Changes
/* Գլուխ երեսուներորդ */
Արդյոք կհասցնե՞ն․․․ Պաթ Հարրիսը պարզ լսում էր, թե ինչպես է չարգուշակորեն պայթում պատը, որը դիմանում էր ամենակուլ կրակի ճնշմանը։
==Գլուխ երեսուներորդ==
«Սելենի» վրա ծագած հրդեհի լուրը ամենևին չազդեց Լոուրենսի գործողությունների վրա։ Շտապել չէր կարելի․ ամբողջ օպերացիայի համար այս վճռական րոպեներին ամեն մի սխալ կարող էր ճակատագրական լինել։ Նա կարող էր միայն աշխատել, աշխատել ու հույս տածել, որ կկանխի կրակը։
Վերևից հորի մեջ իջեցրին մի հարմարանք, որը հիշեցնում էր յուղելու կամ տորթը նախշանկարելու շպրից։ Ճիշտ է, այն լցված էր ոչ կրեմով, ոչ էլ տավոտով, այլ շուտ պնդացող օրգանասիլիկոնային խառնուրդով, մեծ ճնշման տակ։
Առաջին խնդիրն էր՝ խառնուրդը նավիրանի պատերի միջև ընկած տարածության մեջ ներարկել այնպես, որ փոշին չանցնի հորը։ Դուրգանելու փշտովով Լոուրենսը «Սելենի» իրանի մեջ մխրճեց յոթ սնամեջ գնդերիթներ․ մեկը մաքրված շրջանակի կենտրոնում, մյուսները հավասարաչափ հեռավորությամբ՝ երիզներով։
Ապա նա շպրիցը միացրեց կենտրոնական գնդերիթին և ձգանը քաշեց։ Մի թեթև թշշոց ― խառնուրդը սկսեց հոսել սնամեջ գնդերիթով, իր ճնշումով բաց անելով նրա ներքին մասում եղած կափարիչը։ Լոուրենսը շտապ֊շտապ շպրիցը գնդերիթից գնդերիթ էր տեղափոխում, յուրաքանչյուրի մեջ որոշ քանակությամբ խառնուրդ ներարկելով։ Եվ այդպես, նա պատերի միջև եղած ամբողջ փոշին ծծեցրեց այդ նյութով, ու ստացվեց խորդուբորդ բլինանման մի բան՝ մոտ մեկ մետր տրամագծով։ Ոչ, ոչ թե բլին, այլ սուֆլե, որովհետև շպրիցից դուրս ցայտելով, հեղուկը փրփրում է։
Մի քանի վայրկյան հետո խառնուրդը կսկսի ամրանալ․ դրա համար նրան կատալիզատոր է ավելացրած։ Լոուրենսը ժամացույցին նայեց․ հինգ րոպե՝ ու փրփուրը պինդ կլինի ինչպես քարը, և ծակոտկեն, ինչպես պեմզան։ Նավիրանի այդ մասում ամբողջ փոշին «կսառչի», և կարելի է ապահով լինել նոր խուժումից։
Հինգ րոպե․․․ Այս ժամկետը ոչ մի կերպ չես կրճատի, փրփուրը պետք է անհրաժեշտ ամրությունը ստանա, դրանից է կախված հաջողությունը։ Եթե նա ճիշտ չի ընտրել կետերը կամ սխալվել է ժամանակի հարցում, եթե քիմիկոսները Խարսխակայանում սխալ են թույլ տվել, «Սելենի» ուղևորներին կարելի է մահացած համարել։
Մինչ ժամանակը կլրանար, գլխավորը մաքրեց հորի հատակը։ Նա ամեն ինչ վերև ուղարկեց ու մնաց առանց որևէ գործիքի, դատարկաձեռն։ Եթե Մորիս Սպենսերին հաջողվեր հեռուստախցիկն իջեցնել նեղ հորի մեջ (իսկ նա դրա համար հոգին էլ կվաճառեր սատանային), հանդիսատեսները բոլորովին չէին կռահի, թե ինչ է անելու այժմ Լոուրենսը։
Եվ նույնիսկ կզարմանային, երբ տեսնեին, որ վերևից գլխավոր ինժեներին իջեցնում են երեխայի գլդորանի նման մի բան։ Բայց դա խաղալիք չէր, այլ բանալի, որ պետք է բանար «Սելենը»։
Սյուն արդեն ուղևորներին հավաքել էր փոշեգնացի փոքր֊ինչ բարձրացած քթամասում։ Խումբ֊խումբ հավաքված, նրանք տագնապալի նայում էին առաստաղին ու լսողությունը լարած՝ որսում էին հուսադրող ձայները։
Ահա թե երբ է պետք նրանց սիրտ տալ, ինքն իրեն ասաց Պաթը։ Ինքը նավապետը դրա կարիքը թերևս ավելի շատ էր զգում․ չէ որ ինքն էր միայն (թեև Հանստենն ու Մըքենզին նույնպես կռահել էին) իրեն հաշիվ տալիս, թե ինչ վտանգ է սպառնում իրենց։
Կրակը՝ իր հերթին։ Այն, իհարկե, կսպանի նրանց, եթե խուժի ներս․ բայց կրակը դանդաղ է շարժվում, նրա հետ մի որոշ ժամանակ, թեկուզ կարճատև, կարելի է պայքարել։ Իսկ ահա պայթյունի դեմ նրանք անզոր են։
Այժմ «Սելենն» իրենից ներկայացնում էր վառվող քուղով մի ական։ Էլեմենտներում եղած էներգիայի պաշարը, որը սնում էր նրա շարժիչներն ու էլեկտրական սարքերը, կարող էր անզուսպ ջերմության վերածվել, բայց պայթյունով չէր սպառնում։ Ցավոք սրտի, այդ նույնը չէր կարելի ասել հեղուկ թթվածնով ցիստեռնների մասին։
Նրանց մեջ դեռևս քիչ չկար խիստ սառն ու արտակարգ ակտիվ այդ նյութից։ Երբ ավելացող տաքությունը քայքայի ցիստեռնների պատյանը, ֆիզիկական ու քիմիական երևույթները պայթյուն կառաջացնեն։ Ոչ մեծ, իհարկե, իր ուժով հավասար մի քանի հարյուր կիլոգրամ տոլի պայթյունին։ Բայց բավական՝ որպեսզի ցաքուցրիվ տա «Սելենը»։
Պաթը որոշեց այդ մասին Հանստենին ասել։ Կոմոդորը բարիկադներ էր սարքում։ Առաջնամասի բազկաթոռները հանում ու խցկում էր զուգարանի դռան ու վերջին կարգի միջև եղած անցումը։ Կարծես նրանք պատրաստվում էին ետ մղելու մեկի ներխուժումը, ու ոչ թե պայքարելու կրակի դեմ։ Չէ որ դա հենց այդպես էր։ Կրակը կարող է էներգահատվածից այս կոմն էլ չանցնել, բայց հենց որ ծռմռված միջնորմը տեղի տա, լուսնափոշին ներս կհորդի։
― Կոմոդոր, ― ասաց Պաթը, ― քանի դուք այստեղ զբաղված եք, ես կսկսեմ նախապատրաստել ուղևորներին։ Ինչ կստացվի, եթե քսան հոգի միաժամանակ նետվեն դեպի ե՛լքը։
Իսկապես, սարսափելի բան կլինի։ Չի կարելի թույլ տալ իրարանցում, իսկ դա հեշտ չի լինի, որքան էլ ուղևորները կարգապահ լինեն։ Մի կողմից, միակ նեղ թունելը, մյուս կողմից՝ սրընթաց հարձակվող մահը․ դե արի ու խուճապի մի մատնվիր։
Պաթը անցավ քթամասը։ Երկրի վրա դա մի դարիվեր կլիներ, իսկ այստեղ երեսուն աստիճանի թեքությունը չէր զգացվում։ Նայելով իրեն ուղղված անհանգիստ դեմքերին, նավապետն ասաց․
― Կարելի է պատրաստվել։ Հենց որ բաց անեն, վերևից պարանե սանդուղք կիջեցնեն։ Առաջինը դուրս են գալիս կանայք, նրանցից հետո տղամարդիկ, այբբենական կարգով։ Աշխատեք չվազել։ Հիշեցեք, որ քիչ եք կշռում այստեղ, և բարձրացած ձեռքերով, իհարկե, որքան կարելի է արագ։ Բայց մի հրմշտեք իրար, ժամանակը միանգամայն բավարար է, ու մի քանի վայրկյանում դուք արդեն վերևում կլինեք։ Սյու, խնդրում եմ բոլորին հերթ կանգնեցնեք։ Հարդինգ, Բրայեն, Յուխանսոն, Բարրետ՝ դուք ասյտեղ եք մնում։ Մեզ կարող է պետք գալ ձեր․․․
Նա խոսքը չավարտեց՝ փոշեգնացի ետնամասից լսվեց մի խուլ պայթյուն։ Առանձնապես ոչինչ չկար, թղթե տոպրակը ավելի ուժեղ ձայն կհաներ։ Բայց դա նշանակում էր, որ միջնորմը նահանջեց։ Իսկ առաստաղը, դժբախտաբար, դեռ անվնաս էր։
Նրանցից մի քանի սանտիմետր վերևում Լոուրենսը իր գլդորանը դրել էր Ֆիբերգլասի վրա ու այն սվաղում էր արագ կպչող ցեմենտով։ Գլդորանի տրամագիծը գրեթե համընկնում էր հորի տրամագծին, որի հատակին պպզած էր գլխավոր ինժեները։ Ոչ մի վտանգ չկար, և այնուամենայնիվ, Լոուրենսը շատ զգույշ էր աշխատում։ Պայթեցնողների անփույթ վերաբերմունքը պայթուցիկ նյութերի նկատմամբ երբեք չէր դուր գալիս նրան։
Նրա տեղադրած օդանման լիցքը իրենից ներկայացնում և գործում էր շատ հասարակ կերպով։ Պայթյունը որոշ լայնության ու խորության կանոնավոր ակոս բաց կանի, վայրկյանի հազարերորդական մասում կկատարի նույն աշխատանքը, որի համար էլեկտրական սղոցը կբաներ քառորդ ժամ։ Ի դեպ, սկզբում Լոուրենսն ուզում էր կիրառել սղոցը․ լավ է, որ միտքը փոխեց։ Երևում էր, նրա տրամադրության տակ տասնհինգ րոպե չկա՛ր։
Նա շուտով համոզվեց դրանում։
― Փոշեգնացում հրդեհ է բռնկվել, ― բղավեցին վերևից։
Գլխավոր ինժեները ժամացույցին նայեց։ Մի պահ նրան թվաց, թե վայրկյանաչափը տեղից չի շարժվում։ Ծանոթ պատրանք։ Ոչ, ժամացույցը կանգնած չէ, ինչպես ինքը կուզենար։ Մինչև հիմա շատ թափով էր աշխատում, այժմ արդեն հազիվհազ էր տկտկում․․․
Եվս երեսուն վայրկյան, և փրփուրը կամրանա։ Ավելի լավ է մի քիչ սպասել, քան պայթեցնել ժամանակից շուտ, երբ նա դեռ մածուցիկ է։
Լոուրենսը առանց շտապելու սկսեց սանդուղքով վեր բարձրանալ քանդելով էլեկտրոդետոնատորի լարերը։ Նա ճիշտ էր հաշվել ժամանակը։ Երբ գլխավոր ինժեները դուրս եկավ հորից, էլեկտրալարերի բաց ծայրերից հանեց մեկուսիչներն ու միացրեց էլեկտրոդետոնատորին, մնացել էր ուղիղ տասը վայրկյան։
― Հաղորդեցեք, որ մենք սկսում ենք հաշվել, ― ասաց նա։
Կոմոդորին օգնելու նպատակով (թեև նա լավ չէր պատկերացնում, թե ինչ կարելի է անել այժմ) դեպի նավախելը իջնելիս Պաթը լսեց, թե ինչպես Սյուն առանց շտապելու ազգանուններն էր կարդում։
― Միսս Մոռլի, միսսիս Ուիլյամս, միսսիս Շաստեր․․․
Բախտի քմահաճույքին տես․ միսս Մոռլին նորից առաջինը կլինի, այժմ արդեն այբուբենի շնորհիվ։ Այս անգամ նա արդեն բողոքելու տեղ չունի։
Բայց այդ ժամանակ նրա գլխում ծագեց մեկ այլ, սարսափելի միտք․ «Իսկ եթե միսսիս Շաստերը լռվի թունելում և մուտքը խցանի՞»։ Եվ չէ որ նրան վերջում չես թողնի։ Ոչ, ոչ, ամեն ինչ լավ կլինի։ Չի կարող պատահել, որ փրկարարները այդ բանը նախատեսած չլինեն։ Բացի այդ, միսսիս Շաստերը նկատելիորեն նիհարել է։
Առաջին իսկ հայացքից Պաթ Հարրիսին թվաց, թե զուգարանի դուռը հաջողությամբ դիմանում է ներսի գրոհին։ Եթե ծղնիկների երկայնքով դուրս եկող ծուխը չլիներ, կարելի էր մտածել, որ ընդհանրապես ոչինչ չէր պատահել։ Ու Պաթը թեթևացած շունչ քաշեց։ Չէ որ ֆիբերգլասը կրկնակի էր։ Մինչև այն այրվի, մի չորս ժամ կանցնի, գուցև ավելի։ Դրանից շատ շուտ․․․
Ինչ֊որ բան խուտուտ տվեց նրա բոբիկ ոտնաթաթերը։ Պաթը սկզբում ակամա մի կողմ քայլեց, ապա նոր նրա մտքում հարց ծագեց․ «Ի՞նչ կարող է լինել»։
Նա ներքև նայեց։ Ու թեպետ Պաթի աչքերը վաղուց սովորել էին վթարային աղոտ լուսավորությանը, նա իսկույն գլխի չընկավ, թե բարիկադավորված դռան արանքով սկսել է ներս սողոսկել չարագույժ գորշ հոսանքը, և երկու սալերն էլ ճկվել են փոշու բազմատոննանոց ծանրության տակ։ Ուր որ է դրանք կպոկվեն։ Եթե չպոկվեն էլ, այժմ արդեն ոչ մի նշանակություն չունի։ Ահավոր անձայն հորդումը սկսվել էր, լուսնափոշին արդեն բարձրացել էր մինչև նրա կոճերը։
Պաթը քարացել էր տեղում, նա նույնիսկ չէր էլ փորձում խոսել կոմոդորի հետ, որը կանգնած էր նրա կողքին նույնպես անշարժ։ Կյանքում առաջին անգամ (իսկ ավելի շուտ վերջին) նավապետ Պաթ Հարրիսին համակեց անհաղթահարելի կատաղությունը։ Ծարավի ծովը, որն այդ պահին բազմաթիվ նուրբ, չոր շոշափուկներով շոյում էր նրա ոտքերը, Պաթին թվում էր մի խարդախ էակ, որը նրա հետ խաղում էր, ինչպես կատուն մկան հետ։ «Հենց ճիշտ այն րոպեին, ― մտածում էր նա, ― երբ մեզ թվում էր, որ հիմա արդեն ամեն ինչ կարգին է, Ծովը միշտ մի անակնկալ էր պատրաստում մեզ համար։ Մենք միշտ մի քայլ ետ ենք ընկնում, իսկ այժմ արդեն ամեն ինչից զզվել եմ։ Այդ Ռեդլին այնքան էլ չէր սխալվում․․․»։
Օդամուղ խողովակից կախված բարձրախոսը ընդհատեց Պաթ Հարրիսի մռայլ մտածմունքները։
― Մեզ մոտ ամեն ինչ պատրաստ է, ― բղավեցին վերևից։ ― Անցեք խցի վերջը և դեմքներդ փակեք։ Սկսում ենք համրել տասից։
― ՏԱՍԸ։
«Մենք առանց այդ էլ վերջին ենք հասել, ― մտածեց Պաթը։ ― Տասը․․․ Շատ չի՞ լինի․․․ Չենք դիմանա»։
― ԻՆԸ։
«Գրազ կգամ, միևնույն է ոչինչ չի ստացվի։ Ծովը թույլ չի տա։ Հենց որ զգա, որ մենք դուրս ենք պրծնում․․․»։
― ՈւԹ։
«Բայց ափսո՜ս, ինչքան ջանք թափեցինք։ Ինչքան մարդ չարչարվեց, որպեսզի մեզ փրկեն։ Դե արի ու տես, որ իզուր․․․»։
― ՅՈԹ։
«Յոթը, կարծես բախտավոր թիվ է։ Գուցե, այնուամենայնիվ, դո՞ւրս պրծնենք։ Թեկուզ մի քանի հոգով․․․»։
― Վեց։
«Ինչո՞ւ մի քիչ չզվարճանամ։ Այժմ արդեն միևնույն է։ Եվ այսպես, եթե հաշվել․․․ ասենք, տասնհինգ վայրկյան լյուկ բաց անելու․․․»։
― ՀԻՆԳ։
«Եվ սանդուղք իջեցնելու համար․ նրանք, հավանաբար, ապահով լինելու համար այն բարձրացրել են․․․»։
ՉՈՐՍ։
«Եվ ենթադրենք, որ յուրաքանչյուր երեք վայրկյանում դուրս է գալիս մեկ ուղևոր․․․ Թեկուզ նույնիսկ հինգ վայրկյանում․․․»։
― ԵՐԵՔ։
«Քսաներկու անգամ հինգ՝ կստացվի հազար․․․ ոչ, հիմարություն եմ ասում, թվաբանությունը մոռացել եմ․․․»
― ԵՐԿՈՒ։
«Մի խոսքով, հարյուր քանի վայրկյան, կամ համարյա երկու րոպե, այդ ժամանակաընթացքում այդ անիծյալ ցիստեռնները միանգամայն ի վիճակի կլինեն մեզ այն աշխարհը ուղարկելու․․․»։
― ՄԵԿ։
«Մե՛կ։ Իսկ ես դեռ երեսս չեմ ծածկել։ Միգուցե պառկեմ, թեկուզ այդ զզվելի բանը բերանս լցվի․․․»։
Հուժկու ընդհատվող մի ճայթյուն, ու ասես քամին ներս խուժեց։ Ուրիշ ոչինչ։ Առանձնապես ոչ մի էֆեկտ։ Բայց պայթեցնողները հիանալի գիտեին իրենց գործը (այ թե միշտ այդպես լինի)։ Պայթյունի ուժը ճիշտ էր հաշված և ուղղված, նրա առատությունը բավականացրեց միայն նրան, որ ծածանեց արդեն կիսով չափ հատակը բռնած լուսնափոշու մակերեսը։
Ժամանակը կանգնեց, ընդմիջումը մի ամբողջ հավիտենականություն թվաց։ Ապա նրանց աչքերի առջև տեղի ունեցավ հրաշք՝ դանդաղ, բայց անսպասելի, այդ պատճառով էլ առանձնապես շշմեցուցիչ, թեպետ, եթե մտածելու, խորհելու ժամանակ լիներ՝ խորհրդավոր ոչինչ չկար։
Կարմրավուն կիսախավարում փայլատակեց վառ սպիտակ լույսի մի օղակ։ Լայնացավ, լայնացավ․․․ ու հանկարծ մի ամբողջական կանոնավոր շրջանակ դարձավ․ առաստաղի մի մասը բաժանվեց ու ընկավ։ Վերևում ընդամենը մի թույլ լամպ էր վառվում, այն էլ կախված էր մի քսան մետրի վրա։ Սակայն երկար ժամանակ կարմրավուն կիսախավարին ընտելացած աչքերի համար այն արշալույսից վառ թվաց։
Գրեթե իսկույն երևաց պարանե սանդուղքը։ Միսս Մոռլին տեղից պոկվեց, ինչպես սպրինտերը, և չքացավ հորի մեջ։ Երբ միսսիս Շաստերի հերթը հասավ (նա շատ ճկուն չէր շարժվում, բայց և չէր դանդաղում), մի իսկական խավարում տեղի ունեցավ։ Միայն մի քանի բարակ ճառագայթներ էին թափանցում փրկարար հորից, և խուցը նորից մթնեց․ լույսի մի կարճատև առկայծումից հետո, նորից խավարը թագավորեց։
Տղամարդկանց դուրս գալու հերթը եկավ։ Առաջինը՝ միստր Բալդուրինն էր․ հավանաբար, ուրախ էր, որ այդպիսի ազգանուն ուներ։ Ընդամենը մի տասը հոգի էին մնացել ներսում, երբ զուգարանի բարիկադավորված դռները պոկվեցին ծխնիներից։ Հեղեղը քշեց ամբարտակը։
Ալիքը Պաթ Հարրիսին հասավ մոտավորապես հատակի մեջտեղում։ Որքան էլ լուսնափոշին թեթև ու հոսուն էր, այն կաշկանդում էր նրա շարժումները․ նավապետը ասես սոսնձի մեջ խրված լիներ։ Դեռ լավ էր, որ խոնավ օդը մի փոքր թրջել էր փոշին, այլապես խուցը փոշու խեղդող ամպով կլցվեր։ Պաթը հազում, փռշտում էր, նա գրեթե ոչինչ չէր տեսնում, բայց շնչել կարողանում էր։
Բոսորագույն մառախուղի մեջ լսվում էր Սյուի ձայնը․
― Տասնհինգ, տասնվեց, տասնյոթ, տասնութ, տասնինը։
Ստյուարդուհին խստորեն պահպանում էր հերթը։ Նա հուս ուներ, որ Սյուն մյուս կանանցից հետո անմիջապես դուրս կգա, բայց նա շարունակում էր ղեկավարել իր խնամակալներին։ Պաթը հուսահատ մենամարտ էր մղում լպրծուն, շարժուն փոշու դեմ, որն արդեն նրա գոտկատեղին էր հասել, և մտածում էր Սյուի մասին, այնպիսի սիրով էր մտածում, որ սիրտը ցավում էր։ Նա այլևս չէր տարակուսում։ Իսկական սերը զուգակցում է և՛ հակումը, և՛ քնքշությունը։ Սյուն վաղուց էր ձգում Պաթին, իսկ քնքշությունը նոր համակեց նրան։
― Քսան․․․ կոմոդոր։ Ձեր հերթն է շտապե՛ք։
― Բա ոնց չէ, Սյու, ― պատասխանեց կոմոդորը։ ― Բարձրացե՛ք։
Պաթը չտեսավ, թե ինչ կատարվեց, փոշին ու խավարը խանգարում էին նրան, բայց նա գլխի ընկավ, որ Հանստենը ուղղակի Սյուին դուրս նետեց առաստաղի անցքից։ Ոչ տարիքը, ոչ էլ տիեզերական աշխատանքի տարիները չէին թուլացրել կոմոդորի բազուկները, որ նա մարզել էր Երկրի վրա։
― Դուք այստե՞ղ եք, Պաթ, ― լսվեց Հանստենի ձայնը։ ― Ես սանդուղքի վրա եմ։
― Մի սպասե՛ք․․․ գալիս եմ։
Ասելն ավելի հեշտ էր, քան անելը։ Միլիոնավոր փափուկ, բայց ուժեղ մատներ կառչել էին նրանից, ետ էին ձգում փոշու մեջ։ Պաթը ձեռքը գցեց բազմոցի թիկնոցին (այն հազիվ էր երևում փոշու մեջ) և նետվեց դեպի լույսը։
Ինչ֊որ բան դիպավ նրա դեմքին, ու նա ակամա ձեռքը բարձրացրեց, որպեսզի մի կողմ հրեր խանգարող առարկան, բայց իսկույն գլխի ընկավ, չէ որ դա սանդուղքն է։ Բոլոր ուժերը լարելով, Պաթը ձեռքերով դեպի վեր ձգվեց։ Ծարավի ծովը դանդաղորեն ու դժկամությամբ տեղի էր տալիս․․․
Մինչև լյուկից դուրս գալը, Պաթը մի վերջին հայացք նետեց փոշեգնացի խցի վրա։ Վերջնամասը ամբողջովին ողողված էր, ու լուսնափոշին շարունակում էր բարձրանալ։ Նրա գորշ մակերեսը հարթ էր, առանց որևէ ծալքի։ Մի անբնական տեսլիք էր դա, այդ պատճառով էլ առավել զարհուրելի։ Պաթից մի մետր ցած (նա գիտեր, որ այդ մանրամասնությունը կհիշի ողջ կյանքում) թղթե բաժակը խաղալիքային նավի նման ծուլորեն ծածանվում էր խաղաղ լճակի վրա։ Մի երկու֊երեք րոպե հետո այն դեմ կառնի առաստաղին ու կընկղմվի փոշու մեջ, բայց առայժմ նա մաքառում էր։
Չէր նահանջում նաև վթարային լույսը։ Լամպերը, նույնիսկ անթափանց խավարի մեջ ընկղմված դեռ երկար կվառվեն․․․
Հորի մեջ հայտնվելով, Պաթ Հարրիսը սկսեց շտապ֊շտապ մագլցել վեր, ինչքան ուժերը ներում էին, բայց կոմոդորին հասնել չկարողացավ։ Անսպասելիորեն նրա աչքերին զարնեց պայծառ լույսը՝ Հանստենը դուրս եկավ։ Պաթը ակամա ցած նայեց ու տեսավ նրան կրնկակոխ հետևող փոշին։ Նույնքան հարթ ու անխռով՝ բայց հարձակվում է նույնպիսի համառությամբ։
Մնում էր լոք անել անցնել կեսսոնի պռնկի վրայով, և ահա նա մարդկանցով լեփ֊լեցուն իգլուի մեջտեղում է, շրջապատված իր հոգնած, տանջված ուղեկիցներով։ Չորս հոգի սկաֆանդրերով ու մեկը առանց սկաֆանդրի օգնում էին նրանց խելքի գալու։ Երևի հենց վերջինն էլ գլխավոր ինժեներ Լոուրենսն էր։ Նույնիսկ մի տեսակ տարօրինակ էր այս բոլոր անցած օրերից հետո նոր դեմք տեսնելը․․․
― Բոլո՞րը դուրս եկան, ― արագ հարցրեց Լոուրենսը։
― Այո, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Ես վերջինն եմ։ ― Ու ավելացրեց, ― հուսով եմ․․․
Այդ խառնաշփոթության մեջ, խավարում դժվար չէր մեկն ու մեկին մոռանալը։ Հանկարծ Ռեդլին որոշեր, որ չարժե Նոր Զելանդիա վերադառնալ, որտեղ նա պատասխանատվության պետք է կանչվի․․․
Չէ․․․ ահա նա, այստեղ է։ Պաթը հենց նոր էր սկսել հաշվել մարդկանց, երբ պլաստիկի հատակը ցնցվեց, իսկ հորի վրա ճախրեց փոշու օդանման ամպը։ Այն դիպավ առաստաղին, ետ եկավ ու ցրվեց։ Բոլորն ապշեցին։
― Այս ի՞նչ էր, ― զարմացավ գլխավորը։
― Թթվածնի ցիստեռնն էր, ― պատասխանեց Պաթը։ ― Մնաս բարով, ծերուկ լուսնագնաց, դու դիմացար, ինչքան հարկավոր էր։
Ու «Սելենի» նավապետը անզուսպ լաց եղավ։ Նա շատ անհարմար էր զգում, բայց ոչինչ չէր կարող անել։
==Գլուխ երեսունմեկերորդ==
― Միևնույն է այս դրոշները դուր չեն գալիս ինձ, ― ասաց Պաթը, երբ փոշեգնացը ճամփա ընկավ Պորտ֊Ռորիսի նավահանգստից։ ― Ախր, շատ անհեթեթ է, երբ մտածում ես, որ նրանք կախված են վակուումի մեջ։
Թեև, երբ պարզ խոսենք, պատրանքը լիակատար էր։ Խայտաբղետ պատվադրոշները, որոնք զարդարում էին Տիեզերակայանի շենքը, ծփում էին գոյություն չունեցող քամուց։ Դա արվել էր շատ հասարակ, զսպանակներն ու փոքրիկ մոտորները օգնում էին թլսորելու երկրային հեռուստադիտողների գլուխը։
Այսօր մեծ տոն է Պորտ֊Ռորիսի համար, և ոչ միայն նրա՝ այլև ամբողջ Լուսնի համար։ Ափսո՜ս, որ Սյուն իր հետ չէ, նման ճանապարհորդության համար նա լավ մարզավիճակում չէ։ Առավոտյան, երբ ճանապարհում էր իրեն, նա նույնիսկ գանգատվեց։
― Չեմ պատկերացնում, թե ինչպես են Երկրի վրա կանայք երեխա բերում։ Նման ծանրություն կրել այնտեղ, ուր ձգողականությունը վեց անգամ մերինից ավելի՛ն է․․․
Պաթը շեղվեց ընտանեկան խորհրդածություններից ու լրիվ ընթացքով առաջ շարժվեց։ Արևի ճառագայթների տակ լուսնափոշին ասես միապաղաղ ծիածաններ կապեց նավի ետևում, ու խցում, «Սելեն 2֊ի» նավապետի թիկունքում լսվեցին երեսուներկու ուղևորների խանդավառ բացականչությունները։
Նոր լուսնագնացի առաջին ռեյսը տեղի էր ունենում ցերեկը։ Ճանապարհրորդները չեն տեսնի Ծարավի ծովի դյութիչ լուսարձակումը, անշարժ երկրի կանաչ փայլը, ու չի լինի գիշերային արշավը կիրճով դեպի Խառնարանային լիճը։ Բայց այս ամենը հատուցվում էր տպավորությունների նորությամբ ու անսովորությամբ։ Իր անբախտ նախորդի շնորհիվ «Սելեն 2֊ը» համարյա ամենանշանավոր նավն էր ամբողջ արեգակնային համակարգությունում։
Հին ճշմարտություն է․ վատ համբավը՝ լավագույն ռեկլամն է։ Ու հաշվելով տոմսերի նախնական հայտերը՝ «Լուսնաշրջիկի» պետը ուրախ էր, որ չէր զիջել, ստիպել էր մեծացնել սալոնը, որպեսզի հնարավոր լիներ վերցնել էլ ավելի շատ ուղևոր։ Իսկ ինչքա՜ն հարկ եղավ մարտնչել ընդհանրապես նոր «Սելեն» ստանալու համար։ «Վախեցած մարդն իր շվաքից էլ կվախենա», ― պնդում էր գլխավոր ադմինիստրատորը, ու զիջեց միայն այն բանից հետո, երբ պատեր Ֆերրարոն և Գեոֆիզիկական վարչությունը նրան համոզեցին, որ մոտակա մեկ միլիոն տարում կարելի է ապահով լինել Ծովի խարդավանքից։
― Այդպես պահե՛լ, ― տեղից վեր կենալով երկրորդ օդաչուին ասաց Պաթը։ ― Գնամ զրուցեմ ուղևորների հետ։
Նա դեռ բավականին երիտասարդ ու փառամոլ էր, նրան շոյում էին ուղևորների հիացական հայացքները։ Նավում չկար մեկը, որ կարդացած չլիներ նավապետ Հարրիսի մասին կամ տեսած չլիներ նրան հեռուստացույցով։ Հենց միայն այն, որ նրանք նստած են այստեղ ― նշանակում է լիովին վստահում են նրան։ Իհարկե, դա միայն նրա ծառայությունը չէր, Պաթը լավ էր հասկանում այդ, բայց նա առանց կեղծ համեստության գնահատում էր իր վարմունքը «Սելեն 1֊ի» վերջին ժամերին։ Խորտակված, փոշեգնացի փոքրիկ ոսկե մոդելը («Վերջին նավարկության բոլոր մասնակիցներից՝ անկեղծ հիացմունքով» միստր և միսսիս Հարրիսներին մատուցված հարսանեկան նվերը) ամենաթանկ պարգևն էր նրա համար։
Պաթ Հարրիսը դեպի նավախելն էր գնում, ողջյուններ փոխանակելով ուղևորների հետ։ Հանկարծ նա կանգ առավ, ասես մեխվելով տեղում։
― Հըլլո, նավապետ, ― լսվեց ծանոթ ձայնը։ ― Դուք կարծես, զարմացա՞ծ եք։
Պաթը անմիջապես իրեն հավաքեց ու մի շլացուցից պաշտոնական ժպիտ պարգևեց նրան։
― Օ՜, միսս Մոռլի, ինչպիսի հաճելի անակնկալ։ Ես չէի էլ կասկածում, որ դուք Լուսնի վրա եք։
― Ինձ համար նույնպես անակնկալ է այս։ Եվ այս ամենը շնորհիվ այն ակնարկի, որ ես գրեցի «Սելեն֊մեկի» մասին։ «Միջմոլորակային կյանք» ամսագիրը ինձ հանձնարարել է պատմել նոր փոշեգնացի առաջին ուղերթի մասին։
― Հուսով եմ, ― ասաց Պաթը, ― այն կանցնի առանց այնպիսի արկածների, ինչպես անցյալ անգամ։ Ասացեք, խնդրեմ, մյուսներից որևէ մեկին հանդիպո՞ւմ եք։ Վերջերս ես նամակ ստացա դոկտոր Մըքենզիից, Շաստերները նույնպես գրում են, բայց Ռեդլիի մասին ոչինչ չգիտեմ։ Ի՞նչ պատահեց այդ խեղճ մարդու հետ Հարդինգի ձերբակալելուց հետո։
― Ոչինչ։ Եթե հաշվի չառնենք, որ նրան աշխատանքից ազատեցին։ Դատի տա՞լ նրան։ Չէ որ բոլորը կհամակրեն նրան, էլ չասած, որ նրա օրինակին հետևողներ էլ կլինեն։ Ասում են, իր ապրուստը հոգալու համար նա այժմ իր դավանակիցների համար դասախոսություններ է կարդում «Ինչ հայտնաբերեցի ես Լուսնի վրա» թեմայով։ Ու գիտեք, նավապետ Հարրիս, ինձ թվում է․․․
― Ի՞նչ։
― Նա նորից Լուսին կվերադառնա։
― Ինչքան շուտ, այնքան լավ։ Ես այդպես էլ չհասկացա, թե ինչ էր ուզում գտնել նա Ճգնաժամների ծովում։
Նրանք ծիծաղեցին, ապա միսս Մոռլին ասաց․
― Ես լսել եմ, որ դուք դուրս եք գալիս աշխատանքից։
Պաթը նկատելիորեն շփոթվեց։
― Դա ճիշտ է, ― հաստատեց նա։ ― Տիեզերական գծերի վրա եմ փոխադրվում։ Եթե բոլոր փորձարկումներին դիմանամ։
Պաթը շատ էլ վստահ չէր դրանում, բայց չէր ուզում հրաժարվել փորձելուց։ Լուսնագնաց վարելը՝ հետաքրքիր, հաճելի աշխատանք է, խոսք չկա։ Իսկ հետո՞։ Սյուն ու կոմոդորը ճիշտ են ասում․ դա փակուղի է։
Նա ուրիշ պատճառ էլ ուներ։ Պաթ Հարրիսը հաճախակի էր խորհում այն մասին, թե ինչքան ճակատագրեր փոխվեցին, երբ Ծարավի ծովը հորանջեց աստղազարդ երկնքին նայելով։ «Սելեն 1֊ում» տեսածը անդրադարձավ յուրաքանչյուրի վրա, ու գրեթե նրանք բոլորն էլ փոխվեցին դեպի լավը։ Օրինակի համար հեռու գնալու հարկ չկա։ Ինչքան հաշտ ու խաղաղ են խոսում ինքը և միսս Մոռլին․․․
Անցյալ իրադարձությունները անհետևանք չեղան նաև փրկարար գործողությունների մասնակիցների համար, առանձնապես դոկտոր Լոուսոնի և գլխավոր ինժեներ Լոուրենսի համար։
Պաթը քանիցս հեռուստացույցի էկրանի վրա տեսել էր դյուրաբորբոք աստղագետին՝ գիտական թեմաներով հաղորդումներում, բայց երախտագիտության զգացումն էլ չէր օգնում՝ Լոուսոնը առաջվա նման նրան դուր չէր գալիս։ Բայց, դատելով ըստ ամենայնի, դուր է գալիս միլիոնավոր հեռուստադիտողների։
Իսկ ինչ վերաբերվում է Լոուրենսին, նա առանց ձեռքերը ծալելու գիրք էր գրում (պայմանական վերնագիրը՝ «Մարդը Լուսնի մասին»), և անիծում այն օրը, երբ պայմանագիր կնքեց հրատարակչության հետ։ Պաթը նրան օգնեց «Սելենին» նվիրված գլուխներում։ Սյուն հանձն առավ, քանի դեռ երեխան չի ծնվել, կարդալ֊շտկել ձեռագիրը։
― Ներեցեք, ― ասաց Պաթ Հարրիսը, հիշելով նավապետի պարտականությունները, ― ես պետք է ուշադրության արժանացնեմ նաև մյուս ուղևորներին։ Կլավիում լինեք, անցեք մեզ մոտ։
― Անպատճառ կգամ, ― խոստացավ միսս Մոռլին, մի թեթև տարակուսած, բայց ակներևբար գոհ հրավերի համար։
Պաթը առաջ անցավ, պատասխանելով բարևներին ու հարցերին։ Ահա և օդասահանքի հատվածը։ Նա մտավ, դուռը ետևից փակեց ու միայնակ մնաց։
Ինչ կարելի է ասել, այստեղ շատ ավելի ընդարձակ է, քան «Սելեն 1֊ի» անցման փոքրիկ խցիկում։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ ամեն ինչ նույնն է, և զարմանալի չէ, որ հուշերը հորդեցին․․․ Ահա սկաֆանդրը՝ արդյոք այն չէ՞, որ թթվածին էր մատակարարում իրեն ու Մըքնեզիին, երբ մյուսները քնած էին․․․ Ու մի՞թե այս միջնորմին չէր դրել նա ականջը, լսելով վերընթաց փոշու հոսանքի շրշյունը։ Եվ չէ որ հենց օդասահանքի խցիկում ինքն ու Սյուն առաջին անգամ իսկապես ճանաչեցին միմյանց․․․
Բայց ահա նորություն․ պատուհան արտաքին դռան վրա։ Պաթը դեմքը հպեց ապակուն ու հայացքը հառեց հեռուն՝ մոտով սլացող Ծարավի ծովի հարթությանը։
Այժմ փոշեգնացի այս կողմը ստվերոտ է, պատուհանը նայում էր տիեզերական սև գիշերվան, և հենց որ աչքերը սովորեցին խավարին, նա տեսավ աստղերը։ Միայն ամենախոշորները, իհարկե, քանի որ ցրված լույսը խանգարում էր տեսնել մյուսները։ Ահա Յուպիտերը՝ Վեներայից հետո ամենապայծառ մոլորակը։
Շուտով ինքն այնտեղ կլինի, հարազատ աշխարհից հեռու․․․ Այդ միտքը և՛ ուրախացնում էր նրան, և՛ վախեցնում, և, այնուամենայնիվ, Պաթը գիտեր, որ տեղում չի նստելու։
Նա սիրում էր Լուսինը, բայց այն փորձեց սպանել իրեն, և նա միշտ վատ կզգա իրեն նրա ամայի տարածություններում։ Ինչ խոսք, մեծ տիեզերքը ավելի ահարկու և դաժան է, սակայն Պաթը դեռ առիթ չի ունեցել մարտնչելու նրա հետ։ Իսկ հարազատ Լուսնի հետ իր հարաբերությունները լավագույն դեպքում կհիշեցնեն զինված չեզոքությունը։
Խցիկի դուռը բացվեց, ներս մտավ ստյուարդուհին, բելերով դատարկ գավաթներով սկուտեղը։ Պաթը երեսը շրջեց պատուհանից ու աստղերից։ Երբ հաջորդ անգամ նա՝ նրանց տեսնի, անհամեմատ ավելի պայծառ կլինեն։
Նավապետը ժպտաց գեղեցիկ համազգեստով աղջկան։
― Այդ ամենը ձերն է, միսս Ջոնսոն։ ― Նա ձեռքով ցույց տվեց նեղլիկ նավախոհանոցը։ ― Լավ տանտիրուհի եղեք։
Ապա նա վերադարձավ ղեկի մոտ ու ձեռնամուխ եղավ «Սելեն 2֊ի» առաջին ուղերթին, որն իր վերջին նավարկությունն էր Ծարավի ծովով։
