Changes

Ֆրոդոն արթնացավ զարմանալիորեն թարմ ու առույգ։ Նա պառկած էր համարյա գետնին դիպչող ճյուղերի հովանու տակ, բուրավետ խոտերից ու պտերից պատրաստված անկողնում, որ փափուկ էր ու հարմարավետ։ Արեւը Արևը թափանցում էր թրթռացող, դեռ կանաչ տերեւների տերևների միջով։ Նա ձգվեց ու ճարպկորեն ցած թռավ իր կանաչ տերեւների տերևների հոլիկից։

― Նրանք մեզ միրգ, խմիչք ու հաց են թողել, ― ասաց Փինը։ ― Արի նախաճաշիր, հացը դեռ շատ թարմ է։ Ես առանց քեզ բլորը բոլորը հուպ կտայի, բայց Սամն ուղղակի բերանիցս խլում է։

― Դեպի ԲրենդիդուիմքըԲրենդիդուիմք, այն էլ շատ արագ, ― պատասխանեց Ֆրոդոն լիքը բերանով։։

Առավոտյան արեւի արևի տակ Սեւ Սև Հեծյալները Փինին թվում էին մի սարսափելի երազ, անհեթեթություն։

― Հազիվ թե հենց այդպես ստացվի, ― չոր ասաց Ֆրոդոն։ ― Լավ կլիներ մինչեւ մինչև գետը հասնեինք այնպես, որ դրանք մեզ չնկատեին։

― Իսկ Գարալդը նրանց մասին որեւէ որևէ բան բացատրե՞ց քեզ։

― Դու հարցրի՞ր ինչու են նրանց նրանք հոտոտում։

― Իսկ հարկավոր էր։ Իմ կարծիքով, դա ամենակարեւորն ամենակարևորն է։

Իսկ Ֆրոդոն իսկապես մտածում էր, որ պայծառ, նույնիսկ չափազանց պայծառ առավոտ է, հետապնելու համար շատ հարմար։ Եվ Գարալդի ասածները․․․ Բայց նրա տխուր խոհերը ցրեց Փինի բարձր գոռոցը։ Նա վազում էր բացատում եւ և ուրախ գոռգոռում։

Նա նայեց Սամ Համեստուկին, եւ և նրանց հայացքները հանդիպեցին։

― Ի՞նչ է, Սամ, ― հարցրեց, ― ի՞նչ ես նայում։ Չէ՞ որ ես գնում եմ Հոբիթստանից, հեռու եմ գնում։ Ճագարի Գերանում, երեւի երևի, մեկ օր էլ մնամ․․․չմնամ․․․

― Էդ ժամանակ ես էլ ձեզ հետ հետ չեմ գա, տեր իմ, էդտեղ ինչ կա, ― ասաց Սամը։ ― Նրանց ինձ, թե՝ «Տես, հա, չլքես նրան»։ Իսկ ես էլ նրանց ասում եմ․ «Բա ոնց, հենց հիմա կլքեմ, սպասեք, որ տեսնեք, բա չէ։ Ախր ես նրա հետ լուսին էլ կգնամ, եւ և թող մի հատ էդ, ոնց էր անունը, Սեւ Սև Հեծյալները ճամփիս կանգնեն․ Սամ Համեստուկի հետ գործ կունենան, կզղջան»։ Իսկ նրանք ծիծաղում են։

― Նրա՞նք, էլֆերը, էլ ո՞վ ․․․ Գիշերն էլ էր խոսակցությունը, նրանք ձեր մասին ամեն ինչ գիտեն՝ ո՞ւր, ինչի՞ համար եւ և ինչու։ Դե ես էլ չվիճեցի։ Ախ, տեր իմ, ի՜նչ ժողովուրդ ․․․ Ա՜յ քեզ բա՜ն․․․

― Դե ոնց ասեմ, տեր իմ, ― մտածկոտ պատասխանեց Սամը։ ― Ես ի՞նչ, նրանք ինձ պատմածներով էլ էին դուր գալիս։ Բայց դե մտածում էի, թե ինչպիսի՞ն են։ Իսկ նրանք շատ ուրիշ են, ինչպես որ կան՝ կան․․․ Հնադարյան ժողովուրդ է, բայց բոլորովին ջահել, ուրախ, եւ և կարծես թե տխուր՝ գնա ու հասկացիր։

― Ախր, հասկանո՞ւմ ես, տեր իմ, այս գիշերվանից ես ինչ֊որ ինչ-որ ուրիշ եմ։ Գիտեմ չէ՝ ճամփան երկար է, տանում է դեպի խավար․․․ Իսկ հետ գնալ չի կարելի։ Էլֆեր, վիշապներ, լեռներ, այդ բոլորն, իհարկե, շատ լավ է․․․ Բայց ես հո դրա համար չպիտի գամ ձեզ հետ։ Էստեղ ուրիշ բան կա։ Ես, ախր, անպայման ձեզ պետք կգամ, եւ և ոչ թե էստեղ՝ Հոբիթստանում․․․ Եթե հասկանում եք, թե ինչի մասին եմ խոսում։

Ֆրոդոն լուռ վերջացրեց նախաճաշը։ Հետո վեր կացավ, շուրջը նայեց ու կանչեց Փանին։ Փինին։ Վերջինս իսկույն վազելով եկավ։

― Այդ դու ես քնել֊մնացելքնել-մնացել, ― ասաց Փինը։ ― Ես հո վաղուց եմ արթնացել, մենք միայն սպասում էինք, թե երբ պիտի դու վերջացնես ուտելն ու մտածելը։

― Ահա եւ և վերջացրի։ Մենք պետք է որքան կարելի է շուտ հասնենք Զագորդյան Զայգորդյան լաստանավին։ Միայն ոչ թե սովորական, այլ կարճ ճանապարհով։

― Կգտնենք, ― ասաց Ֆրոդոն, ― մի կերպ դուրս կգանք։ Լաստանավը գտնվում է Անտառեզրից դեպի արեւելքարևելք, իսկ ճանապարհը թեքվում է դեպի ձախ, այ այնտեղ, տեսնո՞ւմ եք։ Այնպես որ, եթե ուղիղ գնանք, քառորդ չափով կկրճատենք ճանապարհը։

― Ուշ լինի, նուշ լինի, ― առարկեց Փինը։ ― Դժվար տեղանք է․ ճահիճ, ճանապարհ չկա, ես հո այնտեղ եղել եմ։ Իսկ եթե դու Սեւ Սև Հեծյալների վերաբերյալ ես ասում, ապա նրանց հետ ճանապարհին հանդիպես, անտառում, թե դաշտում, միեւնույն միևնույնն է, տարբերություն չկա։

― Լավ, ― համաձայնեց Փինը։ ― Գնանք, թռչկոտենք ճիմերի վրայով՝ առջեւից առջևից դու, քո հետեւից՝ հետևից՝ մենք։ Միայն թե ափսո՜ս։ Կարող էինք մինչեւ մինչև փակվելը հասնել «Ոսկի թառ», այնտեղ հրաշալի գարեջուր կա, այս տեղերում ամենալավը։ Վաղուց չեմ խմել։

― Այդ դեպքում՝ վիճելու բան չկա, ― որոշեց Ֆրոդոն։ ― Ուշ լինի, նուշ լինի։ Իսկ պանդոկում դու կմնայիր եւ և կմնայիր։ Սրան տես, «Ոսկի թառի» վրա է նշան բռնել։ Ոչ, մեզ հարկավոր է մինչեւ արեւի մինչև արևի մայր մտնելը հասնել Ճագարի Գերան։ Իսկ դու ի՞նչ կարծիքի ես, Սամ։

Շոգ էր, համարյա ինչպես երեկ․ արեւմուտքի արևմուտքի ամպերը ամպրոպ էին խոստանում։ Հոբինթներն Հոբիթներն իջան խոտածածկ զառիթափ լանջով եւ և սուզվեցին մացառների մեջ։ Մոտիկից դրանք ավելի խիտ դուրս եկան, քան երեւում երևում էին հեռվից։ Ոչ մի կածան չկար, եւ և ճանապարհորդները գնում էին իրենց հանձնած բախտի քմահաճույքին։ Գետ հասնելով նրանք տեսան կավահող զառիթափեր՝ ծածկված փշոտ թփուտներով։ Գետը պատնեշում էր ճանապարհը՝ այն անցնելու համար հարկավոր էր ցեխոտվել, քերծվել ու թրջվել։

Սամը հետ նայեց՝ թփուտի արանքներից դեռ երեւում երևում էր անտառի բլրի կանաչ կատարը։

― Նայեք, ― շշնջաց նա՝ Ֆրոդոյի ձեռքը բռնելով։ Ճամփորդները շրջվեցինք շրջվեցին ու կատարին տեսան սեւ սև ձին, իսկ կողքը՝ սեւսև, կորացած կերպարանքը։

― Ահա այսպես, ― ասաց Փինին։ ― Թե՛ դու, թե՛ ես, երկուսս էլ իրավացի ենք։ Կարճ ճանապարհով գուցեեւ գուցեև դժվար է ու շատ ժամանակ կկորցնենք, բայց ի՜նչ կլիներ, եթե ճանապարհին դանդաղեինք։ Աղվեսի ականջներ ունես, Սամ, որեւէ որևէ մեկը ծածուկ չի՞ հետեւում հետևում մեզ։

― Ձին այդպիսի վայրէջքը չի հաղթահարի, ― հայտարարեց Սամը։ ― Բայց թե նա, երեւում երևում է, գիտի, որ մենք իջել ենք այստեղ։ Գնանք, շուտ։

Ծանծաղ մասում նրանք գետն անցան ու համարյա թե լրիվ տեսանելի դարձան՝ նրանց ծածկում էին միայն սեզի մացառուտներն ու հատուկենտ ծառերը։ Սակայն առջեւում առջևում մթին էր տալիս խիտ անտառը։ Քամին օդ բարձրացրեց չոր տերեւներն տերևներն ու հանդարտվեց, իսկ հետո անձրեւ անձրև տեղաց։ Հոբիթներն անընդհատ թաքնվելով արագ֊արագ արագ-արագ հասան անտառ։

― Մենք, երեւիերևի, շատ ենք աջ վերցրել, վաղուց պետք է դաշտ դուրս եկած լինեինք։

― Չէ, այդ մեկն արդեն՝ չէ, ― ասաց Ֆրոդոն, ― ոլոր֊մոլոր ոլոր-մոլոր չենք գնա, թե չէ բոլորովին կխճճվենք։ Բացի այդ, վախենում եմ բաց տեղ դուրս գալուց։

Մի կես ժամ եւս ևս անցավ։ Ծվեն֊ծվեն Ծվեն-ծվեն ամպերի տակից արեւը արևը դուրս եկավ, ու անձրեւը անձրևը թուլացավ։ Կեսօրն անցել էր, ու քաղցն իրեն զգալ էր տալիս։ Նրանք տեղավորվեցին ճյուղածածկ ծեփենու ծփենու տակ, որի դեղնած տերեւները տերևները դեռ չէին թափվել, իսկ արմատների մոտ բոլորովին չոր էր։ Էլֆերը նրանց տափաշշերը լցրել էին ոսկեգույն, վճիտ եւ և մեղրաբույր հյութով։ Շուտով նրանք ծիծաղում էին մաղող անձրեւի անձրևի վրա, միաժամանակ եւ Սեւ և Սև Հեծյալի վրա։ Շատ քիչ ճանապարհ էր մնում։

Թող քամին ոռնա՛, անձրեւը անձրևը զարկի՛,

― Գինի կխմեմ իմ տափաշշից, ― քիչ ավելի բարձր երգեցինք նրանց երգեցին նրանք ու սսկվեցին։

Ֆրոդոն ոտքի թռավ։ Քամու հետ մի երկարաձիգ ոռնոց լսվեց՝ սահմռկեցնող ու չարագույժ։ Այն գլորվում էր՝ դաշտ ու ձոր լցնելով սառը, գիշատիչ կատաղությամբ եւ և բութ գայլիկոնի պես ծակում ականջները։ Նրանք քարացած լսում էին։ Իսկ ոռնոցին, որը չէր հասցրել ընդհատվել, պատասխանեց հեռավոր մի կաղկանձ, նույնքան կատաղի ու զզվելի։ Ապա իջավ մեռելային լռություն։

― Ի՜նչ տարօրինակ ճիչ էր, չէ՞, ― ասաց Փինը շինծու կայտառ, բայց բեկբեկուն ձայնով։ ― Թռչուն է, երեւիերևի, ճիշտ է, մեր Հոբիթստանում նման թռչունի ձայն ես չեմ լսել։

― Ոչ գազան է, ոչ թռչուն, ― առարկեց Ֆրոդոն։ ― Մեկը կանչեց, մյուսը պատասխանեց, եւ և նույնիսկ բառեր կային այդ կանչի մեջ, միայն թե զզվելի ու անհասկանալի։ Օտար լեզվով։

Չքննարկեցին։ Բոլորի գլխում Սեւ Սև Հեծյալներն էին, իսկ նրանց մասին ավելի լավ է լռել, նրանք արդեն դա հասկացել էին։ Գնալը վտանգավոր է, թաքնվելն՝ առավել, բայց թե ուր կորչես, եթե հարկավոր է ամեն կերպ ու հնարավորին չափ արագ հասնել լաստանավին քանի դեռ լույս է։ Նրանք պարկերը գցեցին ուսներին ու արագ առաջ շարժվեցին։

Շուտով անտառը վերջացավ, հետո տարածվեցին մարգագետինները։ Երեւում Երևում է, նրանք իսկապես շատ են դեպի հարավ գնացել, հարթավայրից այն կողմ, հեռվում, ձախից աղոտ երեւում երևում էր Թեք լեռը։ Նրանք գաղտագողի դուրս եկան ծառերի տակից ու մարգագետնով վազեցին։

Սկզբում առանց անտառի ծածկույթի սարսափելի էր։ Հեռվում էր մնացել անտառապատ բլուրը, որտեղ նրանք նախաճաշել էին։ Ֆրոդոն հետ նայեց, այնտեղ չի՞ երեւում երևում արդյոք փոքրիկ սեւ սև կետը՝ Սեւ Սև Հեծյալը։ Հեծյալ չկար։ Արեւը Արևը բոցավառել էր ամպերը եւ և իջել հեռավոր բլուրների հետեւըհետևը, մայրամուտի վառ բռնկումներով լուսավորելով հարթավայրը։ Վախն անցել էր, բայց տրտմաշունչ անվստահությունն աճում էր։ Սակայն հողն արդեն վայրի չէր՝ խոտհարքներ, արոտավայրեր։ Ապա ձգվեցին դռնակներով ցանկապատերը, մշակված դաշտերը, ոռոգող առուները։ Ամեն ինչ ծանոթ էր, հուսալի ու խաղաղ․ սովորական Հոբիթստան։ Ճամփորդներն ամեն քայլը գցելու հետ հանդարտվում էին։ Դե գետն էլ արդեն մոտիկ էր, իսկ Սեւ Սև Հեծյալները մնացին ինչ֊որ ինչ-որ տեղ թիկունքում՝ որպես անտառային ուրվականներ։

Խնամքով մշակված շաղգամի դաշտի եզրով նրանք մոտեցան մի ցանկապատի։ Լայն դռնակից մի ուղիղ ճամփա էր ձգվում, ոչ հեռվում պուրակ էր երեւումերևում, իսկ դրանից հետո՝ կալվածքը։ Փինը կանգ առավ։

― Անձրեւից Անձրևից փախանք, ջուրն ընկանք, ― ասաց Ֆրոդոն հետ ընկնելով, ասես վիշապի որջն էր ընկել։

― Իսկ ծեր Անգեղը ինչո՞վ քո սրտով չէ, ― զարմացավ Փինը։ ― Նա բոլոր Բրենդիզայքների մոտիկ բարեկամն է։ Թափաշրիկներ Թափաշրջիկներ չի սիրում, կատաղի գամփռներ ունի՝ բայց դե տեղն էլ մի տեղ չի, համարյա սահման է, գիտես, էստեղ քնածի տեղ չի։

― Այդ բոլորը ճիշտ է, ― ասաց Ֆրոդոն եւ և շփոթված ծիծաղեց։ ― Արի տես, որ վախենում եմ Անգեղից ու շներից, հնուց եկող հիշողությամբ եմ վախենում։ Փոքր տղա էի, երբեմն ցանկապատներից թռչում էի սունկ գողանալու եւ և հաճախ էլ բռնվում էի։ Իսկ վերջին անգամ նա ինձ մի լավ դնքստեց, օձիքիցս բռնեց ու տարավ շներին ցույց տվեց․ «Տեսնո՞ւմ եք, այս վնասակար արարածին, ― ասում է, ― հենց որ նորից մեզ մոտ բարեհաճի, կերեք սրան, որ հետքն էլ չմնա, թույլ եմ տալիս։ Իսկ հիմա՝ սրան մի ճամփա դրեք»։ Եվ նրանք իմ հետեւից հետևից եկան մինչեւ մինչև լաստանավ, պատկերացնո՞ւմ եք։ Վախից սիրտս փորումս ձիավոր էր դարձել, թեպետ շները գիտեին, թե ինչ են անում՝ հետեւիցս հետևիցս գալիս էին, գռմռում, բայց ձեռք չէին տալիս, քանի որ հրաման չկար։

― Այ հիմա ամեն ինչ կպարզենք, ― ասաց նա։ ― Կարծես թե ուզում էիր այստեղ բնակվել։ Անգեղը քո ուզած մարդն է, մենակ թե սունկ գողանալու չգնաս։ Դռնակից ուղիղ գնանք դեպի տուն, որ երեւաերևա, թե մենք ինչ֊որ ինչ-որ թափառաշրջիկներ չենք։ Իսկ որ իրեն հանդիպենք, ես կխոսեմ, դուք գործ չունեք։ Նա եւ և Մերին լավ բարեկամներ են, դե ես էլ նրանց հետ միշտ լավ եմ եղել։

Ճամփորդներն իրար հետեւից հետևից գնում էին աղուրի երկայնքով․ շուտով երեւացին երևացին ագարակի ագարակամերձ շինությունների եղեգե տանիքները։ Հիմնավոր, բարետես աղյուսե տունը շրջափակված էր կաղնեփայտե բարձր պարսպով։

Դարպասի հետեւից հետևից լսվեց բարձր, համերաշխ հաչոց, ապա մի ձայն․

Ֆրոդոն ու Սամը քարացան, իսկ Փինը մի քանի քայլ էլ գնաց։ Դարպասը բացվեց, եւ և երեք հսկայական գամփռ կատաղի հաչոցով նետվեցին դեպի ճամփորդները։ Փինի վրա նրանք ուշադրություն էլ չդարձրին։ Երկուսը նետվեցին Սամի վրա, նրան սեղմեցին պարսպին ու սկսեցին հոտոտել։ Երրորդը՝ հսկայական ու տեսքից ամենակատաղիամենակատաղին, կանգնեց Ֆրոդոյի առջեւ՝ հետեւելով առջև՝ հետևելով նրան ու խուլ գռմռալով։

Դարպասից դուրս եկավ մի գեր, թիկնեղ ու կարմիր դեպքով դեմքով հոբիթ։

― Բարե՜ւ Բարև՜ ձեզ։ Ողջո՜ւյն։ Թույլ տվեք իմանալ, ովքե՞ր եք դուք եւ և այստեղ ձեզ ի՞նչ է պետք, ― հարցրեց նա։

― Ձեզ էլ ողջույն, պարող պարոն Անգեղ, ― ասաց Փինը։

― Վա՜հ, էս հո Փինն է՝ ուզում էի ասել, պարոն Փերեգրին Ճագարակը։ ― Անգեղը քթի տակ լայն ժպտաց, ― վաղուց ձեզ չեմ տեսել։ Դե ձեր բախտը բերեց, որ մենք հին ծանոթներ ենք։ Ես էլ արդեն ուզում էի շներին բաց թողնել։ Թե չէ ով ասես թափառում է այստեղ, իսկ այսօր հատկապես։ Օ՜ֆ, ախր գետը մոտիկ է, ― ասաց նա գլուխը թափ տալով։ ― Իսկ դա որտեղի՞ց բարեհաճեց, ոնց որ հեքիաթի հրեշ։ Մյուս անգամ դրան ներս թողնողը չեմ։ Կմեռնեմ՝ չեմ թողնի։

Ըստ երեւույթիներևույթին, նա եկվորի մասին ուզում էր պատմել անշտապ ու մանրամասն։

― Իսկ շնե՞երըշնե՞րը, ― հարցրեց Ֆրոդոն։

― Միստր Ֆրոդո Պարկինսն է, ― ներկայացրեց Փինը։ ― Երեւի Երևի դուք նրան չեք հիշում, բայց ժամանակին նա այստեղ ապրել է։

«Պարկինս» անունը լսելով, Անգեղը զարմացավ ու սեւեռուն սևեռուն նայեց Ֆրոդոյին։ Վերջինս մտածեց, որ հիմա նա կհիշի գողացած սնկերը եւ և շներին բաց կթողնի իր վրա։ Բայց տանտերը նրան թեւանցուկ թևանցուկ արեց։

Բոլորը նստեցին լայն բուխարիկի առջեւ։ առջև։ Տանտիրուհին կճուճով գարեջուր բերեց եւ և լցրեց չորս գավաթի մեջ։ Գարեջուրն այնքան համեղ էր, որ ասելու չէ, այնպես որ Փինը նույնիսկ ամաչեց «Ոսկե թառի» մասին իր ասած խոսքերի համար։ Սամն զգուշությամբ էր խմում․ ի՜նչ իմանաս ինչ կարող են եփել այս կողմերում։ Էլ չասած, որ իր տիրոջն էլ այստեղ նեղացրել են, ճիշտ է՝ վաղուց, բայց դա ի՞նչ նշանակություն ունի։

Խոսեցին եղանակի, բերքի մասին (առհասարակ, սովորականից վատ չէ), հետո Անգեղը գավաթը թմփացրեց սեղանին եւ և նայեց հյուրերին։

― Դեհ, պարոն Փերեգրին, ― հարցրեց նա, ― որտեղի՞ց եք գալիգալիս, ո՞ւր եք գնում։ Եթե ինձ մոտ եք եկել՝ ապա քիչ էր մնում կողքովս անցնեիք։

― Որ շտապում էիք, ուրեմն ավելի լավ էր ճանապարհով գնայիք, ― նկատեց տանտերը։ ― Չնայած բանն այդ չէ։ Դե լավ, մնացեք ինձ մորմոտ, ման եկեք, ազատ, անարգել։ Դուք նույնպես, պարոն Պարկինս․․․ Թեպետ սունկի հարցում ո՞նց եք։ Առաջվա նմա՞ն, ― նա հռհռաց։ ― Այո, ա՛յ, տեսնո՞ւմ եք, հիշում եմ, հիշում եմ փոքրիկ Ֆրոդո Պարկինսին։ Այ թե ավազակն էր, հա՜․․․ Ձեր ազգանունը, ճիշտն ասած, մոռացել էի, բայց հիշեցրին։ Էսօրվա եկողը, ձեր կարծիքով, ինչի՞ մասին էր հարցնում․․․

― Այո՜ս, ― անշտապ ու հաճույքով ասաց Անգեղը, ― սեւուկի սևուկի վրա մոտեցավ բաց դարպասին ու խցկվում է դռնկից։ Սեւդռնից։ Սև, ամբողջապես սեւերի սևերի մեջ, դեպքը չի երեւումերևում, ասես վախենում է, որ կճանաչեմ։ Ես էլ մտածում եմ․ «Մի սրա՜ն տեսեք։ Էս ի՞նչի է հասել մեր Հոբիթստան։ Սահմանը մոտիկ է, ով ասես թրեւ թրև է գալիս»։ Ճիշտ է, օրումս դրա նմանը չէի տեսել։ Դուրս եմ գալիս։ «Դեհ, ― ասում եմ, ― բարով, ի՞նչ կա։ Էդ դուք սխալ եք եկել, նորից հետ գնացեք, ճանապարհը դուրս կգաք»։

Նա ինձ դուր չեկավ․ նույնը եւ և Բռնիկին՝ դուրս վազեց, հոտոտեց, պոչը քաշեց տակն ու վնգստաց։ Իսկ նա, սեւըսևը, նստել է ու չի շարժվում։ «Ես հեռվից եմ, ― խոսում է ցածր, խուլ, կարծես ձայն չունի, ու արեւմուտքի արևմուտքի կողմն է նայում, ուրեմն, իմ հողի միջով․․․ ― Պարկինսն այստե՞ղ է»։ Իսկ ինքը շվշվոցով է խոսում, ֆսֆսացնում ու կռանում է վրաս։

Կռանում է, իսկ դեմք չկա, գլխաշորի տակից մի անցք է երեւում։ երևում։ Էստեղ դող ընկավ մարմինս։ ԴոհԴեհ, դողը՝ դող, բայց ո՞ւր է խցկվում, երբ իրեն չեն խնդրո՞ւմ․․․

Նա ֆշշացրեց, ասես ձեռ առավ ինձ ու ձին քշեց վրաս։ Հազիվ հասցրի հետ թռչել, իսկ նա ձին ասպանդակեց ու դուրս եկավ ճանապարհ, եւ և գնա ու իմացիր ով էր, ի՜նչ էր․․․ Դեհ, իսկ դուք ո՞ւր եք գնում․․․

― Չգիտե՞ս, ուրեմն լսիր ինչ որ կասեն, ― խորհուրդ տվեց Անգեղը։ Է՜հ, պարոն Ֆրո՛դո, պարոն Ֆրո՛դո, ախր ինչ կար էդ Նորգորդում։ Էնտեղի ժողովուրդը վատն է (Սամը աթոռի վրա շարժվեց եւ և խիստ նայեց Անգեղին)։ Այ միշտ էլ էդպես եք եղել, չի լինի, որ սկզբից մտածեք, մի բան էլ խորհրդակցեք։ Հենց լսեցի, որ դուք հեռացել եք մոտիկ հարազատներից՝ Բրենդիզայքներից, ու կպել պապի եղբորը, դե ասում եմ, լավ բան չսպասես։ Ծեր Բիլբոն ճաշն եփել է, իսկ պետք է ուտեք դուք։ Նա հո հարստությունը արդար քրտինքով չի՞ ձեռք գցել հեռավոր երկրներում։ Իսկ հիմա էլ մարդիկ են գտնվել, որոնց համար շատ հետաքրքիր է, թե էդ ո՞ւմ գանձերն են թաղված նրա մոտ, Նորգորդում։

― Այ, էսպիսի բաներ, պարոն Ֆրոդո, ― շարունակեց նա։ ― Լավ է, գոնե խելք եք արել, որ վերադառնում եք հարազատ վայրեր։ Ականջ դրեք բարի խորհրդիս՝ վերադարձե՞լ եք, ուրեմն, սուսուփուս ապրեք ձեզ համար։ Օտարների հետ գլուխ չդնեք։ Ձեր այստեղ եղած բարեկամներն էլ ձեզ հերիք են, ճիշտ եմ ասում։ Իսկ եթե էն սեւը սևը նորից երեւաերևա, արդեն ես նրա հաշիվը կմաքրեմ, ուզում եք կասեմ, որ դուք ընդմիշտ մեկնել եք Հոբիթստանից, կամ էլ թե չէ մեռել եք։ Դե նրանք երեւի երևի ոչ թե ձեզ են հետապնդում, այլ պարոն Բիլբոյին, դուք պետք է ձեր ազգանունը փոխեք։

― ԹերեւսԹերևս, դուք ճիշտ եք, ― համաձայնեց Ֆրոդոն, աչքը կրակից չկտրելով։

― Դուք, տեսնում եմ, ուզում եք ձեր խելքով ապրել, ― նկատեց նա։ ― Այն էլ ասենք, որ արդեն ժամանակն է։ Դե էդ սեւի սևի մասին էլ, երեւում երևում է, որ ինձնից էլ շատ գիտեք, հազիվ թե ես զարմացրի ձեզ։ Գիտեք, ուրեմն, ձեր իմացածը ձեզ պահեք, ես հետաքրքրասեր չեմ։ Բայց երեւում երևում է, որ ձեր սիրտն անհանգիստ է։ Մտածում եք, ո՞նց սուսիկ֊փուսիկ սուսիկ-փուսիկ հասնեք լաստանավ, չէ՞։

― Մտածում եմ, ― խոստովանեց Ֆրոդոն, ― մենակ թե այստեղ մտածելու բան չկա, հարկավոր է գնալ եւ և ինչ լինելու է թող լինի։ Շնորհակալություն ձեր բարության համար։ Ախր ես ձեզնից եւ և ձեր շներից, չեք հավատա, երեսուն տարի վախեցել եմ։ Հիմարություն է, իհարկե։ Եթե մի հուսալի բարեկամ ունենայի․․․ Էհ, ափսոսում եմ, որ ձեզնից բաժանվում եմ։ Դե, գուցե դեռ կգամ այցի, այն ժամանակ էլ կնստենք, կզրուցենք։

― Միշտ համեցեք, ― ասաց Անգեղը։ ― Իսկ առայժմ ինձ լսեք։ Օրն իրիկնանում է, մեր ընթրելու ժամն է։ Չէ՞ որ մենք պառկում ու վեր ենք կենում արեւի արևի հետ։ Գուցե մեզ հետ կընթրե՞ք։

― Շատ շնորհակալ ենք, ― ասաց Ֆրոդոն։ ― Միայն վախենում եմ, որ չուշանանք։ Առանց այդ էլ գիշերվա կողը կողմը հազիվհազ տեղ հասնենք։

― Տա՛, տա՛, տա՛, էհ, շտապելուց չեք թողնում մի խոսք ասեմ։ Իսկ իմ ասածն ի՞նչ է․ կընթրենք, ես ծածկասայլ ունեմ, դե դրանով էլ ձեզ կտանեմ։ Էդպես արագ կհասնեք, եւ և ապահով կլինի, թե չէ ի՜նչ իմանաս, ինչ կարող է պատահել։

Դա փոխում էր իրերի վիճակը, եւ և Ֆրոդոն համաձայնեց հուրախություն իր ուղեկիցների։ Արեւը Արևը համարյա ծածյվել ծածկվել էր բլուրների հետեւումհետևում, աղջամուղջը թանձրանում էր։ Հայտնվեցին Անգեղի երկու որդիներն ու երեք աղջիկները․ հսկայական սեղանը մի րոպեում բացեցին։ Ուտելիքը մի դյուժին հյուրերի կբավականացներ։ Մոմեր բերեցին, բուխարիկը վառեցին։ Գարեջուր ինչքան ուզես կար։ Գլխավոր ճաշը՝ խոզապուխտով տապակած սունըսունկը, մի րոպեում կերան։ Կրակի մոտ պառկած շները ոսկորներ ոսկորներն էին կրծում։

Ընթրիքից հետո Անգեղն ու որդիները լապտերները ձեռքներին գնացին սայլը պատրաստելու։ Երբ հյուրերը դուրս եկան, արդեն բոլորովին մութ էր։ Նրանք պարկերը դրեցին սայլի մեջ եւ և իրենք էլ տեղավորվեցին։ Անգեղը սանձով խփեց երկու լավ կերակրված պոնիների կողերին։ Նրա կինը կանգնած էր լուսավորված դռան մեջ։

― Զգույշ եղիր, ― ձայն տվեց նա։ ― Օտարների հետ չկռվշտես, կհասցնես եւ՝ և՝ ուղիղ տուն։

― Լավ, ― ասաց Անգեղը, եւ և սայլը դարպասից դուրս եկավ։

Շատ խաղաղ, բոլորովին անքամի, բայց զով գիշեր էր։ Գնում էին դանդաղ, առանց լապտերի, մինչեւ մինչև ամբարտակ՝ ճանապարհով, իսկ հետո՝ հողաթմբով։ Ճամփաբաժանում Անգեղն իջավ, նայեց այս ու այն կողմ՝ անթափանցելի խավար եւ և ոչ մի ձայն։ Գետից մառախուղը քուլա֊քուլա քուլա-քուլա բարձրանում էր ջրպատնեշի վրա ու սողում դաշտերը։

Մինչեւ Մինչև լաստանավ երկու֊երեք երկու-երեք լիգ էր մնում։ Հոբիթները թիկնոցներով պինդ փաթաթված նստել էին․ լսվում էր միայն անիվների ճռճռոցը եւ և սմբակների կտկտոցը։ Ֆրոդոյին թվում էր, թե սայլը չի գնում, այլ հազիվ սողում է։ Փինը ննջում էր, Սամը զգուշավոր նայում էր մառախուղի մեջ։

Անգեղը թռավ ցած, գրկեց ձիերի վզերը, որ պոնիները չֆռթկացնեն, եւ և հայացքը սեւեռեց սևեռեց մշուշոտ խավարին։ Թրխկ֊թրխկ֊թրխկԹրխկ-թրխկ-թրխկ, թխկթխկում էին սմբակները, եւ և այդ ձայնը խուլ արձագանք էր տալիս գիշերվա պաղաղ խաղաղ օդում։

― Ավելի լավ է, դուք թաքնվեք, տեր իմ, ― շտապով տիրոջը խորհուրդ տվե տվեց Սամը։ ― Պառկեք սայլի հատակին եւ և ծածկվեք ճյուղերով, իսկ մենք այդ ձիավորին մի կերպ ճանապարհ կդնենք։ ― Նա թռավ սայլից ու կանգնեց Անգեղի կողքին՝ հեծյալ է, թող հեծյալ լինի, միայն թե սկզբում թող իրեն տրորեն։

Թրխկ֊թրխկ֊թրխկ․․․ Թրխկ-թրխկ-թրխկ․․․ Հիմա կհասնի։

― Հապա մի կա՛նգ առ, ― հրամայեց Անգեղը։ Նա սանձափոկերը նետեց Սամին եւ և քայլեց առաջ։ ― Կանգնիր, որտեղ որ կանգնած ես։ Քեզ ի՞նչ է պետք, ո՞ւր ես գնում։

― Ես պարոն Պարկինսի հետեւից հետևից եմ գնում։ Ձեզ այդպիսի մեկը չի՞ հանդիպել, ― խուլ հարցրեց մեկի ձայնը, շատ ծանոթ․․․ Դե, իհարկե, Մերի Բրենդիզայքն է։ Թիկնոցի տակից երեւաց երևաց լապտերը եւ և լուսավորեց Անգեղի զարմացած դեմքը։

― Պարոնն Պարոն Մերի՜, ― բացականչեց նա։

Վախն իսկույն անցավ․ նրանց առջեւ առջև ընդամենը մի հեծյալ հոբիթ էր իր պոնիով, բայց ականջները շարֆով փաթաթված։

― Գտնվեցի՞ք, կորածնե՜ր, ― ուրախ ասաց Մերին։ ― Իսկ ես արդեն մտածում էի, որ ինչ֊որ ինչ-որ տեղ նստել մնացել եք եւ և ընթրիքին չեք հասցնի։ Մառախուն էլ մի կողմից պատեց։ Ես էլ գնացի ձորերն ստուգելու, թե չէ մեկ էլ տեսար մի տեղ ընկաք, ձեզ ազատողն ո՞վ է։ Եվ ահա, պատահում է, չէ՞, իրար չենք հանդիպել։ Իսկ դուք նրանց որտե՞ղ գտաք, պարոն Անգեղ։

― Պարզապես նրանք ճամփով չեն եկել, ― պատասխանեց նա։ ― Քիչ էր մնում շները բաց թողնեի նրանց վրա, համբերեք, իրենք ձեզ կպատմեն։ Իսկ հիմա, ուրեմն, ներող եղեք, պարոն Մերի, պարոն Ֆրոդո եւ և մյուսներ, ես տուն պիտի գնամ։ Դե մեր տիկինը, ինքներդ էլ հասկանում եք, գիշերն էլ վրա տվեց․․․