Changes
Ըստեղ օվչի Փիրումը ըզադըմ ա վըերցակը։ Մինչեւ օվչի Փիրումը ̈ադ ̈աթ չըլ ̈ալ, վար մարթը կնեգյ տ ̇ո ̇ւս քցի։ Կնեգյ տ ̇ո ̇ւս քցիլը տրանա ետն ա ̈ադ ̈աթ ընգյ ̈ալ։
===Մըրթակեր ախճիգյը===
Ին ̇ո ̇ւմ ա չին ̇ո ̇ւմ մին մարթ, մինգյել մին կնեգյ։ Տահանց ին ̇ո ̇ւմ ա մին տղա, մինգյել մին ախճիգյ։ Ախճիգյը հ ̈ալ ̈ա ուրուրուցումը, մարը վըեր տանում ա թա թուրունն էրի, հաց թխե, եր ա կենում պ ̇ո ̇ւլերը լոխ օտում, էլլա նի մննում ուրուրուցը։ Վըեր մխըրե մըծանըմ ա, շենումը հիշքան մարթ, հեյվան, շոն, կատու վա ին ̈ո ̇ւմ, լոխ օտում ա, հորն ան մորն էլ օտում, թողում մին վըերցակ, հանցու վըեր օրիշ տըեղա մարթ֊պեն կյ ̈ալիս վախտը կանչի, դույուղ անե, մին շոն, հանցու վըեր հըչիլավ դույուղ անե, մինգյել մին դ ̈ամ ̇ո ̇ւրչի, հանցու վըեր կըռքընեն սըրե։
Հ ̈ալ ̈ա մինչեւ հորն ան մորը օտելն էտ ախճիգյը օզում ա ախպորն օտե, մին ղուշ տիյերան դույուղ ա անում, վըեր քու քուր քյեցալ ա կըռքընեն սըրե, կյ ̈ա քեզ օտե, ճելլ ըրա փախե, կլ ̈ոխըտ ըզադե։
Էտ տղան փախճում ա, քյն ̈ամ մին հեռու տըեղ, տըեսնում՝ մին քըերծու ղաթում մին կարան, երկու պառավ էծերը քթած, կաթնը մին ըմանում փրթ ̈ած, օտում ըն։ Թաքուն քյին ̈ամ ա տահանց կոշտը, կուխկըրներեն նստում, ըսկսում նհըտնեն օտելը։ Վըեր պըրծնում ըն, մարթն ընդըեղան ա ասում՝ ա՛ կնեգյ, ախեր քուշտացեվուչ, կնեգյն էլ ընդեղան ա ասում՝ ա՛ մարթ, ախեր իսկի ես էլ չի քուշտացե։
Մին քանի օր վըեր էտ տղան տահանց նհետ թաքուն օտում ա, տահանք միշտ մնամ ին սոված, մին օր էլ մարթը թա՝ ա՛ կնեգյ, հենց ա մըեր քշտին օրիշ մարթ էլ ինի՞ մըզնհետ ուտելիս, թա չէ, սոված չընք մնալ, եք ծըռքըրնես ̇ո ̇ւր ̇ո ̇ւր անա փռնենքյ, տըփտըփենքյ, քթենանք։ Ո ̇ւր ̇ո ̇ւր ծեռքա փռնում ըն, ղալ անում, տըփտըփելավ էտ տղեն քթեն ̇ո ̇ւմ, հըրցնում, թա՝ տու հինչ իլլըթմիի՞լլաթ ըս, ըստեղ հինչ օ՞նես։ Էտ տղան թա՝ ես էհսինչ շենան ըմ, իստի մին մըրթակեր քուր օնեմ, շենին կեսը կերալ ա, ուզեցալ ա ինձ էլ օտե, փախալ ըմ։ Տահանք թա՝ դե լ ̈ավ, մըեր քշտին կաց, մունք կըտեռնանք քըզետե համ հ ̈ար, համ մար, տու վըել տար էծերը պահե, հղըցեն ծ ̈ախ ընգյ ̇ո ̇ւն ̈ան վըեր չի հընցնես։
Էտ տղան ամմեն օր տանում ա էծերը պահում, ̇ո ̇ւր ̇ո ̇ւգյ ̇ո ̇ւնը պիրում տոն։ Մին օր էլ վըեր էծերն առաչն ըրած տանում ա հ ̈անդ, ասում ա․ «Էս հղըցեն ծ ̈ախ ̈անգյ ̇ո ̇ւնն անց ըմ կըննական, տըեսնամ ընդեղ հի՞նչ կա, վըեր էս պըռըվնեն ինդի յըն ասում»։ Էծերը հղըցեն տիյերն ա անում, ինքյն անց կենում էն ̈անգյ ̇ո ̇ւնը։ Մին խիլլ ̈ա վըեր քյին ̈ամ ա, եշում ա, տըեսնում հեռու տեղա մին ծոխ ա պիցր ̈անում։ Թուշը յոր ա օնում, քյին ̈ամ։ Հըսնում ա ըտեղ, տըեսնում մին տոն, մաչին մին քանի սադանեքյ ըն ապրում։ Էտ սադանեքյը տրան փռնում ըն, մին քանի օր պինըցնում։ Մին օր էլ էտ տղեն մին մըեծ փադ ըն տամ, թա՝ կըտորե։ Տա կացնավը վըեր ա թակում, օզում ա ճղե, կարում չի։ Սադանոցն ասում ա․ «Սըեմ չի կա՞, մին քանի սըեպ տուվեքյ, տինիմ փադին ղաթումը, ճղեմ»։ Սադանեքյն էլ ասում ըն․ «Սըեպ չօնենք, լոխ կըհըվաքվենքյ, ծըռքըրնըես տինինքյ փադին ղաթումը, բիր ̈ադի ծիքյ տանք, ճղենքյ»։
Սադանեյքը լոխ հըվաքվում ըն, էտ տղան կացնավը փադին թըխում ա, մին մըեծ ճեղ ա պեց ին ̇ո ̇ւմ։ Սադանոցն ասում ա․ «Դե, ծըռքըրնետ բիր ̈ադի քցեցեքյ ղաթը, ծիքյ տուվեքյ ճղեցեքյ»։ Տահանք վըեր մըննըրնեն քց ̇ո ̇ւմ ըն փադին ճեղը, էտ տղան ծիքյ ա տամ կացենը ղաթան տ ̇ո ̇ւս օնում, ճղված տըեղը հոփ ա կյամ, սադանոցը մննըրնեն մնամ ա փադին ղաթումը, ուրանք էլ մըշկրներան կըռացած։ Սադանեքյը լոխ բիր ̈ադի էտ տղեն ղաչանք֊պըզատանք ըն անում, թա մըեզ ըզադե, հինչ լիվոթուն ասես, կանենքյ։ Էտ տղան թա՝ ըսեցեքյ տեսնամ էն պըռըվներեն աշկերը հի՞շտեղ ա, ծըեզ ըզադեմ։ Տահանք թա՝ էն ա էսհինչ ութաղեն ուրուրուցեն պերցին տակեն։ Կացնավը թխում ա տահանց լոխ ճինին կըլխընեն կտորում, քյին ̈ամ պըռըվներեն աշկերը յոր օնում, սադանոցը իլըծ֊չիլ ̈ածն էլ հըվաքում, տանում։ Պըռըվներեն աշկերը տանում ա քց ̇ո ̇ւմ ̇ո ̇ւր ̈անց տըեղը, լ ̇ո ̇ւվըցնում, ետնան թա՝ քյինն ̈ական ըմ մըեր շենը, տըեսնամ իմ հ ̈ար, իմ մար հո՞ւնց ըն ապրում։ Էտ տղեն էլ էրկու լ ̈ավ շոն ա ին ̇ո ̇ւմ, մինին անումը Զ ̈անգյի, մինինն էլ՝ Զր ̈անգյի։ Տա պըռըվներեն ասում ա․ «Կաթնը տիրիքյ կրակեն, թուղեցեքյ կենա, վըեր պրտ ̈ողեց, Զ ̈անգյին ան Զր ̈անգյին պեց կը թողեքյ կյ ̈ան»։
Ինքյը ծին նստում ա, հղե ին ̇ո ̇ւմ, քյին ̈ամ։ Վըեր հըսնում ա ̇ո ̇ւր ̈անց շենը, եշուա ա, տըեսնում մարթ, հեյվան, հավ, շոն, կատու չի մնացալ, տու մի ասել, քուրը լոխ կերալ ա, սաղ շենումը թողալ մին վըերցակ, վըեր նոր մարթ յա օրիշ պեն կյ ̈ալիս կանչի, դույուղ անե, մին շոն, վըեր հաչի, դույուղ անե, մինգյել մին դ ̈ամ ̇ո ̇ւրչի, վըեր կըռքընեն սըրե։
Տանում ա ծին սըհարան կապում, ինքյը խուրջինը ծըեռքն օնում, պիցր ̈անում տոն։ Քուրը վըեր ախպորը տըեսնում ա, շատ ա ուրխանում, կոլավն ա ինգյ ̇ո ̇ւմ, թա՝ վա՜յ, ա՛ ախպեր, եկալ ը՞ս։ Ախպերը թա՝ հա՛։ Քյին ̈ամ ա տուվըեր, ծիյին մին վըեննը պուկում օտում, կյամ թա՝ այ ախպեր, ծիտ իրեք վըննանե յա՞ եկալ։ Ախպերը վըեր արտեն գյիդ ̈ացալ ա պենը հինչումն ա, ասում ա՝ հա՛։ Մինգյել քյին ̈ամ ա ծիյին էն մին վըեննը պուկում օտում, կյամ թա՝ ա՛յ ախպեր, ծիտ էրկու վըննանե յա՞ եկալ։ Ախպերը թա՝ հա՛։ Էն մինն էլ վըեր պուկում ա օտում, հըրցնում ա թա՝ ծիտ մին վընանե յա՞ եկալ, ախպերը էլլա յա ասում՝ հա՛։ Վերչին վըենն էլ վըեր պուկում ա օտում, ախպորն անա հըրցնում ա, թա՝ ծիտ առանց վըեններ ա՞ իլ ̈ալ, ախպերը էլլա ասում ա՝ հա՛։ Վերչը ծիյին մնացած ջ ̈անդ ̈ակն ան կլ ̈ոխն էլ ա օտում, ետնան կյամ ասում․ «Այ ախպեր, դե տու տանը կաց, ես քյին ̈ամ հըրվանան հաց փոխ օնեմ պիրիմ, սոված կինիս, հանցու հաց օտես»։
Քուրը վըեր տանան տուս ա կյամ, մին ղուշ տիյերան ծեն ա տամ, թա՝ ա՛յ տղա, քու քուր քյին ̈աց կըռքընեն սըրե, վըեր կյ ̈ա քեզ օտե, ճելլի ըստեղաս փախե, կլ ̈ոխըտ պրծըցրու։
Էտ տղան շալվարը հանում ա, փոխկեքրը կըպոտում, մոխրավ լըսնում հ ̇ո ̇ւրթ ̈ան կախ տամ, ինքյը փախճում։ Քուրը կըռքընեն սըրած կյամ ա կլխըյեր եշում, տըեսնում «ախպերը» հ ̇ո ̇ւրթ ̈ան կախ իլ ̈ած, լոք ա տամ փռնում, ծիքյ տամ, ասում․ «Հոր ը՞ս օզում հ ̇ո ̇ւրթ ̈ավը տ ̇ո ̇ւս կյ ̈աս փախճիս, քյեցալ ըմ կըռքընես սըրալ, վըեր կյամ քեզ օտեմ»։ Վըեր շըլվարան ծիքյ ա տամ, պտառվում ա, մոխերն աշկերը տըեռնում, շաղվում, ըշկերավն ին ̇ո ̇ւմ, աշկերը հղլըղորում, ախպերը մին խիլլ ̈ա տըեղ էլ ա փախճում։
Քվորը աշկերեն ցավը վըեր անց ա կենում, վազ ա տամ, քյին ̈ամ ախպորը հըսնում, ախպերն էլ վազ ա տամ, տըեսնում ըռաչին իրեք ծիր ̈անի ծառ։ Պիցր ̈անում ա էտ ծըռերան մինը, քուրը կյամ ա տրա տակռեն կուրծկործում, վըեր մազ ա մնամ թա ծառը պուք կյ ̈ա վըեր ինգյի, լոք ա տամ, եր ին ̇ո ̇ւմ էն մին ծառը։ Քուրն էտ մին ծառն էլ վըեր կուրծկործում ա, օզում ա թա վըեր ինգիյ, կաթնը պրտ ̈ողում ա, պըռըվնեն Զ ̈անգյին ան Զր ̈անգյին պեց ըն թողում, փրփըրած կյամ ըն հըսնում, տղան թա՝ Զ ̈անգյի֊Զր ̈անգյի, տրան հունց հոփ տուվեքյ, հունց կոլ տուվեքյ, վըեր մին տոպ ̈ար ̇ո ̇ւն կ ̈աթի։ Էրկու շները յիր ̈ա յըն տըեռնում, էտ ըխճըկանը հունց հոմ տամ, հունց կոլ տամ, վըեր մին տիրեւու յիր ̈ա մենակ մին տոպ ̈ար ̇ո ̇ւն ա կ ̈աթում։ Տղան էտ տիրեւը յոր ա օնում տինում ծուցումը, շները հետան քց ̇ո ̇ւմ, հղե ին ̇ո ̇ւմ։
Քյին ̈ամ ա, քյին ̈ամ, տըեսնում մին քանի մարթ ̇ո ̇ւր ̈անց քոչը վըխճըրներավ, իծերավ, օրիշ հիյվըննըերավ քշ ̇ո ̇ւմ, տանում ըն, տըհանցա մինին ծըեռքեն էլ մին մհակ ա ին ̇ո ̇ւմ, էտ տղեն ասում ա․ «Թա վըեր գյիդ ̈աս էս մհակը հինչի յա, էս ապրանքը լոխ քե յըմ տամ»։ Տղան կարում չի ասե, էտ ծուցեն տիրեվը թա՝ ճը՛ռ, ճը՛ռ, ճը՛ռ, տղան էլ ասում ա․ «Ճըռ֊ճապկե, թըբըղլե»։ Էտ մարթը թա՝ հա՛, տի յա։ Ապրանքը լոխ տամ ա էտ տղեն, էտ տղան էլ առաչն ա անում, տանում պըռըվներեն կոշտը։
