Changes

Արևմտյան Աֆրիկայի բեռնատար մեքենաների մեծ մասի մասին երբեք չես ասի, թե գտնվում են երիտասարդության ու գեղեցկության ծաղկուն շրջանում, և ես իմ դառը փորձով սովորեցի նրանցից ոչ մի լավ բան չսպասել։ Եվ, այնուամենայնիվ, ժամանած բեռնատարը, որն ինձ պետք է տաներ լեռները, գերազանցեց իմ վատթարագույն սպասումները։ Թվում էր, թե նա ուր որ է պետք է փլվի։ Մեքենան կանգնած էր կիսափչած դողերի վրա, փնչացնում ու խռխռացնում էր հոգնածությունից ուժասպառված։ Իսկ ընդամենը բարձրացել էր փոքրիկ բլրի թեք լանջով դեպի մեր ճամբարը։ Ու ես տագնապով նրան վստահեցի իմ բեռն ու ինձ։Վարորդը կենսուրախ մարդ էր և անմիջապես հայտնեց, թե ես պետք է իրեն օգնեմ չափազանց կարևոր երկու գործողություններում։ Առաջինը, երբ մենք կսկսենք իջնել սարնիվար, ես պետք է սեղմեմ ձեռքի արգելակիչը, որովհետև եթե այն չսեղմենք գրեթե մինչև խցիկի հատակը, ապա ընդհանրապես չի ենթարկվի։ Երկրորդ, ես պետք է աչքս չկտրեմ կցման ոտնակից, քանի որ այդ շատ քմահաճ մասը ամեն մի հարմար առիթով դուրս է թռչում կցորդիչից և մռնչում ծուղակն ընկած ընձառյուծի պես։ Միանգամայն պարզ է, որ բեռնատարի վարորդը նույնիսկ Արևմտյան Աֆրիկայում չի կարողանա մեքենա վարել, կռանալով սարքային վահանակի տակ և ծռմռվելով երեքտակ, այնպես որ, եթե ես ցանկանում եմ կենդանի մնալ այս ճամբորդությունից հետո, պետք է օգնեմ նրան ղեկավարելու քմահաճ մեխանիզմները։

— Դա շուկան էԱյսպես, սըըես շարունակ կռանում էի,— բացատրեց նա եւ հարցրեցսեղմում էի արգելակը և շնչում էի շիկացած ռետինի հեղձուցիչ հոտը, հուսալով։— Մասան ուզո՞ւմ է այնտեղ կանգ առնել։իսկ այդ ընթացքում մեր քաջ մեքենան ցնցվում էր լեռների ուղղությամբ, ժամում քսան մղոն մշտական արագությամբ։ Իսկ երբ ճանապարհը ցած էր իջնում, մեքենան հախուռն նետվում էր առաջ և արագությունը հասցնում էր գրեթե քսանհինգի։

— Իսկ դու կարծո լմ եսԱռաջին երեսուն մղոնը գյուղամիջյան կարմիր կավից ճանապարհը ոլորապտույտ անցնում էր անտառածածկ հարթավայրով, ճանապարհի երկու կողմում հոծ պատի նման կանգնած էին վիթխարի ծառեր․ նրանց ճյուղերը վերևում միահյուսվել էին, կազմելով տերևների մի կամար։ Թռչուն֊ռնգեղջյուրների երամները, թափահարելով թևերը, թռչում էին ճանապարհի վրայով և կռկռում, թվում էր, թե այդ ազդանշան էին տալիս ավտոմոբիլիզմի արշալույսի հինավուրց տաքսիների ուրվականները, իսկ ճամփեզրին, որ մենք այնտեղ որս կգտնենքէգեղատեսիլ լուսավորված էր խիտ տերևների կամարի միջից թափանցած արևի շողերով, տաքանում էին ագամները, լույսով ողողված՝ նրանք բոցկլտում էին հուզմունքից, ինչպես վերջալույսի ցոլքեր, և կատաղորեն գլխով էին անում։ Աստիճանաբար, գրեթե աննկատելիորեն՝ ճանապարհը գնում էր դեպի վեր, մեղմորեն ոլորվելով անտառապատ բլուրների կլոր լանջերով։ Բեռնատարի թափքում իմ օգնականները բարձրաձայն երգում էին․

— Այո՛<poem>Հավիտյան չեմ մոռանա իմ տունը․․․Ե՞րբ եմ տեսնելու տունս հարազատ․Ե՞րբ եմ տեսնելու մորս հարազատ, սըը։Տո՜ւն, տո՜ւն, տո՜ւն եմ ուզում։</poem>

— ԻսկապեսՈրքան ավելի էինք բարձրանում լեռները, սըրէայնքան ավելի էր նոսրանում անտառը, իսկ հետո մանրանտառն սկսեց փոխվել․ ճանպարհի երկու կողմից մռայլ դավադիրների պես կանգնած էին ծառակերպ ձարխոտերի թավ խմբերը՝ հաստ՝ գետնահակ, մազածածկ բներով։ Նրանց կատարները ցայտում էին նուրբ տերևների կանաչ շատրվաններ։ Ձարխոտերը նոր աշխարհի առաջին պահապաններն էին, որովհետև հանկարծ, ասես լեռները ուսերից գցեցին իրենց ծանր հագուստները, անտառն անհետացավ։ Մնաց ետևում, հովտում․ թավ կանաչ մորթին ալիքաձև գնում էր դեպի տապից առկայծող հեռուն, իսկ մեր առջևում վեհորեն վեր էին խոյանում լեռները, որոնք ծածկված էին քամուց օրորվող և արևից ոսկեզօծված բարձր խոտով։ Բեռնատարը բարձրանում էր ավելի ու ավելի վեր, շարժիչը շնչահեղձ էր լինում ու ցնցվում էր անսովոր ճիգերից։ Ես արդեն մտածում էի, որ մենք վերջին երկու հարյուր ոտնաչափը մեքենան հրելով պիտի բարձրացնենք վեր, բայց ի զարմանս բոլորի, նա ինքը դուրս եկավ այդ վիճակից․ մագլցեց լեռան գագաթը, և, հոգնածությունից դողալով, ռադիատորից ժայթքեց շոգու քուլաներ, ինչպես սատկող կետը՝ ջրի շատրվաններ։ Մենք սողացինք վեր ու կանգ առանք։ Վարորդն անջատեց շարժիչը։

Ես ձեւացրի― Մի քիչ սպասենք, թե զայրանում եմ։շարժիչը շատ է տաքացել, ― բացատրեց նա, ցույց տալով բեռնատարի ռադիատորը, որն արդեն բոլորովին չէր երևում գոլորշու ամպերի մեջ։

— Գոլ ստում եսԵս ուրախությամբ դուրս եկա շիկացած խցիկից և գնացի դեպի այն տեղը, անպիտան,— ասացի ես,— ղու ուզում ես այնտեղ կանգ առնել, որ խմես։ Մի թե այդպես չէ։ուր ճանապարհն իջնում էր դեպի հերթական հովիտը։

— Այո՛Այս դիտակետից երևում էր ամբողջ տեղանքը, սըըոր մենք անցել էինք,— քմծիծաղեց վարորդըև այն,— միայն թե մասան էլ այնտեղ որս կգտնի։ուր պետք է գնայինք։

— ԴեՀեռվում էր մնացել վիթխարի կանաչ անտառը, լավայստեղից այն թվում էր հոծ ու խիտ, կանգ կառնենք կարճ ժամանակով։ինչպես ոչխարի բուրդը, միայն բլուրների կատարին անթափանց տերևների զանգվածի մեջ կարելի էր տեսնել լույսի շիթեր։ Երկնքի ֆոնի վրա ծառերը պատկերվում էին իբրև ընդհատուն ծոպեր։ Իսկ մեր առջև բացվում էր միանգամայն այլ աշխարհ, ուղղակի անհնարին էր հավատալ, որ այդ երկուսը՝ և՛ այս, և՛ այն, այդքա՜ն տարբեր, գոյություն ունեին կողք֊կողքի։ Եվ այդ հերթագայումը աստիճանաբար տեղի չէր ունենում․ ո՛չ, ետևում մնացել էր ծառ֊հսկաների անտառը, որ փայլում էր լաքապատ տերևների իր շքեղ թիկնոցներով, ինչպես կանաչ վիթխարի մարգարիտ, իսկ առջևում, ընդհուպ մինչև մշուշապատ երկնագույն հորիզոնը, շղթայակերպ բարձրանում էին սարերը, ձուլվելով իրար, նմանվելով վիթխարի, սառած ալիքների, նրանք կարծես դեմքները դարձրել էին դեպի արևը, իսկ լանջերը, ստորոտից մինչև կատար, ծածկված էին ոսկեկանաչ թավշյա խոտով, որ ծփում էր քմահաճ քամուց ու մերթ լուսավորում, մերթ մթնում, երբ քամին այն գալարում էր կամ հարթեցնում։ Ետևում անտառը ծաղկում էր վայրի ծիրանով, խոտի ամենավառ ու ամենաբազմազան երանգներով։ Իսկ առջևում՝ այս տարօրինակ լեռնային աշխարհի բոլոր գույները նուրբ էին ու մեղմ․ բաց դեղնավուն, ոսկեգույն և մուգ դեղնա֊շագանակագույնի բոլոր նրբերանգներով։ Բլուրների սահուն գալարներն ու ծալքերը, որ ծածկված էին նուրբ ու պաստելային երանգներ ունեցող խոտով, շատ էին հիշեցնում Անգլիայի բնությունը, նրա հարավային ցածրավայրերը, միայն ավելի մեծ մասշտաբներով։ Բայց արևն այստեղ փայլում էր առանց հոգնելու և անողոքաբար այրում էր՝ ոչ անգլիական ձևով։

— Այո՛Այստեղից սկսած ճանապարհը վեր էր ածվում ամերիկյան լեռների, սըրմեքենան,– ուրախ ասաց վարորդը եւ բեռնատարն ուղղեց արգելակները շխկշխկացնելով ու վնգվնգացնելով, շարունակ իջնում էր հարթավայր և նորից, փնչալով ու հազալով, բարձրանում էր զառիկող լանջերը։ Մի սարի լանջն ի վար։գագաթին մենք նորից կանգ առանք, որ շարժիչը սառչի, ու այստեղից ես տեսա իմ դիմացի հովտում փռված գյուղը․ հեռվից, շրջապատող կանաչ ֆոնի վրա այն թվում էր սև սունկերի մի տձև կույտ։ Երբ շարժիչն անջատեցինք լռությունը պարուրեց մեզ, ինչպես փափուկ վերմակ։ Միայն լսվում էր, ինչպես է կամացուկ սվսվում խոտը, օրորվելով քամուց։ Իսկ գյուղից, որ ընկած էր հեռու ներքևում, մեզ էին հասնում շան հաչոցի ու աքաղաքի կանչի՝ հեռավորությամբ մեղմացած, բայց պարզորոշ ձայներ՝ ինչպես զանգակների ղողանջ։ Հեռադիտակով գյուղում ինչ֊որ իրարանցում տեսա․ խրճիթների շուրջը խռնվել էր մարդկանց բազմությունը, երբեմն փայլատակում էին մաչետի նմանվող դանակներն ու նիզակները, առկայծում էին վառ գույների սարոնգաները։ <ref>Տոնական հագուստ։ Ծան․ հայ․ հր․ թարգմ։</ref>

Ծղոտե սրագագաթ տանիքներով մեծ խրճիթները խը– նամքով շարվել էին դալար էվկալիպտների ստվերի տակ պատսպարված մի փոքրիկ հրապարակի շուրջը։ Հենց այստեղ էլ գտնվում էր շուկան― Այդ ինչ իրարանցում է, առեւտրականներն իրենց ապրանքները վւոել էին ուղղակի դետնին, սլացիկ ծառերի տակ, ամեն մեկը իր հողակտորի վրա, իսկ շուրջը խռնվել էին գյուղական բնակիչները, նրանք խցկվում էին առեւտրականների միջեւ, համարձակ վիճում էին, շատախոսում ու թափահարում ձեռքերը։ Ի՛նչ ասես, որ չէին վաճառում այս–․― հարցրի ես վարորդին։

տեղ― Դա շուկան է, Ես ուղղակի զարմացած էիսըր, ի՛նչ ասես որ չկար― բացատրեց նա և հարցրեց, ամեն տեսակ անհեթեթ ու անսպասելի բան։ Վաճառում էին կրակի վրա ապխտած եւ կարճ փայտիկների վրա շարած կապտա– ձկներ, այս ձուկը կենդանի ժամանակ էլ մի հաճելի տեսք չունի, իսկ չորացած, կնճռոտված, ծխից սեւացած, ասես շամանի տիկնիկ չինի, որը, զզվելիորեն գալարվելով պարում հուսալով։ ― Մասսան ուզո՞ւմ է, Այստեղ կային նաեւ կտորների վիթխարի հակեր, մեծ մասամբ վառ ու խայտաբղետ գույներով, դրանք բերում էին Անգլիայից ու խիստ համընկնում են աֆրիկացիների ճաշակին, ավելի դուրեկան տեսք ունեին տեղական գործվածքները՝ ամուր, փավւոլկ եւ ոչ այնքան աղաղակող։ Այս վառ գույների մեջ աչքի էին զա բնում բամբակե զամբյուղների մեջ գրած ձվերի ու հավերի ամենաանհավանական զուգորդումները, կանաչ տաքդեղ, կաղամբ, կարտոֆիլ, շաքարեղեգն, արքունոտ մսի հսկայական կտորներ, թոկերից կախված էին խնամքով քերթված մեծ եղեգնառնետներ, վաճառվում էին նաեւ կավե ապրանքներ, հյուսած զամբյուղներ եւ աթոռներ, ասեղներ, վառոդ, գարեջուր, թռչուններ որսալու թակարդներ, մանգոյի ու պապայիի պտուղներ, հոգնաներ, կիտրոններ, տեղական կոշկեղեն, ռաֆիի թելերից սքանչելի պայուսակներ, մեխեր, կայծքար, կարբիդ, լուծողական, սվիններ ու ընձառյուծի մորթիներ, պարուսինե կոշիկներ, ֆետրե փափուկ գլխարկներ, արմավենու գինի, հին թիթեւլե նավթամաններով կոկոսի ու պիստակի յուղ։այնտեղ կանգ առնել։

Շուկայի այցելուները աչքի էին զարնում նույնպիսի բազմազանությամբ ու արտառոցությամբ― Իսկ դու կարծո՞ւմ ես, ինչպես վաճառքի հանված ապրանքները։ Այստեղ կարելի էր տեսնել խաոլս ցեղի մարդկանց՝ կուրացուցիչ ճերմակ հագուստներով ու փոքրիկ սպիտակ գլխարկներով, տեղական առաջնորդներին՝ բազմերանգ հագուստներով ու շքեղ ծոպավոր գլխարկներով, այստեղ էին նաեւ հեռավոր լեռնային բնակավայրերի կիսավայրենի բնակիչներր․ նրանց վրա ոչինչ չկար, բացի կեղտոտ կաշվե ազդրակապերից, նրանց ատամները սրված էին, իսկ դեմքերը՝ վիտված։ նրանց համար, իհարկե, այս գյուղը ամենաբազմամարգ մայրաքաղաքն է, իսկ շուկան հավանաբար, ամենս/ուրախ ժամանցը ամբողջ տարվա Հասար, նրանք կատաղի վիճում էին, թափահարում ձեռ–որ մենք այնտեղ որս կգտնենք։

Սակայն շուտով հայտնաբերեցի մի այնպիսի բան― Իսկապես, որ լուսանկարչության ու կախարդանքի մասին բոլոր մտքերը 14սըր։

անմիջապես դարս թռան գլխիցս՛ Հրապարակը շրշապատած փոքրիկ "՚ մ"լթ վրաններից մեկում առկայծեց շիկա֊կար– մըրավուն ինչ֊որ բան․ ես շարժվեցի այնտեղ եւ տեսա մի գեղեցիկ կապիկ՝ վզին շատ երկար թոկ կապած, նա պպզել էր փոշու մեջ եւ բարձր ու սուր ձայնով գոռում էր՝ «պրրո՚ւսթ։ Նրա բուրդը բաց֊ղեղին էր, կրկին՝ սպիտակ զոլ, իսկ դնչիկը՝ սգավոր֊սեւ։ նրա «պրրո՚ւպը» հնչում էր ոչ այն է թռչեի կանչի, ոչ այն է կատվի բարեկամական մլավոցի նման։ Մի քանի վայրկյան կապիկը շատ ուշադիր նայեց ինձ, հետո հանկարծ վեր ցատկեց ու սկսեց պարել։ Սկզբում նա ոտքի կանգնեց եւ սկսեց բարձր ցատկռտել, լայն տարածելով ձեռքերը, ասես պատրաստվում էր սեղմել ինձ կրծքին։ Հետո չորեքթաթ իջավ եւ սկսեց գնդակի նման մի կողմից մյուսը ցատկել, բարձր վեր֊վեր թռչելով օդի մեջ։ Հետզհետե նա ավելի ու ավելի էր ոգեւորվում եւ թռչում էր ավելի բարձր։ Այնուհետեւ եղավ կարճ ընդմիջում, եւ ապա նոր պար։ Այժմ կապիկը կանգնել էր չորս ոտքի վրա, ուսերը եւ իրանի ամբողջ առջեւի կեսը օրորում էր ճոճանակի պես, իսկ հետեւի մասը մնում էր միանգամայն անշարժ։ Պարի հիմնական սխեման շատ պարզ էր, եւ այստեղ կապիկն ինձ ցույց տվեցԵս ձևացրի, թե ՒսձԻ է ընդունակ կապկային ցեղի իսկական, փորձված պարուհին։ նա պտտվում էր հոլի պես, այնպես էր թռչում ու սուրում, որ գլուխս սկսեց պտտվել։ Կապիկը ինձ դուր եկավ հենց առաջին հայացքից, իսկ դերվիշի այգ մոլեգին պարը միանգամից ինձ գերեց եւ, իհարկե, ես ուղղակի չկարողացա չգնել պարուհուն։ Կրկնակի վճարեցի նրա տիրուհուն եւ հանդիսավորությամբ տարա կապկին։ Մի ինչ֊որ վրանից նրա համար թարմ բանաններ գնեցի, եւ նա այնքան զգացվեց իմ առատաձեռնությունից, որ անմիջապես վարձահատույց եղավ՝ թրջեց ամբողջ շապիկս։ Ես գտա իմ օգնականներին եւ վարորդին (նրանցից գարեջրի հոտ էր փը֊ չում), մենք տեղավորվեցինք մեքենայի մեջ եւ շարժվեցինք առաջ։ Կապիկը նստել էր ծնկներիս, բերանը բանան էր լցնում, խցիկի պատուհանից դիտում էր շրջակայքը եւ մեղմիկ վնգսաում հուզմունքից ու բավականությունից։ Ի նշան նրա պարային տաղանդների, ես որոշեցի նրան կոչել «Պավլովա», եւ մենք նրան այդպես էլ անվանցեինք «Կարմիր կապիկ Պավլովա»։ 15զայրանում եմ։

Մեր ճանապարհորդությունը տեւեց դարձյալ մի քանի ժամ― Դու ստում ես, եւ վերջում Հովիտը լցվեց մուգ մանուշակագույն ստվերներովանպիտան, իսկ արեւը անշտապ սուզվեց կարմրա֊կանաչավուն փետրավոր ամպիկների մեջ՝ արեւմտյան լեռների ամենաբարձր գագաթների ետեւում։― ասացի ես, ― դու ուզում ես այնտեղ կանգ առնել, որ խմես։ Մի՞թե այդպես չէ։

Մենք իսկույն հասկացանք― Այո՛, որսըր, վերջապես, հասել ենք նպատակին, որովհետեւ Բաֆուտի մոտ պարզապես ճանապարհը վերջանում էր։ Ջախից ձգվում էր հսկայական փոշոտ բակը, որ շրջապատված էր կարմիր աղյուսի բարձր պատով։ Պատի ետեւում տեղավորված էին ծղոտե բարձր կտուրներով կլոր խրճիթներ, նրանք շարված էին մի ոչ շատ մեծ, մաքուր առանձնատան շուրջը։ Բայց այս բոլոր կառույցները թվամ էին պստլիկ ու խղճուկ այն վիթխարի կառույցի համեմատությամբ, որը նման էր վայրի մեղուների փեթակի― քմծիծաղեց վարորդը, ― միայն թե հազար անգամ մեծացրած։ Դա գմբեթանման, ծղոտե հաստ կտուրով, հնությունից սեւացած ու առեղծվածային մի վիթխարի, կլոր խրճիթ էր։ ճանապահի մյուս կողմում շեշտակի վերելք էր սկսվում, վեր էր խոյանում լայն սանդուղքը՝ յոթանասուն աստիճանով, եւ տանում էր դեպի կոշիկի տուփ հիշեցնող երկհարկանի մի առանձնատուն, որի ամեն մի հարկը երիզված էր լա$ պատշգամբով, ե երկու պատշգամբներն առատորեն պատված էին բուդեն– վիլներով եւ այլ գալարաբույսերով։ Այսպես, ուրեմն, ահա թե ինչպիսին է այս մի քանի ամիսների իմ տունը։մասան էլ այնտեղ որս կգտնի։

Հազիվ էի դուրս եկել բեռնատարի խցիկից (ոտքերս ուռել էին)― Դե լավ, երբ ընդարձակ բակի հեռավոր կամարի տակ բացվեց մի դուռ, եւ մի մեծ թափոր ուղղվեց դեպի ինձ։ Դրանք տղամարդիկ էին, մեծ մ ասր՝ տարիքավոր, նրանց բազմագույն, ծածանվող հագուստները խշխշում էին քայլե֊ լի ։ւ․ յուրաքանչյուրի գլուխը ծածկված էր փոքրիկ, խայտաբղետ բրդից գործված գեղեցիկ կլոր գլխարկով։ Խմբի կենտրոնում քայլում էր բարձրահասակ ու բարեկազմ, աշխույժ, ծիծաղկոտ դեմքով մի մարդ։ Նա հագել էր սպիտակ, պարզ հագուստ եւ առանց որեւէ զարդարանքի գլխարկ, ու, չնայած դրան, այնուամենայնիվ ես իսկույն հասկացա, որ այդ բազմերանգ ամբոխի մեջ նա ամենագլխավորն էր՝ այնքան վեհ էր նրա կեցվածքը։ Դա Ֆոնն էր, այսինքն՝ Բաֆուսւի տիրակալը, 16կանգ կառնենք կարճ ժամանակով։

ա ն վիթԻ"սՐԻ մարգագետնային թագավորության― Այո՛, որր մենք անցա"» այստեղ բերող ճանապարհին։ Ես գիտեիսըր, որ նա հեքիաթային հարստություն ունի, իր թագավորությունը վարում է հմտորեն եւ խելացի, թեեւ փոքր֊ինչ բռնակալորեն, Ֆոնը կանգ առավ իմ դիմաց, հյուրընկաք ժպտաց ու ինձ մեկնեց մեծ, բարակ ձեռքը․— Բարի եք եկել,— ― ուրախ ասաց նա․վարորդը և բեռնատարն ուղղեց սարի լանջն ի վար։

Հետագայում ես համոզվեցիԾղոտե սրագագաթ տանիքներով մեծ խրճիթները խնամքով շարվել էին դալար էվկալիպտների ստվերի տակ պատսպարված մի փոքրիկ հրապարակի շուրջը։ Հենց այստեղ էլ գտնվում էր շուկան, որ նա խոսում է կոտրատված անգլերենով ոչ պակասառևտրականներն իրենց ապրանքները փռել էին ուղղակի գետնին, քան սլացիկ ծառերի տակ, ամեն մեկը իր հպատակները։ Բայցհողակտորի վրա, չգիտես ինչուիսկ շուրջը խռնվել էին գյուղական բնակիչները, ամաչում էրնրանք խցկվում էին առևտրականների միջև, եւ մենք սկզբում խոսում էինք թարգմանչի միջոցով․ վերջինս կանգնել էր նրա կողքինհամարձակ վիճում էին, հարգալից խոնարհվածշատախոսում ու թափահարում ձեռքերը։ Ի՜նչ ասես, եւ թարգմանում էր իմ ողջույնի խոսքերըոր չէին վաճառում այստեղ։ Ես ուղղակի զարմացած էի, ձեռքերով բերանը ծածկած։ Ֆոնը հարգալից լսում էրի՜նչ ասես որ չկար, քանի դեռ ես խոսում էիամեն տեսակ անհեթեթ ու անսպասելի բան։ Վաճառում էին կրակի վրա ապխտած և կարճ փայտիկների վրա շարած կապտաձկներ, այս ձուկը կենդանի ժամանակ էլ մի հաճելի տեսք չունի, իսկ թարգմանիչը թարգմանում էրչորացած, կնճռոտված, ծխից սևացած, ասես շամանի տիկնիկ լինի, որը, զզվելիորեն գալարվելով պարում է։ Այստեղ կային նաև կտորների վիթխարի հակեր, հետո մեծ ձեռքը տարածելով ցույց տվեց առանձնատունըմասամբ վառ ու խայտաբղետ գույներով, որ կանգնած էր ճանապահի այն կողմում գտնվող բլրի գագաթին։— Հիանալի էդրանք բերում էին Անգլիայից ու խիստ համընկնում են աֆրիկացիների ճաշակին․ ավելի դուրեկան տեսք ունեին տեղական գործվածքները՝ ամուր,— ասաց նա եւ լայն ժպտաց։ Մենք նորից իրար ձեռք սեղմեցինքփափուկ և ոչ այնքան աղաղակող։ Այս վառ գույների մեջ աչքի էին զարնում բամբուկե զամբյուղների մեջ դրած ձվերի ու հավերի ամենաանհավանական զուգորդումները, նա իր խորհրդականների հետ բակի միջով ետ գնաց եւ անհետացավ կամարի տակի դռան ետեւումկանաչ տաքդեղ, թողնելովկաղամբ, որ ես ինքս տնօրինեմ նրա առանձնատանը։կարտոֆիլ, շաքարեղեգն, արյունոտ մսի հսկայական կտորներ․ թոկերից կախված էին խնամքով քերթված մեծ եղեգնառնետներ, վաճառվում էին նաև կավե ապրանքներ, հյուսած զամբյուղներ և աթոռներ, ասեղներ, վառոդ, գարեջուր, թռչուններ որսալու թակարդներ, մանգոյի ու պապայիի պտուղներ, հոգնաներ, կիտրոններ, տեղական կոշկեղեն, ռաֆիի թելերից սքանչելի պայուսակներ, մեխեր, կայծքար, կարբիդ, լուծողական, սվիններ ու ընձառյուծի մորթիներ, պարուսինե կոշիկներ, ֆետրե փափուկ գլխարկներ, արմավենու գինի, հին թիթեղե նավթամաններով կոկոսի ու պիստակի յուղ։

Երկու ժամ հետո, երբ ես արդեն լոգանք էի ընդունել Շուկայի այցելուները աչքի էին զարնում նույնպիսի բազմազանությամբ ու նախաճաշելարտառոցությամբ, ներկայացավ սուրհանդակն ինչպես վաճառքի հանված ապրանքները։ Այստեղ կարելի էր տեսնել խաուս ցեղի մարդկանց՝ կուրացուցիչ ճերմակ հագուստներով ու հայտնեց, որ Ֆոնը կցանկանար այցելել ինձ փոքրիկ սպիտակ գլխարկներով․ տեղական առաջնորդներին՝ բազմերանգ հագուստներով ու զրուցելշքեղ ծոպավոր գլխարկներով, այստեղ էին նաև հեռավոր լեռնային բնակավայրերի կիսավայրենի բնակիչները․ նրանց վրա ոչինչ չկար, բացի կեղտոտ կաշվե ազդրակապերից, նրանց ատամները սրված էին, իսկ դեմքերը՝ վիտված։ Նրանց համար, եթե իհարկե, ես արդեն հասցրել եմ ճանապարհից հետո հանգստանալ։ Ես պատասխանեցիայս գյուղը ամենաբազմամարդ մայրաքաղաքն է, որ լիովին հանգստացել եմիսկ շուկան հավանաբար, ն երջանիկ կլինեմ ընդունել Ֆոնինամենաուրախ ժամանցը ամբողջ տարվա համար։ Նրանք կատաղի վիճում էին, հետո ճամպրուկից հանեցի մի շիշ վիսկի եւ սկսեցի սպասել։ Շուտով նա եկավ փոքրիկ շքախմբի ուղեկցությամբ։ Մենք նստեցինք պատշգամբումթափահարում ձեռքերը, ուր արդեն վառվում էր լամպըհրմշտում իրար․ նրանց սև աչքերը հիացմունքից փայլատակում էին այնպիսի բաների տեսքից, ինչպիսին յամսն է կամ եղեգնառնետը․ ավելի հաճախ նրանք հոծ խմբով կանգնում էին ու ագահ աչքերը գամում բազմագույն կտորների կույտերին․ գնել դրանք նույնիսկ հույս էլ չունեին և միայն երբեմն փոխում էին իրենց դիտակետները, ե սկսեցինք խոսել։այդ անհասանելի շքեղությունը ավելի լավ տեսնելու համար։

Ես նրա կենացր խմեցի ջուր խառնած վիսկիովԻմ օգնականներն ու վարորդը թաղվեցին ամբոխի գունեղ հորձանուտում, իսկ նա իմը՝ մաքուր վիսկիով։ Սկզբում՛ մենք խոսում էինք թարգ֊ մանչի միջոցովինչպես մրջյունները՝ պատոկայի բանկայի մեջ, բայց երբ վիսկիի մակարդակը շշի 4կ զղալիոբեն իջավև ես մնացի ինքս իմ կամքին։ Մի քիչ թափառեցի չորս կողմը, Ֆոնն սկսեց խոսել անգլերեն։ Երկու ժամի;հետո որոշեցի լուսանկարել լեռնային գյուղերի բնակիչներին և հանեցի լուսանկարչական ապարատն ու սկսեցի ֆոկուսի բերել․․․ Ի՜նչ կատարվեց այնտեղ։ Զարհուրելի՜ դժոխք։ Առևտրականները իսկույն վայր գցեցին իրենց ապրանքները և վայրի գոռում գոչյունով նետվեցին մոտակա թաքստոցը։ Ես նույնիսկ շփոթվեցի․ չէ՞ որ աֆրիկացիները սովորաբար շատ են սիրում լուսանկարվել, ավելի ես նրան մանրամասն պատմում էիև հարցրեցի կողքիս կանգնած խաուսին, թե ինչու եմ այս֊ ՚ոեղ եկելինչ պատահեց․ հաջորդեց շատ հետաքրքիր բացատրություն․ ինչպես երևում է, ցույց էի տալիս ինձ անհրաժեշտ գազաններ՛լեռնականներն արդեն գիտեն,որ եթե լուսանկարչական ապարատն ուղղված է մարդու վրա, հետո ստացվում է մարդու դիմանկարը։ Բայց նրանք հաստատ համոզված են, որ նկարի հետ լուսանկարին է փոխանցվում այն մարդու հոգու մի մասնիկը, ով նկարվել է, և եթե իրեն շատ լուսանկարեն, ապա լուսանկարիչը իր նկատմամբ ձեռք կբերի լիիրավ իշխանություն։ Կախարդանքի գերազանց օրինակ, միանգամայն ժամանակակից միջոցներով․ հնում դուք մարդու նկատմամբ իշխանություն էիք ձեռք բերում, եթե տիրանում էիք նրա մազերի փնջին կամ կտրված եղունգներին։ Մեր օրերում այդ նույն նպատակով, հավանաբար, միանգամայն պիտանի է լուսանկարը։ Եվ այնուամենայնիվ, թեև լեռնականները չցանկացան լուսանկարվել, ես հաջողեցի մի քանի նկարահանումներ անել շատ հասարակ եղանակով․ կանգնում էի նրանց կողքին և նայում ուրիշ կողմ ու շրխկացնում թևիս տակ դրած ապարատը։

մասին գրքեր Մենք իսկույն հասկացանք, որ, վերջապես, հասել ենք նպատակին, որովհետև Բաֆուտի մոտ պարզապես ճանապարհը վերջանում էր։ Ձախից ձգվում էր հսկայական փոշոտ բակը, որ շրջապատված էր կարմիր աղյուսի բարձր պատով։ Պատի ետևում տեղավորված էին ծղոտե բարձր կտուրներով կլոր խրճիթներ, նրանք շարված էին մի ոչ շատ մեծ, մաքուր առանձնատան շուրջը։ Բայց այս բոլոր կառույցները թվում էին պստլիկ ու լուսանկարներխղճուկ այն վիթխարի կառույցի համեմատությամբ, նկարում նրանց թղթի կտոո ների վրա եւոր նման էր վայրի մեղուների փեթակի, երբ իմ ասածները չէին Հասկացվում փորձում էի հանել նրանց ձայներըմիայն թե հազար անգամ մեծացրած։ Դա գմբեթանման, իսկ Ֆոնի բաժակն այդ ընթացքոլյ կրկին ոլ կրկին լցվում էր։ Ուղղակի սոսկալի ծղոտե հաստ կտուրով, հնությունից սևացած ու առևղծվածային մի վիթխարի, կլոր խրճիթ էր։Ճանապարհի մյուս կողմում շեշտակի վերելք էր սկսվում, վեր էր խոյանում լայն սանդուղքը՝ յոթանասուն աստիճանով, և տանում էր դեպի կոշիկի տուփ հիշեցնող երկհարկանի մի առանձնատուն, որի ամեն մի հարկը երիզված էր լայն պատշգամբով, և երկու պատշգամբներն առատորեն պատված էին բուգենվիլներով և այլ գալարաբույսերով։ Այսպես, ուրեմն, ահա թե ինչպիսին է այս մի քանի ամիսների իմ տունը։

նա ասացՀազիվ էի դուրս եկել բեռնատարի խցիկից (ոտքերս ուռել էին), որ պետք է հուսալերբ ընդարձակ բակի հեռավոր կամարի տակ բացվեց մի դուռ, թե ինձ կհաջողվի հայ․ թայթել գրեթե բոլոր այն գազաններինև մի մեծ թափոր ուղղվեց դեպի ինձ։ Դրանք տղամարդիկ էին, որ ես նրան ցոլւո տվեցիմեծ մասը՝ տարիքավոր, եւ խոստացավ վաղն եւեթ ուղարկել հմուտ որսորդնրանց բազմագույն, ների։ Բայցծածանվող հագուստները խշխշում էին քայլելիս․ յուրաքանչյուրի գլուխը ծածկված էր փոքրիկ, թերեւսխայտաբղետ բրդից գործված գեղեցիկ կլոր գլխարկով։ Խմբի կենտրոնում քայլում էր բարձրահասակ ու բարեկազմ, ավելի լավ կլինի ինքը անձամբ հայտնի մարդկանցւ թե ինչ է հարկավոր ինձաշխույժ,— շարունակեց Ֆոնըծիծաղկոտ դեմքով մի մարդ։ Նա հագել էր սպիտակ,֊եւ նրանք բոլորը կաշխատեն ինձ համար որս ձեռք բերելպարզ հագուստ և առանց որևէ զարդարանքի գլխարկ, իսկ այդ մասին հայտարարելու ամենահարմար առիթը կը– ներկայանա տասը օր հետո։ Այդ ժամանակ ինչ֊որ արարողություն պետք է տեղի ունենա․ ինչպես ես հասկացա, նշանակված օրը նրա հպատակները լեռներում ու հովիտ– ներում հավաքում են հսկայական քանակությամբ չոր խոտ ե բերում են Րաֆուտ, որպեսզի Ֆոնը կարողանա ծածկել իր վիթխարիչնայած դրան, խորհրդավոր կացարանի տանիքը եւ իր անհամար կանանց տների կտուրները։ Երբ խոտը բերենայնուամենայնիվ ես իսկույն հասկացա, որ այդ բազմերանգ ամբոխի մեջ նա աշխարհով մեկ խնջույք կսարքի։ Տ ոնակատարոլթյպնը հարյուրավոր մարդիկ են դալիս չորս կողմիցամենագլխավորն էր՝ այնքան վեհ էր նրա կեցվածքը։ Դա Ֆոնն էր, եւ) ինչպես բացատրեց Ֆոնըայսինքն՝ Բաֆուտի տիրակալը, ավելի լավ առիթ չի լինի։ Նա ճառ կարտասանի եւ մարդկանց կբացատրիայն վիթխարի մարգագետնային թագավորության, թե ինչ եմ նրանցից ուզում։ որը մենք անցանք այստեղ բերող ճանապարհին։ Ես ուրախությամբ համաձայնվեցիգիտեի, սրտանց ու բավականին պերճախոս շնորհակալություն հայտնեցի եւ նորից լցրի նրա դատարկ բաժակը։ Շիշը արագ դատարկվում էրոր նա հեքիաթային հարստություն ունի, վերջապես նրա մեջ ոչ մի կաթիլ չմնացիր թագավորությունը վարում է հմտորեն և խելացի, թեկուզ այն շուո տայիր։ Այնժամ թեև փոքր֊ինչ բռնակալորեն։ Ֆոնը վեհորեն վեր կացավ տեղիցկանգ առավ իմ դիմաց, զսպեց զկռտոցն հյուրընկալ ժպտաց ու ձեռքը ինձ մեկնեց ինձ։մեծ, բարակ ձեռքը․

— Ես գնացի― Բարի եք եկել,— հայտարարեց նա եւ ձեռքը պարզեց իր փոքրիկ առանձնատան կողմը։― ասաց նա․

— Ափսո՛սՀետագայում ես համոզվեցի, որ նա խոսում է կոտրատված անգլերենով ոչ պակաս, քան իր հպատակները։ Բայց, չգիտես ինչու, ամաչում էր, և մենք սկզբում խոսում էինք թարգմանչի միջոցով․ վերջինս կանգնել էր նրա կողքին,— հարգալից ասացի ես։— Ուզո՛՛ւմ եսխոնարհված, և թարգմանում էր իմ ողջյունի խոսքերը, ձեռքերով բերանը ծածկած։ Ֆոնը հարգալից լսում էր, քանի դեռ խոսում էի, իսկ թարգմանիչը թարգմանում էր, հետո մեծ ձեռքը տարածելով ցույց տվեց առանձնատունը, դամ ճանապարհեմ։որ կանգնած էր ճանապարհի այն կողմում գտնվող բլրի գագաթին։

— Այո ― Հիանալի է, բարեկամս― ասաց նա և լայն ժպտաց։ Մենք նորից իրար ձեռք սեղմեցինք,— պայծառացավ նա։– Այո նա իր խորհրդականների հետ բակի միջով ետ գնաց և անհետացավ կամարի տակի դռան ետևում, հիա– նալի է։թողնելով, որ ես ինքս տնօրինեմ նրա առանձնատանը։

Երկու ժամ հետո, երբ ես արդեն լոգանք էի ընդունել ու նախաճաշել, ներկայացավ սուրհանդակն ու հայտնեց, որ Ֆոնը կցանկանար այցելել ինձ ու զրուցել, եթե իհարկե, ես արդեն հասցրել եմ ճանապարհից հետո հանգստանալ։ Ես կանչեցի նրա շքախմբից մեկինպատասխանեցի, որ լիովին հանգստացել եմ, և երջանիկ կլինեմ ընդունել Ֆոնին, եւ հետո ճամպրուկից հանեցի մի շիշ վիսկի և սկսեցի սպասել։ Շուտով նա վազելով ալացավեկավ փոքրիկ շքախմբի ուղեկցությամբ։ Մենք նստեցինք պատշգամբում, ձեռքին բռնած «կայծակ» լապտերը։ Լուսավորն–ուր արդեն վառվում էր լամպը, 1»և սկսեցինք խոսել։

ով լապտերովԵս նրա կենացը խմեցի ջուր խառնած վիսկիով, իսկ նա գնում էր մեր առջեւիցիմը՝ մաքուր վիսկիով։ Սկզբում՝ մենք խոսում էինք թարգմանչի միջոցով, նախ պատշգամբովբայց երբ վիսկիի մակարդակը շշի մեջ զգալիորեն իջավ, ւսկ հետո երկար սանդուղքովՖոնն սկսեց խոսել անգլերեն։ Երկու ժամից ավելի ես նրան մանրամասն պատմում էի,թե ինչու եմ այստեղ եկել, ցույց էի տալիս ինձ անհրաժեշտ գազանների մասին գրքեր ու լուսանկարներ, նկարում նրանց թղթի կտորների վրա և, երբ իմ ասածները չէին հասկացվում, փորձում էի հանել նրանց ձայները, իսկ Ֆոնի բաժակն այդ ընթացքում կրկին ու կրկին լցվում էր։ Ուղղակի սոսկալի էր։

Ֆոնը շարունակում էր բռնել ձեռքսՆա ասաց, իսկ մյդւս ձեռքով ց էր տալիս պատշգամբըոր պետք է հուսալ, սենյակները եւ լուսնի լույսով Լղոզված այգին հեռու ներքեւումթե ինձ կհաջողվի հայթայթել գրեթե բոլոր այն գազաններին, ուոր ես նրան ցույց տվեցի, շատ գոհև խոստացավ վաղն ևեթ ուղարկել հմուտ որսորդների։ Բայց, մռթմռթում ինքն իրեն․ «Հիանալի՜ թերևս, ավելի լավ կլինի ինքը անձամբ հայտնի մարդկանց, թե ինչ էհարկավոր ինձ, հիանալի՜»― շարունակեց Ֆոնը, ― և նրանք բոլորը կաշխատեն ինձ համար որս ձեռք բերել, իսկ այդ մասին հայտարարելու ամենահարմար առիթը կներկայանա տասը օր հետո։ Այդ ժամանակ ինչ֊որ արարողություն պետք է տեղի ունենա․ ինչպես հասկացա, նշանակված օրը նրա հպատակները լեռներում ու հովիտներում հավաքում են հսկայական քանակությամբ չոր խոտ և բերում են Բաֆուտ, որպեսզի Ֆոնը կարողանա ծածկել իր վիթխարի, խորհրդավոր կացարանի տանիքը և իր անհամար կանանց տների կտուրները։ Երբ մենք հասանք սանդուղքինխոտը բերեն, նա կանգ առավաշխարհով մեկ խնջույք կսարքի։ Տոնակատարությանը հազարավոր մարդիկ են գալիս չորս կողմից, մի պահ մտահոգ նայեց ինձև, հետո երկար ձեռքը մեկնեց ցած։— Յոթանասունհի՛նգ աստիճանինչպես բացատրեց Ֆոնը,— ասաց նա ու պայծառացավ․— Շատ ավելի լավ էառիթ չի լինի։ Նա ճառ կարտասանի և մարդկանց կբացատրի,– թե ինչ եմ նրանցից ուզում։ Ես ուրախությամբ համաձայնվեցի ես եւ գլխով արի։— Հիմա մենք դրանք կհաշվենք,— առաջարկեց Ֆոնըսրտանց ու բավականին պերճախոս շնորհակալություն հայտնեցի և նորից լցրի նրա դատարկ բաժակը։ Շիշը արագ դատարկվում էր, հիացած իր բռնած գործիցվերջապես նրա մեջ ոչ մի կաթիլ չմնաց,– յոթանասուհի՚նգթեկուզ այն շուռ տայիր։ Այնժամ Ֆոնը վեհորեն վեր կացավ տեղից, մենք դրանք կհաշվենք։զսպեց զկռտոցն ու ձեռքը մեկնեց ինձ։

նա բռնեց ուսերիցս եւ ամբողջ ծանրությամբ ընկավ վրաս― Ես գնացի, մենք սկսեցինք իջնել, չդադարելով բարձրաձայն հաշվել աստիճանները։ Ֆոնը անգլերեն հաշվում էր միայն մինչեւ վեցը, մնացածը ― հայտարարեց նա մոռացել էր․ կես ճանապարհին մենք սխալվեցինք, ինչ֊որ բան խառնեցինք, եւ երբ հասանք մինչեւ ներքեւի աստիճանին, պարզվեց, որ նրա հաշվով երեք աստիճան պակաս էր։— Յոթանասուներկո՞ւ,— հարցրեց նա ինքն իրեն։— Ո՛չ, ո՛չ, յոթանասունհինգ։ Իսկ ո՞ւր կորել մյուսները․և ձեռքը պարզեց իր փոքրիկ առանձնատան կողմը։

Եվ զայրույթով նայեց վախից չորացած իր շքախմբին, որն սպասում՝ էր մեզ ներքեւում, ճամփի վրա, ասես կասկածում էր, որ պակասող երեք աստիճանը պալատականները թաքցրել են իրենց հագուստի տակ։ Ես արագ առաջար– կեցի նորից հաշվել։ Մենք նորից մագլցեցինք վեր, մինչեւ պատշգամբ, ամբողջ ուժով հաշվելով, հետո վերջնական ստուգման համար ներքեւ իջնելիս էլ հաշվեցինք։ Հաշվելով մինչեւ վեցը, Ֆոնն ամեն անգամ սկսում էր նորից, այնպես որ ես շուտով գլխի ընկա՝ եթե չեմ ցանկանում ամբողջ գիշեր այս սանդուղքով մագլցել վեր ու վար, փնտրելով պակասող աստիճանները, ապա պետք է ինչ֊որ բան ձեռնարկեմ։ Ուստի երբ մենք հասանք ամենավերին աստիճանին եւ նորից իջանք ցած― Ափսո՜ս, ― հարգալից ասացի ես։ ― Ուզո՞ւմ ես բարձրաձայն, հանդիսավոր հայտարարեցի՝ «Յոթանասունհի՛նգ» չ եւ ուրախդ ժպտացի իմ ուղեկցին։գամ ճանապարհեմ։

Սկզբում Ես կանչեցի նրա շքախմբից մեկին, և նա այնքան էլ հեշտությամբ չհամաձայնվեց իյ հաշվի հետվազելով սլացավ, քանի որ ինքը հասել էր միայն հինգինձեռքին բռնած «կայծակ» լապտերը։ Լուսավորելով լապտերով, եւ հա– մոզված նա գնում էրմեր առջևից, որ մնացած յոթանասունի գոյությունը զեռ պետռ է ապացուցել։ Սակայն ես նրան հավատացրի, որ պատանի հասակումս շատ պարգեւներ եմ ստացել բանավոր հաշվելու համար եւ որ բոլորը հաշվված է շատ ճիշտ։ Ֆոնն ինձ սեղմեց կրծքիննախ պատշգամբով, իսկ հետո բռնեց ձեռքս, ուժեղ սեղմեց եւ քրթմնջաց, «Հիանա՛լի է, հիանա՛լի, բարեկամս»։երկար սանդուղքով։

Վերջապես նա վիթխարի բակի միջով շարժվեց դեպի իր ռեզիդենցիանՖոնր շարունակում էր բռնել ձեռքս, իսկ ես քայլեցի (յոթանասունհինգ աստիճաններով) դեպի վերմյուս ձեռքով ցույց էր տալիս պատշգամբը, սենյակները և լուսնի լույսով ողողված այգին հեռու ներքևում, ու, շատ գոհ, մռթմռթում ինքն իրեն․ «Հիանալի՜ է, հիանալի՜»։ Երբ մենք հասանք սանդուղքին, նա կանգ առավ, մի պահ մտահոգ նայեց ինձ, դեպի իմ մ ահճակալր։հետո երկար ձեռքը մեկնեց ցած։

Հետեւյալ ամբողջ օրը հաղթահարելով սոսկալի գլխացավը (Ֆոնի հետ երեկվա խմելու արդյունքը)― Յոթանասունհի՜նգ աստիճան, ես խնամքով մեխում էի վանդակները, հուսալով, որ հիմա ուր որ է ինձ (Հորս» կբերեն։ կեսօրին ինձ մոտ եկան բարձրահասակ, վստահելի տեսքով չորս երիտասարդներ, որոնք հագել էին տոնական վառ սարոնգաներ եւ ձեռքներին ունեին կայծքարի Հրացաններ։ Այդ սարսափազդու զենքն աներեւակա յելիորեն Հինավուրց էր, կոթերը ժանգից քայքայվել էին, եւ դրանց տեսքն այնպիսին էր, ասես յուրաքանչյուր հրացանր հի֊ վանդացել էր ծանր տեսակի ծաղկով։ Ես երիտասարդներին խնդրեցի սարսափելի զենքը դուրս տանել դարպասից եւ դնել այնտեղ, հետո նոր միայն թուզատրեցի բարձրանալ ինձ մոտ։ Դրանք էլ հենց այն որսորդներն էին, որոնց ուղարկել էր Ֆոնը, կես ժամում ես նրան ցույց տվի գազան– ների լուսանկարներր եւ բացատրեցի, թե որ գազանի համար է֊րքան պետք Է վճարեմ։ Հետո նրանց հրամայեցի գնալ որսի, իսկ երեկոյան բերել այստեղ, ինձ մոտ այն բոլորր, ինչ նրանք կորսան։ Եթե նրանք ռչինչ չորսան, թող դան մլուս առավոտյան։ Ես նրանց սիգարեթներ բաժանեցի, եւ նրանք ճամփա ընկան, ինչ֊որ բանի մասին աշխույժ զրուցելով եւ հրացանները թխկացնելով չորս կողմը։― ասաց նա և պայծառացավ։

Հենց այդ երեկո չորսից մեկը վերադարձավ փոքրիկ զամբյուղով։ նա պպզեց― Շատ լավ է, խեղճ֊խեղճ նայեց ինձ ու սկսեց բացատրել, որ իր ու իր ընկերների որսը այնքան Էլ հաջող չանցավ։ նրանք հեռու են գնացել, ասաց նա, բայց իմ ցույց 20― համաձայնվեցի ես և գլխով արի։

տված գազաններից եւ ոչ մեկին չեն գտել― Հիմա մենք դրանք կհաշվենք, Սակայն ինչ֊որ բան― առաջարկեց Ֆոնը, այնուամենայնիվհիացած իր բռնած գործից, նրանք բերել են― յոթանասունհի՜նգ,մենք դրանք կհաշվենք։

Այստեղ Նա բռնեց ուսերիցս և ամբողջ ծանրությամբ ընկավ վրաս․ մենք սկսեցինք իջնել, չդադարելով բարձրաձայն հաշվել աստիճանները։ Ֆոնը անգլերեն հաշվում էր միայն մինչև վեցը, մնացածը նա առաջ թեքվեց եւ զամբյուղը դրեց ոտքերիսմոռացել էր․ կես ճանապարհին մենք սխալվեցինք, ինչ֊որ բան խառնեցինք, և երբ հասանք մինչև ներքևի աստիճանին, պարզվեց, որ նրա հաշվով երեք աստիճան պակաս էր։

^^ ՉդիտեմԵվ զայրույթով նայեց վախից չորացած իր շքախմբին, մասան այսպես որս ուզի"որն սպասում էր մեզ ներքևում,— հարցրեց նա։ճամփի վրա, ասես կասկածում էր, որ պակասող երեք աստիճանը պալատականները թաքցրել են իրենց հագուստի տակ։ Ես արագ առաջարկեցի նորից հաշվել։ Մենք նորից մագլցեցինք վեր, մինչև պատշգամբ, ամբողջ ուժով հաշվելով, հետո վերջնական ստուգման համար ներքև իջնելիս էլ հաշվեցինք։ Հաշվելով մինչև վեցը, Ֆոնն ամեն անգամ սկսում էր նորից, այնպես որ ես շուտով գլխի ընկա՝ եթե չեմ ցանկանում ամբողջ գիշեր այս սանդուղքով մագլցել վեր ու վար, փնտրելով պակասող աստիճանները, ապա պետք է ինչ֊որ բան ձեռնարկեմ։ Ուստի երբ մենք հասանք ամենավերին աստիճանին և նորից իջանք ցած, ես բարձրաձայն, հանդիսավոր հայտարարեցի՝ «Յոթանասունհի՜նգ», և ուրախ ժպտացի իմ ուղեկցին։

Ես բարձրացրի կափարիչը ու նայեցի զամբյուղի մեջ։ Ես կարծում ԷիՍկզբում նա այնքան էլ հեշտությամբ չհամաձայնվեց իմ հաշվի հետ, քանի որ կտեսնեմ սկյուռ կամ Էլինքը հասել էր միայն հինգին, թերեւսև համոզված էր, առնետոր մնացած յոթանասունի գոյությունը դեռ պետք է ապացուցել։ Սակայն ես նրան հավատացրի, որ պատանի հասակումս շատ պարգևներ եմ ստացել բանավոր հաշվելու համար և որ բոլորը հաշվված է ճիշտ։ Ֆոնն ինձ սեղմեց կրծքին, բայդ այնտեղ նստած Էին մի զույգ մեծհետո բռնեց ձեռքս, հիանալի դոդոշներ։— Մասա դո ւր գա այսպես որսուժեղ սեղմեց և քրթմնջաց․ «Հիանալի՜ է,— հարցրեց որսորդըհիանալի՜, տագնապով նայելով դեմքիս։բարեկամս»։

— Այո Վերջապես նա վիթխարի բակի միջով շարժվեց դեպի իր ռեզիդենցիան, շատ դուր կգա,— ասացի իսկ եսքայլեցի (յոթանասունհինգ աստիճաններով) դեպի վեր, եւ նա ողողվեց ժպիտով։դեպի իմ մահճակալը։

Ես նրան վճարեցի ինչ պետք ԷրՀետևյալ ամբողջ օրը հաղթահարելով սոսկալի գլխացավը (Ֆոնի հետ խմելու երեկվա արդյունքը), սիգարեթներ տվեցիես խնամքով մեխում էի վանդակները, ու նա մեկնեց յուրայինների հուսալով, որ հիմա ուր որ է ինձ «որս» կբերեն։ Կեսօրին ինձ մոտեկան բարձրահասակ, խոստանալով առավոտյան վերադառնալ ընկերների հետ։ Երբ նա գնացվստահելի տեսքով չորս երիտասարդներ, ես վերջապես կարողացա զբաղվել դոդոշներով։ Ամեն մեկը մի ափսեի մեծություն ուներորոնք հագել էին տոնական վառ սարոնգաներ և ձեռքներին ունեին կայծքարի հրացաններ։ Այդ սարսափազդու զենքն աներևակայելիորեն հինավուրց էր, աչքերը հսկայականկոթերը ժանգից քայքայվել էին, փայլունև դրանց տեսքն այնպիսին էր, իսկ կսրճ ու հաստ թաթերը թվում Էր, թե առանց դժվարության չէին կրում ծանր մարմինը։ նրանց գույնը ուղղակի ապշեցուցիչ էր։ Մեջքը մուգ մարմնագույն ասես յուրաքանչյուր հրացանը հիվանդացել էրծանր տեսակի ծաղկով։ Ես երիտասարդներին խնդրեցի սարսափելի զենքը դուրս տանել դարպասից և դնել այնտեղ, ծածկված ոլորուն սն գծերովհետո նոր միայն թույլատրեցի բարձրանալ ինձ մոտ։ Դրանք էլ հենց այն որսորդներն էին, գլխի երկու կողմերն ու մարմինը մուգ կարմիր որոնց ուղարկել էրՖոնը․ կես ժամում ես նրանց ցույց տվի գազանների լուսանկարները և բացատրեցի, ոչ այն թե որ գազանի համար որքան պետք է գինուվճարեմ։ Հետո նրանց հրամայեցի գնալ որսի, ոչ իսկ երեկոյան բերել այստեղ, ինձ մոտ այն է կարմրածառի գույնիբոլորը, իսկ փորը՝ վառ դեղինինչ նրանք կորսան։ Եթե նրանք ոչինչ չորսան, թող գան մյուս առավոտյան։ Ես նրանց սիգարեթներ բաժանեցի, և նրանք ճամփա ընկան, հրանունկի դույն ուներ։ինչ֊որ բանի մասին աշխույժ զրուցելով և հրացանները թխկացնելով չորս կողմը։

Պետք է ասելՀենց այդ երեկո չորսից մեկը վերադարձավ փոքրիկ զամբյուղով։ Նա պպզեց, որ դոդոշներն խեղճ֊խեղճ նայեց ինձ միշտ էլ դուր են եկելու սկսեց բացատրել, քանի որ ես համոզվել եմ, որ նրանք հանգիստ, բարի արարածներ են եւ ինչ֊որ հմայք ունեն, նրանք անհավասարա– կշռված չեն, եւ ոչ էլ այնքան հիմար իր ու անշնորհք, ինչպես գորտերը, նրանց մաշկը արտաքինից իր ընկերների որսը այնքան էլ թաց չէհաջող չանցավ։ Նրանք հեռու էին գնացել, ե նրանք չեն նստում բերանները բաց։ Բայց մինչեւ այս երկուսին հանդիպելը ես ենթադրում էի, որ թեեւ դոդոշներն իրենց գույնով ե ընդհանրապես արտաքին տեսքով իրարից շատ տարբեր ենասաց նա, բայց նրանց բոլորի վարքուբարքը մոտավորապես նույնն է, եթե իմ ցույց տված գազաններից և ոչ մեկին իմանաս, կարող եււ ասել, թե բոլորին էլ գիտես։ չեն գտել։ Սակայնինչ֊որ բան, ինչպես ես յատ շուտով իմացաայնուամենայնիվ, այս երկու երկկենցաղների բնավորությանննրանք բերել են։

այնքան յուրօրինակ էր― Չգիտեմ, որ նրանք գրեթե ետ չէին մնում կաթնասուններից։մասան այսպես որս ուզի՞, ― հարցրեց նա։

Այս արարածները կոչվում են չոր տերեւանման դոդոշ, ներ, որովհետեւ նրանց անսովոր բաց֊դեդնավոլն մեջքերը (մուգ խավերովյ գույնով Ես բարձրացրի կափարիչը ու նախշերով շատ են հիշեցնում չոր տերեւը) Եթե այսպիսի դոդոշը անշարժ գետնին կպչի աշնանային անտառումնայեցի զամբյուղի մեջ։ Ես կարծում էի, ապա նրան երբեք չեք տարբերի չոր տերեւներից։ Այստեղից որ կտեսնեմ սկյուռ կամ էլ ծագում է նրանց անգլիական անունը։ Իսկ գիտական անունը՝ հոնքավոր դոդոշ է, լատիներեն դրանք ավելի հաչող անուն ունեն — 8սքօ ՏԱբ6ա1ւՅ– 1՜1Տ թերևս, որովհետեւ այդպիսի դոդոշն առաջին հայացքից թվում է անսովոր գոռոզ։ Մեծ աչքերի վերեւի մաշկն ասես վեր ցցված ու հավաքված է սուր անկյուններով։ Եվ դրանից այն տպավորությունն է ստացվոլմառնետ, թե դոդոշը բարձրացրել՛ է հոնքերն ու աշխարհին նայում է բարձրից, թունոտ սարկազմով։ Լայն ձգված բերանը դոդոշին տալիս է արիստոկրատական ամբարտավանություն, բերանի անկյունները թեւթեւակի ցած են կախված, ասես ծիծաղում է, այսպիսի արտահայտություն ես տեսել եմ աշխարհում էլի բայց այնտեղ նստած էին մի կենդանու ուղտի մոտ։ Ավելացրեք ղրան նաեւ անշտապզույգ մեծ, օրորվող քայլվածքը եւ ամեն մի երկու֊երեք քայլից հետո նստելու եւ արհամարհական կարեկցանքով ձեզ նայելու սովորությունը, եւ դուք կհասկանաք, որ ձեր առջեւ կանգնած է աշխարհի ամենա– գոռոզ արարածը։հիանալի դոդոշներ։

Իմ երկու չորտերեւիկները կողք֊կողքի նստել էին զամբյուղի մեջ― Մասա դո՞ւր գա այսպես որս, թարմ խոտի վրա― հարցրեց որսորդը, ու ինձ էին նայում ոչնչացնող արհամարհանքով։ Ես թեքեցի զամբյուղը, եւ նրանք, ճոճվելով, իջան հատակին, մի այնպիսի արժանապատվությամբ ու վրդովմունքով, որ ասես երկու լորղմերներ լինեին, որոնց փակել էին հասարակական զուգարանում։ նրանք մի քանի քայլ հեռացան զամբյուղից եւ նստեցին, հազիվ շունչ քաշելով, ըստ երեւույթին, ուժասպառ էին եղել։ Տասը րոպե դոդոշները համառորեն նայում էին ինձ եւ վայրկյան առ վայրկյան ակնհայտորեն ավելի ու ավելի ուժեղ էին ար–տագնապով նայելով դեմքիս։

8սԽ ՏԱ))6է՜<։ւ131՚ւՏ (լատ․) — տառացիորեն՝ ամբարտավան դոգ՚Ա Ծանոթ― Այո՛, ռուս․ խմր․էշատ դուր կգա, ― ասացի ես, և նա ողողվեց ժպիտով։

համարհում։ Հետո մեկը շարժվեց մի կողմ եւ տեղավորվեց սեղանի ոտքի Ես նրան վճարեցի ինչ պետք էր, սիգարեթներ տվեցի, ու նա մեկնեց յուրայինների մոտ, երեւիխոստանալով առավոտյան վերադառնալ ընկերների հետ։ Երբ նա գնաց, այն ընդունելով ծաոաբնի տեղ։ Երկրորդը շարունակեց դիտել ինձ եւ հասուն խորհրդածու֊ Քւամբ իմ մասին ես վերջապես կարողացա զբաղվել դոդոշներով։ Ամեն մեկը մի այնպիսի կարծիք կազմեցափսեի մեծություն ուներ, որ սիրտը խառնեցաչքերը հսկայական, եւ հատակին հայտնվեցին կիսամարսած մորեխի ոլ փայլուն, իսկ կարճ ու հաստ թաթերը թվում էր, թե առանց դժվարության չէին կրում ծանր մարմինը։ Նրանց գույնը ուղղակի ապշեցուցիչ էր։ Մեջքը մուգ մարմնագույն էր, ծածկված ոլորուն սև գծերով, գլխի երկու թիթեռի մնացորդները։ Հետո դոդոշն ինձ վրա նետեց հանդիմանական կողմերն ու տառապալից հայացք եւմարմինը մուգ կարմիր էր, օրորվելովոչ այն է գինու, գնաց սեղանի ոտքի մոտոչ այն է կարմրածառի գույնի, իսկ փորը՝ վառ դեղին, ուր նստած Էր ընկերուհին։հրանունկի գույն ուներ։

նրանց հարմար վանդակներ ես չգտաՊետք է ասել, եւ չորտերեւիկները աոաջին մի քանի օրն անցկացրին իմ ննջարանում փակվածոր դոդոշներն ինձ միշտ էլ դուր են եկել, այնտեղ նրանք դանդաղ ու մտածկոտ թափառում Էին հատակին կամ նստում խոր մտքերի մեջ թաղված, մահճակալի տակ․ մի խոսքով, անասելիորեն զվարճացնում Էին ինձ իրենց վարքուբարքով։ Մեր ծանոթությունից անցել Էր ընդամենը մի քանի ժամ, իսկ որ ես արդեն համոզվել Էիեմ, որ խորապես անարդարացի Էի իմ հաստլիկ տնվորների նկատմամբ> նրանք ամենեւին Էլ այդքան ինքնահավան հանգիստ, բարի արարածներ են և ինչ֊որ հմայք ունեն․ նրանք անհավասարակշռված չեն, և ոչ էլ այնքան հիմար ու ամբարտավան չէինանշնորհք, ինչպես ձեւանում էին։ Իրականում դրանք խղճուկ ու ամաչկոտ արարածներ էինգորտերը, հեշտությամբ շփոթվում էին ո․ պարզապես զուրկ էին ինքնավստահությունիցնրանց մաշկը արտաքինից այնքան էլ թաց չէ, և նրանք չեն նստում բերանները բաց։ Բայց մինչև այս երկուսին հանդիպելը ես նույնիսկ կասկածում եմենթադրում էի, որ նրանք տառապում թեև դոդոշներն իրենց գույնով և ընդհանրապես արտաքին տեսքով իրարից շատ տարբեր են անլիարժեքու– թչան խորը, անուղղելի կոմպլեքսով, եւ բայց նրանց անտան1ղի հպարտ տեսքը սոսկ մի փորձ բոլորի վարքուբարքը մոտավորապես նույնն է աշխարհից թաքցնելու համար խղճուկ իրողությունը։ նրանք ամենեւին էլ ինքնավստահ չեն։ Դա միանգամայն պատահմամբ հայտնաբերեցի իմ ննջարանում նրանց գտնվելու առաջին իսկ երեկոն։ Ես նկարագրում էի նրանց գույնը, իսկ դոդոշները նստել էին իմ ոտքերի մոտեթե մեկին իմանաս, ու նրանց տեսքն այնպիսին էրկարող ես ասել, ասես խորհում էինթե բոլորին էլ գիտես։ Սակայն, թե ինչպես պիտի իրենց կենսագրությունը գրեն Լորդերի յ՝րքում։ Ինձ անհրաժեշտ էր ուշադիր զննել նրանց մարմնհ ստորին մասը, ուստի ես կռացա եւ մեկին բարձրացրի երկու մատովշատ շուտով իմացա, բռնելով նրա առջեւի այս երկու թաթերի տակից այնպեսերկկենցաղների բնավորությունն այնքան յորօրինակ էր, որ նա ճոճվեց օդում, եւ այդ ժամանակ շատ ողորմելի տեււք ուներ, այղ դիրքով ուղղակի անհնարին է պահպանել արժանապատվությունը։ նման վերաբերմունքից ցնցված, ղո– ՛թոշը բարձր, զայրացած ճղավեց եւ աքացի տվեց օդում «տեփ հաստ թաթերով, բայց ինչպե՛ս կարող– էր ինձնիցնրանք գրեթե ետ չէին մնում կաթնասուններից։

պոկվել։ Եվ նա ստիպված էր ճոճվել օդումԻմ երկու չորտերևիկները կողք֊կողքի նստել էին զամբյուղի մեջ, քանի դեո հս չէի վերջացրել զննումս։ Իսկ երբթարմ խոտի վրա, վերջապեսու ինձ էին նայում ոչնչացնող արհամարհանքով։ Ես թեքեցի զամբյուղը, նրան դրի իր նախկին տեղրև նրանք ճոճվելով, րնկերուհու կողքինիջան հատակին, դա արդեն բոլորովին ուրիշ դոդոշ էր։ նրա մի այնպիսի արժանապատվությամբ ու վրդովմունքով, որ ասես երկու լորդմերներ լինեին, որոնց փակել էին հասարակական զուգարանում։ Նրանք մի քանի քայլ հեռացան զամբյուղից և նստեցին, հազիվ շունչ քաշելով․ ըստ երևույթին, ուժասպառ էին եղել։ Տասը րոպե դոդոշները համառորեն նայում էին ինձ և վայրկյան առ վայրկյան ակնհայտորեն ավելի ու ավելի ուժեղ էին արհամարհում։ Հետո մեկը շարժվեց մի կողմ և տեղավորվեց սեղանի ոտքի մոտ չէին մնացել նախկին արիս֊ տոկրատական մեծամտության նույնիսկ հետքերը․ հատակիԼ • նստել էր րնկճված, հնազանդ երկկենցաղը։ Դոդոշն ամբողջս* յ վին կուչ էր եկելերևի, խոշոր աչքերը տագնապով թարթում էրայն ընդունելով ծառաբնի տեղ։ Երկրորդը շարունակեց դիտել ինձ և հասուն խորհրդածությամբ իմ մասին մի այնպիսի կարծիք կազմեց, \ ամբողջ էությունը տխրություն որ սիրտը խառնեց, և հատակին հայտնվեցին կիսամարսած մորեխի ու երկչոտություն էր արտա– \ հայտում։ Թվում էրերկու թիթեռի մնացորդները։ Հետո դոդոշն ինձ վրա նետեց հանդիմանական ու տառապալից հայացք և, թե հիմա պիտի լաց լինի։օրորվելով, գնաց սեղանի ոտքի մոտ, ուր նստած էր ընկերուհին։

Այգ վերափոխումը տեղի ունեցավ այնքան հանկարծակի Նրանց հարմար վանդակեր ես չգտա, և չորտերևիկները առաջին մի քանի օրն անցկացրին իմ ննջարանում փակված․ այնտեղ նրանք դանդաղ ու անվերադարձմտածկոտ թափառում էին հատակին կամ նստում խոր մտքերի մեջ թաղված, որ կարելի մահճակալի տակ․ մի խոսքով․ անասելիորեն զվարճացնում էին ինձ իրենց վարքուբարքով։ Մեր ծանոթությունից անցել էր միայն զարմանալընդամենը մի քանի ժամ, եւ որքան իսկ ես արդեն համոզվել էի, որ խորապես անարդարացի էի իմ հաստլիկ տնվորների նկատմամբ։ Նրանք ամենևին էլ դա ծիծաղելի էայդքան ինքնահավան ու ամբարտավան չէին, ինչպես ձևանում էին։ Իրականում դրանք խղճուկ ու ամաչկոտ արարածներ էին, հեշտությամբ շփոթվում էին ու պարզապես զուրկ էին ինքնավստահությունից․ ես շատ վշտացանույնիսկ կասկածում եմ, ախրոր նրանք տառապում էին անլիարժեքության խորը, ես անուղղելի կոմպլեքսով, և նրանց անտանելի հպարտ տեսքը՝ սոսկ մի փորձ է աշխարհից թաքցնելու համար խղճուկ իրողությունը։ Նրանք ամենևին էլ ինքնավստահ չեն։ Դա միանգամայն պատահմամբ հայտնաբերեցի իմ ննջարանում նրանց գտնվելու առաջին իսկ երեկոն։ Ես նկարագրում էի նրան այդպես ստորացրել։ Որպեսզի թեկուզ ինչ֊որ ձեւով պատահածը հարթեմնրանց գույնը, ես բարձրացրի երկրորդ դոդոշինիսկ դոդոշները նստել էին իմ ոտքերի մոտ, նրան էլ թույլ տվի օդում ճոճվիու նրանց տեսքն այնպիսին էր, եւ սա էլ կորցրեց իր ինքնավստահությունըասես խորհում էին, հազիվ էի նրան իջեցրել գետնինթե ինչպես պիտի իրենց կենսագրությունը գրեն Լորդերի Գրքում։ Ինձ անհրաժեշտ էր ուշադիր զննել նրանց մարմնի ստորին մասը, ուստի ես կռացա և մեկին բարձրացրի երկու մատով, բռնելով նրա առջևի երկու թաթերի տակից այնպես, որ նա էլ դարձավ երկչոտ ու ամաչկոտ։ Այսպես նրանք նստել էին ստորացածճոճվեց օդում, դժբախտ եւ այնքան ծիծաղելի և այդ ժամանակ շատ ողորմելի տեսք ունեինուներ․ այդ դիրքով ուղղակի անհնարին է պահպանել արժանապատվությունը։ Նման վերաբերմունքից ցնցված, որ ես ան– տակտորեն ծիծաղեցի։ ՛Նրանց զգայուն հոգիները դրան արդեն չդիմացանդոդոշը բարձր, երկոււ՚ն էլ արագ հեռացան ինձնիցզայրացած ճղավեց և աքացի տվեց օդում ետևի հաստ թաթերով, թաքնվեցին սեղանի տակ եւ նստեցին այնտեղ մի կես ժամ։ Հիմա ես գտել էի նրանց գաղտնիքը եւ բայց ինչպե՜ս կարող էի նրանց խեղճացնելէր ինձնից պոկվել։ Եվ նա ստիպված էր ճոճվել օդում, քանի դեռ ես չէի վերջացրել զննումս։ Իսկ երբ որ ուզենայի։ Բավական , վերջապես, նրան դրի իր նախկին տեղը, ընկերուհու կողքին, դա արդեն բոլորովին ուրիշ դոդոշ էր։ Նրա մոտ չէին մնացել նախկին արիստոկրատական մեծամտության նույնիսկ հետքերը, հատակին նստել էր մատով թեթեւակի թխկացնել նրանց քթինընկճված, եւ նրանք իսկույն մեղավորի պես չորանում էին տեղումհնազանդ երկկենցաղը։ Դոդոշն ամբողջովին կուչ էր եկել, քիչ խոշոր աչքերը տագնապով թարթում էր մնում, որ կարմրեին շփոթվելուց եւ ինձ էին նայում աղերսագին աչքերով։ամբողջ էությունը տխրություն ու երկչոտություն էր արտահայտում։ Թվում էր, թե հիմա պիտի լաց լինի։

Ես իմ չորտերեւիկների համար պատրաստեցի մի մեծ Այդ վերափոխումը տեղի ունեցավ այնքան հանկարծակի ու հարմար վանդականվերադարձ, եւ նրանք հիանալի տեղավորվեցին այնտեղոր կարելի էր միայն զարմանալ, հոգալով նրանց առողջության մասինև որքան էլ դա ծիծաղելի է, ես շատ վշտացա․ ախր, ես ամեն օր թույլ էի տալիս պարտեզ դուրս զալ զբոսանքինրան այդպես ստորացրել։ Որպեսզի թեկուզ ինչ֊որ ձևով պատահածը հարթեմ, ճիշտ էես բարձրացրի երկրորդ դոդոշին, երբ իմ կենդանիները շատացաննրան էլ թույլ տվեցի օդում ճոճվել, ես և սա էլ կորցրեց իր ինքնավստահությունը․ հազիվ էի նրան իջեցրել գետնին, որ նա էլ դարձավ երկչոտ ու ամաչկոտ։ Այսպես նրանք նստել էին ստորացած, դժբախտ և այնքան շատ աշխատանք ունեիծիծաղելի տեսք ունեին, որ ես անտակտորեն ծիծաղեցի։ Նրանց զգայուն հոգիները դրան արդեն չէի չդիմացան․ երկուսն էլ արագ հեռացան ինձանից, թաքնվեցին սեղանի տակ և նստեցին այնտեղ մի կես ժամ։ Հիմա ես գտել էի նրանց գաղտնիքը և կարող կանգնել ու սպասելէի նրանց խեղճացնել, թե երբ պիտի իմ արիստոկրատները՝ կապույտ արյունակիրներր, ՝՝Դ Հնչեն, ի մեծ զարմանս որ ուզենայի։ Բավական էր մատով թեթևակի թխկացնել նրանցքթին, հարկ եղավ զբոսանքը կրճատել։ @այց մի անգամ պատահմամբ ես դոդոշների համար պահակ գտաև նրանք իսկույն մեղավորի պես չորանում էին տեղում, որի խնամակալության տակ կարող էիէ 2֊1քիչ էր մնում, որ կարմրեին շփոթվելուց և ինձ էին նայում աղերսագին աչքերով։

Ես իմ չորտերևիկների համար պատրաստեցի մի մեծ ու հարմար վանդակ, և նրանք հիանալի տեղավորվեցին այնտեղ․ հոգալով նրանց առողջության մասին, ես ամեն օր թույլ էի տալիս պարտեզ դուրս գալ զբոսանքի։ Ճիշտ է, երբ իմ կենդանիները շատացան, ես այնքան շատ աշխատանք ունեի, որ արդեն չէի կարող կանգնել ու սպասել, թե երբ պիտի իմ արիստոկրատները՝ կապույտ արյունակիրները, օդ շնչեն․ ի մեծ զարմանս նրանց, հարկ եղավ զբոսանքը կրճատել։ Բայց մի անգամ պատահմամբ ես դոդոշների համար պահակ գտա, որի խնամակալության տակ կարող էի հանգիստ թողնել նրանց, չընդհատելով աշխատանքս։ Այդ պահակը կարմիր կապիկ Պավլովան էր։

Պավլովան հազվադեպ ձեռնասուն եւ և շատ բարեկիրթ կապիկ էր, նա աշխուժորեն հետաքրքրվում էր այն ամենով, ինչ տեղի էր ունենում շուրջը։ Երբ ես առաջին անգամ չոր֊ տերեւիկներին չորտերևիկներին զբոսանքի բաց թողեցի այնտեղ, ուր կապված էր Պավլովան, կապիկը դյութված հետեւում հետևում էր նրանց, նա կանգնել էր ետեւի ետևի ոտքերի վրա ու վիզը անընդհատ այս ու այն կողմ էր դարձնում, ձգտելով աչքից բաց չթողնել դոդոշներին, քանի դեռ նրանք հանդիսավոր քայլում էին պարտեզով։ Տասը րոպե հետո ես վերադարձա պարտեզ, որ տեսնեմ,, թե ինչպես են այնտեղ իմ դոդոշները, եւ և տեսա, որ նրանք երկուսն էլ մոտեցել են կապկին։

Պավլովան պպզել էր նրանց մեջտեղում, քնքշորեն շոյում էր նրանց եւ և զարմանքից ու հաճույքից ինչ֊որ բան էր բարձր մռթմռթում։ Դոդոշները ծիծաղելիորեն գոհ տեսք ունեին, նրանք նստել էին անշարժ, անշարժ․ այդ շոյանքները ակնհայտոր են ակնհայտորեն բավականություն էին պատճառում նրանց։

Դրանից հետո ես ամեն օր դոդոշներին բաց էի թողնում այնտեղ, ուր կապված էր Պավլովան, եւ և կապիկը նրանց հետեւում հետևում էր, քանի դեո դեռ նրանք թափառում էին շուրջը։ Տեսնելով նրանց, կապիկը հիացմունքից բացականչում էր, հետո քնքուշ շոյում էր, մինչեւ մինչև որ նրանք անշարժ հիպնոսվածի հիպնոսացվածի նման պառկում էին իր մոտ։ Եթե նրանք շատ էին հեռանում եւ և կարողանում էին թաքնվել պարտեզի թավ թփուտների մեղմեջ, Պավլովան սարսափելի հուզվում էր եւ և ականջ ծակող ձայնով ճչում, ջանալով իմաց անել ինձ, որ իր խնամակալությանը հանձնվածները փախել են, եւ և ես պետք է նրանց բռնեմ ոլ ու հետ բերեմ իր մոտ։ Մի անգամ նա ինձ կանչեց, երբ դոդոշները շատ հեռու էին գնացել, բայց ես չէի լսել նրա ճիչը, եւ և երբ ուշացած իջա պարտեզ, կապիկը հիստերիկ դեսուդեն դես ու դեն էր նետվում, պարանը ձգելով մինչեւ մինչև վերջ եւ և հուսահատ բղավում էր, իսկ դոդոշները ոչ մի տեղ չէին երեւում․ երևում։ Ես արձակեցի կապկին, եւ և նա անմիջապես ինձ տարավ պարտեզի "աէբի ծայրի խիտ թփուտը, այնտեղ նա շատ շուտ գտավ փախրս– տականներին եւ րնկավ փախստականներին և ընկավ նրանց վրա՝ բարձր եւ և ուրախ ճչալւՎ։ Պավլովան սարսափելի կապվել էր այդ դոդոշների հեո։ճչալով։

Պավլովան սարսափելի կապվել էր այդ դոդոշների հետ։ Եթե միայն տեսնեիք, թե ինչպիսի անհամբերությամբ էր ողջունում նրանց առավոտները, ինչքան քնքուշ էր շոյում, ինչպես էր անհանգստանում, երբ նրանք շատ հեռու էին գնում, գա դա իրոք որ հուզիչ տեսարան էր։ Միայն թե նա ոչ մի կերպ չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչու նրանք մորթի չունեն, ինչպես կապիկները։ Մատներով շոյում էր նրանց հարթ կաշին, փորձում էր շարժել գոյություն չունեցող ս որթինմորթին, եւ և նրա սեւուկ սևուկ մռութիկին ակնհայտորեն տագնապ էր երեւում, երևում․ երբեմն նա կռանում էր եւ և սկսում էր մտածկոտ լիզել նրանց մեջքերը։ Ի դեպ, շատ շուտով նրանց անմազ մեջքերը դադարեցին անհանգստացնել Պ ավլովային Պավլովային, ս․ սա և նա նրանց հետ վարվում էր քնքուշ ոլ ու սիրալիր, ինչպես կվարվեր իր սեփական ձագերի հետ։ Դոդոշներն էլ, իրենց հերթին, նույնպես կապվել էին կապկի հետ, թեեւ թեև նա էլ էր երբեմն ստորացնում էր իրենց արժանապատվությունը։ Հիշում եմ, մի անգամ առավոտյան ես նրանց լողացրի, պատճառելով մեծ հաճույք, իսկ պարտեզից տուն տանող ճանապարհին նրանց թաց վարերին փորերին հող ու մանր փշեր էին կպել։ Դա շատ վշտացրեց Պավլովային, Պավլովային․ նա ուզում էր, որ իր սիրեցյալները միշտ մաքուր ու կոկիկ լինեն։ Եվ ահա ես ականատես եղա մի այս․ պիսի տեսարանի, այսպիսի տեսարանի․ կապիկը նստել էր արեւի արևի տակ, ետեւի ետևի ոտքերը, ինչպես պատվանդանի վրա, դրված էին մի դոդոշի մեջքին, իսկ մյուս չորտերեւիկր չորտերևիկը կախված էր օդում, կապիկը նքան նրան պահել էր ամենաանհարմար ու ստորացուցիչ դիրքովդ դիրքով։ Դոդոշը դանդաղ պտտվում էր օդում, իսկ կապիկը խնամքով հավաքում էր նրա վրայից աղբը եւ և ամբողջ ժամանակ ծվծվղւմ ծվծվում էր, մռմռում ու ինչ֊որ բան բացատրում։ Վեր֊ ջացնելով մի Վերջացնելով իր դոդոշին մաքրելը, Պավլովան նրան դրեց գետնին, որտեղ նա նստեց լուռ, ընկճված, եւ և զբաղվեց մյուսով մյուսով՝ բարձրացնելով նրան օղօդ, ստիպեց կրել այղ այդ նույն ստորա– ցումը։ ստորացումը։ Այո՛, Պավլովայի ներկայությամբ չորտերեւիկները չորտերևիկները ոչ մի կերպ չէին կարողանում դրսեւորել դրսևորել իրենց արիստոկրատա–․ կան գոռոզամտությունը^արիստոկրատական գոռոզամտությունը։