Իսկ դռնապանը երազում տեսավ՝ ձեն փախել է ախոռից։ Մինչև առավոտ նա երազում փնտրում էր նրան, և, չգտնելով, արթնացավ ջարդված և մռայլ։ Երկար ժամանակ զարմանքով նայում էր իր անկողնում քնած մարդկանց։ Ոչինչ չհասկանալով, վերցրեց ցախավելը և գնաց փողոց իր անմիջական պարտավորությունները կատարելու՝ ձիու թրիքը հավաքելու և անկյալ պառավների վրա բղավելու։
==«Տիտանիկի» հետքերը==
Իպոլիտ Մատվեևիչը ըստ սովորության արթնացավ ութի կեսին, դայլալեց «գուտ մորգեն» և մոտեցավ լվացարանին։ Նա լվացվում էր մեծ հաճույքով․ թքոտում էր, դժգոհում և գլուխը թափահարում որպեսզի ազատվի ականջները լցված ջրից։ Սրբվելը նույնպես հաճելի էր, բայց սրբիչը դեմքից հեռացնելուց հետո Իպոլիտ Մատվեևիչը տեսավ, որ այն կեղտոտվել է այն արմատական սև գույնով, որով երկու օր առաջ ներկվել էին նրա հորիզոնական բեղերը։ Իպոլիտ Մատվեևիչի սիրտը մարեց։ Նա նետվեց դեպի իր գրպանի հայելին։ Հայելում անդրադարձան մեծ քիթը և նոր ծլած կանաչի նմանվող ձախ բեղը։ Իպոլիտ Մատվեևիչը հայելին շտապ տեղաշարժեց։ Աջ բեղը նույն զզվելի գույնն ուներ։ Գլուխը կռացնելով, ասես ցանկանում էր հարու տալ հայելուն, թշվառականը տեսավ, որ արմատական սև գույնը դեռ տիրապետում էր գլխի կենտրոնում, բայց եզրերը նույն կանաչանման գույնով էին բոլորապատված։
Իպոլիտ Մատվեևիչի ողջ էությունը այնպիսի բարձրաձայն հառաչանք արձակեց, որ Օստապ Բենդերը բացեց աչքերը։
― Գժվե՛լ եք, ինչ է, ― բացականչեց Բենդերը և իսկույն փակեց քնատ կոպերը։
― Ընկե՛ր Բենդեր, ― աղերսական տոնով շշնջաց «Տիտնիկի» զոհը։
Բազում հրումներից ու հորդորանքներից հետո Օստապը զարթնեց։ Նա ուշադիր նայեց Իպոլիտ Մատվեևիչին և ուրախ֊ուրախ ծիծաղեց։ Աշխատանքների գլխավոր ղեկավարն ու տեխնիկական դիրեկտորը կոնցեսիայի դիրեկտոր֊հիմնադրից երեսը շուռ տալով ցնցվում էր, ձեռքը գցում մահճակալի մեջքին՝ «Չեմ կարող» ու դարձյալ մոլեգնում։
― Դա վատ է ձեր կողմից, ընկեր Բենդեր, ― ասաց Իպոլիտ Մատվեևիչը սարսուռով շարժելով կանաչ բեղերը։
Դա նոր ուժ ներարկեց արդեն հալից ընկած Օստապին։ Մի տասը րոպե ևս տևեց նրա անկեղծ ծիծաղը։ Շունչ քաշելուց հետո նա մեկեն խիստ լրջացավ։
― Ի՞նչ եք ինձ վրա նայում այնպիսի չար աչքերով, ինչպես զինվորը՝ ոջլի վրա։ Դուք ձեզ վրա նայեցեք։
― Բայց ախր դեղագործն ինձ ասաց, թե սա արմատական սև գույն է լինելու։ Չի լվացվելու ո՛չ սառը ջրով, ո՛չ տաք, ո՛չ սապնի փրփուրով, ո՛չ նավթով․․․ Մաքսանենգ ապրանք է։
― Մաքսանե՞նգ։ Ողջ մաքսանենգ ապրանքը շինում են Օդեսայում, Մալո֊Առնաուտսկայա փողոցի վրա։ Ցույց տվեք սրվակը․․․ Եվ հետո նայեցեք։ Կարդացե՞լ եք սա։
Կարդացել եմ։
― Իսկ սա՞, մանր տառերով տպվածը։ Այստեղ պարզ ասված է, որ տաք ու սառը ջրով կամ սապնի փրփուրով և նավթով լվանալուց հետո բնավ չպետք է սրբվել, այլ պետք է չորացնել արևի տակ կամ պրիմուսի մոտ․․․ Ինչո՞ւ չեք չորացրել։ Այժմ ո՞ւր եք գնալու ձեր այդ կանաչ «թփերով»։
Իպոլիտ Մատվեևիչը ճնշված էր։ Ներս մտավ Տիխոնը։ Տեսնելով աղային կանաչ բեղերով, նա խաչակնքվեց և փող խնդրեց խումարություից դուրս գալու համար։
― Մի ռուբլի տվեք աշխատանքի հերոսին, ― առաջարկեց Օստապը, ― և խնդրում եմ՝ չգրեք իմ հաշվին։ Դա ձեր ինտիմ գործն է նախկին ծառայի հետ․․․ Կա՛ց, հայրիկ, մի՛ գնա, գործ կա։
Օստապը դռնապանի հետ խոսք բացեց կահույքի մասին և արդեն հինգ րոպե անց կոնցեսիոներները ամեն բան գիտեին։ 1919 թվականին ամբողջ կահույքը տարել են բնակբաժին, բացի հյուրասենյակի մի աթոռից, որը սկզբում գտնվելիս է եղել Տիխոնի տնօրինության տակ, իսկ հետո նրանից վերցրել է Սոցապի 2֊րդ տան տնտեսվարը։
― Ուրեմն աթոռն այս տա՞նն է։
― Հենց էստեղ է որ կա։
― Իսկ ասա ինձ, բարեկամս, ― նվաղելով հարցրեց Վորոբյանինովը, ― երբ աթոռը քո մոտ էր, դու հո չե՞ս․․․ նորոգել։
― Էդ աթոռը նորոգելն անհնար է։ Հին ժամանակներում լա՜վ էին աշխատում։ Էդ աթոռը մի երեսուն տարի էլ կդիմանա։
― Դե գնա, բարեկամս, մի ռուբլի էլ վերցրու և տե՛ս՝ մի ասա, թե ես եկել եմ։
― Գերեզմանի պես լուռ եմ, քաղաքացի Վորոբյանինով։
Դռնապանին ճամփա դնելով և բղավելով՝ «Սառույցը շարժվեց», Օստապ Բենդերը նորից անդրադարձավ Իպոլիտ Մատվեևիչի բեղերին։
― Ստիպված ենք նորից ներկել։ Փող տվեք, գնամ դեղատուն։ Ձեր «Տիտանիկը» ոչ մի բանի պետք չէ, միայն շուն կարելի է ներկել․․․ Այ, հին օրերում ներկ կա՜ր․․․ Ձիարշավի մի պրոֆեսոր հուզիչ պատմություն է արել ինձ։ Դուք ձիարշավով հետաքրքրվե՞լ եք։ Ո՞չ։ Ափսո՜ս։ Հուզի՜չ բան է։ Այսպես, ուրեմն․․․ Կար մի նշանավոր կոմբինատոր՝ կոմս Դռուցկի։ Նա հինգ հարյուր հազար տանուլ էր տվել ձիարշավում։ Տանուլ տվողների արքա՛։ Եվ ահա, երբ նա պարտքերից բացի ուրիշ ոչինչ չուներ և արդեն մտրադրվել էր ինքնասպանություն գործել, մի ճարպիկ մարդ հիսուն ռուբլով հիանալի խորհուրդ տվեց նրան։ Կոմսը մեկնեց և մի տարուց հետո վերադարձավ երեք տարեկան օրլովյան վարգաձիով։ Դրանից հետո կոմսը ոչ միայն վերադարձրեց իր փողերը, այլ մի երեք հարյուր հազար էլ շահեց։ Նրա «Մակլեր» վարգաձին հիանալի վկայական ուներ և միշտ առաջինն էր տեղ հասնում։ Ձիարշավի ժամանակ նա մի ամբողջ մարմնով առաջ անցավ «Մակ֊Մահոնից»։ Որո՛տ ու կայծակ․․․ Բայց այստեղ Կուրոչկինը (լսե՞լ եք նրա մասին) նկատում է, որ բոլոր օրլովցիներն սկսում են գույնը փոխել, միայն «Մակլերն» է, որ ինչպես կա, գույնը չի փոխում։ Չլսվա՜ծ սկանդալ էր։ Կոմսին երեք տարի տվեցին։ Պարզվեց, որ «Մակլերը» օռլովյան ձի չէ, այլ ներկած մետիս, իսկ մետիսները շատ ավելի արագավազ են լինում օրլովցիներից, և նրանց մի վերստի վրա մոտ չեն թողնում։ Բա՜ս․․․ Այ դա ներկ ե եղել հա՜․․․ Եվ ոչ թե ձեր բեղերը․․․
― Հապա վկայակա՞նը։ Չէ՞ որ նա հիանալի վկայական է ունեցել։
― Կեղծ է եղել, ինչպես ձեր «Տիտանիկի» պիտակը։ Փող տվեք ներկի համար։
Օստապը վերադարձավ նոր լուծույթով։
― «Նայադա»։ Հավանորեն ձեր «Տիտանիկից» լավն է։ Հանեցեք պիջակը։
Սկսվեց ներկման արարողությունը։ Բայց «մազերին քնքշություն ու փափկություն տվող հիանալի շագանակագույնը», խառնվելով «Տիտանիկի» կանաչ գույնի հետ, Իպոլիտ Մատվեևիչի գլուխն ու բեղերը անսպասելիորեն ներկեց արևի լուսապատկերի գույներով։
Առավոտվանից դեռ ոչինչ չկերած Վորոբյանինովը կատաղած հայհոյում էր բոլոր պարֆյումերային գործարաններին, ինչպես պետական, այնպես էլ Օդեսայում, Մալայա֊Առնաուտսկայա փողոցի վրա գտնվող ընդհատակյա գործարաններին։
― Այդպիսի բեղեր, հավանորեն, Արիստիդ Բրիանն էլ չունի, ― աշխույժ նկատեց Օստապը, ― բայց խորհուրդ չի տրվում այդպիսի ուլտրամանիշակագույն մազերով ապրել Սովետական Ռուսաստանում։ Ստիպված ենք սափրել։
― Ես չեմ կարող, ― տխուր պատասխանեց Իպոլիտ Մատվեևիչը, ― դա անհնարին է։
― Ինչ է, բեղերը ձեզ համար թանկ են որպես հիշատա՞կ։
― Չե՛մ կարող, ― կրկնեց Վորոբյանինովը, գլուխը կախելով։
― Այդ դեպքում դուք ձեր ամբողջ կյանքում նստելու եք դռնապանի սենյակում, իսկ ես կգնամ աթոռների ետևից։ Ի դեպ, առաջին աթոռը հենց մեր գլխավերևն է։
― Սափրեցե՛ք։
Բենդերը մկրատ ճարելով, վայրկենապես բռնեց բեղերից, և դրանք անաղմուկ թափվեցին հատակին։ Խուզելուց հետո տեխնիկական դիրեկտորը գրպանից հանեց դեղնած «Ժիլետ» ածելին, իսկ դրամապանակից՝ պահեստի լեզվակը և սկսեց սափրել գրեթե լացող Իպոլիտ Մատվեևիչին։
― Վերջին լեզվակը ձեզ վրա եմ բանեցնում։ Չմոռանաք իմ դեբետին գրանցել երկու ռուբլի՝ սափրելու և խուզելու համար։
Վշտից դողդողալով, Իպոլիտ Մատվեևիչը այնուամենայնիվ հարցրեց․
― Ինչո՞ւ այդպես թանկ։ Ամենուրեք քառասուն կոպեկ արժե։
― Գաղտնապահության համար, ընկեր ֆելդմարշալ, ― արագ պատասխանեց Բենդերը։
Աներևակայելի են մարդու տանջանքները, որի գլուխը սափրում են անվտանգ ածելիով։ Իպոլիտ Մատվեևիչը այդ բանը հասկացավ օպերացիայի հենց սկզբից։
Ինչպես ամեն բանի, այս բանի վերջն էլ եկավ։
― Պատրաստ է։ Նիստը շարունակվում է։ Ջղայիններին խնդրում ենք չնայել։ Այժմ դուք նման եք Բոբորիկինին՝ հայտնի կուպլետիստ֊հեղինակին։
Իպոլիտ Մատվեևիչը թափ տվեց վրայից զզվելի ծվենները, որոնք մի ժամանակ գեղեցիկ ալեհեր մազեր էին, լվացվեց և, գլխի վրա ուժեղ մռմուռ զգալով, հարյուրերորդ անգամ նայեց հայելուն։ Այն, ինչ նա տեսավ, անսպասելի կերպով դուր եկավ իրեն։ Նրան նայում էր հրավեր չստացած դերասանի տանջահար, բայց բավականին ջահել դեմքը։
― Օնա՜նդր, հառա՛ջ, շեփորն է մեզ կանչում, ― բղավեց Օստապը։ ― Ես հետքերը գտնելու համար՝ բնակբաժին կամ ավելի ճիշտ այն տունը, ուր մի ժամանակ բնակբաժին է եղել, իսկ դուք՝ պառավների մոտ։
― Ես չեմ կարող, ― ասաց Իպոլիտ Մատվեևիչը, ― ինձ համար ծանր կլինի սեփական տուն մտնելը։
― Ա՜, իսկապես․․․ Հուզիչ պատմություն։ Փախստական֊տղա։ Շատ լավ։ Գնացեք բնակբաժին, իսկ այստեղ ես կաշխատեմ։ Զորահանդեսն սկսվում է․․․
==Ծանոթագրություններ==
<references/>