպրիչնինա»։ Այն էլ ինչպես է տանում։ Այնպես է տանում, որ գլուխ է պտտում, արյունը եռացնում երակներում, աչքերում կարմիր կայծեր փայլեցում։ Բայց այդ ալիքը կարող է և դուրս շպրտել։ Միանգամից ու անվերադարձ։ Դա՝ մահից էլ վատ է։ Դուրս մնալ օպրիչնինայից նույնն է, ինչ կորցնել երկու ոտքդ։ Ամբողջ կյանքում էլ չես կարող ման գալ, ստիպված պետք է սողաս։
Դուրս ենք գալիս բակ։ Տիրոջ Կարմիր առանձնատունը Սպիտակ պալատից շատ մոտ է։ Բայց Բատյան թեքվում է դեպի «մերինները»։ Ուրեմն՝ Կրեմլում չենք խոսելու։ Նստում ենք մեքենաները։ Բատյաի հիանալի «մերինը»՝ լայն է, մեծ աչքերով, ցածր։ Ապակին երեք մատ հաստություն ունի։ Չինական վարպետները լավ են սարքել, իրենց մոտ դա անվանում են տէցզոդէ ― հատուկ պատվերով պատրաստված։ Բամպերին հովվաշան գլուխ է, բեռնախցիկի վրա՝ պողպատյա ցախավել։ Բայտյան վարում է դեպի Սպասկիե դարպասը։ Մենք հարմարվում ենք նրա ետևից։ Դարպասից դուրս ենք գալիս, անցնում հրաձգավորների պատնեշը։ Շարժվում ենք Կարմիր հրապարակով։ Այսօր առևտրի օր է, վաճառողները զբաղեցրել են համարյա ողջ տարածքը։ Կանչում են՝«Էստի համեցեք», շվվացնելով մեղրով տաք խմիչք են առաջարկում սբիտնիկները,<ref>այստեղ մեղրով ու համեմունքներով խմիչք առաջարկողներ</ref> բասով կանչում են հացթուխները, չինացիները երգում են։ Արևային, սառը եղանակ է, գիշերը ձյուն է եկել։ Ուրախ է երկրի գլխավոր հրապարակը, երաժշտական է։ Երեխա ժամանակ տեսածս Կարմիր հրապարակը բոլորովին ուրիշ էր։ Խիստ, լուրջ, վախեցնող գրանիտե կառույցով, որում պառկած էր Կարմիր Խռովության կազմակերպչի մարմինը։ Կողքը՝ նրա գործընկերների գերեզմանատունն էր։ Մռայլ տեսարան էր։ Բայց Պետական հայրը քանդեց գրանիտե կառույցը, շեղ աչքերով խռովարարի մարմինը թաղեց հողում, գերեզմանատունը ոչնչացրեց։ Հետո հրամայեց Կրեմլի պատերը սպիտակեցնել։ Եվ գլխավոր հրապարակը դարձավ իսկապես Կարմիր, գեղեցիկ։ Եվ փառք Աստծո։
Գնում ենք դեպի «Մոսկվա» հյուրանոցը, Մոխովոյով, «Ազգայինի», Մեծ և Փոքր թատրոնների, «Մետրոպոլիայի» կողքով, դուրս ենք գալիս Լուբյանսկի հրապարակ։ Այդպես էլ մտածում էի, որ խոսակցությունը կկայանա Գաղտնի Հրամանում։ Շարժվում ենք հրապարակով, պտտվում Մալյուտա Սկուրատովի հուշարձանի շուրջը։ Կանգնած է բրոնզե մեր նախնին ձյան փոշով ծածկված, կորացած, ցածրահասակ, ամրակազմ, երկար ձեռքերով, սևեռուն հայացքով նայում է կախված հոնքերի տակից։ Դարերի խորքից Տիրական, զգոն հայացքով է նայում մեզ, օպրիչնինայի Մեծ Գործի իր ժառանգներին։ Նայում է ու լռում։
Մոտենում ենք ձախ կողմի դարպասներին, Բայտյան ազդանշան է տալիս։ Բացում են դարպասները, մտնում ենք Գաղտնի Հրամանի ներքին բակը, կայանավորվում, դուրս գալիս «մերիններից» և մտնում Գաղտնի Հրաման։ Ամեն անգամ, երբ մտնում եմ մոխրագույն մարմարով , ջահերով ու խիստ խաչերով ձևավորված նրա կամարների տակ, սիրտս նվաղում է, մի ուրիշ կերպ է բաբախում։ Ուրիշ, հատուկ թխկթխկոցով։ ՊետությանԳաղտնի Գործերի թխկոցով։
Մեզ դիմավորում է հայրուրապետը, խիզախ, կարգապահ, երկնագույն համազգեստով, պատիվ է տալիս։ Ուղեկցում է դեպի վերելակը, բարձրացնում ամենավերևի հարկը։ Գաղտնի հրամանի պետի, տիրոջ մոտիկ ընկեր՝ իշխան Տերենտիյ Բոգդանովիչ Բուտուրլինի աշխատասենյակը։ Մտնում ենք աշխատասենյակ. առաջինը՝ Բատյան, հետո մենք։ Բուտուրլինը դիմավորում է մեզ։ Բատյան բարևում է նրա ձեռքը սեղմելով, մենք՝ խոնարհվում ենք։ Լուրջ է Բուտուրլինի դեմքը։ Բատյաին հրավիրում է, նստեցնում, ինքը դիմացը նստում։ Մենք կանգնում ենք Բատյայի ետևում։ Ահեղ է Գաղտնի Հրամանի պետի դեմքը։ Կատակներ չի սիրում Տերենտիյ Բոգդանովիչը։ Սակայն սիրում է պահպանել բարդ և պատասխանատու Գործը, բացել դավադրությունները, բռնել լրտես֊դավաճաններին, ապստամբներին ոչնչացնել։ Լուռ նստած մեզ է նայում, ոսկրյա թզբեհը համրում։ Հետո արտասանում է բառը․
― Խռովարար գրություն։
Լռում է Բատյան, սպասում է։ Մենք անշարժացել ենք, շունչներս պահել։ Բուտուրլինը խորաթափանց հայացքով մեզ է նայում, ավելացնում։
― Տիրոջ ընտանիքի մասին։
Շուռումուռ եկավ Բատյան կաշվե բազկաթոռում, հոնքերը կիտեց, ուժեղ մատները ճտտացրեց։ Մենք անշարժ կանգնած ենք նրա ետևում։ Հրաման է տալիս Բուտուրլինը, իջնում են վարագույրները։ Կիսամութ է։ Նորից հրաման է տալիս Գաղտնի Հրամանի պետը։ Եվ կիսամթում հայտնվում֊կախվում են Ռուսական Ցանցից բեռնված բառերը։ Վառվում են, առկայծում․
Անանուն բայրացակամ
Երկերեսանին հրդեհում
Փնտրում են հրշեջները,
Փնտրում է ոստիկանությունը,
Փնտրում են քահանաները
Մեր մայրաքաղաքում։
Վաղուց են փնտրում,
Ու չեն գտնում
Երեսուն տարեկան
Ինչ֊որ մի կոմսի։
Միջին հասակի,
Մտազբաղ֊մռայլ,
Քիփ ֆրակով։
Մատանին՝ ադամանդե ոզնով։
Այլևս նրա մասին
Ոչինչ հայտնի չէ։
Շատ կոմսեր կան
Մտազբաղ֊մռայլ,
Կիպ ֆրակ հագած,
Որոնք սիրում են
Ադամանդների ձգող ծուխը։
Քաղցր կյանք է
Նախատեսված նրանց համար։
Ո՞վ է, որտեղից՞
Եվ ինչ թռչուն է նա
Այդ կոմսը, որին՝
Փնտրում է մայրաքաղաքը։
Ի՞նչ է արել
Այդ արիստոկրատը։
Ահա թե նրա մասին
Ինչ են խոսում սալոններում։
Մի անգամ
Գնում էր Մոսկվայով «Ռոլս֊Ռոյսը»,
Նրա մեջ էր բուի նման մռայլ կոմսը։
Խոժոռ կկոցում էր աչքերը, մռայլ հորանջում,
Ինչ֊որ բան Վագներից երգում։
Հանկարծ՝ կոմսը տեսավ
դիմացի պատուհանում
Ծխի և կրակի մեջ
Մի կոմսուհու։
Մայթի վրա
Հավաքվել էին հանդիսականները
Ու չարամտորեն
Կրակին էին նայում․
Կրակով էր բռնված
Տոհմական տունը
Որտեղ ապրում էին
Մեծահարուստները։
Ոչ մի վայրկյան չկորցնելով
Նետվեց կոմսը
Իր հարմարիկ «Ռոլլս֊Ռոյսից»,
Մռայլ ամբոխը կտրեց
Եվ անձրևաջրի խողովակով
Սկսեց բարձրանալ։
Երրորդ հարկ,
Չորրորդ,
Հինգերորդ․․․ Ահա և վերջինը՝
Կրակի մեջ գտնվողը։
Անօգնական ճիչ, տնքոցներ,
Կրակը արդեն պատշգամին է հասել։
Գունաթափ֊տկլոր,
Պատուհանը, կարծես բեմ,
Իրեն կորցրած կոմսուհին
Ծխի քուլաների փրփուրի մեջ,
Կայծերը լուսավորում են
Նրա սպիտակ կուրծքը։
Կոմսը ձգվեց
Իր ամուր ձեռքերի վրա,
Ամբողջ ուժով
Հարվածեց ապակուն գլխով։
Միանգամից թափվեցին
Ապակու բեկորները
Լուռ ողջունում էր
Ներքևի ամբոխը։
Նորից հարված՝
Շրջանակը շարժվում է։
Կոմսը համառորեն
Ջարդում է այն,
Մտնում ներս
Պատռելով ֆռակը։
Մարդիկ շշնջում են․
― Անխելք․․․ հիմար․․․
Ահա նա նորից հայտվում է պատուհանում,
Ուղղվում,
Գրկել է կոմսուհուն,
Կրծքին սեղմել։
Մոխրագույն֊սև ծուխը
Նրանց գլխավերևում,
Դողում էին
Կրակի լեզուները։
Մատներով սեղմել է
Կանացի կուրծքը,
Նուրբ շրթունքներին հպվել,
Տեսան ծառաները,
Մարդիկ տեսան․
Ահռելի անդամը
Ծխի մեջ կանգնեց։
Ներքևից նայող մարդիկ տեսան,
Ինչպես նա մտավ կոմսուհու մեջ,
Ինչպես դողացին նրանք պատուհանում,
Կորչելով կրակի մեջ։
Ծխին խառնվում է
Փոշու ամպը․
Դա սլանում են
Մեքենաները հրշեջ։
Մարդիկ ետ են գնում,
Ոստիկանները սուլում,
Հրշեջների սաղավարտներն են
Արևի տակ փայլում։
Սկնթարթորեն դուրս թափվեցին
Պղնձյա սաղավարտները,
Սանդուղքներն են վերև ձգվում։
Առանց վախենալու
Տեֆլոնի միջի տղերքը
Մեկը մյուսի ետևից
Բարձրանում են վերև՝
Ծխի ու կրակի մեջ։
Կրակին փոխարինում է
Խեղդող ծուխը,
Պոմպը մղում է ջրի շիթը։
Ծեր սպասավորը հրշեջներին․
«Խնդրում եմ, փրկեք իմ տիրուհուն»։
«Ոչ, ― միասին պատասխանում են հրշեջները,
Մենք նրան այնտեղ չգտանք։
Մենք ամեն տեղ նայեցինք,
Ամենուր շրջեցինք,
Ձեր տիրուհին ոչ մի տեղ չկար»։
Սպասավորը լալիս է
Մազերը պոկում,
Զարմացած նայում են մարդիկ
Սև պատշգամբին․․․
Հանկարծ լսվում է
Մի ծեր շան կաղկանձը,
Որ վերածվում է
Տանջալի տնքոցի։
Բոլորը շրջվեցին՝
Հեռացող «Ռոլս֊Ռոյսն» էր
Նրան մեքենայի տակ գցել։
Իսկ խցիկում երևաց․․․ մռայլ կիսադեմը
Եվ կամաց անհայտացավ։
Միայն ադամանդե ոզնին փայլեց։
Ամբոխն անշարժացավ
Թաց մայթին։
Մարդիկ նայում էին
«Ռոլս֊Ռոյսի» ետևից․
Թանկ լիմուզինը
Հեռուն էր գնում
Խրթխրթացող ջարդի
Նուրբ շրշյունով։
Փնտրում են հրշեջները,
Փնտրում է ոստիկանությունը,
Փնտրում են քահանաները
Մեր մայրաքաղաքում։
Վաղուց են փնտրում,
Ու չեն գտնում
Երեսուն տարեկան
Ինչ֊որ մի կոմսի։
Իսկ դուք, պարոնայք,
Արդյոք նրան չե՞ք հանդիպել
Մալախիտյան դահլիճում։
Հանգչում է վերջին տողը։ Անհայտանում֊հալվում է անհարգի պոեմը մութ օդում։ Բարձրանում են վարագույրները։ Լուռ նստած է Բուտուրլինը։ Շագանակագույն աչքերը ուղղում է Բատյայի վրա։ Բատյան շրջվում է մեր կողմը։ Պարզ հասկանլի է, թե ում է ուղղված այս գրվածքը։ Մեր աչքերում տեսնում է Բայտյան, որ կասկածներն ավելորդ են․ մռայլ կոմսը, ադամանդե ոզնով մատանու տերը, ոչ այլ ոք է, քան կոմս Անդրեյ Վլադիմիրովիչ Ուռուսովը, տիրակալի փեսան, դատական իրավունքի պրոֆեսորը, Ռուսաստանյան Ակադեմիայի գործող ակադեմիկոսը, Խելացի պալատի պատվավոր նախագահը, ձիերի Համառուսական ընկերության, Օգնություն օդագնացությանը հասարակական կազմակերպության, ռուսական բռնցքամարտի հասարակական կազմակերպության նախագահը, Արևելյան գանձարանի պետի ընկերը, Հարավային նավահանգստի, Իզմայլյան և Դոնսկոյ շուկաների, «Մոսկովյան Մալախիտյան դահլիճ» շինարարական ընկերության, «Մոակովյան աղյուս» ձեռնարկության սեփանակատերը, նաև Արևմտյան երկաթուղու համասեփականատերը։ Իսկ Մալախիտյան դահլիճի հետ կապված ակնարկը հասկանալի է․ այդ նոր շինությունը գտնվում է Կրեմլյան համերգային դահլիճների տակ և նախատեսված է Ներքին շրջանի և մտերիմների հանգստի համար։ Նոր է, դրա համար էլ մոդայիկ է։ Բացի այդ, Մալախիտյան դահլիճի շինրարությունը շատ հարցեր է հարուցում։ Կային, կային հակառակորդներ․․․
― Ամեն ինչ պա՞րզ է, ― հարցնում է Բուտուրլինը։
― Պարզ է, իշխան, ― պատասխանում է Բատյան։
― Մնացել է միայն, գտնել գրողին։
― Ոչ մի տեղ չի կորչի, կգտնենք այդ սրիկային, ― գլխով է անում Բայտյան։
Մտազբաղ տրորելով մորուքը, հարցնում է․
― Տերը գիտի՞։
― Գիտի, ― լսվում է տիրական ձայնը, և մենք բոլորս ցածր խոնարհվում ենք, աջ ձեռքով դիպչելով մանրահատակին։ Նրա պատկերը հայտնվում է աշխատասենյակի օդում։ Աչքի ծայրով նկատում եմ ոսկյա, փոփոխվող գույներով շրջանակը, շեկ մորուքով և բարակ բեղերով նեղ դեմքի շուրջը։ Ուղղվում ենք։ Տերը նայում է մեզ իր արտահայտիչ, սևեռուն, անկեղծ և խորաթափանց մոխրագույն֊ կապույտ աչքերով։ Նրա հայացքը անկրկնելի է։ Այն չես խառնի ուրիշի հետ։ Այդ հայացքի համար ես առանց վարանելու պատրաստեմ կյանքս տալ։
― Կարդացել եմ, կարդացել, ― ասում է Տերը։ ― Հմտորեն է գրված։
― Հավատացնում եմ ձեզ, Տեր, անպայման կգտնենք ծաղրողին, ― ասում է Բուտուրլինը։
― Չեմ կասկածում։ Բայց ազնվորեն ասած, Տերենտիյ Բոգդանովիչ, դա ինձ չի հուզում։
― Իսկ ի՞նչն է հուզում ձեզ, Տեր։
― Ինձ, թանկագինս, հուզում է, ― ճի՞շտ է արդյոք այն ամենը, ինչ նկարագրված է այս պոեմում։
― Հատկապես ի՞նչը, Տեր։
― Ամեն ինչ։ Մտածմունքի մեջ է ընկնում Բուտուրլինը։
― Տեր իմ, դժվարանում եմ միանգամից պատասխանել։ Թույլ կտա՞ք նայեմ հրշեջների ծառայողական ամփոփագրերը։
― Դե պետք չեն այդ ամփոփագրերը, իշխան, ― Տիրոջ թափանցիկ աչքերը կիզում են Բուտուրլինին։
― Պետք է ականատեսի վկայությունը։
― Դուք ո՞ւմ նկատի ունեք, Տեր։
― Պոեմի հերոսին։
Բուտուրլինը լռում է, հայացքներ փոխանակում Բատյայի հետ։ Շարժվում են Բատյաի լայն այտոսկրերի մկանները։
― Մենք իրավունք չունենք հարցաքննել ձեր ընտանիքի անդամներին, Տեր, ― ասում է Բատյան։
― Ես չեմ էլ ստիպում ձեզ որևիցե մեկին հարցաքննել։ Ես ուղղակի ուզում եմ իմանալ՝ ճի՞շտ է այն ամենը, ինչ այնտեղ գրված է։
Նորից լռություն է տիրում աշխատասենյակում։ Միայն բազմագույն ծիածանի գույներով առկայծում է տիրոջ լուսավոր կերպարը։
― Ինչո՞ւ նորից բոլորդ լռեցիք, ― քմծիծաղ է տալիս մեր տերը։ ― Առանց ինձ գործը տեղից չի՞ շարժվում։
Առանց ձեզ, Տեր, ոչ մի գործ էլ տեղից չի շարժվում, ― խոնարհում է ճաղատացող գլուխը փորձառու Բուտուրլինը։
― Լավ, թող ձեր ուզածը լինի, ― հոգոց է հանում Տերը։ Եվ բարձր ձանով ասում․
― Անդրե՛յ։
Անցնում է մի տասնհինգ վայրկյան, և Տիրոջ դեմքի աջից մանուշակագույն֊կապույտ շրջանակի մեջ հայտնվում է կոմս Ուռուսովի ոչ մեծ պատկերը։ Կոմսի գունաթափ, ծանր դեմքից պարզ է, որ նա արդեն կարդացել է այս պոեմը և կարդացել է ոչ մեկ անգամ։
Բարև հայր, ― կոմսը խոնարհում է իր մեծ, կարճ վզով ականջավոր գլուխը։ Նրա ճակատը նեղ է, դիմագծերը խոշոր, կատարի շագանակագույն մազերը նոսր են։
― Բարև, բարև, փեսա, ― մոխրագույն֊կապույտ աչքերը հանգիստ են։ ― Քո մասին գրված պոեմը կարդացե՞լ ես։
Կարդացել եմ, հայր։
― Սատանան տանի, վատ չի գրված, չէ՞։ Իսկ իմ ակադեմիկոսները պնդում են, թե չկան մեզ մոտ լավ պոետներ։
Նեղ շրթունքները սեղմած, լռում է կոմս Ուռուսովը։ Նրա բերանը կարծես գորտի բերան լինի, չափից ավելի լայն է։
― Ասա մեզ, Անդրեյ, ճի՞շտ է այս։ Լռում է կոմսը, աչքերն իջեցրած հոգոց հանում, ֆսֆսացնում և զգույշ արտաբերում․
― Ճիշտ է, Տեր։
Այժմ ինքը, Տերը, կիտեց հոնքերը և սկսեց մտածել։ Բոլորս կանգնած սպասում ենք։
― Ուրեմն, դու իսկապե՞ս սիրում ես դրանով զբաղվել հրդեհների ժամանակ, ― հարցնում է տերը։
Իր ծանր գլխով է անում կոմսը․
― Ճիշտ է, Տեր։
― Ահա՜ թե ինչ․․․ Առաջ էլ ինձ շշուկներ էին հասնում, բայց ես նրանց չէի հավատում։ Կարծում էի՝ զրպարտում են նախանձները։ Իսկ դու, ուրեմն, ահա ինչպիսին ես․․․
― Տեր իմ, հիմա ես ձեզ ամեն ինչ կբացատրեմ․․․
― Դա ե՞րբ սկսվեց քեզ մոտ։
― Երդվում եմ բոլոր սրբերով, մորս գերեզմանով․․․
― Մի երդվիր, ― ասում է հանկարծ Տերը այնքան ազդու, որ մեր բոլորի մազերը շարժվում են։
Դա գոռալ չէ, ատամներ կրճտացնել չէ, իսկ ազդում է, տաքացրած աքցանի նման։ Սարսափելի է տիրոջ զայրույթը։ Իսկ ավելի սարսափելի է այն, որ Տերը երբեք չի բարձրացնում ձայնը։
Կոմսը երկչոտ մարդ չէ, պետական գործիչ է, մեծ գործեր է անում, միլիոնատերերից միլիոնատեր է, մոլի որսորդ է, արջի վրա սկզբունքորեն միայն փայտե զենքով է գնում, և նույնիսկ արջը նրա ձայնից գունաթափվում է, ինչպես երկրորդ աստիճանի գիմնազիստը տնօրենի առջև։
― Պատմիր, թե երբ առաջին անգամ այդ արատին տրվեցիր։
Կոմսը լպստում է իր չորացած շրթունքները, գորտի շրթունքները․
― Դա․․․ դա սկվեց բոլորովին պատահաբար․․․ նույնիսկ մի տեսակ ստիպված։ Չնայած, իհարկե, ես մեղավոր եմ․․․ միայն ես․․․ ես․․․ դա իմ մեղքն է, ներեք․․․
― Հերթականությամբ պատմիր։
― Ես կպատմեմ։ Ամեն ինչ կպատմեմ, ոչինչ չեմ թաքցնի։ Տասնյոթ տարեկան էի․․․ քայլում էի Օրդինկայով, տեսա՝ մի տուն է այրվում, իսկ տանը մի կին օգնություն է կանչում։ Հրշեջներ դեռ չկային։ Մարդիկ ինձ օգնեցին, մտա պատուհանից, որպեսզի օգնեմ նրան։ Իսկ նա հանկարծ ընկավ կրծքիս․․․ Չգիտեմ, թե ինչ եղավ ինձ հետ․․․ ինչ֊որ մի մթագնում իջավ վրաս․․․ կինն էլ ճիշտն ասած, գեղեցկուհի չէր, միջին տարիքի․․․ դե ես էլ․․․ ես․․․
― Հետո՞։
― Դե, ես էլ տիրեցի նրան։ Մեզ հետո դժվարությամբ փրկեցին կրակից։ Այդ դեպքից հետո, ես ինձ կորցրեցի՝ անընդհատ դրա մասին էի հիշում։ Մեկ ամսից Սուրբ֊Պետրոգրադ գնացի, քայլում եմ Լիտեյնիով՝ երրորդ հարկում մի բնակարան է այրվում։ Ոտքերս իրենք տարան ինձ․ դուռը ջարդեցի, հայտնի չէ, թե որտեղից այդքան ուժ ինձ, չգիտեմ։ Իսկ ներսում՝ մի մայր երեխայի հետ։ Կրծքին է սեղմել երեխային և գոռում է պատուհանից։ Դե ես էլ նրա հետևից հարմարվեցի․․․ Իսկ կես տարի հետո Սամարայում գանձարանն սկսեց այրվել, ես հանգուցյալ հորս հետ տոնավաճառ էի գնացել, և ուրեմն․․․
― Բավական է։ Ո՞ւմ տունն էր վերջին անգամ այրվում։
― Իշխանուհի Բոբրինսկայի։
― Ինչո՞ւ է այդ հանգաստեղծը ռուս իշխանուհուն մարկիզուհի անվանում։
Չգիտեմ, Տեր․․․ Հնարավոր է, ատելությունից Ռուսաստանի հանդեպ։
― Պարզ է։ Հիմա անկեղծ ասա․ դո՞ւ դիտմամբ էիր այրել այդ տունը։
Նվաղում է կոմսը, կարծես նրան օձն է կծել։ Իջեցնում է իր կատվային աչքերը, լռում։
―Ես քեզ եմ հարցնում, ― դո՞ւ ես այդ տանը կրակ տվել։ Ծանր հոգոց է հանում կոմսը։
― Չեմ համարձակվում ձեզ խաբել, Տեր։ Ես։ Լռում է Տերը։ Հետո ասում․
― Քո արատին ես դատավոր չեմ, ամեն մեկս Աստծո առաջ պատասխան ենք տալիս մեր արարքների համար։ Իսկ այրելը ես քեզ չեմ ների։ Դուրս կորի՛ր։
Ուռուսովի դեմքը անհետանում է։ Մնում ենք չորսս ու Տերը։ Նրա դեմքը տխուր է։
― Այո․․․ ― հոգոց է հանում նա։ ― Այսպիսի անասունի վստահեցի աղջկաս։
Մենք լռում ենք։
― Ահա թե ինչ, իշխան, ― ասում է տերը։ ― Սա ընտանեկան գործ է։ Ես ինքս գլուխ կհանեմ դրանից։
― Ինչպես հրամայեք, Տեր։ Իսկ գրողի հետ ի՞նչ անենք։
― Օրենքով գործեք։ Չնայած․․․ պետք չէ։ Դա կարող է ծնել անառողջ հետաքրքրասիրություն։ Ուղղակի ասեք նրան, որ նա այլևս նման բաներ չգրի։
― Լսում եմ, Տեր։
― Շնորհակալություն բոլորիդ ծառայության համար։
― Ծառայում ենք հայրենիքին, ― խոնարհվում ենք մենք։
Տիրոջ պատկերը անհետանում է։ Մենք թեթևացած իրար ենք նայում։ Բուտուրլինը ման է գալիս աշխատասենյակով, գլուխն օրորում։
― Սրիկա Ուռուսով․․․ Այսպես խայտառակվել։
― Փառք աստծո, որ մենք չենք զբաղվելու այդ գործով, ― շոյում է իր մորուքը Բատյան։ ― Իսկ ո՞վ է հեղինակը։
― Հիմա կպարզենք, ― Բուտորլինը մոտենում է սեղանին, նստում աշխատանքային բազկաթոռի մեջ։ Ձայնով հրամայում․
― Գրողներին ինձ մոտ։
Նույն րոպեին աշխատասենյակում հայտնվում են 128 դեմքեր, խիստ, շագանակագույն շրջանակների մեջ, որոնք դասավորված են քառակուսիաձև։ Քառակուսու վրա սավառնում են երեք ավելի խոշոր պատկերներ․ սպիտակ մորուքով Պավել Օլեգովը՝ Գրողների Պալատի նախագահը իր ուռած դեմքի մշտական տանջված արտահայտությամբ, և նրա էլ ավելի ալեհեր տեղակալները՝ Անանի Մեմզերը և Պավլո Բասինյան մռայլ֊մտահոգ դեմքերով։ Նրանց մռութների վշտալի արտահայտությունից հասկանում եմ, որ դժվար խոսակցություն է սպասվում։
― Մենք գնանք, Տերենտիյ Բոգդանովիչ, ― Բատյան մեկնում է նրան ձեռքը։ ― Գրողները՝ ձեր հոգսն են։
Խոնարհվում ենք, դուրս գալիս Բատյաի ետևից։ Միջանցքով գնում ենք դեպի վերելակը, նույն քաջ հայրուրապետի ուղեկցությամբ։
― Լսիր, Կոմյագա, ինչո՞ւ է այդ Օլեգովի մռութը միշտ այդքան տխուր։ Ինչ է, ատամնե՞րն են ցավում, ― հարցնում է Բատյան։
― Հոգին է ցավում, Բատյա։ Ռուսաստանի համար։
― Դա լավ է, ― գլխով է անում Բատյան։ ― Իսկ ի՞նչ է նա գրել։ Դու հո գիտես, ես գրքերից հեռու եմ։
― «Ռուսական վառարանը և XXI-րդ դարը»։ Ծավալուն գործ է։ Մինչև վերջ կարդալ՝ ուժս չպատեց․․․
― Վառարանը, ― դա փառավոր է․․․ մտածկոտ հոգոց է հանում Բատյան։ ― Հատկապես՝ երբ նրա մեջ մսով կարկանդակներ են․․․ Դու հիմա ո՞ւր։
― Կրեմլայն։
― Ահա, ― ասում է նա։ Փորձիր հասկանալ, թե ինչ է այնտեղ կատարվում։ Սկոմորոխներն ինչ֊որ բան են մտածել․․․
― Գլուխ կհանենք, Բատյա, ― ի պատասխան գլխով եմ անում ես։
<references />
