«Իլիական»–ի խմբագրումների տարբերություն

1Երգի՛ր, Մուսա, քենը երգի՛ր Պելիսածին Աքիլլեսի,
Քենը դըժնյա, որ անհամար ցավեր բերեց աքայեցոց,
Որ բազմաթիվ դյուցազների գահավիժեց դըժոխքն ի վար
Եվ դին նըրանց դարձըրեց կեր թըռչունների և շըների։
Կատարվում էր Արամազդի^[1] կամքը այսպես, երբ մի անգամ
Վեճի մըտան իրարու հետ ու մեկ-մյուսից գըժտըվեցին
Ատրիդեսը^[2]՝ արանց արքան և Աքիլլեսն աստվածազարմ։

Իսկ ո՞վ անմահ աստվածներից այդ երկուսին գըցեց իրար,—
Ապոլլոնը՝ Լատոնեի և մեծազոր Զևսի որդին,
10Որ արքայի դեմ զայրացած՝ բանակի մեջ վառեց ժանտախտ,
Ու տանջամահ մեռնում էին բազում զինվոր և զորական։
Ագամեմնոնն անարգելով արհամարհեց Քրիսես քուրմին,
Որ եկել էր հասել նավերն աքայեցոց արագաթև.
Մեծ փըրկանքով ազատելու իր աղջըկան գերությունից։
Ձեռքին ուներ աղեղնավոր Ապոլլոնի ցուպը ոսկյա^[3]
Ապարոշի մեջ փաթաթած, խընդրում էր նա աքայեցոց
Եվ մանավանդ՝ զույգ Ատրիդյան ժողովըրդի իշխաններին.
«Ո՛վ Ատրիդներ, և համագունդ այլ ամրաբարձ աքայեցիք,
Ոլիմպաբնակ ամենազոր աստվածները թող ձեզ օգնեն
20Քանդել քաղաքը Պրիամի^[4] և բարո՜վ տուն վերադառնաք։
Ընդունեցեք փըրկանքը ճոխ և ինձ տըվեք դըստերըս դուք,
Ակնածելով աստվածորդի արծաթաղեղ Ապոլլոնից»։

Հավան կացան նըրա խոսքին այնտեղ բոլոր աքայեցիք,
Պատկառելով Քրիսես քուրմից՝ ընդունելու փըրկանքը ճոխ,
Բայց Ատրիդես Ագամեմնոնն անբարեհաճ՝ մերժեց նըրան
Ու չարությամբ ետ դարձըրեց ըսպառնալից այս խոսքերով.
«Ուրիշ անգամ քեզ չըտեսնեմ այս կողմերում դեգերելիս,
Մեր գոգավոր նավերի մոտ դու չերևաս այսուհետև.
Հազիվ թե ցուպն ու վարսակալն աստվածային^[5] օգնեն քեզ, ծե՛ր։
30Չեմ արձակի դըստերըդ ես, մինչև որ նա չըպառավի
Արգոսի մեջ, մեր պալատում, հեռու երկրից իր հայրենի՝
Իր ոստայնը գործելով միշտ և պառկելով ինձ հետ մեկտեղ։
Գընա՛ դու, ծեր, քո փըրկանքով ու զայրույթս մի՛ գըրգըռիր,
Թե ուզում ես գըլուխդ ուսիդ ողջ ու առողջ վերադառնալ»։

Այսպես ասաց, և ծերունին անսաց նըրան սարսափահար
Ու լուռ ու մունջ ելավ գընաց մըռընչալից ծովի ափով։
Եվ մեկուսի քաշված ապա թափում էր նա դառն արտասուք,
Աղերսելով երկայնավարս Ապոլլոն մեծ թագավորին.
«Լըսիր դու ինձ, արծաթաղե՛ղ, Տենեդոսի հըզոր իշխան,
40Որ Քրիսեն ես պահպանում և դիցական Կիլլան բոլոր,
Թե երբևէ կառուցեցի ես քեզ համար տաճար շըքեղ
Կամ ցուլերի և այծերի պարարտ ազդրեր զոհ բերեցի,
Կատարիր այս խնդրանքըս դու. թո՛ղ անողոք դանայեցիք
Արցունքներիս համար տուժեն քո սայրասուր սըլաքներով»^[6]։

Այսպես ասաց աղերսագին. Ապոլլոնը լըսեց նըրան
Ու զայրացած վար սըլացավ Ոլիմպոսից անմիջապես
Իր լայնալիճն ու ամրափակ կապարճները ուսը գըցած։
Շաչում էին նըրա ուսին նետերը սուր, ահեղասաստ,
Երբ որ մըռայլ գիշերվա պես առաջ էր նա սուրում թափով։
50Գընաց նըստեց նավերից զատ և արձակեց նետերն ահեղ,
Եվ արծաթյա իր աղեղի ճայթյունն հընչեց ահագնազայր։
Նախ զարկեց նա ջորիներին և շըներին արագավազ,
Բայց մահաբեր նետը հետո ուղղելով նա մարդկանց վըրա,
Հարվածում էր՝ ամենուրեք վառ խարույկներ բորբոքելով^[7]։

Ինն օր անվերջ թըռչում էին աստվածային նետերն ահեղ։
Եվ տասերորդ օրն Աքիլլես կանչեց ամբոխը ժողովի.
Նըրան միտքը այդ ներշընչեց աստվածուհի աչեղ Հերան,
Որ հուզված էր ի տես հունաց համատարած կոտորածին։
Երբ աքայանք ամեն կողմից հավաքվեցին ակըմբահույլ,
60Ելավ քաջոտն Աքիլլն այնժամ և մեծաձայն այսպես ասաց.
«Ո՛վ Ատրիդես, այժըմ, կարծեմ, ժամանակն է, որ նավերով
Ետ դառնանք մենք, եթե միայն ճողոպրեինք ահեղ մահից,
Զի ձեռք-ձեռքի տըված ժանտախտն ու պատերազմն ընկճում են մեզ։
Բայց խորհուրդի կանչենք իսկույն ըղձապատում մեկին այստեղ,
Կամ մի քուրմի և կամ հըմուտ երազագետ ոմըն մարդու,
(Քանզի երազն էլ գալիս է իմաստնագույն Արամազդից)
Որ բացատրի, թե Ապոլլոնն ինչո՞ւ է մեզ նեղում այսքան,
Թերևըս նա մեր մի ուխտից և կամ զոհից դըժգոհ է խիստ,
Եվ կամ գուցե, վայելելով ճենճերն^[8] ընտիր ոչխարների
70Հաճի մեզնից սարսափելի սըրածությունն այս հեռացնել»։

Այսպես ասաց նա և նըստեց, և նըրանից հետո իսկույն
Ելավ Կալքաս Թեստորյանը՝ ամենավեհ գուշակ֊հըման,
Որ քաջ գիտեր ամենայն ինչ, գիտեր անցյալն ու ապագան։
Գուշակության իր շընորհիվ, որ Ապոլլոնն էր շընորհել,
Առաջնորդ էր եղել հունաց նավերին նա մինչև Իլիոն։
Արդ, ի խընդիր նըրանց բարուն՝ ըսկըսեց նա ճառել այսպես.
«Ո՛վ սիրելիդ Արամազդի, դու Աքիլլե՛ս աստվածազարմ,
Ասում ես ինձ, որ ես մեկնեմ սըրտմըտությունն Ապոլլոնի։
Կըբացատրեմ բոլորը ես, բայց դու պիտի ուխտես երդմամբ,
80Որ ինձ կօգնես ճըշմարտապես, լինի խոսքով և կամ գործով,
Զի անկասկած քաջ գիտեմ ես, որ ինձ վըրա կըբարկանա
Նա, որ իշխում է մեծազոր՝ արգիացոց վըրա համայն,
Եվ որին ողջ աքայեցիք հըպատակվում են հընազանդ։
Թագավորը ահեղ է, երբ բարկանում է փոքրի վըրա,
Եվ եթե նա զըսպի թեկուզ իր վըրդովմունքն առժամապես,
Սակայն սըրտում ոխ կըպահի, մինչև լուծի վըրեժն իր սև։
Ուստի և լա՛վ խորհիր, արդյոք կարո՞ղ ես դու ինձ պաշտպանել»։

Պատասխանեց նըրան քաջոտն Աքիլլը և այսպես ասաց.
«Մի՛ վախենար, պատմիր բոլորն ու պատգամիր, ինչ որ գիտես։
90Երդվում եմ ես Արամազդի սիրելագույն Ապոլլոնով,
Որից, Կալքա՛ս, դանայեցոց հայտնություններ ես պատգամում,
Քանի ողջ եմ, և աչքերըս տեսնում են լույսն արեգական,
Ոչ ոք պիտի քեզ չըդիպչի, չըբարձրացնի ձեռքը վըրադ
Եվ ոչ մի հույն, մինչև անգամ ինքը Ատրիդ Ագամեմնոնն,
Որի համար ասում ես թե արքան է ողջ աքայեցոց»։

Այն ժամանակ հըման անբիծ սիրտ առնելով այսպես ասաց.
«Ապոլլոնը չի գանգատվում ո՛չ մեր ուխտից և ո՛չ զոհից.
Այլ Քրիսես ծերունափառ քուրմի համար է բարկացած,
Որին այնպես խիստ անգոսնեց Ագամեմնոնն այն ժամանակ,
100Չարձակելով նըրա դըստերն ու փըրկանքը չընդունելով։
Ա՛յս է պատճառն ահավասիկ, որ Ապոլլոնն աղեղնավոր
Ցավեր տըվեց մեզ անհամար և տակավին պետք է որ տա,
Եվ ժանտախտի օրհասը սև մեզնից պիտի չըհեռացնի,
Մինչև աղջիկն այն գեղաչյա առանց գընման ու փըրկանքի
Չըտրվի հորն ու չըտարվի դեպի Քրիսե զոհ անբասիր։
Միայն այնժա՛մ գուցե նըրան ողոքելով մենք հաշտեցնենք»։

Նըստեց այսպես պատգամելով Կալքաս գուշակը Թեստորյան
Ելավ այնժամ դյուցազն Ատրիդ Ագամեմնոնն իշխանապետ
Լի բարկությամբ, տըրտմաթաթավ, սիրտը մըռայլ ամպով պատած,
110Եվ աչքերը նըման երկու կայծակնացայտ կըրակների,
Եվ Կալքասին դառնալով նա՝ այսպես խոսեց խոժոռադեմ.
«Չարագուշակ գուժկանըդ դու, ոչ մի լավ բան ինձ չասացիր.
Սիրելի է սըրտին քո միշտ չարիքների լինել գուշակ։
Բարի մի բան չավետեցիր, ոչ էլ գըլուխ հանեցիր դու.
Եվ արդ ելել ճառ ես ասում դանայեցոց դու մարգարեդ,
Որ իբրև թե Աղեղնավորն ա՛յն պատճառով է մեզ պատժում,
Որ ես ինքըս չեմ ընդունել Քրիսեիսի փըրկանքը ճոխ,
Ցանկանալով օրիորդին տանըս պահել, նախընտրելով
Կլիտեմնեստրե իմ կընոջից, որ նըրանից ցած չի մընում
120Ո՛չ հասակով և ո՛չ մարմնով, ո՛չ էլ խելքով և կամ գործով։
Բայց և այնպես, եթե պետք է, և բարվոք եք համարում դուք,
Պատրաստ եմ ես այժըմևեթ ուղարկելու հորը նըրան,
Քանզի ազգիս փըրկությունն եմ կամենում ես և ո՛չ կորուստ։
Բայց անհապաղ պատրաստեցեք դուք ինձ համար մի ա՛յլ պարգև,
Որ չըմնամ արգիացոց մեջ միայն ե՛ս անմըրցանակ,
Ինչ որ վայել չէ ինձ բընավ, չէ՞ որ ահա տեսնում եք դուք,
Որ մըրցանակն իմ թանկագին՝ ձեռքիցս արդեն դուրս է գալիս»։

Նըրան այսպես պատասխանեց Աքիլլեսը աստվածազարմ.
«Ո՛վ մեծափառ Ագամեմնոն, ժըլատ սաստիկ և ընչաքաղց,
130Մեծահոգի հույները քեզ ինչպե՞ս պիտի տան մըրցանակ։
Մենք չըգիտենք այնպիսի տեղ, ուր ավարներ լինեն դիզված,
Իսկ ինչ որ մենք ավարեցինք, բաժանված է վաղուց արդեն,
Եվ արդար չէ, որ վերըստին զորքն այն բերի, թափի այստեղ։
Առայժըմ դու ետ ուղարկիր օրիորդին, իսկ մենք, հետո,
Աքայանքըս եռապատիկ, քառապատիկ և ավելին
Կըհատուցենք քեզ փոխարենն, եթե Զևսը մեզ շնորհի
Հիմնահատակ քանդել մի օր Տրոյա քաղաքն ամրապարիսպ»։

Նըրան այսպես պատասխանեց Ագամեմնոն արանց արքան.
«Աստվածատիպ դու Աքիլլես, ինձ մի՛ փորձիր խաբել իզուր,
140Քաջ ես թեպետ և խելացի, բայց ինձ ծուղակ չես գըցի դու։
Մըրցանակըդ պահես դու պինդ, և զըրկվե՞մ ես իմինից.
Եվ ինձ պատվեր ես տալիս դեռ, որ ես նըրան ետ ուղարկեմ...
Լինի՛, միայն մի՛ պայմանով, որ ինձ մեծանձն աքայեցիք,
Շահելով սիրտն իմ՝ փոխարեն տան մըրցանակ մի համարժեք.
Իսկ եթե ոչ, ինքըս անձամբ գալով պիտի սեփականեմ
Պարգևը քո կամ Այաքսի, Ոդիսևսի, սակայն, գիտեմ,
Ում էլ որ ես ձեռք դիպցընեմ՝ պիտի մռընչա դառնահառաչ։
Սակայն թողնենք մենք այս մասին ուրիշ անգամ մըտածելու,
Իսկ այժըմ շուտ մակույկ գըցենք աստվածային ծովի վըրա,
150Նըշանակենք նավաստիներ քաջաբազուկ և աջողակ,
Դընենք մեջը մեր զոհը սուրբ և գեղեցկայտ Քրիսեիսին։
Իշխաններից մեկը թող որ առաջնորդի մակույկը սև.
Այաքսը կամ Իդոմենեսն, կամ Ոդիսևսը դյուցազարմ,
Եվ կամ ինքըդ, Պելիսածին, ահեղագո՛ւյնդ ամենքի մեջ,
Որպեսզի դու մատուցելով զոհը՝ շարժես սիրտը նըրա,
Ու հաշտեցնես խըռովահույզ հաստաղեղին աքայանց հետ»։

Աքիլլն այնժամ ծուռ նայելով՝ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ո՛վ լըրբությամբ լըցված հոգի, դու ընչաքաղց ու նենգամիտ.
Այսուհետև ո՛վ հույներից պիտի խոսքիդ անսա սիրով,
160Ճամփա գընա հոժարակամ և կամ կըռվի քաջակորով։
Վրեժխնդիր ոգով վառված՝ չեկա այստեղ մարտընչելու
Տըրոյացոց դեմ տիգազեն, որոնք վընաս չեն տըվել ինձ,
Չեն ավարել նըրանք երբեք ոչ եզներըս և ոչ էլ ձիս,
Ոչ էլ Փթիո մեջ արգավանդ՝ բերրի հունձքերս են աղարտել,
Զի մեր միջև կան բազմաթիվ լեռներ պաշտպան ու գոռ ծովեր,—
Այլ, ո՛վ լպիրշ, եկանք այստեղ, քո ետևից, որ դու հըրճվես՝
Մենելավի և քո վըրեժն առնելով քաջ տրովցիներից։
Սըրանց մասին, ա՛յ շաներես^[9], չես մըտածում ամենևին
Եվ ըսպառնում ես լըրբաբար մըրցանակն իմ խըլել ինձնից,
170Որի համար ես այնքան շատ աշխատեցի քըրտինք մըտած,
Եվ որը ինձ պարգև տըվին պարմանիներն աքայեցի։
Չի եղել դեռ, որ մըրցանակն իմ հավասար լինի քոնին,
Ամեն անգամ, երբ մի քաղաք են ավերել աքայեցիք.
Մինչ դեռ կըռվի ողջ ծանրությունն այս իմ ուսերն են վերցընում,
Իսկ բաշխումի ժամը երբ գա՝ պարգևների մեծը քոնն է^[10],
Մինչ ես փոքրիկ, սըրտահաճո մի բան առած իբրև բաժին՝
Նավատորմն եմ վերադառնում՝ հոգնած մարտի տաժանքներից։
Ես ինքս հիմա անմիջապես կըհեռանամ դեպի Փթիա,
Քանզի հազար անգամ լավ է նավել դեպի հայրենի տուն,
180Քան թե մընալ և քեզ համար հարստություն դիզել այստեղ»։

Նըրան այսպես պատասխանեց Ագամեմնոն արանց արքան.
«Վերադարձի՛ր իսկույն ևեթ, եթե քո սիրտն այդ է ուզում.
Ես քեզ երբեք չեմ աղաչի, որ ինձ համար մընաս այստեղ.
Իմ շուրջը դեռ շատերը կան, որոնք հարգում պատվում են ինձ,
Առավել ևս Դիոսն ըզգոն՝ Արամազդը ամպրոպադեզ։
Դյուցասընունդ արքաներից ամենեն շատ քեզ եմ ատում,
Քանզի սըրտիդ սիրելի են ամեն անգամ կըռիվ ու վեճ,
Եվ եթե ուժ ունես՝ այդ էլ աստվածներն են պարգևել քեզ։
Տո՛ւն դարձիր շուտ քո նավերով, ընկերներով քո համախոհ,
190Իշխիր այնտեղ միրմիդոնաց. հոգ չեմ անում ես քեզ համար,
Ոչ էլ երկյուղ՝ քո վըրեժից, այլ ըսպառնում եմ ես ահա,
Զի Ապոլլոն Գուշակն արդեն առավ ինձնից Քրիսեիսին,
Ուղարկում եմ ինքըս նըրան իմ մակույկով ու մարդկանցով
Եվ վըրանդ գալով անձամբ՝ քո մըրցանակն առնեմ պիտի,
Գեղատեսիլ Բրիսեիսին, որպեսզի դու լավ հասկանաս,
Թե քեզանից հըզոր եմ ես, և ուրիշներն առհասարակ
Չըհանդըգնեն անձը իրենց դընել անձիս զուգակըշիռ»։

Այսպես ասաց, ցասումն առավ Պելիսածին Աքիլլեսին,
Եվ թավամազ կըրծքի ներքո երկմըտում էր սիրտը նըրա՝
200Հեռու վաներ բոլորին էլ և ըսպանե՞ր Ատրիդեսին,
Թե՞ զըսպեր իր զայրույթը բարկ ու ցասումը սանձահարեր։
Եվ մինչդեռ նա խըռովահույզ ու դառնապես վիրավորված
Պատրաստվում էր դուրս քաշելու վիթխարի սուրն իր պատյանից՝
Ինքն Աթենասն իջավ այնտեղ՝ եկած Հերա աստվածուհուց,
Որ սիրում էր երկուսին էլ և հոգ տանում առհավասար^[11]։
Կանգնեց ետև Պելիսյանի, բըռնեց խարտյաշ գանգուրներից.
(Միայն նըրան էր երևում, նըրանից զատ ո՛չ այլ ոքի)։
Սոսկաց Աքքիլլն ու շուռ գալով՝ տեսավ Պալլաս Աթենասին,
Որին իսկույն նա ճանաչեց կայծակնացայտ հուր աչքերից,
210Ու տեղնուտեղ արագաթև այս խոսքերը ուղղեց նըրան.
«Ինչո՞ւ եկար, դո՛ւստրըդ ահեղ ասպարակիր Արամազդի,
Ագամեմնոն Ատրիդեսի թըշնամանքնե՞րը տեսնելու։
Բայց ասում եմ ահավասիկ, և ասածըս կկատարվի,
Գոռոզությունն ամբարտավան դըրա գըլուխն ուտե պիտի»։

Եվ Ասթենաս աստվածուհին նըրան այսպես պատասխանեց,
«Եկա, որ քո սըրտմըտությունն ես ամոքեմ, եթե անսաս։
Ինձ ուղարկեց լուսածըղի աստվածուհի Հերան այստեղ,
Որ սիրում է երկուսիդ էլ ու հոգ տանում առհավասար։
Դադարեցրու կըռիվըդ դու և մի՛ քաշիր սուրըդ սուրսայր,
220Այլ նախատիր խոսքով նըրան, ինչքան որ քո սիրտն է ուզում,
Ասում եմ քեզ ահավասիկ, և կատարվի խոսքըս պիտի,
Օր պիտի գա, որ փոխարենն այս անիրավ թըշնամանքի,
Եռապատիկ ճոխ պարգևներ տիպի տըրվեն քեզ, Աքիլլես,
Բայց առայժըմ զըսպիր դու քեզ և մեզ անսա խոհեմաբար»։

Եվ պատասխան տալով նըրան՝ այսպես ասաց Աքիլլը քաջ.
«Պետք է պահել, աստվածուհի, պատվերը ձեր և ձեզ անսալ,
Թեև սաստիկ եմ զայրացած, բայց լավ է ձեզ հընազանդել.
Աստվածներին լըսողն երբեք չի մոռացվում աստվածներից»։

Ասաց և իր ծանըր ձեռքով խըթեց արծաթ երախակալն
230Ու վիթխարի սուրն իր ահեղ՝ պատյանի մեջ խըրեց կըրկին,
Հնազանդելով Աթենասին, որը դարձավ դեպ Ոլիմպոս՝
Բընակավայրն անմահների, ասպարակիր Դիոսի մոտ։
Իսկ Աքիլլը, որը ցասման ամպրոպը դեռ չէր դադարել,
Վերըսկըսեց նորից սաստիկ հանդիմանել Ատրիդեսին.
«Ո՛վ դու գինուց ծանրացած մարդ, եղջերվասիրտ^[12] և շընաչյա,
Գուպարի մեջ արիաբար դու չըմըտար ոչ մի անգամ,
Ոչ էլ հունաց քաջերի հետ դարան մըտար երբևիցե,
Քանզի քեզ այդ մահ է թըվում. շա՜տ ավելի լավ է անշուշտ
Աքայեցոց մեծ բանակում նըստել հանգիստ և ապահով,
240Նըստել և քեզ դեմ խոսողի մըրցանակներն հափըշտակել։
Ազգակործա՛ն դու թագավոր, վատերի ես հըրամայում,
Թե չէ, Ատրիդ, այս լըրբությունդ այսօր վերջինն էր լինելու։
Բայց ես ահա՛ ասում եմ քեզ ու երդվում եմ նըմանապես
Այս մականի^[13] վըրա, որ էլ չի արձակի տերև ու ոստ,
Քանի որ նա՝ անդառնալի՝ բունն իր թողեց լեռան վըրա
Եվ այլևըս այսուհետև նա չի նորից բողբոջելու,
Զի պըղինձը քերեց նըրա տերևներն ու կեղևն ամուր,
Եվ որ իրենց ձեռքում ահա կըրում են արդ իրավարար
Աքայեցիք՝ Արամազդի օրենքներին ավանդապահ։
250Արդ, այս երդումս ահավասիկ աղետաբեր կըլինի քեզ.
Օր կըգա, երբ աքայեցիք Աքիլլեսին փընտրեն պիտի,
Եվ դու, թեպետև սըրտացավ՝ չըկարենաս օգնել նըրանց,
Երբ որ Հեկտորն արյունռուշտ գետին փըռի շատ շատերին։
Ինքըդ այնժամ տագնապահար սիրտըդ պիտի պատառոտես,
Թե դու ինչո՞ւ չըպատվեցիր աքայացոց քաջագույնին»։

Այսպես ասաց Պելիսածինն ու ոսկեգամ, բևեռապինդ
Գավազանը գըցեց գետին և ինքն այնտեղ նըստեց նորից։
Իսկ Ատրիդեսն ահագնազայր մըռմըռում էր քինախընդիր։
Ելավ այնժամ Պելյանց խոսնակ քաղցրաբարբառ Նեստորը ծեր,
260Որի լեզվից մեղրից անուշ՝ խելոք խոսքեր էին ծորում։
Ապրել էր նա պարզաբարբառ մարդկանց երկու սերընդի հետ,
Որ դիցային Պիլոսի մեջ ապրել-սընվել էին առաջ,
Որոնք բոլորն էլ վաղուց ի վեր անհետացել էին արդեն
Եվ երրորդի վըրա էր նա թագավորում այդ ժամանակ։
Որպես բարի խորհըրդատու՝ Նեստորն այսպես ասաց նըրանց.
«Վա՜յ մեզ, իրոք աքայեցոց երկրին մեծ սուգ է ըսպասում.
Ուրախանա՛ն պիտի Պրիամն ու որդիները Պրիամի.
Ցնծան պիտի ամբողջ հոգով և մյուս բոլոր տըրոյացիք,
Երբ որ լըսեն ձեր մեջ ծագած այս երկպառակ վեճի մասին,
270Ձեր, որ վեր եք ողջ հույներից թե՛ խորհըրդում, թե՛ մարտի մեջ։
Ականջ կախեք դուք իմ խոսքին, զի երկուսդ էլ փոքր եք ինձնից.
Մի ժամանակ ձեզանի՛ց էլ քաջ մարդկանց հետ ես ապրեցի^[14],
Եվ այդ մարդիկ բոլորովին չանգոսնեցին ինձ երբևէ։
Ես ոչ մի տեղ դեռ չեմ տեսել, չեմ էլ տեսնի ես այնպիսիք,
Ինչպես Դրիաս ու Պիրիթոս ազգապետներն էին խոհեմ,
Եվ Կենևսը, Եկսադիոսն ու Պոլիփեմն աստվածատիպ,
Ինչպես Թեսևսը Էգեյան՝ հար և նըման աստվածների։
Նըրանց նըման քաջակորով մարդ չըսընեց երկիրն երբեք,
Ամենաքաջն էին նըրանք, կըռվում էին իրենց նըման
280Քաջերի դեմ լեռնաբընակ^[15], և ջարդեցին նըրանց բոլոր։
Եվ ապրեցի ես նըրանց հետ, գալով երկրից մի հեռավոր—
Պիլոսից և նըրանց հետ խառն կըռվում էի ուժիս չափով,
Որոնց հետ այժմ ապրողներից ոչ ոք կըռվել սիրտ չի անի.
Սակայն դարձյալ լըսում էին խորհուրդներըս նըրանք սիրով։
Լըսեք և դուք, զի լավ բան է լըսել խելոք խոսք ու խըրատ։
Ագամեմնո՛ն, Աքիլլեսից մի՛ խըլիր դու այդ աղջըկան,
Աքայեցի որդոց տըված պարգևը թող մընա նըրան։
Եվ դու էլ մի՛, Պելիսածին, կըռվի հըզոր արքայի հետ,
Քանզի քեզ հետ և նույն պատվին չէ հավասար վիճակակից
290Թագավորը մականակիր, որին Զևսը շնորհեց փառք։
Թեպետև դու քաջ ես իրոք, աստվածուհի մորից ծընված^[16],
Բայց ավելի՛ հըզոր է նա, քանզի իշխում է շատերին։
Դու, Ատրիդես, խընդրում եմ քեզ, մըռունչներըդ դադարեցրու,
Մարիր հուրը քո բարկության Պելիսածին Աքիլլի դեմ,
Որ պատվարն է ողջ աքայանց համար այս մեծ պատերազմում»։

Ագամեմնոն արանց արքան նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այդ ամենը, ո՛վ ծերունի, շատ ճըշմարիտ խոսեցիր դու,
Բայց հավակնում է բոլորից բարձըր կանգնել Աքիլլը գոռ
Եվ ամենքի վըրա իշխել, հըրամաններ արձակելով։
300Բայց և այնպես չեմ հավատում, որ համոզվի դըրան ոչ ոք։
Եթե նըրան քաջ օժտեցին աստվածները, սակայն մի՞թե
Թույլ տըվին, որ թափե բերնից հազար լուտանք ու նախատինք»։
Իսկ Աքիլլեսն աստվածազարմ կըտրեց նըրա խոսքն ու ասաց.
«Վատ, արդարև, և անպիտան մարդ կոչվեմ ես, եթե երբեք
Հրամաններիդ այսուհետև հընազանդեմ և քեզ անսամ։
Ուրիշներին հըրամայիր և ինձ վըրա մի՛ հոխորտա,
Չեմ ուզում քեզ այսուհետև հըպատակվել ամենևին։
Ասում եմ քեզ նըմանապես, և դու այն լավ միտքըդ պահիր,
Ես աղջըկա համար երբեք ձեռքով պիտի չըմարտընչեմ
310Ոչ քեզ, ոչ էլ ուրիշի հետ, զի ձեր տըվածն եք առնում դուք,
Սակայն ուրիշ ինչ բան որ կա սըրաթըռիչ իմ սև նավում
Դու նըրանցից ոչինչ պիտի բըռնի առնել չըհանդըգնես,
Ապա թե ոչ, լավ իմացիր, թող իմանան նաև սըրանք,
Որ նույն ժամին տեգիս չորս դին ցայտե պիտի արյունըդ թուխ»։

Աղեղնաբան այս խոսքերի կըռվից հետո ելան նըրանք
Ու ցըրեցին ժողովն իրենց՝ աքայեցոց նավերի մոտ։
Պէլիսածինը հեռացավ դեպի նավերն հարթահատակ,
Մենիտյանին և զինակից ընկերներին հետն առնելով։
Իսկ Ատրիդը ծովը ձըգեց արագընթաց մակույկ մի սև
320Եվ ընտրելով քըսան նավակ, զետեղեց զոհն աստվածային,
Բերեց այնտեղ նավը դըրեց Քրիսեիսին գեղեցկադեմ,
Եվ Ոդիսևսը հանճարեղ մակույկ ելավ իբր առաջնորդ։
Երբ ճանապարհ ընկան նըրանք, նավեցին թաց ճանապարհով,
Ատրիդեսը մաքըրվելու հըրաման տըվեց ժողովըրդրն։
Մաքըրվեցին բոլորն այնժամ ու թափեցին աղտն իրենց ծով,
Ապա հանուն Ապոլլոնի զոհեր բերին ընտիր-ընտիր
Արջառների և այծերի՝ ամուլ-անբեր այն ծովափին,
Մինչև երկինքն էր բարձրանում զոհերի ծուխն ու գոլորշին։

Եվ մինչ ճամբարն ըզբաղված էր այս գործերով, Ատրիդ արքան
330Չէր դադարում Աքիլլի դեմ ըսպառնանքներ մըռմըռալուց,
Եվ կանչելով իր մոտ երկու հավատարիմ ծառաներին՝
Տալթիբիոսին և հընազանդ Եվրիբատին, այսպես ասաց.
«Շո՛ւտ գընացեք Պելիսածին Աքիլլեսի վըրանը դուք
Եվ իր ձեռքից բըռնած այստեղ բերեք չըքնաղ Բրիսեիսին.
Իսկ թե չըտա, ինքըս անձամբ գալով այնտեղ պիտի խըլեմ
Մեծ զորությամբ իմ բազմամբոխ, որ պիտ նըրան ծանըր նըստի»։

Այս ասելով ճամփեց նըրանց ըսպառնալից հոխորտանքով։
Եվ գընացին նըրանք անբեր ծովի ափով ակամայից
Ու հասնելով միրմիդոնաց վըրաններին ու նավերին,
340Գըտան նըրան իր սև նավի և վըրանի առջև նըստած։
Աքիլլեսը նըրանց ի տես՝ ամենևին չուրախացավ։
Մունետիկներն արքայի դեմ, պատկառանքով կանգնած հեռու,
Ծըպտուն անգամ չըհանեցին իրենց գալու վերաբերյալ,
Բայց նա իսկույն գըլխի ընկավ ու դառնալով նըրանց՝ ասաց.
«Ի՞նչ եք այդպես հեռու կանգնել, սուրհանդակներ Արամազդի^[17].
Առաջ եկեք, դուք իմ հանդեպ հանցավոր չեք բոլորովին,
Ձեզ Ատրիդեսն է ուղարկել Բրիսեիսի համար, գիտեմ։
Գընա՛ ուստի, քաջ Պատրոկլես, դուրս բեր աղջիկն իրենց ուզած,
Տուր, որ տանեն, և թող վըկա լինեն երկուսն այս՝ երջանիկ
350Աստվածների առջև անմահ և մարդկանց մոտ մահկանացու,
Եվ իրենց ժանտ թագավորի, որ չեմ կըռվի այսուհետև
Ու չեմ փըրկի ուրիշներին կորըստաբեր պատուհասից,
Զի նա իրոք մոլեգնում է եղեռնավոր խորհուրդներով
Ու չի նայում առաջ ու ետ ամենևին, որ կարենա
Փըրկել հունաց կյանքը, որոնք մարտընչում են նըրա համար»։

Այսպես ասաց, և Պատրոկլեսն իր ընկերոջ հընազանդեց,
Եվ վրանից դուրս հանելով գեղեցկատես Բրիսեիսին,
Հանձնեց նըրանց, որոնք իսկույն վերադարձան դեպ աքայանք.
Եվ մանկամարդ կինն ակամա հետևում էր նըրանց հըլու։
360Իսկ Աքիլլեսն ընկերներից առանձնացած և մեկուսի
Լաց էր լինում մեն ու մենակ նըստած ճերմակ ծովի ափին
Եվ արցունքոտ աչքերն հառած ծովի կապույտ ալիքներին
Մորն^[18] էր կանչում աղաչագին երկու ձեռքերն առաջ պարզած.
«Մայր իմ, քանզի ինձ կարճակյաց ծընեցիր դու այս աշխարհում,
Պետք էր գոնե, որ ոլիմպյան Արամազդը որոտագոչ
Պարգևեր ինձ փառք ու պատիվ, բայց նա բընավ ինձ չըպատվեց,
Իշխանապետ Ագամեմնոնն ինձ անգոսնեց անարգաբար
Եվ մըրցանակըն իմ խըլելով, սեփականեց հանիրավի»։

Այսպես ասաց արտասվալից, և նազելի մայրը լսեց,
370Որ նըստել էր խորքը ծովի, ծերունազարդ նըրա հոր մոտ։
Զերդ շամանդաղ ելավ ճերմակ ալիքներից անմիջապես,
Եկավ նըստեց իր որդու մոտ, որ լալիս էր սըրտակըտոր,
Ու գրգվելով նըրան ձեռքով, այսպես ասաց գորովագին.
«Ինչո՞ւ ես դու լալիս, որդյա՛կ, ի՞նչ ցավ հոգին քո պաշարեց,
Ասա, խոսիր, որ իմանամ, տեղյակ լինեմ պատահածին»։

Եվ դառնապես հառաչելով ասաց իր մորն Աքիլլը ժիր.
«Գիտես արդեն, ի՞նչ կարիք կա պատմել բոլորն իմացողիդ։
Մըտանք Թեբե՝ նըվիրական քաղաքը սուրբ Էտիոնի^[19],
Եվ քանդելով, կողոպտելով՝ ավարն ամբողջ բերինք այստեղ,
380Որոնք իրենք աքայեցիք բաժանելով արդարապես,
Ատրիդեսին տըվին չըքնաղ ու գեղեցկայտ Բրիսեիսին։
Սակայն հետո Քրիսեսը ծեր՝ քուրմը գուշակ Ապոլլոնի
Պըղընձազգեստ աքայեցոց սըրաթըռիչ նավերն եկավ,
Որ ազատի իր աղջըկան, բերելով հետն անբավ փըրկանք։
Ձեռքին բըռնած աղեղնավոր Ապոլլոնի ցուպը ոսկյա
Վարսակալի մեջ փաթաթած՝ խընդիրք արավ աքայեցոց
Եվ մանավանդ զույգ Աստիդյան ժողովըրդոց իշխաններին։
Հավան կացան նըրա խոսքին այնտեղ բոլոր աքայեցիք
Պատկառելով քուրմից՝ առնել նըրա բերած փըրկանքը ճոխ,
390Իսկ Ատրիդես Ագամեմնոնն անբարեհաճ՝ մերժեց նըրան
Եվ չարությամբ ետ ուղարկեց նըրան սաստիկ ըսպառնալով։
Հեգ ծերունին հույժ բարկացած վերադարձավ եկած ճամփով.
Եվ Ապոլլոնն իր սիրելու լըսելով լացն աղիողորմ
Ուղղեց սըլաքն իր մահաբեր արգիացոց վըրա համայն։
Մեռնում էին զորք անհաշիվ, թըռչում էին աստվածային
Նետերն անդուլ՝ լայնածավալ դեպի բանակն աքայեցոց։
Մեկնեց հըմուտ գուշակն այնժամ Հաստաղեղի ցասումը մեզ,
Իսկ ես աստծուն հաշտեցնելու խորհուրդ էի տալիս նըրանց։
Բայց բարկացավ Ագամեմնոննը սպառնալիք որոտալով,
400Որ և ահա կատարված է. քանզի խայտակն աքայեցիք
Արագահաս նավով նըրան ուղարկում են դեպի Քրիսե
Ու տանում էն տիրոջ՝ զոհեր. և արքայի մարդիկ դեռ նո՛ր
Իմ վըրանից առան տարան չըքնաղագեղ Բրիսեիսին,
Որ որդիներն աքայեցոց ինձ տըվեցին որպես պարգև։
Եվ արդ, եթե կարող ես դու, հասիր որդուն քո օգնության,
Փութա, մայր իմ, դեպի Ոլիմպ և աղաչիր Արամազդին,
Թե օգնությամբ երբևիցե շահել ես դու սիրտը նըրա։
Հաճախ ես դու պարծենալով պատմել իմ հոր ապարանքում,
Թե մի անգամ ինքըդ միայն անմահների մեջ բովանդակ
410Մի ժանտ ոճրից ազատեցիր Զըրվանյանին ամպակուտակ,
Մինչ մյուսներն ոլիմպիական ջանում էին կապել նըրան՝
Հերան աչեղ, Պոսեյդոնը և Աթենաս Պալլասն անգամ։
Եվ գընալով աստվածուհիդ նըրա կապերն արձակեցիր,
Դեպ Ոլիմպոսը կանչելով հարյուրաձեռն Էտիոնին,
Որին բոլոր աստվածները Բրիարևս են անվանում,
Զի անցնում էր սա իր հորից իր մեծ ուժով և զորությամբ։
Եվ նա գալով՝ Զըրվանյանի կողքը բազմեց փառքով իր վեհ,
Որի ահից աստվածները էլ սիրտ չարին կապել Զևսին։
Այս բաները հիշեցնելով նըստիր նըրան դու առընթեր,
420Բըռնիր ծընկներն, և թող հաճի լինել տրոյանց նա զորավիգ
Իսկ ծովափին, նավերի մոտ թող ջարդըվեն աքայեցիք,
Որ համն առնեն իրենց գոռոզ, ամբարտավան թագավորի,
Եվ հասկանա Ատրիդ արքան, թե ինչպիսի սըխալ գործեց,
Չըպատվելով արժանապես աքայեցոց քաջագույնին»։

Եվ պատասխան տըվեց որդուն մայրը՝ Թետիսն արտասվալից.
«Ավա՜ղ, որդյակ, ինչո՞ւ ցավով քեզ ծընեցի, ծընունդ թըշվառ,
Երանի թե դու նըստեիր նավերի մոտ առանց լացի,
Քանզի կարճ էն կյանքիդ օրերն և քո օրհասն է մոտալուտ։
Դո՛ւ ոչ միայն սակավակյաց, այլև վըշտոտն ես ամենեն,
430Զի չարաբախտ ժամի ես քեզ ծընեցի իմ առագաստում։
Բայց քեզ համար ես ինքս անձամբ արդ գընալով դեպ Ոլիմպոս,
Պատմելու եմ փայլակնացայտ Արամազդին, եթե լըսի։
Իսկ դու նըստիր և ըսպասիր քո սըրընթաց նավերի մոտ
Եվ ձեռընթափ եղիր մարտից, աքայանց դեմ քեն պահելով։
Զևսը Օվկիան գընաց երեկ եթովպացոց մոտ խընջույքի
Իր ետևից տանելով նա հույլն երջանիկ աստվածների.
Բայց տասներկու օրից հետո դեպ Ոլիմպոս պիտի դառնա։
Եվ ես կերթամ աստվածային ապարանքը պըղընձակերտ
Ու փարվելով նըրա ծընկանն, հույս ունեմ թե կըհամոզեմ»։
440Այս ասելով՝ գընաց Թետիսն Աքիլլեսին թողած այնտեղ.
Սըրտմըտության մեջ զայրագին՝ գեղեցկիրան կընոջ համար,
Որին բըռնի հափափելով առան տարան իր վըրանից։
Իսկ Ոդիսևսը Քրիսե եկավ հասավ իր սուրբ զոհով։
Ու հազիվ թե նավահանգիստ մըտած նըրանք, հավաքեցին
Առագաստներն ու ծալելով զետեղեցին սև նավի մեջ.
Եվ հաստապինդ պարաններով կայմն իջեցրին կայմընկալին
Ու վարեցին թիակներով նավը դեպի նավակայան,
Ուր գըցելով խարիսխ ապա՝ պարաններով կապկապեցին։
Ապա ցամաք ելան բոլոր պատվիրակներն անմիջապես
450Եվ հեռաձիգ Ապոլլոնին բերած զոհը դուրս հանեցին
Ելավ նույնպես Քրիսեիսը լաստափայտից այս ծովաչու,
Որին առած բագին տարավ Ոդիսևսը բազմահանճար,
Եվ աղջըկան իր սիրելի հորն հանձնելով՝ այսպես ասաց.
«Ո՛վ Քրիսես, ինձ ուղարկեց Ագամեմնոն արանց Արքան,
Որ դըստերդ բերեմ և սուրբ զոհ մատուցեմ Ապոլլոնին
Դանայեցոց կողմից համայն, որ հաշտըվի արքան մեզ հետ,
Որ պատճառեց բազմահառաչ աղետ ու սուգ արգիացոց»։
Ասաց, հանձնեց օրիորդին, և ընդունեց ուրախությամբ
Իր սիրասուն դըստերը հայրն ու շարեցին նըրանք ընդփույթ
460Աստվածային զոհը շըքեղ շուրջը բագնի գեղեցկակերտ։
Եվ ձեռքները լըվանալով՝ առան ցորնի հատիկը սուրբ,
Եվ Քրիսեսն այն ժամանակ մեծաբարբառ ու ձեռնամբարձ՝
Ապոլլոնին աղոթելով այս սըրտագին խոսքերն ասաց.
«Լսիր ինձ, ո՛վ աղեղնավոր, Տենեդոսի հըզոր դու տեր,
Որ Քրիսեն ես պահպանում և դիցական Կիլլան բոլոր.
Դեռևս նո՛ր լըսեցիր ինձ, և պատվելով քո ծառային,
Հարվածեցիր ուժգընապես աքայական ժողովըրդին։
Լըսիր և արդ ու կատարիր նաև այս իմ խընդիրը դու
Եվ ազատիր դանայեցոց այս ժանտախտից աղետավոր»։

470Այսպես ասաց, և Ապոլլոնն արծաթաղեղ լըսեց նըրան։
Քրիսեսի այդ աղոթքից^[20] ու սուրբ հատիկն ցանելուց ետ
Զոհերի վիզը ծըռելով փողոտեցին ու քերթեցին
Եվ ազդրերը կըտրատելով շուրջպատեցին ճարպով համակ
Ու շուրջ բոլորը շարեցին հում կըտորներ պատառ-պատառ,
Որոնք փայտի վըրա շարած այրում էր ծերն ու սև գինին
Հեղում շիթ-շիթ նըրանց վըրա. իսկ պատանիք իրենց ձեռքին
Մեկ֊մեկ շամփուր հընգամատնյա՝ կանգնած էին կըրակի մոտ։
Երբ այրվեցին ազդրերն արդեն, ու փորոտին ճաշակեցին,
Ինչ որ մընաց՝ կըտոր-կըտոր մանըր ջարդած զարկին շամփուր։
480Ու խընամքով խորովելով առան, ապա հանգըստացած՝
Հորինեցին անմիջապես կերուխումի մի ճոխ խընջույք
Եվ կուշտ ու կուռ ճաշակելով վայելեցին^[21] խորտիկն համեղ։
Ապա երբ որ լիացըրին կերուխումի փափագն իրենց,
Պատանիներն անոթներում լըցրած գինին բերնե-բերան՝
Բաժակներով բաժանեցին սեղանակից անդամներին։
Եվ ամբողջ օրն աքայեցի մանուկները օրհներգությամբ
Առնում էին սիրտն աստըծու նըվագներով գեղեցկաձայն,
Գովերգելով Ապոլլոնին, որ հըրճվում էր հոգու խորքից։

Իսկ երբ արևը մայր մըտավ, ու մութն առավ երկինք-գետին.
490Ընկողմանած իրենց նավի պարանների մոտ քընեցին,
Եվ վարդամատն Առավոտը ծագելու հետ քընիցն ելան,
Պատրաստվեցին ճամփա ընկնել դեպի բանակն աքայեցոց։
Ապոլլոնը կորովաձիգ հըղեց նըրանց հով հաջողակ,
Եվ տընկելով կայմը՝ բացին առագաստները ըսպիտակ։
Քամին լըցրեց առագաստի ծոցն, ու ծըփանքը ծիրանի
Շառաչում էր աշավասույր նավի երկու կողմից ուժգին,
Երբ ալիքները ճեղքելով կըտրում էր սև նավն իր ճամփան։
Եվ երբ արդեն ժամանեցին աքայեցոց բանակը մեծ,
Մակույկը սև դուրս քաշելով դեպի ցամաք, ավազն ի վեր,
500Տակը դըրին երկար մույթեր իբրև նեցուկ և հենարան^[22].
Եվ նըրանցից ամեն մեկը դեպ իր վըրանն ուղևորվեց։
Այնինչ այնտեղ մեն ու մենակ, իր սըրընթաց նավերի մոտ
Նըստած մըխում էր մեկուսի Աքիլլեսը Պելիսածին.
Չէր երևում ո՛չ քաջերի փառապարգև ժողովներում
Ո՛չ էլ մարտում բոլորովին, այլ վըշտահար նըստած այնտեղ՝
Հեծում էր նա հառաչագին՝ կարոտ կըռվի և գուպարի։
Բայց վերջապես, երբ տասներկուերորդ ծիրանածին այգը ծագեց,
Եվ դիք անմահ Դիոսի հետ վերադարձան դեպ Ոլիմպոս,
Թետիսը, որ չէր մոռացել որդու պատվերն, առավոտ վաղ
510Ծովից ելած՝ դեպի Ոլիմպ, Արամազդի մոտ ըշտապեց.
Եվ նա գըտավ որոտագոչ Արամազդին նըստած այնտեղ,
Աստվածներից առանձնացած, Ոլիմպոսի վեհ կատարին։
Գընաց նըստեց մոտը և ձախ ձեռքով նըրա ծունկը բըռնած,
Աջով՝ կըզակն^[23], աղերս արավ մեծ թագավոր Արամազդին.
«Հա՛յր Արամազդ, թե երբևէ օգնել եմ քեզ խոսք ու գործով
Անմահների մեջ երջանիկ՝ կատարիր այս խընդիրըս դու։
Պատվիր որդուս սակավակյաց, որին այսօր Ատրիդ արքան
Արհամարհեց ու պարգևը հափըշտակեց բըռնի կերպով։
Իմաստնագո՛յն դու Արամազդ, վըրեժխընդիր եղիր նըրան,
520Տուր հաղթություն տըրոյացոց այնքան, մինչև աքայեցիք
Խելքի գալով պատվեն որդուս և մեծարեն արժանապես»։

Ասաց, սակայն ամպակուտակ Արամազդը բան չըխոսեց.
Նըստել էր նա լուռ, անմըռունչ. Թետիսն ամուր փարած ծընկան
Արամազդին դիմեց դարձյալ երկրորդ անգամ աղերսագին.
«Ուրեմըն տուր ինձ մի խոստում և հավաստիք հավանության
Եվ կամ մերժիր մի անգամից, զի ոչ ոքից դու վախ չունես,
Ասա, որ դու մերժում ես ինձ, որպեսզի ես լավ հասկանամ,
Թե, ո՜հ, որքա՜ն անարգագույն մեկն եմ եղել դիցուհյանց մեջ»։

Եվ Արամազդն ամպրոպային հառաչելով ասաց նըրան.
530«Վատ է, եթե դու Հերայի ատելությունն իմ դեմ դըրդես,
Եվ զայրացնի իմ սիրտը նա իր խոսքերով վայրիվերո,
Առանց այդ էլ հաճախակի ցավեցնում է գըլուխըս նա,
Փընթփընթալով, թե տըրոյանց օգնում եմ ես պատերազմում։
Բայց հեռացիր առայժըմ դու՝ Հերան այստեղ քեզ չըտեսնի,
Եվ խընդրանքիդ հոգսը թող ինձ, որ ես մինչև վերջը տանեմ։
Եվ որպեսզի վըստահ լինես, երդվում եմ թեզ գըլխովս ահա՛,
Որ իմ կողմից ամենամեծ գըրավականն է անխափան,
Ինչ որ գըլխովս եմ երդվում ես, էլ չի փոխվում այնուհետև,
Կամ չի մընա բոլորովին անհետևանք և անկատար»։

540Ասաց, կապույտ իր հոնքերով նըշան արավ Զըրվանյանը,
Ու շարժվեցին նըրա անմահ գըլխի մազերն աստվածային,
Եվ դըղըրդեց տատանելով մեծ Ոլիմպոսն իրեն հիմքից։

Այս որոշումն ընդունելուց հետո նըրանք բաժանվեցին։
Արփիաճեմ Ոլիմպոսից Թետիսը դեպ ծովը ցատկեց,
Իսկ Զևսը իր պալատ գընաց. վեր կենալով աթոռներից
Աստվածները ըշտապեցին գընալ իրենց հորն ընդառաջ,
Եվ ոչ մեկը չըհանդըգնեց նըրա գալուն ըսպասելու։
Գընաց բազմեց Զևսն իր գահին, բայց Հերային ամեն մի բան
Հայտնի էր քաջ. տեսել էր նա, որ ծովական ծերի չըքնաղ
550Դուստրը՝ Թետիսն արծաթթաթիկ. խորհուրդի էր եկել նըրան։
Եվ Զըրվանյան Զևսին Հերան այս սիրտ ծակող խոսքերն ասաց.
«Ա՛յ նենգամիտ, աստվածներից ո՞վ խորհուրդի եկավ քեզ մոտ,
Հաճո է քեզ ինձնից ծածուկ և առանձին գործեր բըռնել,
Եվ դու երբեք, ոչ մի անգամ հոժարաբար ու կամովին
Հանձըն չառար ինձ հայտնելու մըտածումներդ գաղտնախորհուրդ»։

Եվ պատասխան տրվեց նըրան հայրը բոլոր աստվածների.
«Հերա՛, դու հույս մի՛ ունենա և մի՛ փորձիր իմանալու
Մըտածումներն իմ ամենայն, որքան էլ որ իմ կինն ես դու.
Իսկ այն, ինչ որ պետք է լըսել և իմանալ, վըստահ եղիր,
560Լինի նա մարդ և կամ աստված՝ քեզնից առաջ պիտ չիմանա։
Բայց ինչ որ ես աստվածներից առանձին եմ ուզում անել,
Լավ կանես որ դու այդ մասին ո՛չ հարցընես, ո՛չ էլ քըննես»։

Այն ժամանակ աչեղ Հերան^[24] Զևսին այսպես պատասխանեց.
«Անագորույն դու Զըրվանյան, այդ ի՞նչ խոսք է ասում ես դու.
Ե՞րբ եմ մի բան ես հարցըրել և կամ քըննել քո գործերից։
Վըճռում ես դու՝ ինչ կամենաս ու կատարում ազատակամ,
Բայց դողում է սիրտըս սաստիկ, թե մի գուցե քեզ ծովական
Ծերի դուստրը՝ արծաթթաթիկ Թետիսն հանկարծ խաբած լինի,
Որ մութ-լուսին նրստեց քեզ մոտ ու փաթաթվեց քո ծընկներին,
570Որին, կարծեմ, խոսք տըվեցիր պատվել քաջոտն Աքիլլեսին
Եվ կոտորել աքայեցոց բազմությունը նավերի մոտ»։

Եվ Արամազդն ամպրոպային նըրան այսպես պատասխանեց,
«Կասկածամիտ դու անպիտան, լըրտեսում ես ինձ շարունակ,
Բայց չես կարող ոչինչ անել, այլ պիտ ընկնես աչքիցըս դու,
Որ քեզ համար հույժ դըժվարին և դառնագույն պետք է լինի։
Նույնիսկ եթե ասածիդ պես լինի՝ դարձյալ հաճո է ինձ։
Ձայնըդ կըտրիր, նըստիր տեղդ և անսա՛ իմ հըրամանին,
Քանզի գուցե չօգնեն քեզ ողջ աստվածները Ոլիմպոսի,
Երբ որ վըրադ հարձակվեմ ես և քեզ վըրա ձեռք բարձրացնեմ»։

580Այսպես ասաց, և մեծարգո աչեղ Հերան սարսափահար
Քաշվեց հեռու, նըստեց մեկդի սըրտակոտոր և անմըռունչ։
Հառաչեցին դիք երկնային Արամազդի ապարանքում,
Իսկ Հեփեստոսը բազմարվեստ ի հաճումս մորն իր սիրելի,
Հաշտեցնելու համար նըրանց՝ խոսք առնելով՝ այսպես ասաց.
«Արդարն. ի՜նչ աղետավոր և դըժընդակ բան կըլինի,
Թե երկուսովդ մահկանացոց համար կըռվեք ու գըժտվեք,
Իրար խառնեք աստված ներին, համեղ խընջույքն անգամ պիտի
Անհամանա, զի հաղթողը պիտի լինի վատթարագույնն։
Եվ ես մորըս խորհուրդ կըտամ, իմաստուն է թեպետև նա,
590Որ քաղցրությամբ սիրտը առնի մեր սիրելի Արամազդ հոր,
Որպեսզի նա մի նոր կըռվով խընջույքը մեր չըխըռովի։
Քանզի եթե ուզի հանկարծ Ոլիմպյանը շանթախաղաց՝
Աթոռներից մեզ տապալել... զի անսահման հըզոր է նա։
Բայց դու, մայր իմ, քաղցըր լեզվով նըրա մեծ սիրտը ողոքիր,
Եվ Ոլիմպյանն իսկույն մեզ հետ կըհաշտըվի ու կանուշնա»։

Այսպես ասաց, ցատկեց արագ, երկկանթանի բաժակն առավ
Եվ դընելով այն սիրելի մոր ափի մեջ՝ ասաց նըրան.
«Համբերությամբ տար դու, մայր իմ, թեպետ սիրտըդ ցաված է խիստ,
Որ մի գուցե քեզ՝ սիրելուդ հարվածների տակ տեսնեմ ես,
600Ու որքան էլ սիրտըս ցավի, ես քեզ օգնել չըկարենամ,
Զի դըժվար է և անհընար ընդդիմադրել Ոլիմպյանին։
Չեմ մոռացել, մի այլ անգամ, երբ օգնության դիմեցի ես,
Ոտքիցս բըռնած նետեց հեռու ինձ այս շեմքից աստվածային։
Եվ օրն ի բուն գըլորվելով, մայրամուտին ընկա Լեմնոս՝
Վըրաս հազիվ կյանքի նըշույլ, կիսակենդան ու կիսաշունչ.
Եվ սինտացի մարդիկ եկան ընկած տեղից ինձ վերցըրին»։

Հեփեստոսի խոսքի վըրա ժըպտաց Հերա աստվածուհին,
Եվ ժըպտալով՝ որդու ձեռքից երկկանթանի բաժակն առավ։
Այդպես աջից ըսկըսելով բոլոր անմահ աստվածներին
610Մատըռվակում էր Հեփեստոսն աստվածեղեն քաղցր ըմպելին։
Ու բարձրացավ երջանկափառ, անմահների այդ ժողովում
Ամեն կողմից մի լիաթոք ուրախ քըրքիջ համատարած,
Երբ որ տեսան տաճարի մեջ գործի վրա Հեփեստոսին։

Այսպես ողջ օր, մինչ մայրամուտ ուրախացան ու խընդացին,
Մինչ հագեցան սըրտներն ամեն ախորժահամ կերուխումից,
Եվ քընարից քաղցրանըվագ Ապոլլոնի ձեռքում բըռնած,
Եվ փոխնիփոխ երգ ու տաղից գեղեցկաձայն Մուսաների։
Իսկ երբ մարեց արեգակի շողը վերջին մայրամուտում,
Ամեն ոք իր հարկը գընաց, ուր զույգ ոտքից կաղ անվանին
620Ամեն մեկի համար հատուկ կառուցել էր շըքեղ օթյակ։
Իր մահիճը գընաց նաև Արամազդը շանթախաղաց,
Որտեղ առաջ նընջում էր նա, երբ որ անուշ քունը կըգար.
Այնտեղ ելած՝ քուն մըտավ նա, կողքն էլ Հերան իր ոսկեգահ։

1Նընջում էին գիշերն ի բուն ըսպառազեն մարդիկ ու դիք,
Արամազդի աչքերիցն էր փախել միայն քունը անուշ,
Խըռովահույզ խորհում էր նա՝ ինչպե՛ս պատվեր Աքիլլեսին
Եվ աքայանց նավատորմում առաջացներ մեծ կոտորած։
Եվ ի վերջո այս որոշումն ընդունեց նա իր սըրտի մեջ,—
Հըղել իսկույն չար Երազին Ագամեմնոն արքայի մոտ։
Եվ կանչելով նա Երազին, այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Ո՛վ չար Երազ, ել և գընա դեպի նավերն աքայեցոց
Եվ մըտնելով վըրանից ներս Ագամեմնոն Ատրիդեսի՝
10Ասա նըրան, ինչ որ ես քեզ պատվիրում եմ ահավասիկ։
Հըրամայիր, որ հերապանծ աքայեցոց զինե շուտով,
Զի նա այսօր գըրավելու է Տըրոյան լայնափողոց,
Քանզի արդեն երկպառակ չեն աստվածները ոլիմպական,
Հաշտեցրել է նըրանց Հերան իր համոզիչ հորդորներով,
Եվ ի մոտո տըրոյացոց մեծ աղետներ են ըսպասում»։

Այսպես ասաց, և պատգամը առած գընաց Երազն իսկույն
Եվ հասնելով անմիջապես նավատորմիղն աքայեցոց՝
Ատրիդեսի մոտ սըլացավ և վըրանում գըտավ նըրան,
Որտեղ խաղաղ և անխըռով, բաղցըր քընով քընում էր նա։
20Կանգնեց նըրա գըլխավերև ծեր Նեստորի կերպարանքով,
Որին Ատրիդն աքայանց մեջ ամենից շատ էր մեծարում.
Եվ Նեստորին նըմանվելով՝ Երազն այսպես ասաց նըրան.
«Քընո՞ւմ ես դու, ձիահըմուտ Ատրեոսի որդիդ արի.
Չըպետք է որ խորհըրդական մարդը քընի գիշերն ի բուն,
Որին հանձնել են ժողովուրդ ու հոգս՝ այսքան գըլխի համար։
Լըսիր դու ինձ, Արամազդից բանբեր եմ ես գալիս քեզ մոտ,
Որ քեզ վըրա, բարձրում նըստած, հատուկ խընամք ունի և գութ։
Նա պատվիրեց, որ վարսագեղ աքայեցոց զինես շուտով,
Զի դու այսօր առնես պիտի տըրոյացոց ոստանը մեծ,
30Քանզի արդեն երկպառակ չեն անմահները ոլիմպական,
Հաշտեցրել է նըրանց Հերան իր համոզիչ հորդորներով,
Եվ ի մոտո տըրոյացոց մեծ աղետներ են ըսպասում։
Արդ, այս ամենն, ինչ ասացի, միտքըդ պահիր, չըմոռանաս,
Երբ քունն անուշ, մեղրանըման՝ բաց թողնի թեղ և հեռանա»։

Մեկնեց Երազն այս ասելով, թողած նըրան մըտքերի մեջ,
Մըտքեր, որոնք բոլորովին գըլուխ գալու բաներ չէին։
Հավակնում էր Պրիամոսի քաղաքն այդ օր նա գըրավել.
Տըխմա՛ր, անգետ՝ Արամազդի խորախորհուրդ ծըրագրերին,
Որ բյուր ցավեր պիտի բերեր և աղետներ բազմապիսի
40Տըրոյացոց և աքայանց՝ դըժոխաբարկ կըռիվներով։
Զարթնեց քընից. չորս դին իր դեռ հընչում էր ձայնն աստվածային։
Ելավ նըստեց Ագամեմնոնն ու նոր շապիկ հագավ շըքեղ,
Թավիշ թիկնոցն առավ վըրան, կապեց ոտքին մույկեր մի զույգ
Ու կախելով իր ուսն ի վար վիթխարի սուրն արծաթագամ՝
Ձեռքը առավ իր հայրական հավերժ անեղծ մականն անբիծ
Եվ ըշտապեց դեպի նավերը պըղընձազգեստ աքայեցոց։

Լայնածավալ Ոլիմպն ի վեր ելնելով Այգն աստվածային,
Գընում էր լույսն ավետելու Զևսին և մյուս աստվածներին։
Իսկ Ատրիդեսն հըրամայեց քարոզներին իր քաջաձայն,
50Որ ժողովի հըրավիրեն գիսակագեղ աքայեցոց։
Հեղեղվում էր հոծ բազմությամբ հըրապարակն հետըզհետե։
Բայց նա առաջ խորհուրդ արավ Պիլոսածին թագավորի
Ծերերի հետ խոհեմազարդ^[25], նեստորական նավերի մոտ։

«Սիրելիներս,— ասաց,— լըսեք, քաղցըր քընիս մեջ այս գիշեր
Եկավ Երազն աստվածային՝ քաջ Նեստորին անչափ նըման—
Կերպարանքով և հասակով, ձայն ու ձևով իսկ և իսկ նա
Եվ, կանգնելով սընարիս մոտ, ինձ դիմելով, այսպես ասաց.
«Քընո՞ւմ ես դու, ձիահըմուտ Ատրեոսի որդիդ արի,
Խորհըրդական մարդը պետք չէ գիշերն ի բուն տարվի քընով,
60Որին հանձնել են ժողովուրդ ու բազմաթիվ հոգսեր ու ցավ։
Լըսիր դու ինձ, Արամազդից սուրհանդակ եմ գալիս քեզ մոտ,
Արամազդից, որ քեզ վըրա ունի հատուկ խընամք ու սեր։
Նա պատվիրեց, որ վարսագեղ աքայեցոց զինեն արագ,
Զի դու այսօր գըրավելու ես Տըրոյան լայնափողոց,
Քանզի արդեն երկպառակ չեն աստվածները ոլիմպական,
Հաշտեցրել է նըրանց Հերան իր համոզիչ հորդորներով,
Եվ ի մոտո տըրոյացոց մեծ աղետներ են ըսպասում։
Արդ, այս ամենն, ինչ ասացի, միտքըդ պահիր, չըմոռանաս»։—
Այսպես ասաց, թողեց գընաց, ու հեռացավ քունն աչքերես.
70Հիմա տեսնենք, պիտ կարենա՞նք զինավառել աքայեցոց։
Բայց ես առաջ խոսքով պիտի փորձեմ նըրանց, ինչպես պետք է,
Տամ հըրաման, որ ճողոպրեն բազմապըտույտ նավակներով,
Իսկ դուք էլ այս ու այն կողմից արգելեցեք հորդորաձայն»։

Այսպես ասաց նա ու նըստեց, ու վեր կացավ Նեստորը ծեր
Ավագաշատ Պիլոսի տեր ու թագավորն արծաթաբաշ,
Եվ ի խընդիր նըրանց բարուն՝ խոսք առնելով, այսպես ասաց.
«Ո՛վ սիրելի զորավարներ արգիացոց և իշխաններ,
Եթե երազն այդ մեզ պատմեր այստեղ մի այլ աքայեցի,
Նըրան հավատ չընծայելով՝ կասեինք որ սուտ է ասում.
80Սակայն նա՛ է տեսել, ով որ վեհագույնն է աքայանց մեջ.
Օն, ուրեմըն, եկեք ի մի զինավառենք աքայեցոց»։

Ասաց Նեստորն ու դուրս եկավ. ոտքի ելան մականակիր
Թագավորներն անմիջապես ժողովըրդոց հովվին հըլու,
Մինչ ժողովուրդը խուռներամ դիմում Էր դեպ հրապարակ։
Մեղուների պարսերն ինչպես, որ խումբ առ խումբ ու խուռնախիտ,
Ժայռի ծերպից դուրս խուժելով՝ խուճապում են, խաղում առաջ,
Թևում, թըռչում ողկուզորեն ծաղիկների վըրա գարնան,
Ոմանք այստեղ, ոմանք այնտեղ սավառնելով բազմագումար,—
Այդպես նըրանց ազգերն անթիվ վըրաններից ու նավերից
90Գընում էին գունդ-գունդ դեպի ծովեզերյա հըրապարակ։
Եվ Շըռինդը՝ Արամազդի հրեշտակն եռում էր նըրանց մեջ
Ու քայլերը արագացնում նըրանց՝ դեպի ժողովատեղ։
Տընքում էր լիք հըրապարակն այդ բազմության ոտքերի տակ,
Եվ կար աղմուկ մի խառնաձայն, ինը ձայնեղ մունետիկներ
Թափում էին մեծ ճիգ ու ջանք լըռեցնելու համար նըրանց,
Որ ունկընդրեն դյուցազնական, աստվածային արքաներին։
Ամբոխն հազիվ տեղավորված ու հանդարտած աղմուկն անծայր՝
Ոտքի ելավ վըսեմաշուք Ագամեմնոն արանց արքան
Ձեռքին բըռնած ցուպ հոյակապ՝ գործ մեծաջան Հեփեստոսի։
100Հեփեստոսը տըվեց ցուպն այդ՝ մեծ թագավոր Արամազդին,
Եվ Արամազդն այն պարգևեց պատվիրակին արգոսասպան,
Իսկ թագավոր Հերմեսն հետո ընծայեց այն Պելոպեին,
Եվ Պելոպեն այն ավանդեց ազգաց հովիվ Ատրեոսին,
Սա մեռնելիս՝ խաշնահարուստ Թիեստին այն թողեց ավանդ,
Եվ Թիեստը՝ Ագամեմնոն Ատրիդեսին, որ այն կըրի
Եվ տիրի շատ կըղզիների և Արգոսի վըրա համայն։
Արդ, այդ ցուպին հենված Ատրիդն այսպես խոսեց արգիացոց.
«Ո՛վ սիրելի դանայեցիք, դյուցազուննե՛ր արիսական,
Ինքն Արամազդը Զըրվանյան ծանըր հոգսեր բարդեց վըրաս.
110Անագորո՛ւյն, որ նախապես խոսք տըվեց ինձ ու խոստացավ
Քանդել Իլիոնն ամրապարիսպ ու հաղթական դառնալ ի տուն։
Բայց նենգություն նյութելով արդ, հըրաման է տալիս նա ինձ,
Որ ձեռ ի ծոց Արգոս դառնամ այսքան մարդու կորըստից ետ։
Ա՛յս է հարկավ կամքը հըզոր, իմաստնագույն Արամազդի,
Որ կործանեց հիմնահատակ բարձրապարիսպ շատ քաղաքներ
Ու տակավին քանդե պիտի, զի բոլորից հըզոր է նա։
Ամոթալի բան է սաստիկ, որ սերունդներն ապագայում
Իմանան, որ աքայական անթըվելի ազգը իզուր
Պատերազմել է անկատար մի պատերազմ երկարատև՝
120Սակավաթիվ մարդկանց ընդդեմ և չի հասել իր ավարտին։
Զի եթե մենք և տըրոյանք, կըռելով դաշն հավատարիմ,
Կամենայինք թըվել միմյանց, հավաքվեին տըրոյացիք
Մի կողմ իրենց մեծ ու փոքրով, և աքայանք ուրիշ մի կողմ,
Ու տասնական հոգուց զատ-զատ խումբ կազմեինք և առնեինք
Տըրովցիներից յուրաքանչյուր մեր տասնյակին մի մատըռվակ՝
Շատ տասնյակներ, հավատացեք, անմատըռվակ կըմընային։
Ուզում եմ ես ասել՝ այսքան մեծաթիվ են աքայեցիք
Քան քաղաքի մեջ բընակվող տըրոյացիք մանըր ու մեծ։
Սակայն նըրանց նիզակաճոճ շատ մարդիկ են հասել սատար՝
130Քաղաքներից բազմաքանակ, որոնք իմ դեմ գոռգոռալով,
Թույլ չեն տալիս, որ ես քանդեմ Էլիոնը բարեբընակ։
Արդ, իններորդ տարին է մեծն Արամազդի անցնում ահա՛,
Փըտան փայտերն մեր նավերի, պարանները փըրթան բոլոր,
Տըների մեջ նըստած տըրտում մեր մանուկներն ու մեր կանայք
Մեզ են մընում անձկակարոտ, բայց այն գործը, որի համար
Եկանք այստեղ, իր վախճանին հասնելուց դեռ հեռու է շատ։
Ուստի եկեք բոլորըս մեկ համաձայնվենք իմ խորհուրդին
Ու մեր նավերն ասած, իսկույն, փախչենք դեպի մեր հայրենիք,
Քանզի այլևս անկարող ենք առնել Տրոյան լայնափողոց»։

140Այսպես խոսեց Ագամեմնոնն ու բոլորի սիրտը շարժեց,
Որոնք գաղտնի իր խորհուրդին տեղյակ չէին բոլորովին։
Ու փոթորկվեց ժողովն ինչպես Իկարյան ծովն ալեկոծյալ,
Երբ որ Հարավն ու Հյուսիսն, Արամազդ հոր ամպից փըրթած,
Գըրոհ գործեն նըրա վըրա, և կամ Զեփյուռն, երբ ահավոր,
Հուժկու թափով խուժում է արտն ու հասկերը ճոճում ուժգին,
Հըրապարակն ահա այդպես ալեկոծվեց աղմըկահույզ,
Եվ ամեն ոք խելակորույս դեպի նավերն էր վազ տալիս։
Փոշին նըրանց ոտքի տակից բարձրանում էր ամպի նըման։
Ըշտապեցնում էին միմյանց նավերն իսկույն ծովը ձըգել.
150Մաքրում, ճամփա էին բացում, և երկինքն էր հասնում նըրանց
Գոչյունը բուռն ու խառնաձայն— ի տո՜ւն, ի տո՜ւն անմիջապես.
Ու հապըշտապ հանում էին նավերի հաստ մույթերն ամեն։

Աքայեցոց դարձը այդ օր ճակատագրից անհըրաման
Գըլուխ կըգար, եթե Հերան Աթենասի հետ չըխոսեր։
«Ավա՜ղ,— ասաց,— դուստրըդ անհաղթ՝ վահանադրոշ Արամազդի,
Արգիացիք այսպե՞ս պիտի փախուստ տային դեպ հաայրենիք
Ծովերի լայն մակերեսով, թողած փառքը Պրիամոսին
Եվ տըրոյանց՝ արգիուհի Հեղինեին ամենագեղ,
Որի համար այնքան կըտրիճ աքայեցի մարդիկ մեռան
160Տըրոյայում, հեռու քաղցըր և անձկալի հայրենիքից։
Բայց դու գընա դեպի բանակն աքայեցոց պըղընձազգեստ
Եվ ողոքիչ քո խոսքերով արգելք եղիր այդ փախուստին,
Մի՛ թողնի, որ ծովը ձըգեն նըրանք նավերն իրենց ճոճուն»։
Այսպես ասաց, և Աթենաս աստվածուհին անսաց նըրան
Ու վար սուրաց սավառնաթև Ոլիմպոսի գագաթներից
Եվ հասնելով անմիջապես նավատորմիղն աքայայոց՝
Գըտավ այնտեղ Ոդիսևսին Արամազդի պես իմաստուն,
Որ կանգնել Էր ու չէր դիպչում գեղեցկատախտ իր սև նավի,
Զի մեծ մի ցավ կըրծքին չոքած՝ կեղեքում էր սիրտը նըրա։
170Մոտենալով նըրան խաժակն աստվածուհին, ասաց իսկույն.
«Ո՛վ Լայերտի որդիդ արի, բազմահընար դու Ոդիսևս,
Այսպե՞ս պիտի փախչեիք դուք դեպ ձեր երկիրն անձկակարոտ,
Անփառունակ, վայր ընկնելով ձեր բազմատախտ նավերի մեջ
Թողնելով մեծ փառք ու պարծանք Պրիամոսին և, մանավանդ,
Տըրոյացոց ձեռքը թողած արգիուհի Հեղինեին,
Որի համար այնքան կըտրիճ աքայեցի մարդիկ մեռան
Տըրոյայում՝ հեռու քաղցըր և անձկալի հայրենիքից։
Արդ, անհապաղ մըտիր փախչող աքայեցոց բանակը դու
Եվ համոզիչ քո խոսքերով արգելք եղիր այդ փախուստին,
180Մի՛ թողնի, որ ծովը ձըգեն նըրանք նավերն իրենց ճոճուն»։

Այսպես ասաց, և ճանաչեց ձայնից Ոդիսն աստվածուհուն
Եվ ըսկըսեց վազել արագ, վար ձըգելով իր վերարկուն,
Որ վերցըրեց նըրա ծառան՝ Եվրիպատես Իթակեցին։
Ըշտապելով Ագամեմնոն Ատրիդեսին նա ընդառաջ,
Հավերժ անեղծ, հայրենավանդ ցուպը նըրա ձեռքիցն առավ
Եվ ըշտապեց դեպի նավերն պըղընձազգեստ աքայեցոց։
Ճամփին նա ինչ թագավորի կամ անվանի մարդու տեսներ,
Մոտենալով կանգնեցնում էր նըրան անուշ իր խոսքերով.
«Դյութազո՛ւն դու, վայել չէ քեզ ահաբեկվել երկչոտի պես.
190Տեղըդ նըստիր և նըստեցրու քեզ հետ նաև ուրիշներին,
Քանզի ըստույգ դու չըգիտես, թե ինչ է միտքն Ատրիդեսի,
Թերևս փորձում է աքայանց ու կըպատժի հետո խըստիվ։
Բոլորըս լավ չըլսեցինք, թե ժողովում նա ինչ ասաց,
Կարող է նա զայրանալով չարիք գործել աքայեցոց,
Զի բարկությունն ահավոր է դյուցազասընունդ թագավորի,
Արամազդից է պատիվը, և սիրում է Զևսը նըրան»։

Իսկ երբ ռամիկ մարդու տեսներ և գոռալիս բըռներ նըրան,
Հարվածում էր գավազանով ու կըշտամբում նախատալից.
«Թըշվառակա՛ն, տեղըդ նըստիր ու լավ լըսիր քեզնից մեծին,
200Դու վատասիրտ և ապիկար թե՛ մարտի մեջ, թե՛ խորհըրդում։
Ինչ է, բոլոր աքայանքըս թագավորե՞նք պիտի այստեղ,
Լավ բան չէ, որ շատերն իշխեն, իշխանը մե՛կ պետք է լինի,
Մե՛կ թագավոր, որին շնորհեց Զըրվանյան Զևսը նըրբամիտ
Ե՛վ իրավունք, և՛ գավազան, որ նա իշխե մարդկանց վըրա»։

Այսպես խըրոխտ, իշխանաբար կարգադրում էր աքայեցոց,
Որոնք նորից ամեն կողմից դեպի ատյանն էին դիմում
Գոչյուններով խառնաղաղակ, ինչպես երբ որ շառաչաձայն
Ծովն է եռում ափերի մոտ, և ալիքներն են մըռընչում։

Նըստեց ամեն ոք անշըշունջ ու կըպավ իր նըստարանին.
210Լոկ Թերսիդեսն էր լեզվագար, որ լըռել չէր կարողանում,
Նա, որ գըլխում ուներ շըփոթ մըտքերի մի խառնիճաղանջ,
Դուրս էր տալիս ափեղ-ցըփեղ՝ արքաներին միշտ հակառակ
Ու ծիծաղն էր շարժում միայն աքայեցոց ամեն բանում։
Այդքան տրգեղ ու այլանդակ մարդ չէր եկած դեռ Իլիոն.
Աչքերը շիլ, մեկ ոտքը կաղ, ուսերը ծուռ, սապատավոր,
Կուրծքը նեղ էր ու ներս ընկած, գըլուխը սուր սեխի նըման,
Եվ սըրածայր գըլխի վըրա հազիվ ուներ մի քանի մազ։
Թրշնամի էր նա մանավանդ Աքիլլեսին և Ոդիսին,
Որոնց հաճախ հանդըգնաբար հայհոյում էր, հանդիմանում,
220Բայց այս անգամ նա վեր կացավ Ագամեմնոն արքայի դեմ
Եվ ճըղճըղան իր սուր լեզվով թափեց լըկտի լուտանք ու թուք,
Գըրգըռելով իր նկատմամբ աքայեցոց զայրույթը բարկ,
Բայց նա դարձյալ անարգաբար նախատում էր Ատրիդեսին.
«Ագամեմնո՛ն, ի՞նչդ է պակաս, և ինչո՞ւ ես դու տըրտըջտում,
Վըրաններդ լի պըղընձով ու կանանցով ընտիր֊ընտիր,
Որոնց առաջ քեզ ենք բերում մի նոր քաղաք գրավելիս,
Թե՞ ոսկու է սիրտըդ կարոտ, որ քեզ բերի ձիահըմուտ
Տըրոյացի մի Իլիոնից՝ իբրև փըրկանք իր զավակին,
Որ կապկապած բերենք քեզ մոտ ես կամ մի այլ աքայեցի։
230Կամ մանկամարդ կի՞ն ես ուզում, որին պըղծես, պոռնըկանաս
Եվ քեզ համար պահես միայն, վայել չէ քեզ, իշխան մարդուդ
Այդպես դեպի չարիք մըղել աքայեցոց որդիներին։
Է՛յ դուք վախկոտ գարշելիներ, աքայուհիք, ո՛չ աքայանք,
Տուն դառնանք շուտ մեր նավերով, թողնենք դըրան մընա այստեղ,
Որ պարգևներն իր վայելի և որպեսզի լավ հասկանա,
Թե մենք իրեն պե՞տք ենք, թե ոչ, որ հենց հիմա հանդիմանեց
Իրենից շատ ավելի քաջ, ազնիվ մարդու՝ Աքիլլեսին
Ու պարգևը նըրա բըռնի հափափելով՝ սեփականեց։
Բայց Աքիլլեսն անհոգ է խիստ և իր սըրտում լեղի չունի,
240Թե չէ, Ատրիդ, այս լըրբությունդ, անշուշտ, վերջինն էր լինելու»։

Այսպես ասաց, նախատելով Ագամեմնոն ազգապետին,
Բայց վեր կացավ աստվածային Ոդիսն իսկույն ու զայրացած,
Խեթ նայելով Թերսիդեսին, այսպես գոռաց ըսպառնալից.
«Է՛յ, Թերսիդես դու լեզվագար, բամբասասեր, ճոռոմախոս,
Լեզուդ քաշիր և թագավոր մարդկանց խայթել չըհանդըգնես.
Ես չեմ կարծում՝ քեզնից ավել վատթարագույն մեկը լինի,
Այն մարդկանց մեջ, որ ատրիդյանց հետ միասին Իլիոն եկան։
Արքաներին բերանդ առած՝ այդպես մեծ-մեծ մի՛ բրդիր դու,
Մի՛ քըսիր մուր ու մի՛ խոսիր վերադարձի մասին երբեք,
250Քանզի ըստույգ դեռ չըգիտենք, թե գործն ինչո՛վ կըվերջանա,
Եվ մեր դարձը դեպ հայրենիք արդյո՞ք հաջող պիտի լինի։
Ի՞նչ ես այդպես դու նախատում Ագամեմնոն ազգապետին,
Քո ի՞նչ գործն է, թե դանայանք պարգևներ են բերում նըրան,
Որ ելել ես ճարտար լեզվով նըրան հայհույ ես կարդում դու
Բայց ես ահա ասում եմ քեզ, և ասածըս կըկատարեմ,
Եթե մեկ էլ տեսնեմ, որ դու շաղակրատես, ինչպես հիմա,
Ոդիսևսի գըլուխը թող ողջ չըմընա իր ուսերին,
Եվ թող որ ինձ Տելեմաքի հայր չըկոչեն, եթե ես քեզ
Վերարկուից մինչև շապիկ^[26] չըմերկացնեմ պատառ-պատառ,
260Ամոթանքիդ ծածկույթն անգամ և, ժողովից դուրս քըշելով,
Քեզ քարշ չըտամ դեպի նավերն՝ գանակոծված ու խայտառակ»։
Ասաց, զարկեց գավազանով նըրա ուսին ու թիկունքին.
Ու կուչ եկավ Թերսիդեսը, շիլ աչքերից արցունք ցայտեց,
Մեջքի վըրա կանգնեց ուռույցք արյունալից ու կապտագույն.
Կըսկըծում էր կըծիկ դարձած և արցունքն էր սըրբում անձայն,
Հայացքն ապուշ ու այլանդակ իր չորս կողմը դարձընելով։
Աքայեցիք թեև տըխուր, բայց խընդացին նըրա վըրա
Եվ, նայելով մեկ-մյուսին, իրար այսպես էին ասում.
«Իսկապես որ, ո՛վ աստվածներ, Ոդիսևսը շատ բան արեց.
270Խորհուրդներով իր խոհական և հըմտությամբ՝ պատերազմում.
Եվ հիմա էլ մի գովելի գործ կատարեց աքայանց մեջ
Կապկապելով լըկտի լեզուն այդ լըրբախոս շաղակրատի.
Այդ անամոթն այսուհետև սիրտ չի անի հանդըգնելու
Արքաների դեմ իր լըպիրշ ու լեզվագար պարսավանքով»։
Այսպես էին խոսում նըրանք, երբ Ոդիսևս քաղաքավերն
Ոտքի ելավ ցուպը ձեռքին, և Աթենաս խաժակն իր մոտ՝
Մունետիկի նըման սաստեց ժողովըրդին, որ լուռ կենան
Եվ կարենան աքայեցիք մինչև վերջին զինվորը՝ պարզ
Լըսել նըրա պատգամները և խորհուրդներն ի միտ առնել։
280Եվ նա ի սեր նըրանց բարուն՝ այսպես խոսեց խոհեմաբար.
«Ո՛վ թագավոր Ագամեմնոն, կամենում են աքայեցիք,
Որ քեզ այսօր նըշավակեն պարզաբարբառ մարդկանց առաջ,
Չուզենալով կատար ածել խոստումն իրենց, որ քեզ տըվին,
Երբ Արգոսից ձիահըմուտ դեպի այստեղ էին գալիս,
Թե տուն պիտի չըդառնային՝ Իլիոնը չըկործանած։
Սակայն հիմա, նըման փոքրիկ մանուկների, այրի կանանց
Լաց են լինում կողկողալով ու տենչում տուն վերադառնալ։
Նըրանց քաշած նեղություններն արդարացնում են տենչը այդ,
Զի եթե մեկն իր կընոջից հեռու մնալով մի ամսի չափ
290Թախծում է խիստ իր նավի մեջ, որ օրորում են ձմեռվան
Փոթորիկներն և ալեկոծ ծովը մըռայլ, մըրըրկահույզ,
Էլ ի՞նչ պիտի լինեն մերոնք, երբ իններորդ տարին է սա,
Որ այստեղ ենք, ուստի և ես չեմ զարմանում բոլորովին,
Երբ մահկաձև նավերի մոտ լաց են լինում աքայեցիք։
Բայց և այնպես ամոթ է խիստ, ուշանալուց հետո այսքան,
Թողնել գործը մեր անկատար ու ձեռնունայն վերադառնալ։
Համբերեցեք, սիրելիներս, ու մի փոքր էլ ըսպասեցեք,
Որ իմանանք, ճի՞շտ է, թե ոչ գուշակությունը Կալքասի։
Մենք բոլորս էլ լավ ենք հիշում, չենք մոռացել բոլորովին,
300Եվ վըկա է ձեզանից նա, ում խընայեց օրհասը սև։
Թըվում է ինձ, թե երեկ էր, կամ նախորդ օր, ո՛չ ավելի.
Երբ նավատորմն աքայեցոց հավաքվում էր Ավլիսի մեջ,
Ի մեծ կորուստ ու պատուհաս Պրիամոսի և տըրոյանց։
Աղբյուրի շուրջ, նըվիրական բագինների վըրա, երբ մենք
Զոհում էինք աստվածների համար անմահ՝ ընտիր զոհեր
Սաղարթագեղ սոսենու տակ, ուր բըխում էր մի ջինջ աղբյուր,
Մի մեծ նըշան երևաց մեզ. թիկնակարմիր և ահռելի
Վիշապ մի մեծ, որ լույս հանեց Օլիմպյանը այդ միջոցին,
Բագնի տակից դուրս սողալով, դիմեց դեպի հըսկա սոսին։
310Բարձըր ճյուղին ճընճըղուկի փոքրիկ ձագեր կային ութ հատ,
Տերևների մեջ ծըվարած, մայրն էլ նըրանց հետ ինն էին.
Ելավ վիշապն ու կուլ տըվեց աղվամազիկ այդ ձագերին
Եվ մորը, որ թըրթըռում էր իր սիրասուն ձագերի շուրջ
Սըրտաճըմլիկ ճիչ ու կանչով, գալարվելով նըրա վըրա,
Բըռնեց թևից վիշապն անկուշտ ու կուլ տըվեց նաև նըրան։
Հըրաշալի նըշանն այդ մեծ աստված էր որ ցույց տըվեց մեզ,
Զըրվանյանը կորովամիտ, քարացնելով մեր աչքի դեմ։
Մենք կարկամած դիտում էինք երևումն այդ զարմանասքանչ։
Աստվածներից այս ահազդու նըշանը երբ մեզ երևաց,
320Ելավ Կալքսան և այդ հըրաշքը մեկնելով՝ այսպես խոսեց.
«Ով վարսագեղ աքայեցիք, ինչո՞ւ այդպես դուք համրացաք․
Կորովամիտ Արամազդը ցույց տըվեց մեզ նըշան մի մեծ,
Որ ուշ պիտի կատարվի դեռ, ու պիտ մընա փառքն անկորուստ։
Վիշապն ինչպես, որ ձագերին կերավ իրենց ծընող մոր հետ,
Որոնք բոլորն ութ հատ էին, իրենց մոր հետ ինն ընդամեն,
Այդպես և մենք նույնքան տարի կըռվենք պիտի Պրիամի դեմ
Ու տասներորդ տարում միայն առնենք Տրոյան արձականիստ»։—
Այսպես խոսեց Կալքասն այնժամ, որը անշուշտ պիտ կատարվի։
Ուստի ամուր, հաստատ կացեք, քաջասըրունք աքայեցիք,
330Ըսպասեցեք, մինչև առնենք Պրիամոսի ոստայնը մեծ»։

Այսպես ասաց, և մեծագոչ աղաղակով արգիացիք,
Որ կըրկնեցին նավերն ամեն ահագնաձայն արձագանքով,
Դըրվատեցին խոսքերն ազնիվ աստվածային Ոդիսևսի։
Ապա ելավ, այսպես խոսեց Նեստոր ասպետը Գերենյան.
«Երդվում եմ ես աստվածներով, որ դուք փոքրիկ տըղոց նըման
Անհոգ՝ մարտի գործերի մեջ՝ շաղակրատել գիտեք միայն։
Ո՞ւր մընացին մեր երդումներն ու մեր ուխտի դաշինքը կուռ.
Հըրի՞ն պիտի տըրվեն միթե խոսքն ու երդումն հերոսների,
Նըվերները մաքուր գինու և աջ ձեռքերն՝ առհավատչյա
340Մեր միության^[27], իզո՜ւր ենք մենք շատախոսում այսքան երկար
Առանց գործին սատարելու ու չենք կարող գըտնել մի ելք։
Դու, Ատրիդես, ինչպես առաջ, հաստատակամ և աննըկուն
Առաջնորդի՛ր արգիացոց ահեղագոռ մարտերի մեջ.
Թող որ ոմանք աքայեցոց քամահրանքին լոկ արժանի՝
Դուրս տան անմիտ և անխոհեմ ու մըտածեն Արգոս դառնալ,
Դեռ չըստուգած խոստումը մեծ ավետավոր Արամազդի,
Որ խոստացավ մեզ մեծազոր ինքը Դիոսն ասպարակիր
Այն օրը, երբ արգիացիք մըտան նավերն իրենց արագ
Ի պարտություն և ի նախճիր ամրապարիսպ տըրոյացոց,
350Զի աջ կողմից փայլատակմամբ ցույց տրվեց մեզ հաջող նըշան։
Ուստի ոչ ոք թող չըշտապի անժամանակ վերադառնալ՝
Ամեն մեկը մի մանկամարդ տըրովուհու հետ չը պառկած,
Չառած չըքնաղ Հեղինեի առևանգման վըրեժը բարկ։
Իսկ եթե կա ոք, որ ուզում է անպատճառ տուն վերադառնալ,
Թող մոտենա իր թըխաթույր ու գեղատախտ լաստափայտին,
Որպեսզի իր օրհասը նա ուրիշներից առաջ գըտնի։
Բայց դու, արքա, լավ մըտածիր, մըտիկ արա այլոց խոսքին,
Եվ մի՛ մերժիր այս խորհուրդըս, որ ծերունիս, տալիս եմ քեզ։
Զինվորներին, Ագամեմնոն, զատիր ցեղ-ցեղ ու տոհմ առ տոհմ^[28],
360Որ օգնության հասնեն իրար՝ ցեղը ցեղին, տոհմը տոհմին։
Եթե այսպես վարվես, և քեզ հընազանդեն աքայեցիք,
Դու կիմանաս՝ ազգ ու պետից ով է քաջը և ով վախկոտ,
Զի ամեն ոք պատերազմում իրեն համար պիտի կըռվի,
Եվ թե քաղաքն աստվածների՞ կամքով է՝ չես կարող առնել,
Թե՞ քո մարդկանց վախկոտ ու վատ ու կըռվի մեջ խակ լինելուց»։

Նըրան այսպես պատասխանեց Ագամեմնոն արանց արքան,
«Խորհուոդներովդ, ո՛վ ծերունի, բարձր ես կանգնած դու բոլորից,
Ա՛խ, ո՜ւր էր թե, հայր Արամազդ, և Աթենաս, և Ապոլլոն,
Այսպիսի տաս աքայեցի խորհըրդական ունենայի.
370Այն ժամանակ Պրիամոսի քաղաքն իսկույն հիմնահատակ
Կըկործանվեր մեր ձեռքերով, կըջընջըվեր բոլորովին։
Բայց Արամազդն ասպարազեն ծանըր հոգսեր դըրեց վըրաս,
Զուր պայքարի և անօգուտ վեճ ու կըռվի մըղելով ինձ։
Աքիլլեսը, և ես, ահա, մի աղջըկա համար միմյանց
Վըշտացնելով գըժտըվեցինք, և առաջինն ե՛ս բարկացա.
Իսկ թե մի հեղ մենք հաշտըվենք, համերաշխենք իրարու հետ,
Այն ժամանակ տըրոյացոց կորուստն անշուշտ չի ուշանա։
Արդ, ճաշելու գընացեք շուտ, որ պատրաստվեք պատերազմի,
Թող ամեն ոք տեգն իր սըրի, կարգի դընի զենքն ու զըրահ
380Եվ կերակրի առատորեն սըրաթըռիչ իր ձիերին.
Ամեն ոք իր ուշքն ու միտքը ռազմի վըրա թող դարձընի,
Զըննի կառքի մասերն ամեն^[29], քանզի ահեղ պատերազմով
Կըռվենք պիտի ողջ օրն ի բուն, կըռվենք անդուլ և անդադար,
Մինչ գա գիշերն ու սանձ դընի ռազմի բորբոք մեր եռանդին։
Թո՛ղ անձնապահ վահանի փոկն ամեն լանջքի վըրա քըրտնի,
Թո՛ղ որ տեգով՝ վաստակաբեկ հոգնի՛ կըռվում ամեն բազուկ,
Քըրտինքի մեջ թող որ լողա՛ կառքը քաշող ամեն մի ձի.
Իսկ եթե ես տեսնեմ մեկին, որ ուզում է կըռվից փախչել
Եվ գալարուն նավերի մոտ մընալ՝ պիտի չըկարենա
390Թըռչունների և շըների ճանկից փըրկել իր լեշը նա»։

Այսպես ասաց, և մեծագոչ աղմըկեցին արգիացիք,
Ինչպես ալիքն ափի վըրա, երբ հարավից է գըրոհում,
Բախվում է բարձր ապառաժին, որին այլևս այնուհետև
Բաց չեն թողնում կոհակները, որ կողմից էլ քամի փըչե։
Ելան բոլորն ու վազեցին, ցըրիվ եկան նավերի մեջ.
Վըրաններից պալան-պալան ծուխը ելավ ու ճաշեցին։
Ամեն զինվոր հավերժական աստվածներից մեկն ու մեկին^[30],
Ում ուզում էր, զոհ էր ձոնում, որ նա իրեն մահից փըրկի։
Իսկ Ատրիդես Ագամեմնոն արանց արքան՝ ամենազոր
400Արամազդին զոհ մատուցեց պարարտ մի եզ հինգ տարեկան։
Կանչեց բոլոր աքայեցոց իշխաններին ու ծերերին,
Նախ Նեստորին, ապա դյուցազն Իդոմենես թագավորին,
Հետո երկու Այաքսներին, ու Տիդեսի որդուն կանչեց,
Վեցերորդը՝ Ոդիսևսին՝ հանճարակցին Արամազդի։
Ինքն իր կամքով եկավ հասավ Մենելավոսն ահեղագոռ,
Քանզի գիտեր, թե հարազատ եղբայրն ինչով է ըզբաղված։
Այդպես՝ եզան շուրջ բոլորած, ձեռքով առան հատիկը սուրբ,
Եվ ազգապետ Ագամեմնոնն այսպես ասաց՝ աղոթելով.
«Վե՛հդ Արամազդ, ամենամեծ, արփիաբընակ և ամպաթուխ,
410Մայր չըմըտնի արևը թող, և թող չիջնի խավարն աղոտ,
Մինչև որ ես հըրդեհակեզ հիմնահատակ չըտապալեմ
Պրիամոսի տունն ու դարբասն ամենակուլ հըրով սաստիկ.
Եվ Հեկտորի լանջապանակն իր իսկ շրքեղ կըրծքի վըրա
Չըջախջախեմ իմ պըղինձով, և շատերը իր մարդկանցից
Բերանքսիվայր, փոշիներում, չըկըրծեն հողն ակռաներով»։

Ասաց, սակայն չըկատարեց Զևսը աղոթքն Ատրիդեսի,
Զոհն ընդունեց, իսկ աքայանց տաժանքներն է՛լ ավելացրեց։
Այդ աղոթքից ու ցորենի հատիկը սուրբ ցանելուց ետ
Զոհի գըլուխն ետ ծըռելով փողոտեցին ու քերթեցին,
420Գեր ազդրերը կըտրատելով փաթաթեցին ճարպով համակ
Ու, դընելով նըրանց չորս դին հում կըտորներ պատառ֊պատառ,
Չոր փայտերի կույտի վըրա շարած՝ բոցով խորովեցին,
Եվ փորոտին շամփուրների վըրա զարկած դըրին կըրակ,
Երբ այրվեցին ազդրերը գեր, և փորոտին ճաշակեցին,
Ինչ որ մընաց՝ կըտոր-կըտոր մանըր ջարդած զարկին շամփուր
Եվ խընամքով խորովեցին, ապա իրենց գործն ավարտած՝
Պատրաստեցին ճոխ կերուխում ու խորտիկը ճաշակեցին։
Ապա, երբ որ լըրիվ առան կերուխումի փափագն իրենց,
Ոտքի ելավ Նեստոր ասպետն ու ըսկըսեց խոսել այսպես.
430«Ո՛վ վեհափառ Ագամեմնոն, վերջ տանք երկար մեր ճառերին,
Եվ գործը, որ աստված է մեր ձեռքը տալիս՝ չըձըգձըգենք.
Թող քաջաձայն ու ժիրաժիր մունետիկներն անմիջապես
Պըղընձազգեստ աքայեցոց համախըմբեն նավերի մոտ,
Իսկ մենք այսպես բոլորը ու մեկ երթանք բանակն աքայեցոց
Ու բորբոքենք բոլորի մեջ արիսական բուռըն ոգին»։

Այսպես ասաց, ու դեմ չեղավ Ագամեմնոն արանց արքան,
Հըրամայեց, որ քաջաձայն մունետիկներն անմիջապես
Գեղեցկավարս աքայեցոց տան հըրավեր պատերազմի։
Կանչում էին մունետիկներն, ազդարարում շեփորաձայն,
440Ու բազմությունն ըսպառազեն դառնում էր ծով ալեծածան։
Ատրիդեսի շուրջն հավաքված արքաները դյուցասընունդ
Ըշտապեցին անմիջապես կարգավորել ամբոխն այդ հոծ։
Նըրանց մեջ էր խաժ Աթեսաս աստվածուհին՝ ձեռքին բըռնած
Իր թանկագին, անծերական, անմահացու ասպարը պերճ,
Որից ի վար կախվում էին հարյուր ծոպեր համակ ոսկի,
Եվ որոնցից յուրաքանչյուրն հարյուր եզան արժեք ուներ^[31].
Վազվըզում էր իր ասպարով աքայեցոց բազմության մեջ,
Հորդորում էր ամենուրեք, սիրտ էր տալիս, ոգեկոչում,
Որ անդադար և անվըկանդ պատերազմեն արիաբար։
450Այսպես կըրկին, նըրանց սըրտին քաղցրացավ մարտն ավելի քան
Վերադառնալն հայրենի տուն՝ սև, գոգավոր նավակներով։
Հըրդեհն ինչպես, որ լափում է բարձրը լեռան վըրա բռնած
Մայրիների անտառն հըսկա՝ հըրացոլքեր արձակելով,
Այդպես նըրանց այդ արշավում ահեղահրաշ պըղինձը շեկ
Ճառագայթներ էր արձակում արփիաթև դեպի երկինք։

Զերդ թևավոր թըռչունների երամները խայտաճամուկ—
Կարապների երկարավիզ, կըռունկների կամ սագերի―
Կալիստրական ուղխերի շուրջ, Ասիական մարգագետնում
Թըռչկոտում են, թևապարում ուրախ-զվարթ այս ու այնտեղ,
460Թընդացնելով մարգագետինն՝ արորանում կարկաչաձայն,—
Այդպես նըրանք երամ-երամ, վըրաններից ու նավերից
Հորդում են դուրս ու տարածվում Սկամանդրյան դաշտի վըրա,
Ու թընդում էր դաշտը նըրանց և ձիերի ոտքերի տակ։
Ինչպես գարնանն, հովվի բակում նոր դուրս եկած ճանճերն անթիվ
Խըժվըժում են այստեղ-այնտեղ, երբ դույլերում կաթն է հորդում,
Նույնքան զինված, գիսակագեղ աքայեցիք կային դաշտում
Տըրոյանց դեմ ռազմի պատրաստ, ծարավ նըրանց տաք արյունին։

Խաշնարածներն ինչպես դաշտում հոտերն իրենց արածելիս
Ջոկջըկում են ոչխարներին, երբ իրարու են խառնըվում,
470Այդպես նըրանց զորապետներն էին ջոկում մարտիկներին,
Որ դեպի մարտ արշավեին, նըրանց մեջ էր Ատրիդ արքան՝
Աչքն ու գըլուխն հար և նըման շանթազըվարճ Արամազդին,
Կուրծքը՝ կըրծքին Պոսեյդոնի, արիսական գոտին մեջքին.
Եվ, ինչպես որ նախրի մեջ ցուլն է ամենեն վըսեմաշուք,
Որ նազում է շըքեղորեն երինջների երամակում,
Դիոսն այդ օր ճիշտ այդպես էր ներկայացնում Ատրիդեսին
Պերճապաճույճ ու պանծալի՝ դյուցազների բազմության մեջ։
Արդ, ասացեք ուրեմըն ինձ, ոլիմպաբնակ ո՛վ Մուսաներ,
Աստվածուհի եք դուք քանզի ամեն ինչին քաջատեղյակ,
480Իսկ մենք անգետ՝ շըշունջներ են հասնում մեր ականջին։—
Ովքե՞ր էին դանայեցոց զորապետներն իշխանազուն,
Իսկ ամբոխին անուն-անուն թըվել մեկ-մեկ չեմ կարող ես,
Նույնիսկ եթե ունենայի տասը լեզու ու տաս բերան,
Լիներ բարբառն իմ անըսպառ, և պըղընձե լիներ սիրտըս։
Բայց թե դուստրերն Արամազդի՝ Մուսաները ոլիմպական
Ինձ հիշեցնեն բոլոր նըրանց, որոնք Իլիոն գըրոհեցին,
Պիտի թըվեմ միայն նավերն, իշխաններին ու պետերին։
Բիովտացոց պետերն էին Պենելևսը և Լետիոս,
Եվ նըրանց հետ՝ Արկեսիլավ, Պրոթեյոնովրն ու Կլոնիոս,
490Բընակվողներն Հիրիեում և Ավլիսի մեջ քարքարոտ,
Աքինոսում ու Սկոլոսում և Բըլրաշատ Ետեոնում,
Թեսպիայում, Գբեայում, Միկալսոսում արձականիստ.
Բնակվողներն Հարմայի շուրջ, Ելիսեի, Եվրիթրեի,
Եվ նորանք, որ Հիլիեից, Ելեոնից, Պետեոնից,
Ոկալեից և Մեդեոն դաստակերտից էին եկել,
Եվտրեսեից և Կոպասից ու Թիսբեից աղավնեշատ.
Կորոնիայից էին որոնք և խոտավետ Հալիարտից,
Բընակիչներն Պլատեայի, Գլիսանի, նաև նըրանք,
Որ բարեշեն Ներքին Թեբե գյուղաքաղաքն էին ապրում,
500Ոնքեստոսում նըվիրական, Պոսեյդոնյան պերճ անտառում.
Բընակիչներն ողկուզառատ Առնեի և սուրբ Նիսայի
Ու Մեդիայի և, վերջապես, բընակիչներն Անթետոնի,—
Սըրանք հիսուն նավ ունեին, և ամեն մի նավում կային
Հարյուր հիսուն կըտրիճ մարդիկ Բիովտացի դյուցազուններ։
Ասպլեդոնից ու Մինիյան Որքոմենից եկածների
Պետերն էին Ասկալափոսն ու Հալմինոսն արիսազարմ,
Որոնց ծընեց հաղթ Արեսի ամոթխած կույսն Աստիոքեն
Ազիդյանում, Ակտորի տան վերնահարկը բարձրանալով,
Ուր Արեսը գաղտագողի պառկեց նըրա հետ միասին։
510Սըրանք իրենց հետ երեսուն գեղեցկատախտ նավ ունեին։
Սքեդիոսն ու Եպիստրոփը պետերն էին փովկեացոց,
Զույգ որդիներն մեծահոգի Նավբոլիդյան Իփիտոսի,
Եվ նըրանց, որ ապրում էին Կիպարիսում և Պիթոնում
Ապառաժուտ, Պանոպեսում ու Դավլիսում, աստվածային
Կրիսանում, բընակիչներին Անիմովրի, Հիամպոլսի
Եվ դիցական Կեփիս գետի ափերի և ակունքի մոտ,
Լիլեայում ապրողների պետերն էին երկուսն այդ քաջ,
Եվ քառասուն սև նավ էին տանում սրանք իրենց ետև։
Փովկեացիք պետերի հետ կանոնավոր կարգ կազմեցին
520Բիովտացոց ձախակողմում՝ ռազմի պատրաստ և զինավառ։
Լոկրիներին առաջնորդում էր Ոյիլյան Այաքսն արագ,
Որը թեև երիտասարդ էր Այաքսից Տելամոնյան,
Փոքրահասակ, դեռ պատանի, հագած կըտավ զըրահ, սակայն
Քաջավարժ էր տեգի, քան թե ողջ հեղեններն ու աքայանք.
Բընակիչները Կինոսի, Կալիստոսի և Ոփոնսի,
Սկարփեի և Պեսայի, և ցանկալի Ավգիեսի,
Թրոնիոնի ու Տարփեի— Բոյագրիայի շըրջակայքից՝
Քառասուն սև նավ ունեին իրենց ետև՝ նըվիրական
Եվբիայի այն կողմ ապրող լոկրացիները քաջամարտ։
530Իսկ աբադները բոցաշունչ, բընակիչները Եվբիայի,
Երիտրայի ու Քալկիսի, և Հիստրեի ողկուզավետ.
Եվ ծովափնյա Կորինթոնի, և բարձրաբերձ Դիոն քաղաքի,
Ստիրայի և Կարիստի բնակիչները պետ ունեին
Ելեփենոր Քալկեդոնյանն՝ արիսական շառավիղից—
Մեծանձընյա աբադացոց ըսպարապետն արիասիրտ.
Տանում էր նա իր ետևից աբադներին ժըրագըլուխ,
Որոնք իրենց ծոծրակներին ունեին կախ սև գիսակներ
Ու վարժ էին ախոյանի կըրծքի վըրա ջախջախելու
Լանջապանակ-զրահն իրենց հացենու սուր նիզակներով.
540Քառասուն սև նավ էր տանում Ելեփենորն իր ետևից։
Բընակիչները՝ բարեկերտ ու բազմամարդ ճոխ Աթենքի,
Ժողովուրդը Երեքթևսի՝ արգասաբեր երկրում ծընված,
Որոնց սընեց ինքն Աթենաս Պալլասը՝ դուստրն Արամազդի
Եվ նըստեցրեց նըրանց հարուստ իր մեհյանում, Աթենքի մեջ,
Որտեղ ամեն տարի նըրան արջառների ու գառների
Զոհաբերմամբ հաշտեցնում են քաջորդիներն աթենացոց։
Մենեսթևսն էր առաջնորդում սըրանց, որդին Պետեոսի,
Որի նըման ոչ ոք այնտեղ, մահկանացու և ոչ մի մարդ
Անկարող էր ռազմիկն ու ձին կարգել-կազմել պատերազմի,
550Նեստորից զատ, որ տարիքով երիցագույն էր նըրանից։
Մենեսթևսի ետևից էլ հիսուն հատ սև նավ էր գընում։
Սալամիից Այաքսն իր հետ տասներկու սև նավ էր բերում,
Եվ կանգնեցրեց զորքն իր այնտեղ, աթենացոց գընդերի մոտ։
Բընակիչներն՝ ամրապարիսպ և՛ Տիրինսի, և՛ Արգոսի,
Երմիոնե և Ասինե քաղաքների ծովածոցյա,
Էիոնի և Տրիզենի, և այգեվետ Եպիտավրի,
Եվ նըրանց, որ Էգինայից ու Մասետից էին եկել—
Բոլոր սըրանց աքայեցի— զորագըլուխ պետերն էին
Դիոմեդեսն ահեղագոռ և Սթենելը՝ մեծանուն
560Կապանևսի սիրուն որդին, և երրորդը՝ Եվրիալոսն,
Որ որդին էր Մեկիստոսի՝ Տալարոնյան թագավորը։
Այս բոլորի զորագրլուխն էր Դիոմեդն ահեղագոռ,
Որոնք ութսուն հատ սևաթույր նավ ունեին իրենց ետև։
Բընակիչները՝ բարեկերտ Կորինթոսի և Միկենքի,
Եվ բարեշեն Կլեոնի, և նըրանք, որ ապրում էին
Ոռնիայում ու Սիկիոնում և հեշտավետ Արեթրեում,
Ուր առաջինն Ատրեստոսը թագավորեց, և նըրանք, որ
Ապրում էին Իսպերեսում, Գոնոյեսում ու Պելլենում,
Եգիոնի և ծովափնյա Հելիկեի շուրջ լայնանիստ,—
570Սըրանց հարյուր սև նավերի հրամանատարն էր մեծազոր
Ատրիդ արքան, որ հետն ուներ կըտրիճների հոծ բազմություն,
Որոնց մեջ նա ճաճանչափայլ հագել էր պերճ զենք ու զըրահ
Ու փողփողում էր սիգապանծ, զի բարձր էր նա իր քաջությամբ
Եվ բազմությամբ ժողովրդի, որ բերում էր իր ետևից։
Բընակիչներն անձավախիտ և խորանիստ Լակդեմոնի,
Ե՛վ Փարիսի, Սպարտայի և Մեսսեի աղավնեվետ,
Ամիկլայի բընակիչներն ու բերկրալից Ավգիեսի,
Եվ Հելոսի ծովեզերյա, Իտիլոսի և Լաասի,—
Սըրանց վաթսուն սև նավերին Մենելավն էր հըրամայում,
580Ագամեմնոն Ատրիդեսի կըրտսեր եղբայրն ահեղագոռ,
Որն իր զորքը զինավառած՝ դեպի մարտ էր առաջնորդում,
Քաջավըստահ՝ իր կորովի և առնական ուժի վըրա,
Եվ մանավանդ՝ տըրոյանց դեմ հուր վըրեժով բոցավառված.
Հանուն չըքնաղ Հեղինեի առևանգման ու հեծությանց։

Իսկ Պիլոսի բընակիչներն ու գեղատես Արենեի,
Թըրիոնի՝ չըքնաղ հունից պերճ Էպիսի և Ալփեսի,
Բընակիչներն Ամփիգենի, Կիպարիսսի, Պտելեոսի
Եվ Հելոսի ու Դովրիսի, ուր Մուսաներն հանդիպելով
Երգիչ Թամիր Թրակացուն, որ գալիս էր Իքալիայից,
590Իքալեցի Եվրիտոսի մոտից, նըրան լըռեցըրին,
Զի պարծենում էր մեծամիտ՝ ասպարակիր Արամազդի
Աղջիկներին՝ Մուսսաներին անգամ հաղթել երգելու մեջ.
Կուրացրեցին Թրակացուս ու նըրանից քընարն առան,
Մոռացընել տալով նըրան երգն ու արվեստն աստվածային։
Զորապետն էր սըրանց Նեստոր Դերենյանը— ասպետը քաջ,
Որ տանում էր գեղեցկատախտ իննսուն հատ նավ իր ետևից։
Բընակիչներն Արկադիայի՝ Կիլենեի ըստորոտում,
Էպիտոսի շիրմին մոտիկ, ուր ռազմիկներ կան քաջասիրտ,
Ինչպես նաև խաշնահարուստ Որքոմենի, Փենեոսի,
600Հըռիպեի, Ստրատիեի, Ենիսպեի մըրըրկածուփ,
Մանտինեի, Պարրասիայի, Ստեմփելի ու Տեգրայի—
Սըրանց վաթսուն նավերի պետ-իշխանն էր սան Անկեոսին՝
Ագապենոր թագավորը, յուրաքանչյուր նավում կային
Արկադացի շատ մարտիկներ՝ պատերազմի քաջահըմուտ։
Դըրա համար Ագամեմնոն արանց արքան տըվեց նըրանց
Գեղեցկատախտ նավեր, որ լուրթ անդունդները ճեղքեն ծովի,
Զի ծովային գործերի մեջ ջանախընդիր չէին նըրանք^[32]։
Իսկ ապրողներն աստվածային Էլիսայի և Բուպրասիո—
Այն վայրերի, որոնց գըրկում են Մերսինոսն ու Հերմինեն
610Եվ Ալիսյոն ու Ոլենյան ժայռը իրենց մեջ են առնում,—
Ունեին չորս իշխան, որոնց ամեն մեկին հետևում էր
Տասն արագ նավ՝ բոլորը լի եպիացոց խառն ամբոխով,
Որոնց պետերն էին արի Ամփիմաքոսն ու Թալպիոս—
Մեկը որդին Կտեատի, մյուսն՝ Ակտորյան Եվրիտոսի.
Երրորդ իշխանն էր Դիորես Ամարինյանը քաջարի,
Իսկ չորրորդը Պոլիքսինոսն էր անվեհեր, աստվածակերպ,
Որ էր որդին Ագասթենի՝ ավգիասյան թագավորի։
Ովքեր Դուլքիոն և Եքինա սըրբանըվեր կըղզիներից՝
Ծովից այն կողմ հանդիպակաց Էլիտոսից էին եկել,
620Առաջնորդն էր նըրանց Մեգես Փիլևսյասը արիսատիպ,
Որին ծընեց Փիլևս ասպետն՝ Արամազդին շատ սիրելի,
Որը խռոված հորից՝ գընաց Դուլիքիոն մի ժամանակ.
Սա քառասուն հատ սևաթույր նավ էր տանում իր ետևից։
Կեփալինները մեծասիրտ՝ Ոդիսևսին ունեին պետ,
Բընիկները Իթակեի, Ներիտոնի տերևաշարժ,
Էգիլիփսի և Կրոկլի, Զակինթոսի և Սամոսի,
Նաև նըրանք, որ ցամաքում էին ապրում հանդիպակաց.
Սըրանց իշխանն էր Ոդիսևսն ըզգոն նըման Արամազդի,
Եվ տասներկու կարմրածընոտ նավ էր տանում իր ետևից։
630Անդրեմոնի Թոաս որդին բերում էր հետն Էտոլացոց՝
Բընակիչներին Ոլենոսի, Պիլինեի, Պլևրոնի,
Քաղկեդասի ծովեզերյա և քարքարոտ Կալիդոնի,
(Զի չկային Քաջ Ինևսի որդիք այլևս, ինքն էլ չըկար,
Մեռած էր և այն ժամանակ Մելեագրը խարտիշագեղ)
Թոասն էր քաջ իշխում հիմա էտոլացոց վըրա համայն,
Որ տանում էր իր ետևից քառասուն հատ նավ սևաթույր։
Նիզակավոր Իդոմենն էր զորավարում Կրետացոց—
Բընիկներին Կնոսոսի և Գորտինի պարըսպափակ,
Միլետոսի և Լիկտոսի, Լիկաստոսի ճերմակաթույր,
640Նաև Փեստոս և Հռիտոն քաղաքների բարեբընակ
Եվ շատերի՝ հարյուր քաղաք Կրետեի շըրջակայքից։
Նըրանց պետերն էին դյուցազն Իդոմենը նիզակազեն
Եվ Մերիոնը մարդասպան Ենիալին հանգունատիպ,
Որոնք ութսուն հատ սևաթույր նավ ունեին իրենց ետև։
Տլիպոլեմոսը Հերակլյան հըսկայազոր ու հաղթանդամ
Բերում էր հետն Հռոդոսից ինը նավեր, հըռոդացոց,
Որ եռակարգ ապրում էին Հռոդոսի շըրջակայքում՝
Հելիսոսում և Լինտոսում, Կամիրոսում ճերմակափառ.
Զորավարն էր սըրանց խիզախ Տլիպոլեմը^[33] մըկունդավոր,
650Որին ծընել էր քաջահաղթ Հերակլեսից Աստիոքեն՝
Հերակլեսի կողմից բերված Եփիրոսից գետափընյա,
Դյուցասերունդ մարդկանց անթիվ քաղաքները ավերելով։
Երբ մեծացավ Տլիպոլեմն, ապարանքում վայելչակերտ,
Ըսպանեց իր քեռուն, որին հայրը նըրա շատ էր սիրում,
Լիկիմնիոսին ծերունափառ, արիսական շառավիղին,
Եվ շինելով նավեր շուտով, շուրջն հավաքեց բազումամբոխ,
Չըվեց ծովով փախստական, քանզի նըրան ըսպառնացին
Մյուս որդիներն ու թոռները արիասիրտ Հերակլեսի։
Փախավ այդպես թափառական, հասավ Հռոդոս խեղճ ու կըրակ,
660Ապրեց այնտեղ, բաժանվելով երեք ցեղի, որոնց սիրեց
Արամազդը, որ տիրում էր աստվածներին ու ողջ մարդկանց,
Եվ պարգևեց Զևսը նըրանց հարըստություն ու շատ բարիք։
Իսկ Նիրևսը Սիմից երեք համանըման նավ էր բերում,
Նիրևսը՝ ուստրն Ագլայայի և Քարոպոս թագավորի,
Նիրևսը, որ գեղեցկատեսն էր ամենեն դանայանց մեջ,
Որոնք Իլիոն եկան՝ անբիծ Պելիսածին Աքիլլից ետ.
Բայց վախկոտ էր, և ետևից գընում էին քիչ մարտիկներ։
Իսկ բընիկները Նիսիրի, Կրապաթի և Կասոսի,
Եվրիպիլի Կով քաղաքի և Կալիդնյան կըղզիները,
670Որոնց երկու պետերն էին Փիդիպպոսն ու Անտիփոսը—
Զույգ որդիները Թեսալոս Հերակլեսյան թագավորի,
Տանում էին կարգով շարված երեսուն սև նավ գոգավոր։
Բընակիչները բովանդակ Ալոպեի և Արգոսի,
Տրիքեսի և Ալոսի, ու Փթիացի մարդիկ բոլոր,
Գեղեցկակին հելլադացիք, որ Միրմիդոնք էին կոչվում,
Եվ Հելլեները համորեն և բովանդակ աքայեցիք,
Որոնց հիսուն սև նավերին Աքիլլեսն էր հըրամայում,
Հանգիստ նըստած, կըռվի մասին երբեք չէին էլ մըտածում,
Քանզի չրկար նա, որ նըրանց այդօր պիտի զորավարեր։
680Քաջոտն Աքիլլն աստվածազարմ պառկած էր իր սև նավի մեջ
Հույժ բարկացած՝ գեղեցկավարս Բրիսեիսի համար չըքնաղ,
Որ առել էր Լիոնեսոսից՝ մեծ ճիգ ու ջանք թափելուց ետ,
Լիոնեսոսը կործանելով և թեբացոց բերդերն ամուր,
Ըզգետնալով Եպիստոփին և Մինեսին մըկընդամոլ՝
Որդիներին Եվենոսի՝ սելեպյան սեգ թագավորի։
Նըստել էր նա այդպես տըրտում, բայց պիտ ոտքի ելներ շուտով։
Փիլակեի ու ծաղկավետ Պիրասոսի, դաշտորայքի,
Որ Դեմետրին էր նըվիրված, և Իտոնի խաշնահարուստ,
Եվ Անտրոնի ծովեզերյա ու սիզավետ Պտելեոսի
690Բընիկներին առաջնորդում էր արիսյան Պրոտեսիլավն,
Քանի ողջ էր, սակայն արդեն այն ժամանակ հողումն էր նա։
Փիլակեում տունը նըրա մընաց կիսատ ու կինն՝ այրի.
Դարդանացի մի մարդ նըրան ըսպանել էր այն ժամանակ,
Երբ առաջինն աքայանց մեջ՝ նավից ցամաք էր ցատկել նա։
Բայց անիշխան չէին նըրանք, Պոդարկեսն էր տանում նըրանց,
Կըտրիճ զավակը Փիլակյան Իփիկլոսի խաշնահարուստ
Ու հարազատ եղբայրը քաջ, մեծահոգի Պրոտեսիլի,
Կըրտսերագույնն իր տարիքով, իսկ նա երեց և քաջասիրտ,
Պրոտեսիլավն արիական քաջ դյուցազուն, զորքը սակայն,
700Թեպեև ո՛չ անառաջնորդ՝ ցավում էին քաջի համար։
Պոդարկեսը քառասուն հատ նավ էր տանում իր ետևից։
Բիբեական ծովակի մոտ Փերեսի մեջ ապրողներին,
Գլափիրի և Բիբեի, Հավոլկոսի, գեղեցկաշեն,
Եվ տասնըմեկ սև նավերին Եվմելոսն էր առաջնորդում,
Շըքեղ որդին Ադմետոսի, ծընված ազնիվ Ալկեստրիսից,
Որ գեղեցիկն էր ամենեն Պելիասի դուստրերի մեջ։
Իսկ Մեթոնից, Մելիբիայից, Թավմագիից և քարքարոտ
Ոլիդոնից եկածների գեղեցկատախտ յոթ նավերին
Քաջահըմուտ աղեղնավոր Փիլոկտետն էր առաջնորդում,
710Եվ ամեն մեկ նավի վըրա կային հիսուն նավավարներ,
Աղեղներով կըռվելու մեջ քաջահըմուտ ու կորովի։
Բայց Փիլոկտետն այն ժամանակ տանջվում էր խիստ Լեմնոս կըղզում,
Որտեղ նըրան, օձից խայթված, թողել էին աքայեցիք,
Ուր չարատանջ ու սոսկալի բոցերի մեջ վառվում էր նա։
Նավերի մոտ արգիացիք հիշում էին անձկակարոտ
Փիլոկտետոս թագավորին, թեև չէին անառաջնորդ,
Այլ հարճորդին քաղաքավեր քաջակորով Ոյիլևսի
Հըռենեից ծընված կըտրիճ Մեթոնն էր արդ տանում նըրանց։
Տրիկկեից և լեռնային Իթոմեից եկածներին,
720Իքալեցի Եվրիտոսի Իքալիայի քաղաքացոց
Վարում էին Ասկլեպիոսի զույգ որդիներն, երկուսն էլ քաջ,
Հըմուտ բըժիշկ, ճարտարագետ Պոդափրիսն ու Մաքավոնն,
Որոնք իրենց հետ ունեին երեսուն սև նավ գոգավոր։
Որմենիոնից եկածներին և աղբյուրից Հիպերիայի,
Աստերիոնից ու սարավանդ Տիտանիից լեռնաբընակ՝
Եվրիպիլոսն էր առաջնորդ, զավակը պերճ Եվեմոնի,
Եվ սըրա հետ գընում էին քառասուն սև նավ գեղակազմ։
Արգիսսայի բընիկներին, ինչպես նաև բոլոր նըրանց,
Որ Գիրտոնից և Որթեից և Իլիոնից էին եկել,
730Եվ ըսպիտակ քաղաքավան Ոլոսսոնից բարեբընակ,—
Պոլիպետեսն էր զորավար քաջամարտիկ և կըրակոտ,
Կըրտսեր որդին Պիրիթոսի, որին ծընեց Որմիզդն անմահ,
Իսկ Պոլիպտին ծընեց չըքնաղ Հիպպոդամեն Պիրիթոսից
Այն օր, երբ նա պատժեց վայրի և թավամազ հուշկապարկաց
Եվ վըտարեց Պելիոնից մինչև երկիրն Էթիկեցոց։
Նա մենակ չէր, նըրա հետ էր և՛ շառավիղ արիսական
Լեոնդևսը՝ որդին մեծանձըն Կորոնի Կենիսածին.
Ու ետևից նըրանց նույնպես քառասուն սև նավ էր գընում։
Իսկ Կիփոսից Գունևսը գոռ քըսաներկու նավ էր բերում,
740Եվ որի հետ գընում էին պատերազմի տոկան մարդիկ՝
Ենիեններն ու ամեհի Պերեբները քաջամարտիկ,
Որոնք տըներ էին շինել Դոդոնեում ձըմեռնաճոխ,
Եվ նըրանք, որ մըշակում են հովիտները Տիտարեսի,
Որ թափում է իր բարեբուխ վըտակները Պենիոսում,
Որի արծաթ հորձանքներին չեն խառնըվում նըրանք սակայն,
Այլ վըրայից կարկաչելով սահում անցնում են յուղի պես,
Զի Ստիքսի ծանըր երդման ուղխերից մի վըտակ է նա^[34]։
Տենթրեդոնյան Պրոթոոսն էր զորապետ մագնետացոց,
Բընիկներին տերևաշարժ Պելիոնի և Պենեի,
750Եվ տանում էր իր ետևից քառասուն սև նավ գոգավոր։
Սըրանք էին դանայեցոց զորավարներն ու իշխաններն։
Ասա՛, Մուսա, ո՞վ էր նըրանց մեջ ամենեն գերիվերո,—
Նըժույգների և մարդկանց մեջ, որոնք մեկտեղ, միահամուռ
Գընում էին դեպի գուպար Ատրիդների հետ միասին։
Ամենալավ ձիերն էին փերետյատայք արագավազ,
Որոնց վարում էր Եվմելոսն օդապարիկ թըռչնոց նըման,
Հասակակից և համաբաշ ու թիկնաբերձ կարկընաչափ,
Որոնց սընեց արծաթաղեղն Ապոլլոնը Պերիեում,
Զույգն էլ զամբիկ, որոնք սարսափ էին սըփռում պատերազմում։
760Իսկ մարդկանց մեջ արիագույնն էր Այաքսը Տելամոնյան,
Քանի Աքիլլն էր բացակա, որ քաջագույնն էր բոլորից,
Նույն և ձիերն, որոնք տանում էին քաջոտն Աքիլլեսին։
Բայց նա նըստել էր կորածայր, ծովահածուկ նավատորմում
Սըրտում սաստիկ ոխ պահելով Ագամեմնոն Ատրիդի դեմ,
Իսկ բազմությունն իր քաջերի զըվարճանում էր ծովափին
Աղեղ ու տեգ արձակելով և նետելով ըսկուտեղներ.
Եվ ձիերը կանգնած հանգիստ՝ ձիալախուր էին ուտում
Կառքերի մոտ՝ անգործ ընկած իշխանների վըրաններում։
Իսկ իշխաններն՝ արիսական իրենց պետին անձկակարոտ՝
770Ճամբարի մեջ, այստեղ-այնտեղ շըրջում էին մարտից հեռու։

Գընում էին նըրանք գունդ-գունդ, և ասես թե երկիրը ողջ
Բըռընկվել էր բոց-կըրակով, ու տընքում էր գետինն այնպես,
Ինչպես Զևսը շանթազըվարճ զարկեր երկրին Արիմայսի
Ու հարվածեր փայլատակմամբ Տիփոնևսի^[35] մահիճն այնտեղ։
Այդպես նըրանք թընդացնելով երկիրն իրենց ոտքերի տակ՝
Գընում էին արշավասույր, կըտրելով դաշտ ու դարաստան։

Այդ ժամանակ տըրոյացոց բանբեր եկավ Արամազդից,
Մրրկոտն Իրիսն արագաթև՝ աղետաբեր բոթը բերին,
Երբ որ նըրանք ակըմբահույլ՝ երիտասարդ և ծերունի
780Ժողով էին անում արձակ գավիթի մեջ Պրիամոսի։
Նըմանվելով Պրիամոսի արագաքայլ Պոլիտ որդուն,
Որն իր ամուր և սըրընթաց սըրունքների վըրա վըստահ՝
Դետ էր նըստել Էսիետի շիրմի վըրա բարձադիտակ,
Ուշ դընելով, թե աքայանք ե՞րբ են հանկարծ հարձակվելու,—
Արամազդի պատգամաբեր Իրիսն այսպես խոսեց հուզված.
«Ո՛վ ծերունի, հաճելի են քեզ շարունակ երկար ճառեր
Այնպես, ինչպես մի ժամանակ խաղաղության օրերի մեջ.
Սակայն պայթեց ահավասիկ մի պատերազմ անխուսելի.
Շատ անգամ է վիճակվել ինձ ներկա լինել կըռիվների,
790Բայց երբևէ այսքան սաստիկ մեծ բազմություն չեմ տեսել ես,
Ավազի պես անթըվելի և տերևի պես անհամար
Գալիս են լայն դաշտի միջով քաղաքի շուրջ կըռիվ տալու։
Քեզ մանավանդ, Հեկտոր, ահա, պատվիրում եմ անել այսպես.
Պրիամոսի ոստանի մեջ կան շատ մարդիկ նիզակակից
Այլաբարբառ և այլազգի, ուստի ամեն իշխան ու պետ
Անցնի զորքի գըլուխը թող և զորավար լինի նըրանց,
Խըմբի իր զորքն ու պատրաստի ահեղագույն ռազմի համար»։

Այսպես ասաց, և Հեկտորը ճանաչեց ձայնն աստվածուհու,
Եվ ցըրելով ժողովն իսկույն, ըշտապեցին զենք առնելու։
800Բացվում էին դարբաս ու դուռ, ու դեպի դուրս էին հորդում
Ե՛վ հետևակ, և՛ այրուձի շըռընդալից շառաչյունով։

Կա քաղաքի դեմ-հանդիման հըսկա բլուր մի բարձրաբերձ,
Որ դաշտի մեջ առանձնացած տարածվում է բոլորաձև,
Բաղիրա են կոչում մարդիկ, իսկ դիք՝ շիրիմ Միռինեի.
Անդ ճակատել որոշեցին դաշնակիցներն ու տըրոյանք։

Տըրոյացոց պետն էր Պրիամ թագավորի ավագ որդին՝
Կորդակաճոճ Հեկտորը քաջ, և նըրա հետ զինավառված
Բյուր կըտրիճներ նիզակավոր, ռազմի պատրաստ և ծարավի։
Դարդանացոց գընդին էր պետ Էնիասը արիասիրտ,
810Անքիսեսի ուստրը, որին ծընեց Աստղիկ աստվածուհին,
Իդա լեռան վըրա դյուցազն Անքիսեսի հետ պառկելով։
Էնիասը չէր միայնակ, այլ նըրա հետ էին նաև
Զույգ որդիներն Անտենորի՝ Արքելոքոս և Ակամաս
Արիսյաններն՝ ամեն մարտի քաջահըմուտ և փորձառու։
Իսկ Զելիայի բընակիչներն Իդա լեռան ըստորոտում,
Տըրոյանք հարուստ, որ խըմում են ջըրերը սև Էսեպոսի՝
Պետ ունեին Պանդարոսին՝ շըքեղ որդուն Լիկայոնի,
Որին տըվեց ինքն Ապոլլոնը լայնալիճ աղեղ հուժկու։
Բընակիչներն Ադրեստիայի, Ապեսոսի և Պիտիայի
820Ու Տելփայի բարձըր լեռան՝ պետ ունեին իրենց գըլխին
Ադրեստոսին և Ամփիոսին կտավազրահ, կորովասիրտ,
Զույգ որդիները Պերկոսյան Մերոպեի, որ ավելի
Գուշակության մեջ էր հըմուտ, քան թե մարտի և գուպարի։
Սա չէր թողնում պատերազմի գընալ երկու որդիներին,
Բայց որդիներն ականջ չարին հոր պատվերին այն ժամանակ,
Քանզի մահվան օրհասը սև նըրանց դեպի մարտ էր մըղում։
Պերկոտեի, Պրակտիոնի, Աբիդոսի և վեհապանծ
Արիսբեի ու Սեստոսի բնակիչներին էր զորավար
Ինքն Ասիոսը Հիրտակյան, որին բերում էին հըսկա
830Աշխետ ձիեր Արիսբերից՝ ափունքներից Սելլեիսի։
Հիպպոթոոսն մըկընդամոլ՝ Պիլեոսի հետ միասին,
Որոնք որդիքն էին շըքեղ Պելասգացի Լեթեոսի,
Բերում էին Պելասգացոց գունդը սիզոտ Լարիսսայից։
Ակամասը Պիրոսի հետ գունդն էր բերում թըրակացոց,
Որոնց սընում է իր ծոցում Հելլեսպոնտոսը հողմածուփ։
Նիզակավոր կիկոնացոց պետն էր Եվփեմը տիգազեն,
Որ շառավիղն էր Կեադյան դիցասընունդ Տրիզենոսի։
Պիրեքմքեսն էր առաջնորդում աղեղնաձիգ պեոններին՝
Բերած հեոու Ամեդոնից ու հորդահոս Աքսիոսից,
840Որի վըճիտ ջըրերն առատ ծավալվում են երկրի վըրա։
Պափլանգոնաց գունդն էր բերում Պիլեմենը արիասիրտ,
Ենետներից, որ սերվում է ցեղը վայրի ջորիների։
Կիտորոսից էին սըրանք, ապրում էին Սեսամոսում,
Պարթենիոս գետի չորս դին, մեծակառույց տըների մեջ,
Կրոմնայում ու բարձրաբերձ Երիթնայում և Էգիալում։
Հալիգոնաց պետերն էին Եպիստրոփն ու Ոդիոսը,
Եկած հեռու Ալիբիայից, որ հարուստ է իր արծաթով։
Իսկ Միսացոց՝ Քրոմիսը և Եննոմոս հավահըման,
Բայց չազատվեց հըմայությամբ սա իր մահվան սև օրհասից,
850Այլ արագոտն Էակիդից հաղթահարված՝ գետում խեղդվեց,
Որտեղ բազում տըրոյացիք ընկան ձեռքով էակիդի։
Փըռյուգացոց բերում էին Փորկիսը և դիցանըման
Ասկանիոսը՝ Ասկանիից հեռու՝ ռազմի տենչով վառված։
Անտիփոսն ու Մեսթլեսն էին մեոններին զորավարում,
Որդիները Տալեմենի, որոնց ծավի Գիգյան ծընեց.
Բերում էին նըրանք նաև Տմպոսյան մեոններին։
Կարիացոց՝ Միլետոսի և Փթիրաց լեռան վըրա,
Եվ Մեանդրի գետահովտում ու բարձրահոն Միկալեի
Գագաթներին ապրող մարդկանց առաջնորդում էին շըքեղ
860Նաստեսը և Ամփիմաքոսն՝ արի որդիք Նոմիոնի,
Որ ինքն էլ էր գընում մարտի, աղջըկա պես ոսկեպաճույճ։
Անմի՛տ, բոլոր զարդերն այդ ճոխ չըփըրկեցին նըրան մահից,
Այլ գետի մեջ ընկավ տապաստ՝ Էակիդյան քաջի ձեռքով,
Եվ Աքիլլեսն ահեղագոռ ավարեց ողջ ոսկին նըրա։
Սարպեդոնն էր պետ լիկացոց և Գլավկոսն ականավոր՝
Եկած հեռու Լիկիայից՝ Քսանթոսից հորձանահոս։

1Եվ երբ արդեն կազմ ու պատրաստ էին զորք ու զորագըլուխ,
Տըրոյացիք առաջ անցան խառնաղաղակ ճիչ ու կանչով,
Լայն երկընքով հեռուն չքվող կըռունկների պես բազմերամ,
Որ փախչում են ձըմռան անվերջ անձրևներից ու հողմերից
Սըլանում են Օվկիանոսի մակերեսով կըռընչալով
Եվ տանում են մահու օրհաս ու կոտորած թըզուկներին^[36],
Ընդդեմ նըրանց սարսափելի մարտ մըղելով բարձըր օդում։
Իսկ բոցաշունչ աքայեցիք գընում էին անձայն ու լուռ,
Ջանախընդիր՝ մեկ֊մյուսին լինել կըռվում թև ու թիկունք։

10Հարավն ինչպես, որ ծածկում է լեռն անթափանց մառախուղով—
Հովիվներին անցանկալի, գողերին հեշտ, ինչպես գիշեր,
Եվ քարընկեց չափով հեռու՝ աչքին ոչինչ չի երևում,
Այդպես էր փոշին փոթորկվում նըրանց անթիվ ոտքերի տակ,
Երբ հաղթաքայլ և սըրընթաց անցնում էին դաշտի միջով։

Եվ երբ երկու կողմերն արդեն մոտիկ էին մեկ֊մյուսին,
Տըրոյանց կողմից առաջ նետվեց աստվածատիպ Պարիսը^[37] պերճ—
Ուսին ուներ նա ընձենի և լայնալիճ աղեղ ու սուր,
Եվ ճոճելով երկայնաձիգ երկու գեղարդ պըղընձասայր,
Կոչ էր անում արգիացի կըտրիճներին առհասարակ,
20Որ ախոյան լինեն իրեն մենամարտիկ գուպարի մեջ։
Երբ Արեսի սիրելագույն Մենելավը տեսավ նըրան,
Որ իր գընդից առաջ ընկած մոտ էր գալիս մեծ քայլերով,
Սովալըլուկ առյուծն ինչպես, որ հըրճվում է հանդիպելով
Եղջերուի կամ այծյամի, որին կանի պատառ-պատառ
Նույնիսկ եթե նըրա վըրա գան որսորդներ քաջակորով
Եվ բարակներ արագավազ,— Մենելավոսն այդպես ցընծաց,
Երբ իր աչքի առջև տեսավ աստվածատիպ Ալեքսանդրին,
Զի վերջապես հույս ունեցավ վըրեժն առնել ապիրատից,
Եվ իր կառքից անմիջապես վար ցատկեց նա զինավառված։

30Նախամարտիկ քաջերի մեջ Պարիսը երբ տեսավ նըրան,
Սոսկաց սաստիկ ինքն իր սըրտում ու խելահեղ ետ ընկըրկեց.
Ինչպես որ մարդ լեռների մեջ տեսնում է մի հըսկա վիշապ
Ու շուռ գալով անմիջապես ետ է փախչում խելակորույս,
Դեմքը ամբողջ ահից դըժգույն ու ողջ մարմնովն իր դողահար՝
Պարիսն այդպես փախավ իսկույն, տեսնելով քաջ Մենելավին։

Այդ տեսնելով, ծաղրեց Հեկտորն՝ աստվածատիպ Ալեքսանդրին
«Տեսքով լոկ քաջ, խըղճուկ Պարիս, կընամոլի, հըրապուրիչ,
Երանի թե չըծընվեիր ու կորչեիր դու անկընիկ։
Այդ էի ես ուզում սըրտանց, և այդ լավ էր հազա՛ր անգամ,
40Քան թե այսպես դու կեղտի մեջ թաթախվեիր անարգաբար։
Գիսակագեղ աքայեցիք վըրադ անշուշտ պիտի խընդան՝
Քո գեղանի կերպարանքից քաջ ախոյան կարծելով քեզ.
Բայց դու կորով ուժ ասված բան չունես քո մեջ ամենևին։
Այդ դո՞ւ էիր, որ նավերով ծովագընաց արշավեցիր,
Ծովեր անցար՝ անձնանըվեր ընկերներով արիասիրտ
Եվ անծանոթ մարդկանց միջից, աշխարհներից հեռո՛ւ-հեռո՜ւ,
Հափափեցիր չըքնաղ մի կին՝ հարսը ռազմիկ կըտրիճների,
Ի մեծ փորձանք քո հոր և մեզ և մեր բոլոր ժողովըրդին,
Իսկ թըշնամյաց ի խընդություն և քեզ՝ համոթ ու նախատինք։
50Ինչո՞ւ փախար վախկոտըդ դու արիսական Մենելավից
Մըտածեի՜ր, թե ինչ մարդու կին ես առել ծաղկափըթիթ։
Չէին օգնի քեզ ո՛չ քընար, ո՛չ շընորհներն աստվածային,
Ո՛չ գանգուրներըդ գեղանի, երբ քեզ փոշու մեջ թաթախեր։
Բայց շա՜տ երկչոտ են տըրոյանք, ապա թե ոչ մինչև հիմա
Քարե շապիկ հագած էիր^[38] չարիքների քո փոխարեն»։

Աստվածատիպ Պարիսը իր եղբորն այսպես պատասխանեց.
«Կըշտամբանքըդ ճըշմարիտ է, Հեկտոր, և ո՛չ հանիրավի.
Անվըկանդ է սիրտը քո միշտ ու կուռ, ինչպես կացինը սուր,
Երբ անտառում մայրի ծառի բունն է մըտնում՝ հաստատակամ
60Փայտահատի ճարտար ձեռքում՝ նավի համար փայտ կըտրելիս,
Եվ գընալով՝ հետըզհետե աճեցնում է թափը բազկի։
Այդպես և դու քո կըրծքի տակ արի, անահ մի սիրտ ունես։
Բայց Աստղիկի^[39] ինձ պարգևած ձիրքերը մի՛ պախարակիր,
Շընորհները աստվածատուր խոտելի չեն ամենևին,
Եվ ինչ նըրանք են պարգևում, այն չի՛ կարող խըլել ոչ ոք։
Իսկ եթե դու կամենում ես, որ ես մըտնեմ գուպարի մեջ,
Նըստեցրու ողջ տըրոյացոց և աքայանց նըմանապես,
Եվ երկուսով՝ Մենելավոսն ու ես միայն մենամարտենք.
Կըռվենք հանուն Հեղինեի ու գանձերի համար նըրա։
70Եվ մեզանից մենամարտում ով որ հըզոր, հաղթող լինի,
Նա թող տիրի ամեն ինչքին, Հեղինեին տանի իր տուն,
Եվ մյուսներդ աքայանց հետ կընքելով դաշն ու հաշտություն՝
Վերադառնաք խաղաղությամբ դեպի Տրոյա արգասաբեր,
Իսկ ամրաբարձ աքայեցիք դեպ ձիաբույծ Արգոսն իրենց
Եվ Աքայիա, ուր կան կիներ գեղաչըքնաղ ու վարսագեղ»։

Այսպես ասաց, ու ասելով նըրան Հեկտորն, ուրախացավ,
Եվ անցնելով առաջ՝ բըռնեց իր նիզակի մեջտեղից նա
Ու կանգնեցրեց իրենց տեղում տըրոյացոց գընդերը գոռ,
Մինչ վարսագեղ աքայեցիք տեղում էին նըրա վըրա
80Բըռանցքաչափ քարեր անվերջ ու նետերի տեղատարափ։
Գոչեց այնժամ Ագամեմնոն արանց արքան ձայնով իր մեծ.
«Կանգ առեք, ո՛վ արգիացիք, նետ մի՛ նետեք, ո՛վ աքայանք,
Կորդակաճոճ Հեկտորն, ասես, կամենում է խոսել մեզ հետ»։

Այսպես ձայնեց, ու տեղնատեղ դադար առան աքայեցիք,
Եվ Հեկտորը կանգնած երկու ճակատների միջև՝ ասաց.
«Լըսեք, տըրոյանք և դուք համայն քաջասըրունք աքայեցիք,
Խոսքը Պարիս֊Ալեքսանդրի, որ այս կըռվի պատճառն եղավ.
Առաջարկում է նա բոլոր տըրոյացոց և աքայանց՝
Դընել իրենց զենքերը ցած, բարեբեղուն գետնի վըրա,
90Եվ միայն ինքն ու Արեսի սիրելի քաջ Մենելավոսն
Կըռվեն հանուն Հեղինեի և գանձերի համար նըրա։
Եվ երկուսից մենամարտում ով որ հըզոր, հաղթող լինի՝
Նա՛ տիրանա ամեն ինչքին ու կընոջը իր տուն տանի.
Իսկ մյուսներս իրարու հետ կընքենք դաշինք ու հաշտություն»։

Ասաց Հեկտորն, ու լըռեցին հակառակորդ կողմերն երկու.
Այն ժամանակ այսպես խոսեց Մենելավոսն ահեղաձայն.
«Ի՛նձ էլ լըսեք, զի մեծ մի ցավ կեղեքում է սիրտըս սաստիկ.
Ժամանակն է, որ բաժանվեն աքայեցիք և տըրոյանք,
Բա՛վ է որքան տառապեցին իմ երեսից այս կըռվի մեջ,
100Որի պատճառն Ալեքսանդրի հանդըգնությունն եղավ անմիտ։
Մեզանից նա՛, որին մահ է նախատեսված, թող որ մեռնի,
Եվ մյուսներդ խաղաղությամբ բաժանվեցեք մեկ֊մյուսից։
Տըրոյացիք, այստեղ երկու ճերմակ ու սև գառ բերեք շուտ,
Արևի և երկրի ի ձոն, մի գառ էլ մենք՝ Արամազդին,
Կանչեք և քաջ Պրիամոսին, որ ինքն անձամբ կընքե դաշինք,
Զի որդիներն իր գոռոզ են, ամբարտավան և ուխտադրուժ,
Որ ոչ մի մարդ չըհանդըգնի Արամազդի ուխտը դըրժել։
Պատանիներն հեղհեղուկ են ու շարունակ փոփոխամիտ,
Իսկ ծերունին, ինչ անում է, նայում է միշտ ետ ու առաջ,
110Որպեսզի գործն արդյունավետ լինի երկու կողմի համար»։

Այսպես ասաց, ուրախացան աքայեցիք և տըրոյանք,
Հուսալով, որ վերջ կըլինի աղետավոր պատերազմին։
Երիվարներն ետ քաշելով ձիերից ցած իջան նըրանք,
Ու հանելով զենքերն իրենց՝ դըրին գետնին, իրարու մոտ.
Եվ երկուստեք նըրանց միջև մընաց մի նեղ տարածություն։

Հեկտորն իսկույն պատվիրակներ հըղեց դեպի քաղաքն իր հոր՝
Գառներ բերեն և Պրիամոս թագավորին կանչեն այնտեղ.
Իսկ թագավոր Ագամեմնոնն ուղարկեց իր Տալթիբիոսին
Դեպի նավերը գոգավոր, որ նա երրորդ գառը բերի։
120Եվ Տալթիբիոսն հընազանդեց աստվածային Ատրիդեսին։

Իրիսն^[40] այնժամ բանբեր եկավ ձյունաթևիկ Հեղինեին,
Նըրա տալոջ դեմքը առած— Անտենորի որդու կընոջ,
Որին պահում էր թագավոր Հելիկայոնն Անտենորյան
Պրիամոսի չքնաղ դըստեր, որ կոչվում էր Լավոդիկե։
Գըտավ նըրան արքունիքում ձեռագործով ըզբաղվելիս,
Պատկերում էր ծիրանավառ վերարկուի վըրա նըրբին՝
Բազում մարտերն աքայեցոց և տըրոյանց ձիամարզիկ,
Որ Արեսից իրեն համար բերում էին պատերազմից։
Մոտենալով Հեղինեին՝ ժըրոտն Իրիսն այսպես ասաց.
130«Արի և տես, հարսըդ սիրուն, գործերը վեհ և սըխրալի
Ձիամարզիկ տըրոյացոց և աքայանց պըղընձազգեստ,
Որոնք դեռ նոր մոլեգնաբար, վառված տենչով կոտորածի,
Մըղում էին արտասվալից արյունոտ մարտ իրարու դեմ,
Իսկ արդ դադար տըված կըռվին՝ նըստել են լուռ իրար դիմաց
Հենված իրենց ասպարներին և տեգերը մըխած գետին։
Հիմա պիտի Պարիսը պերճ ու Մենելավն արիսական
Երկայնաձիգ նիզակներով մենամարտեն իրարու հետ,
Եվ հաղթողը պետք է որ քեզ իր սեփական կինն անվանի։

Այս ասելսվ աստվածուհին կարոտ վառեց կընոջ սըրտում
140Դեպ առաջին իր ամուսինն ու ծընողներն իր հարազատ։
Եվ Հեղինեն անմիջապես ճերմակ մի քող առավ վըրան
Ու դուրս ելավ իր օթյակից գորոլիր արտասվելով.
Նա մենակ չէր, այլ նըրա հետ գընում էին երկու նաժիշտ՝
Պիտթեոսի դուստրը Էթրեն և Կլիմենն գեղեցկաչվի,
Ու հապըշտապ հասան նըրանք Սկեսական դարբասներին։
Պըիամն այնտեղ Պանթոոսի, Թեմիտեսի և Լամպոսի,
Կլիտիոսի և շառավիղ արիսական Հեկտավիոնի
Ուկալգոնի, Անտենորի,— երկուսն էլ ծեր խոհեմազարդ,—
Նըստել էին ժողովըրդի ծերերի հետ, մարտից քաշված,
150Զի ալևոր էին արդեն, բայց պերճաբան, ճարտարախոս՝
Ճըպուռների նրման, որոնք նըստած ծառի ճյուղերի մեջ
Արձակում են ողջ օրն ի բուն փափկահընչյուն ձայներ անվերջ։
Այսպես նըստած էին տարեց իշխանները տըրոյացոց
Աշտարակի վըրա և երբ տեսան չըքնաղ Հեղինեին,
Որ դիմում էր դեպի այնտեղ, ըսկըսեցին ըսքանչացած
Ցածրը ձայնով մեկ-մյուսին այս սըրաթև խոսքերն ասել.
«Մեղավոր չեն տըրոյացիք և աքայանք պըղընձազգեստ,
Որ այսպիսի կընոջ համար տառապում են շատ տարիներ,
Ճրշմարտապես անմահական աստվածուհու դեմք ունի նա,
160Բայց և այնպես, ինչ էլ լինի, վերադառնա՛ թող նավերով,
Որպեսզի մեր որդոց համար չըդառնա նա կըռվախընձոր»։

Այսպես ասին, բայց Պրիամոսն իր մոտ կանչեց Հեղինեին.
«Սիրուն զավակս, արի այստեղ, նըստիր մոտըս, որ լավ տեսնես
Դու առաջին քո ամուսնուն և քո բոլոր մոտիկ մարդկանց։
Մեղավոր չես դու իմ հանդեպ, այլ աստվածներն են հանցավոր,
Որ դըրդեցին աքայեցոց պատերազմի ելնել իմ դեմ։
Նայիր հապա, ո՞վ է մեծանձն աքայեցին այն հոյակապ,
Պետք է ասել՝ շատերը կան մի գըլխաչափ բարձր ավելի,
Բայց չեմ տեսել երբևիցե ես գեղեցիկ նըրա նըման
170Ու վեհաշուք մարդ մի ուրիշ, նըման է նա թագավորի»։

Եվ Հեղինեն հըրաշագեղ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ըսկեսրայր իմ, դու ինձ համար ահեղ ես և պատկառելի.
Երանի՜ թե ես մեռնեի այն օրը, երբ քո որդու հետ
Այստեղ եկա՝ եղբայրներիս թողած և քողն հարսանեկան,
Թողած դըստերն իմ սիրասուն և անձկալի ընկերներիս...
Բայց մահն անգամ ինձ զըլացավ ու ծալվեցի արտասվելով։
Սակայն թող որ, ըսկեսրայր իմ, պատասխանեմ քո հարցումին։
Նա ինքն արքա Ագտմեմնոն Աստիդեսն է ամենիշխան,
Ինչպես և քաջ պատերազմող, եղավ նաև մի ժամանակ
180Նա տագըր ինձ, անամոթիս, եթե երբեք չէ սին երազ»։
Այսպես ասաց, և ծերունին բացականչեց ըսքանչացած.
«Երանի՜ քեզ, երջանկածին և քաջափառ ո՛վ Ատրիդես,
Որ ձեռքիդ տակ ունես անթիվ և անհամար աքայեցիք։
Եղա երբեմն ես այգեվետ Փռյուգիայում մի ժամանակ,
Որտեղ տեսա շատ ձիավարժ փռյուգացիներ քաջամարտիկ,
Ժողովուրդները Ատրևսի ու Միգտոնի աստվածակերպ,
Որ Սանգարիս գետի ափին հըսկա բանակ էին զարկել։
Ե՛ս էլ նըրանց թվում եղա, որպես համհարզ և դաշնակից.
Այն օրը, երբ եկան հասան ամազոնները այրասիրտ^[41],
190Սակայն դարձյալ չէին այսքան, որքան խայտակն աքայեցիք»։

Ոդիսևսին նըկատելով՝ նա հարց տըվեց երկրորդ անգամ.
«Ասա՛, հապա, սիրուն զավակս, իսկ ո՞վ է նա, որ Ատրիդից
Մի գըլխաչափ փոքր է թեև, բայց թիկնեղ է և լայնալանջ։
Նըրա ամբողջ զեն ու զարդը հանգչում են լուռ գետնի վըրա,
Իսկ ինքն, ինչպես խոյ մի խըրոխտ՝ ճեմում է բյուր քաջերի մեջ։
Նըրան բըրդոտ ու սևաստև խոյի հետ եմ համեմատում,
Որ ճեմում է ճերմակաստև ոչխարների հոտում ըստվար»։

Եվ Հեղինեն՝ չըքնաղ ծընունդն Արամազդի՝ պատասխանեց.
«Դա Ոդիսևսն է Լայերտյան բազմահընար և հանճարեղ,
200Որ քարքարոտ Իթակեի ժողովըրդի ծոցում սընվեց,
Հրնարամիտ ամեն դեպքում և խելացի խորհըրդատու»։

Եվ Անտենորը խոհական նըրան այսպես պատասխանեց.
«Օ կին, իրոք, ճիշտ ասացիր, զի Ոդիսևսն աստվածային,
Երբ քեզ համար Մենելավի հետ միասին բանբեր եկավ,
Նըրանց սիրով ընդունեցի հյուր իմ տան մեջ ու պատվեցի.
Եվ ես այն օր նըրա բարքին ու հանճարին հասու եղա։
Երբ միասին մըտնում էին տըրոյացոց ատյանը մեր,
Մենելավոսն իր ուսերով բարձրաձիգ էր Ոդիսևսից,
Բայց երբ երկուսն էլ նըստեցին, Ոդիսևսն էր շըքեղ ու ճոխ։
210Իսկ երբ հանդես էին գալիս ժողովի մեջ իրենց ճառով՝
Մենելավոսն անբըռնազբոս՝ ջըրի պես էր հըռետորում.
Համառոտ էր խոսքը նըրա, բայց և հըստակ, հասկանալի,
Չէր ճոխաբան, ճոռոմախոս, և կըրտսեր էր իր տարիքով։
Բայց Ոդիսևսը հանճարեղ, երբ ոտքի ելներ ծանրաբարո,
Հայացքն հողին էր սևեռում, աչքերը ցած խոնարհելով,
Եվ գավազանն առաջ ու ետ նա երբեք չէր տարուբերում,
Այլ բըռնում էր անշարժ, ամուր՝ տըխմարամիտ մարդու նըման,
Եվ թըվում էր անգաղափար ու ցասկոտ ոմն առերևույթ։
Բայց երբ կըրծքից արձակեր նա իր առնական ձայնը հուժկու,
220Եվ ձըմեռվան ձյունի նըման խոսքերն իր ճոխ և խորիմաստ՝
Ուրիշ ոչ մի մահկանացու չէր մըրցակցի Ոդիսևսին,
Եվ նըրա դեմքն աստվածային էլ մեզ զարմանք չէր պատճառում»։

Եվ Այաքսին տեսնելով ծերն՝ հարցում արավ երրորդ անգամ.
«Իսկ ո՞վ է մյուս աքայեցին, այր քաջալանջ ու հաղթանդամ,
Որ իր գըլխով և ուսերով բարձր է բոլոր աքայանց մեջ»։
Եվ Հեղինեն՝ վեհագույնը ողջ կանանց մեջ՝ պատասխանեց.
«Այաքսն է դա հաղթահասակ, աքայեցոց պատվարն ամուր,
Իսկ այն մյուսը աստվածային Իդոմենեսն Է դյուցազուն,
Որի շուրջն են հավաքվել ողջ զորապետներն կըրետացոց։
230Մենելավոսն արիսական նըրան հյուր էր ընդունում մերթ
Մեր պալատում, երբ գալիս Էր Կրետեից իր հայրենի։
Տեսնում եմ ես ահավասիկ և մյուս խայտակն աքայեցոց,
Որոնց ես լավ եմ ճանաչում, անուններով գիտեմ մեկ-մեկ.
Բայց չեմ կարող տեսնել, ափսոս, ժողովըրդոց զույգ պետերին՝
Պոլիդևկսին բըռնամարտիկ և Կաստորին ձիահըմուտ—
Եղբայրներին իմ հարազատ, միևնույն մոր ծոցի պըտուղ։
Մի՞թե սըրանց հետ միասին չեկան նըրանք Լակդեմոնից,
Թե՞ եկել են նըրանք իրենց անդընդահերձ նավատորմով
Ու հիմա չեն ուզում մըտնել պատերազմի քաջերի հետ
240Վարանամիտ՝ իր ամոթից ու վարմունքից պարսավելի»։

Այսպես ասաց, սակայն նըրանք չէին եկել աքայանց հետ,
Մընում էին Լակդեմոնում՝ հայրենական երկրում իրենց։
Նըվիրակներն այդ միջոցին բերում էին դաշինքն ուխտի՝
Երկու հատ գառ և այծենի տիկով գինի զըվարթարար,
Իսկ Իդեոսն՝ անոթ փայլուն ու ոսկեձույլ ըմպանակներ,
Եվ մոտ գալով՝ ալևորին դիմեց իսկույն այս խոսքերով.
«Վեր կաց, որդիդ Լավդեմոնի, ձիամարզիկ տըրոյացոց
Եվ ամրաբարձ աքայեցոց ավագանին կանչում է քեզ,
Մասնակցելու հանդիսավոր դաշնադրության ու սուրբ զոհին։
250Ալեքսանդրոսն ու Արեսի սիրելագույն Մենելավոսն
Երկայնաբուն նիզակներով պետք է այնտեղ մենամարտեն,
Եվ նըրանցից այդ գուպարում ով որ հըզոր, հաղթող լինի՝
Տիրե պիտի Հեղինեին ու գանձերին նըրա բոլոր։
Իսկ մյուսներն իրարու հետ կընքելով դաշն ու հաշտություն՝
Դառնան տրոյանք քաղաքն իրենց, իսկ ամրաբարձ աքայեցիք՝
Արգոսն իրենց, ուր կան կիներ երկայնավարս ու գեղեցիկ»։

Այսպես ասաց, և ծերունին սոսկաց հրավերն այդ լըսելով,
Բայց յուրայնոց հըրամայեց կառքը լըծել անմիջապես։
Եվ երբ արդեն կատարված էր այդ հըրամանն ալևորի,
260Նըստեց Պրիամն իր կառքը ճոխ, Անտենորին իր հետն առած,
Քաշեց սանձերն ուժգընորեն, և ձիերը քառատըրոփ
Դարբասներից դուրս թըռչելով՝ արագ դեպի դաշտ սըլացան։

Եվ երբ հասան տըրոյացոց և աքայանց բանակներին,
Ցած իջնելով շըքեղ կառքից, արոտառատ գետնի վըրա,
Հայր ու որդի արագաքայլ դեպի ամբոխն առաջացան։
Ոտքի ելավ անմիջապես Ագամեմնոն արանց արքան,
Եվ նըրա հետ ոտքի ելավ Ոդիսևսը բազմահանճար։
Մունետիկներն այնուհետև բերին ուխտի զոհերն ընտիր
Եվ խառնելով խառնարանում գինին՝ նըրանք ջուր լըցրեցին
270Արքաների ձեռքին, այնժամ Ատրիդեսը դանակն հանեց,
Որ շարունակ կախ էր անում իր մեծ սըրի պատյանի մոտ՝
Կըտրեց մազերը գառների գըլուխներից, որոնք իսկույն
Բաժանվեցին տըրոյացոց և աքայանց ավագանուն,
Ապա բոլոր աստվածներին աղոթք արավ բազկատարած.
«Հա՛յր Արամազդ, տերդ Իդայի ամենափառ և վեհապանծ,
Դո՛ւ, Արեգակդ ամենատես, ամենազոր, և դո՛ւք, գետեր,
Եվ դու երկիր, որ ետ մահու գիտեք պատժել անագորույն
Երդըմնազանց դըրուժներին ու վատերին առհասարակ,—
Վըկա եղեք և պահեցեք մեր երդումներն անդըրժելի։
280Թե ըսպանի մենամարտում Պարիսը պերճ Մենելավին,
Նա՛ լինի տերն Հեղինեի և գանձերին նըրա բոլոր,
Եվ մենք ի տուն վերադառնանք ծովագընաց մեր նավերով.
Իսկ թե սպանի արիսական Մենելավոսն Ալեքսանդրին՝
Տան տըրոյանք Հեղինեին և նըրա հետ գանձերն իր ողջ
Ու վըճարեն արգիացոց տույժն ու տուգանքն ըստ օրինի,
Որ հուշ մընա դարե ի դար և այդ մասին հիշեն հավետ։
Իսկ Պարիսի մահից հետո, եթե Պրիամն ու իր որդիք
Չըկամենան տուգանքը տալ, ի՛նքըս այնժամ, Ատրիդ արքաս,
Պիտի մընամ այստեղ այնքան, շարունակեմ պատերազմել,
290Մինչև հասնեմ նըպատակիս, և այս կըռվի վախճանը գա»։

Ասաց, մորթեց գառները նա անգորույն իր պըղընձով
Ու ցած դըրեց, որոնք անշունչ ցընցվում էին գետնին ընկած,
Զի սուր պըղինձն անագորույն ջըլատել էր նըրանց ոգին։
Ապա նըրանք լի սափորից բաժակներով գինին առած՝
Ձոն ձոնեցին հավերժական աստվածներին աղաչելով.
Եվ ամեն մի աքայեցի ու տըրովյան այս էր ասում.
«Մե՛ծդ Արամազդ ամենափառ և մյուս անմահ դուք աստվածներ,
Ով որ դըրժի նախ և առաջ դաշինքն այս մեր և ուխտը սուրբ,
Դըրուժանի ուղեղը թող գետին թափվի այս գինու պես
300Եվ կընոջ հետ ու զավակաց՝ ուրիշները պառկեն թող որ»։

Այսպես ասին, Զևսը սակայն չանսաց նըրանց աղերսանքին.
Իսկ Պրիամոսն այն ժամանակ վեր կենալով այսպես ասաց.
«Ինձ լըսեցեք, ո՛վ իշխաններ, տըրոյացիք և աքայանք,
Մի՛ նեղանաք, թե ես նորից դեպի քաղաք վերադառնամ,
Զի չեմ կարող ականատես լինել որդու իմ սիրասուն
Եվ Արեսի սիրելագույն Մենելավի մենամարտին։
Ինքն Արամազդն ու մյուս անմահ աստվածները գիտեն միայն,
Թե երկուսից ում է պահված ճակատագրից մահ ու վախճան»։

Այսպես ասաց Պրիամը ծեր և Անտենոր^[42] իր որդու հետ
310Կառք նըստելով, գառներն առած, սանձերը ետ քաշեց ուժգին,
Ու վերըստին հայր ու որդին վերադարձան դեպի Տրոյա։

Այն ժամանակ Հեկտորը քաջ և Ոդիսևսն աստվածային
Կըռվի դաշտը չափեցին նախ, ապա պըղնձյա սաղավարտում
Երկու վիճակ գըցած՝ երկար խառնում էին, թե երկուսից
Ո՛րը առաջ պըղրնձակուռ աշտեն պիտի իր արձակեր.
Մինչ ժողովուրդը ձեռնամբարձ աղոթում էր աստվածներին,
Եվ ամեն մի աքայեցի ու տըրովյան ա՛յս էր ասում.
«Հայր Արամազդ, տերդ Իդայի ամենափառ և վեհապանծ,
Այս երկուսից որը երկու ժողովուրդներն իրար խառնեց,
320Այնպես արա, որ նա սատկի ու դըժոխքի բաժին դառնա,
Իսկ մյուսներս իրարու հետ կընքենք սիրո ուխտ ու դաշինք»։

Այս էր ասում ամեն մի մարդ, մինչդեռ Հեկտորն աչքը ետև՝
Վիճակներն էր շարժում երկու, ու դուրս եկավ՝ նախ՝ Պարիսին։
Այն ժամանակ բոլորն իսկույն ուղիղ շարքով նըստոտեցին
Յուրաքանչյուրն իր ձիու մոտ և ուր զենքերն էին իրենց—
Եվ գեղածամ Հեղինեի այրը՝ Պարիսն աստվածային
Ըսկըսեց իր զենքերն հագնել օրհասական մարտի համար։
Նախ և առաջ սըրունքները պատեց նա պիրկ սըռնապանով,
Որ կոճկըվում էր արծաթյա ճարմանդներով ճաճանչափայլ.
330Հագավ զըրահ լանջապանակն իր Լիկայոն հարազատի,
Ապա կախեց ուսընդանութ պըղընձյա սուրն արծաթագամ.
Այնուհետև առավ վահանը հաստաբեստ ու մեծահաղթ,
Գըլխին դըրեց գեղապատշաճ կուռ սաղավարտ ճարտարագործ,
Որի ցըցունքն ահեղորեն ճոճվում էր վեհ ու բարձրադիր,
Ու ձեռքն առավ իրեն հարմար երկայնաբուն նիզակ մի հաղթ։
Իր զենքերն էր հագնում նաև Մենելավոսն արիսական։

Երկու կողմից պատրաստ այսպես, զինավառված վերից ի վար՝
Դեպ ասպարեզ առաջացան՝ մեկ֊մյուսին խեթ նայելով,
Եվ սոսկացին նըրանց ի տես տըրոյացիք և աքայանք։
340Մոտենալով նըրանք միմյանց, լի մոլեգին ատելությամբ
Ճոճում էին երկայնաբուն նիզակները իրարու դեմ։
Առաջինը Պարիսն ուժգին երկայնաստվեր տեգն իր նետեց
Ու շեշտ զարկեց բոլորաձև մեծ վահանին Ատրիդեսի,
Բայց չըկոտրեց պըղինձը կուռ, ու տեգի սուր սայրը ծալվեց
Հաստ ասպարին զարնըվելով. Մենելավոսն այն ժամանակ
Վըրա պըրծավ իր պըղընձով, աղոթելով Արամազդին.
«Տե՛ր Արամազդ, տուր որ հանեմ վըրեժըս ինձ դավադրողից,
Ալեքսանդրից աստվածատիպ, և իմ ձեռքով հաղթիր նրան,
Որ մեզանից հետո ծընվող ամեն մի ոք այսուհետև
350Սոսկա չարով հատուցելու օտարասեր հյուրընկալին»։

Այսպես ասաց և ճոճելով՝ գըցեց նա իր նիզակն երկար,
Զարկեց Պարիս Պրիամյանի բոլորաձև մեծ վահանին.
Տեգը թափով ասպարն անցավ ու մըխըրճվեց լանջապանում,
Ու բըզկըտեց աշտեն նըրա թույլ կողքի մոտ շապիկը նուրբ.
Ցած կըռացավ Պարիսն ընդփույթ և ազատվեց սև օրհասից։
Արծաթագամ սուրն իր քաշած՝ Մենելավոսն վըրա հասավ
Ու հարվածեց ախոյանի սաղավարտի գարգմանակին,
Բայց թուրն ընկավ նըրա ձեռքից եղած երեք թե չորս կըտոր։
Վայեց Ատրիդ Մենելավոսն աչքերն ուղղած երկինքն ի վեր.
360«Հա՛յր Արամազդ, չըկա քան քեզ անագորույն ուրիշ աստված,
Հույս ունեի ոխըս հանել վատաբարո Ալեքսանդրից,
Սակայն ահա՛ սուրըս ջախջախ փըշըրվեց իմ ձեռքերի մեջ,
Եվ վըրիպեց զարկը բազկիս, զո՜ւր սըլացավ տեգըս սուրսայր»։

Ասաց, հասավ, բըռնեց նըրա ձիաձարե սաղավարտից
Ու քաշ տըվեց Ալեքսանդրին դեպի բանակն աքայեցոց։
Ասեղնագործ փոկը ամուր, որ կըզակի տակից կապված
Սաղավարտն էր պահպանում պինդ՝ Պարիսի պերճ գըլխի վըրա՝
Պարանոցը պըրկամ էր ձիգ. կըխեղդըվեր նա անկասկած,
Եվ Մենելավն անտարակույս կըժառանգեր փառք ու պարծանք,
370Եթե Աստղիկն՝ Արամազդի դըստրիկը այդ չընըկատեր
Ու չըկըտրեր փոկն արջառի՝ ազատելով Ալեքսանդրին։
Ատրիդեսի ձեռքում մընաց լոկ սաղավարտը Պարիսի,
Եվ Մենելավն այն ճոճելով՝ նետեց թափով աքայեցոց.
Յուրայիններն այն վերցըրին և նա նորից վըրա վազեց
Պըղընձաձույլ իր գեղարդով ըսպանելու ախոյանին։
Բայց այդ պահին վըրա հասավ իսկույն Աստղիկ աստվածուհին
Ու Պարիսին ամպով պատած հափըշտակեց մարտադաշտից
Ու դեպ քաղաք՝ բուրումնավետ առագաստը տարավ նըրան,
Ապա փութաց Պարիսի մոտ կանչել չըքնաղ Հեղինեին,
380Որին գըտավ աշտարակում նաժիշտներով շըրջապատված։
Աստղիկն ըզգույշ ցընցեց ձեռքով նըրա շըղարշն անուշաբույր
Ասվիագործ երկարակյաց այն պառավի դեմքը առած,
Որ տարիներ առաջ, երբ դեռ Լակդեմոնում էր Հեղինեն,
Նուրբ ասվի էր գործում նըրան, և որին նա շատ էր սիրում։
Աստվածուհին այդ պառավի դեմքն առնելով՝ այսպես ասաց.
«Եկ, Հեղինե, պալատ գընանք, Պարիսը քեզ տուն է կանչում,
Շընորհաշուք գեղեցկությամբ իր գահույքի վըրա նըստած,
Զուգված այնպես, որ չես ասի, թե կըռվից է վերադառնում,
Այլ, ասես թե պատրաստվել է՝ մի տեղ պարի պիտի գընա,
390Կամ թե պարից ուրախ-զըվարթ հենց նոր է տուն վերադարձել»։
Այսպես ասաց և կըրծքի տակ սիրտը շարժեց Հեղինեի,
Որ տեսնելով հըրաշագեղ ձյուն-պարանոցն աստվածուհու,
Լուսապայծառ աչքերն անուշ ու ցանկալի լանջքը շըքեղ՝
Ըսքանչացավ և անունը տալով՝ այսպես ասաց նըրան.
«Ա՛խ, դիցուհի, ինչո՞ւ ես դու աշխատում ինձ խաբել դարձյալ.
Մի՞թե դու ինձ է՛լ ավելի հեռո՛ւ-հեռո՜ւ պիտի վանես,
Բարեբընակ դեպ Փըռյուգիա կամ Մեոնիա հանգըստավետ,
Ուր կա նույնպես քեզնից սիրված, հովանավոր ուրիշ մի մարդ։
Քանզի հիմա Մենելավոսն հաղթել է քաջ Ալեքսանդրին
400Եվ ուզում է ինձ՝ ատելուս առնել դարձյալ ու տուն տանել,
Նըրա՞ համար դու եկել ես նյութելու նոր մի նենգություն։
Դո՛ւ նըրա մոտ գընա նըստիր, թողած ճամփան աստվածների
Եվ այլևս քո ոտքերով Ոլիմպոս մի՛ վերադառնա,
Այլ նըրա մոտ լաց ու ողբա և հընազանդ եղիր այնքան,
Մինչև քեզ կին առնի իրեն կամ աղախին՝ իր տան համար։
Իսկ ես այնտեղ էլ չեմ դառնա անկողինն իր հարդարելու
Եվ դառնալու ծաղր ու ծանակ տըրոյացի կանանց համար։
Թո՛ղ ինձ ուստի և հեռացիր, քանզի սիրտըս ցաված է խիստ»։

Աստվածուհին հույժ բարկությամբ նըրան այսպես պատասխանեց.
410«Մի՛ գըրգըռիր ինձ, եղկելի, գուցե վըրադ բարկանալով՝
Ատեմ ես քեզ այնքան, որքան մինչև, հիմա սիրել եմ քեզ,
Եվ երկուստեք՝ տըրոյացոց և աքայանց միջև, անհաշտ
Նյութեմ դըժնյա վըրեժ ու ոխ, և դու դաժան մահով կորչես»։

Այսպես ասաց, և Հեղինեն՝ զարմը Զևսի, ահաբեկված
Ելավ գընաց գաղտագողի, ներկաների աչքից անտես,
Քողածածուկ իր շըղարշով, հետևելով աստվածուհուն։
Եվ երբ հասան շըքեղաշուք պալատը պերճ Ալեքսանդրի,
Աղախինները գընացին իրենց գործով ըզբաղվելու,
Իսկ Հեղինեն ամենագեղ դեպ առագաստն առաջացավ,
420Որտեղ Աստղիկ աստվածուհին աթոռ դըրեց Պարիսի դեմ
Հեղինեի՝ վահանադրոշ Արամազդի դըստեր համար,
Ու նըստելով նա խըստադեմ հանդիմանեց իր ամուսնուն.
«Մենամարտի՞ց ես գալիս դու, ա՜հ, երանի թե մեռնեիր
Քաջի ձեռքով, որ իմ նախկին ամուսինն է արիասիրտ.
Դու պարծենում էիր առաջ, թե քո բազկով և նիզակով
Գերազանցում ես Արեսի սիրելագույն Մենելավին.
Թե քաջ ես դու, գընա ձայն տուր Մենելավին խարտիշահեր
Եվ դուրս արի դու նըրա դեմ մենամարտի երկրորդ անգամ.
Բայց ո՛չ, խորհուրդ չեմ տա ես քեզ մենամարտել հանդգնաբար
430Դյուցազնական ու քաջատեգ Մենելավոս Ատրիդի հետ,
Որպեսզի մի գուցե հանկարծ նըրա տեգին դառնաս դու կեր»։

Հըրաշագեղ Հեղինեին Պարիսն այսպես պատասխանեց.
«Մի՛ խոցոտիր սիրտըս դու, կին, ինձ դառնապես այպանելով,
Թե օգնությամբ Աթենասի Մենելավն ինձ հաղթեց այսօր,
Մի այլ անգամ ես կը հաղթեմ Մենելավոս արիսյանին,
Որովհետև մենք էլ ունենք մեզ օգնական, մոտ աստվածներ։
Իսկ այժմ, արի, ամուսնական բուռըն սիրով պառկենք մեկտեղ,
Զի այսպիսի այրող տարփանք չեմ ըզգացել երբևիցե,
Ոչ մինչև իսկ առաջին հեղ, երբ հեշտավետ Սպարտայից
440Հափըշտակած քեզ հապըշտապ փախչում էի իմ նավերով,
Ու Կրանայե կղզում քեզ հետ մահիճ մըտա հեշտագըրգիռ
Ինչպես հիմա, որ վառվում եմ քեզ մըտնելու հուր ցանկությամբ»։
Ասաց, գընաց դեպ անկողին Հեղինեի ձեռքից բըռնած,
Ու պառկեցին քանդակածո անկողնու մեջ հանգըստավետ։

Իսկ Ատրիդեսն ամբոխի մեջ վազվըզում էր գազանաբար
Ու Պարիսին էր որոնում, ամենուրեք աչք ածելով,
Սակայն ոչ ոք տըրոյացի ու դաշնակից զինվորներից
Չըկարեցան ցույց տալ նըրան անհետացած ախոյանին։
Չէր թաքցընի ոչ ոք, եթե Ալեքսանդրին տեսած լիներ,
450Զի բոլորի համար Պարիսն ատելի էր մահվան նըման։
Այն ժամանակ այսպես խոսեց Ագամեմնոն արանց արքան,
«Ինձ լըսեցեք, տըրոյացիք և դարդանյանք և սատարներ,
Հայտնի է, որ հաղթությունը Մենելավին է արիսյան,
Ուստի այստեղ բերեք իսկույն Հեղինեին իր գանձերով,
Եվ տուգանքը, տըրոյացիք, վըճարեցեք ըստ պայմանի,
Որ այս մասին դարե ի դար սերունդները հիշեն ընդմիշտ»։

Այսպես ասաց, և գովեցին նըրան բոլոր աքայեցիք։

1Ոսկե հատակ սըրահներում, Արամազդի շուրջը բազմած
Ժողով էին անում բոլոր աստվածները երկնաբընակ,
Եվ վեհանուշ Հեբեն նըրանց ոսկեքանդակ բաժակներով
Մատըռվակում էր հոտընկայս աստվածեղեն քաղցր ըմպելին։
Խըմում էին նըրանք կարգով ու նայում վար՝ դեպի Տրոյա,
Երբ Զրվանյանր Հերային զայրացնելու նըպատակով՝
Նըրան խայթող այս գըրգըռիչ առակավոր խոսքերն ասաց.
«Մենելավոսն անի երկու դիցուհիներ իրեն պաշտպան—
Մեկը Հերան արգիացի, մյուսն Աթենաս Պահպանապետն,
10Սակայն մի կողմ քաշված նըրանք, զվարճանում են նայելով,
Այնինչ Աստղիկն իր Պարիսից չի հեռանում բոլորովին
Եվ նըրանից վանում է միշտ մահվան օրհասն աղետավոր.
Փոքր-ինչ առաջ փըրկեց նըրան, երբ գըրեթե կորած էր նա։
Բայց հաղթությունն արիսական Մենելավինն է անկասկած,
Իսկ մենք խորհուրդ անենք հիմա, թե գործն ինչպե՞ս պիտի շուռ տանք.
Անագորույն ճակատամարտ ու պատերա՞զմ պիտ հըրահրենք
Մենք այդ երկու կողմերի մեջ, թե՞ արծարծենք սեր հաշտարար։
Եթե սա է փափագելին և բոլորին սըրտահաճո,
Պրիամոսի բարեբընակ քաղաքը թող մընա կանգուն,
20Եվ Մենելավն առնի տանի արգիուհի Հեղինեին»։

Ասաց, Հերան և Աթենասն երկուսը մեկ մըռմըռացին,
Նըստած մեկտեղ տըրոյացոց դեմ չարիքներ որոճալով։
Արամազդի դեմ սըրտմըտած Աթենասը ձայն չըհանեց,
Մինչ ամեհի մի բարկություն ցունց էր հանում նըրա հոգին.
Սակայն Հերան չըկարեցավ իր զայրույթը սանձահարել,
Ու սիրտը սև մաղձով լեցուն այս խոսքերը դուրս պոռթըկաց.
«Անագորո՛ւյն դու Զրվանյան, այդ ինչ խոսք էր, որ ասացիր,
Ինչո՞ւ համար հոգնություններս առ ոչինչ ես համարում դու
Ձիերս արյուն-քըրտինք մըտան, ինչպես և ես՝ ի պատուհաս
30Պրիամոսի և իր որդոց՝ զորք ու զինվոր հավաքելով։
Արա՛, ինչպես ինքըդ գիտես, ինչպես որ քո սիրտն է ուզում,
Մենք՝ մընացած աստվածներըս համաձայն ենք քո արածին»։
Եվ Արամազդն ամպրոպադեզ նըրան այսպես ասաց ցասկոտ.
«Ա՛յ անպիտան, քեզ ի՞նչ չարիք կամ ի՞նչ վընաս են պատճառում
Պըրիամը ծեր և իր որդիք, որ անդադար ատելությամբ
Ճըգնում ես դու հիմնահատակ քանդել Իլիոն քաղաքը շեն։
Եվ մինչև որ դու Իլիոնի պարիսպներից ու դըռներից
Ներս չըմըտնես, լափես ողջ-ողջ Պրիամոսին և իր որդոց
Եվ մյուս բոլոր տըրոյացոց՝ ոխըդ պիտի չըհագենա։
40Արա՛, ինչպես կամենում ես, որ այս պայքարը մեր միջև
Ավելի մեծ կըռվի առիթ չըտա հանկարծ ապագայում։
Մի այլ բան էլ պետք է ասեմ, և այն դու լավ միտքըդ պահիր.
Երբ որ իմ էլ սիրտը ուզի քանդել քաղաք մի քո սիրած
Եվ կործանել հիմնահատակ՝ պիտ չարգելես զայրույթըս դու,
Այլ թույլ տաս ինձ, ինչպես որ ես թույլ տըվի քեզ այդ ակամա,
Զի այն բոլոր քաղաքներից, որոնց մեջ վառ արեգակի
Եվ աստղազարդ երկընի տակ մահկանացու մարդն է ապրում,
Իլիոնն է սուրբ՝ ամենաթանկն ու սիրելին սըրտիս համար^[43],
Եվ քաջատեգ Պրիամը ծեր և ժողովուրդը Պրիամի.
50Զի իմ սեղանն ամենևին զուրկ չէր մընում ո՛չ խորտիկիս.
Ո՛չ նըվերից և ո՛չ ճարպից, ինչ պատիվ որ մեզ է վայել»։
Եվ մեծարգո աչեղ Հերան նըրան այսպես պատասխանեց.
«Սըրտիս համար հույժ սիրելի երեք քաղաք կա մի-միայն—
Արգոսը մեծ և Սպարտան և Միկենեն լայնափողոց։
Զընջիր դըրանք, թե երբևէ դառնան սըրտին քո ատել՜ի.
Չեմ արգելի, դեմ չեմ լինի, քանզի եթե չուզենամ էլ
Ու թույլ չըտամ կործանելու՝ միևնույն է, օգուտ չունի,
Բան չեմ շահում բոլորովին, զի սոսկալի զորեղ ես դու։
Սակայն պետք չէ հօդըս ցընդեն հոգնություններն իմ բազմաջան,
60Զի ե՛ս էլ եմ աստվածուհի և քեզ հետ նույն զարմից սերած,
Եվ Զրվանի կորովամիտ՝ երիցագույն ծնունդն եմ ես,
Երկու կողմից՝ նախ ծագումով և ապա որ կինդ եմ կոչվում,
Քո, որ իշխում ես համորեն անմահներին երկնաբնակ:
Սակաձն արի զիջենք իրար ու տեղի տանք՝ դու ինձ ես քեզ
Եվ թող բոլոր հավերժ անմահ աստվածները հետևեն մեզ։
Արդ, փութապես և անհապաղ տո՛ւր հըրաման Աթենասրն,
Որ գընա մարտն արյունահեղ՝ տըրոյացոց և աքայանց,
Եվ թող ջանա այնպես անել, որ տըրոյա՛նք նախ և առաջ
Դըրժեն դաշինքն^[44] ու հարվածեն խրոխտապանծ աքայեցոց»։

70Այսպես ասաց, և դեմ չեղավ աստվածահայր Զևսը հըզոր,
Որ դառնալով Աթենասին՝ այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Գընա՛ շուտով դեպի բանակն աքայեցոց ու տըրոյանց
Եվ աշխատիր այնպես անել, որ տըրոյա՛նք նախ և առաջ
Դըրժեն դաշինքն ու հարվածեն խըրոխտապանծ աքայեցոց»։

Այս ասելով, բոցավառեց արդեն վառված Աթենասին,
Որ շուտափույթ վար սըլացավ Ոլիմպոսի բարձունքներից
Բոցաճաճանչ աստղի նըման, որ Զրվանյանը նըրբամիտ
Ուղարկում է որպես նրշան նավորդներին ու բանակին.
Եվ որից բյուր ու անհամար կայծակներ են թափվում կարմիր։
80Այդպես՝ Պալլաս Աթենասր վար սրլացավ դեպի երկիր
Ու նըրանց մեջ արձանացավ. և ապշեցին նրանք ի տես—
Աքայեցիք պըղընձազգեստ և քաջաձի տըրոյացիք,
Եվ ամեն ոք հիազարհուր՝ իր րնկերոջն այս էր ասում.
«Անշուշտ նորից արյունահեղ մեծ պատերազմ է պայթելու
Եվ կամ գուցե սեր արծարծի Զևսը երկու կողմերի մեջ,
Նա, որ մարդկանց կըռիվների մատակարարն է շարունակ»։

Այսպես էին ասում իրար աքայեցիք և տըրոյանք.
Իսկ Աթենաս Պալլասն ահեղ՝ տըղամարդու կերպարանքով—
Անտենորյան Լավոդոկի՝ մըտավ տըրոյանց բազմության մեշ
90Ու փընտրում էր ուշի–ուշով աստվածակերպ Պանդարոսին։
Եվ նա գըտավ Լիկայոնի ուժեղ որդուն կանգնած այնտեղ,
Շուրջը բոլոր վահանավոր մարդկանց գընդեր հաստաբազուկ,
Որոնց իր հետ բերել էր նա հոսանքներից էսեպոսի։
Մոտենալով նըրան Պալլասն այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Պիտի լըսե՞ս արդյոք դու ինձ, Լիկայոնի որդի՛դ արի,
Սիրտ պիտ անե՞ս թռցընելու Մենելավին սրլաք մի սուր
Եվ վաստակես տըրոյանց մեջ փառք ու պատիվ հերոսաբար,
Եվ մանավանդ որ Պարիսից մեծ պարգևներ դու կըստանսա,
Եթե տեսնի արիսական Մենելավոս Ատրիդեսին
100Պարտված նետով քո աղեղի և խարույկի վըրա ելած։
Օ՛ն ուրեմըն, անմիջապես նըշան բըռնիր Մենելավին
Եվ ուխտ արա լուսածընունդ Ապոլլոնին արծաթաղեղ
Զոհել գառներ անդրանկածին, երբ որ Զելե վերադառնաս»։
Այսպես ասաց աստվածուհին և այդ խենթին հըրապուրեց։
Հանեց նա իր աղեղն իսկույն շինված քոշի կեռ կոտոշից,
Որին զարկեց դարանամուտ, երբ նա ժայռից դուրս էր գալիս,
Խոցեց սըրտից, ու փուլ եկավ նա ողջ մարմնով ժայռի վըրա,
Կոտոշները կարծըր ու կեռ՝ տասնըվեց թիզ էին նըրա,
Որոնք հըղկեց վարպետորեն մի անվանի եղջերագործ
110Ու հագցըրեց երկու ոսկյա օղեր նըրա սուր ծայրերին։—
Արդ, եղջերյա աղեղն իր այդ լարեց՝ գետնին դեմ տրված նա,
Իսկ ընկերներն վահանն իրենց րըռնել էին նըրա դիմաց,
Որ մի գուցե քաջ աքայանք հարձակվեին նըրա վըրա,
Նախքան որ նա կըխոցոտեր արիսական Մենելավին։
Նա կապարճի խուփը բացեց ու հանեց նետ մի նորաթեք,
Հաստատեց այն լարի վըրա և ուխտ արավ արծաթաղեղ
Ապոլլոնին զոհաբերել պարարտ դառներ անդրանկածին.
Երբ որ Զելե նըվիրական իր քաղաքը վերադառնա։
Ապա քաշեց նա լարը պիրկ՝ նետակոթի հետ միասին
120Արջառաջիլն ու աղեղի երկաթը իր կըրծքին հըպեց,
Եվ երբ քաշեց աղեղը հաղթ լայնալիճը շըրջանաձև՝
Լարն ըշկահեց շառաչալից, լիճը ճայթեց ահագնաձայն
Ու սայրասուր նետը թըռավ դեպի կանգնած ըսպայակույտ։

Բայց, Մենելա՛վ, չըմոռացան քեզ աստվածներն երջանկափառ,
Եվ մանավանդ, ավարառու դուստրը հըզոր Արամազդի,
Որ կանգնելով դեմըդ ընդփույթ՝ շեղեց սըլաքը դառնաթույն
Եվ քո մարմնից հեռու վանեց, ինչպես մայրը սիրագորով,
Որ քրշում է ճանճն երեսից անուշ քընով քընած մանկան։
Այդպես և նա՛ նետը ուղղեց դեպի այնտեղ, ուր կամարի
130Ճարմանդներն են ոսկեճաճանչ և ուր զըրահն է կըրկնակի։
Նետը դիպավ նըրա գոտուն և կամարից անցավ թափով,
Ծակեց անցավ շանթի նըման և զըրահը զարմանարվեստ
Ու տախտակը մարմնապաշտպան— պատ ու պատվար՝ նետերի դեմ—
Եվ դյուցազնի Կողքը խըրված՝ մորթը քերծեց թեթևակի,
Որի վերքից անմիջապես բըխեց արյուն բոսորագույն։

Ինչպես մեոնիդ կամ կարիացի մի կին փըղոսկրը ըսպիտակ
Ներկում է վառ կարմիր գույնով, որ ձիերին շրուշակ լինի,
Եվ պահվում է սենյակի մեջ ավարառու ասպետներից,
Թագավորի համար նըվեր և ի մեծ շուք նըրա փառաց'
140Թե՛ իբրև զարդ ձիու համար և թե՛ պարծանք այն հեծնողին,—
Մենելավո՛ս, այդպես նաև ազդրերը բո գեղապարույր
Եվ սըրունքներդ մինչև չըքնաղ կրունկդ կարմիր ներկրվեցին։
Ագամեմնոն արանց արքան սոսկաց արյունն այդ տեսնելով,
Սոսկաց նաև նետահարված Մենելավոսն արիսական,
Բայց տեսնելով, որ նետի ծայրն ու կարթը դուրս էին ընկած՝
Սիրտն ու հոգին մրտան նորքից իր կըրծքից ներս, ու շունչ քաշեց։
Այն ժամանակ Ատրիդ արքան Մենելավի ձեռքից բըռնած,
Սիրտը սաստիկ ցավով լեցուն՝ աղաղակեց դառնակըսկիծ.
«Մի՞թե, եղբայր իմ հարազատ, կընքեցի այս դաշինքը ես,
150Որպեսզի քեզ մեն ու մենակ կըռվի մըղեմ տըրոյանց դեմ,
Որ նենգաբար նետահարեն, ոտնահարած ուխտ ու երդում։
Սակայն իզուր պիտի չանցնեն երդումներն ու դաշինքը մեր,
Ոչ էլ արյունը դառների— նըվերը մեր անապական
Ու ձեռքերի հավատարիմ սեղմումները երկու կողմից.
Զի թեպետև ոլիմպականն առայժմ նըրանց ոչինչ չարավ,
Բայց կըպատժի ուշ կամ կանուխ, ու չարաչա՜ր տուժեն պիտի
Նըրանք իրենց գըլուխներով՝ կանանց, որդոց հետ միասին։
Հաստա՛տ գիտեմ, և նախապես վըկայում է սիրտըս արդեն,
Կըգա օրը, կըկործանվի նըվիրական քաղաքն Իլիոն,
160Եվ սատակեն պիտի Պրիամն ու ժողովուրդն իր քաջազեն,
Երբ Զրվանյանը բարձրագահ՝ Արամազդը արփիաբընակ
Դըրժանքի դեմ այս զայրացած՝ ինքը անձամբ ցընցե պիտի
Մառախլապատ ասպարն իր մեծ բոլորի դեմ առհավասար
Գիտեմ, դըրուժն այս երբևէ նա անպատիժ չի թողնելու։
Բայց դու սըրտիս դառըն կըսկիծ պիտի դառնաս, Մենելավե՛,
Եթե մեռնես, ա՜հ, վաղաժամ և կընքես քո մահկանացուն,
Եվ ես մենակ, մեծ կորուստով դեպի Արգոս վերադառնամ,
Զի աքայանք պիտի ուզեն վերադառնալ անմիջապես
Երկիրն իրենց հայրենական, և մենք թողնենք արգիուհի
170Հեղինեին՝ ի փառըս մեծ Պրիամոսին և տըրոյանց,
Եվ ոսկորներդ, ավաղ, պիտի փրտեն այստեղ, Տըրոյայում,
Որտեղ ընկար դու կարեվեր, և մընաց մեր գործն անկատար.
Եվ ապա ոմն ամբարտավան ու սինլըքոր տըրոյացի
Կոխկըրտելով գերեզմանքդ՝ գոչե պիտի գոռոզաբար.
«Օ՜խ, թե այսպե՛ս առներ արքա Ագամեմնոնն ոխն ամենքից,
Ինչպես որ այժմ այստեղ բերեց աքայեցոց բանակն իզուր
Եվ ետ գընաց կորագըլուխ, ամոթապարտ ու ձեռնունայն,
Կորավ դատարկ իր նավերով դեպի երկիրն իր հայրենի,
Թողած այստեղ, օտար հողում Մենելավին ահեղագոռ»։—
180Այսպես պիտի ասի գոռոզ յուրաքանչյուր տըրոյացի,
Թող որ բացվե՜ր երկիրն այնժամ ու կուլ տար ինձ իր անդընդում»։
Սըրտապընդեց նըրան խարտյաշ Մենելավոսն այս խոսքերով.
«Մի՛ վախենար և աքայանց զորքին նույնպես մի՛ վախեցնի,
Զի նետը սուր՝ վըտանգավոր ու մահառիթ տեղ չըդիպավ.
Պաշտպանեցին ինձ նըկարեն կամար-գոտին և ի ներքուստ
Զըրահն ամուր, որ շինեցին պըղընձագործ վարպետ մարդիկ»։

Վըրա բերեց ուրախացած Ագամեմնոնն այդ լըսելիս.
«Ո՜ւր էր, եթե այդպես լիներ, սիրելիդ իմ Մենելավոս,
Արդ, ուրեմըն թող որ քըննի բըժիշկը քո վերքը և թող
190Դընի վըրան ըսպեղանի, որ սև ցավերդ հանգըստանան»։

Այս ասելով՝ կանչեց ձայնեղ Տալթիբիոս մունետիկին.
«Գընա՛ իսկույն,— ասաց նըրան,— այստեղ կանչիր Մաքավոնին՝
Ասկլեպիոս մեծահըմուտ բժշկապետի գիտակ որդուն,
Թող գա տեսնի աքայանց պետ արիսական Մենելավին,
Որին զարկեց կորովաձիգ աղեղնավոր տըրոյացի
Կամ լիկեցի ոմն իր նետով՝ իրեն ի փառս և մեզ ի սուգ»։

Այսպես ասաց Ագամեմնոնն ու Տալթիբիոսը հը նազանդ
Վազեց գընաց դեպի գունդը պըղընձազգեստ աքայեցոց,
Որոնելով դյուցազըն վեհ Մաքավոնին, որին գըտավ
200Տրիկեից իր հետ բերած վահանավոր բազմության մեջ։
Մաքավոնին մոտենալով՝ այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Օ՛ն, Ասկլեպյան, արի գընանք, Ատրիդ արքան կանչում է քեզ,
Որ գաս տեսնես աքայանց պետ արիսական Մենեյավին,
Որին զարկեց կորովաձիգ աղեղնավոր տըրոյացի
Կամ լիկեցի ոմն իր նետով՝ իրեն ի փառս և մեզ ի սուգ»։

Այսպես ասաց ու կըրծքի տակ սիրտը նըրա ցավով ցընցեց,
Ու դուրս գալով՝ անցան արագ աքայեցոց մեծ բանակով.
Եվ երբ հասան այնտեղ, ուր քաջ Մենելավոսն էր վիրավոր,
Շըրջապատված իշխանների հոծ բազմությամբ, շուտ մոտտեցավ
210Եվ կամարի միջից նըրա դուրս քաշեց նետն անմիջապես,
Որի բոլոր կարթերը կեո ետ քաշելիս կտրտվեցին։
Քանդեց կարգով՝ գոտին, զըրահն ու կամարը ճարտարարվեստ,
Ու տեսնելով վերքը քաջի, ուր դառնաթույն սըլաքն ընկավ,
Քամեց վերքի արյունը նախ, ըսպեղանի դըրեց ապա,
Որ Քիրոնը^[45] մի ժամանակ սովորեցրեց հորն իր՝ սիրով։
Եվ մինչ նըրանք Մենելավին դարմանելով էին ըզբաղ՝
Վահանավոր տըրոյացիք հարձակվեցին նըրանց վըրա.
Եվ աքայանք զենքերն հագան՝ պատրաստվելով պատերազմի։
Այնտեղ թըմրած չէիր տեսնի Ագամեմնոն դյուցազունին,
220Ոչ էլ վախկոտ ու սըրտաբեկ և դասալիք պատերազմից,
Այլ ամեն ժամ ժիր ու պատրաստ՝ ռազմի համար փառապարգև։
Բաց թողնելով պըղընձադրվագ կառքն ու ձիերը վրընջուն,
Որոնց մի կողմ առած պահում էր ըսպասյակն հավատարիմ՝
Եվրիմեդոնն— արի որդին Պիրեոսյան Պըտոլեմի,
Որին հաճախ պատվիրում էր չըհեռանալ իրեն մոտից,
Երբ բազմամբոխ իր գընդերին հրամայելուց հոգնում էր նա,—
Վազվըզում էր ոտքով հիմա և մի գընդից մյուսն էր անցնում
Եվ ձիավարժ աբայանցից ում որ տեսներ քաջակորով՝
Մոտ գընալով անմիջապես քաջալերում էր կըտրիճին.
230«Արգիացի՛ք, մի թուլանաք ձեր կորովի քաջությունից
Զի Արամազդ հայրը երբեք դորուժներին չէ զորավիգ,
Նըրանք, որ նախ և առաջինն եղան դըրուժ իրենց երդման,
Նըրանց փափուկ մարմինները անգղերն, անշուշտ, ուտեն պիտի,
Եվ մենք պիտի նըրանց կանանց ու դեռատի մանուկներին
Գերի տանենք մեր նավերով ու քաղաքը նըրանց քանդենք»։

Իսկ վատասիրտ ու վեհերոտ՝ պատերազմից փախչողներին
Կըշտամբում էր նա զայրագին նախատալից այս խոսքերով.
«Ողորմելխ արգիացիք, չե՞ք ամաչում, ինչո՞ւ այդպես
Կանգնել եք դուք ապուշ կըտրած, անշարժ՝ նըման եղնորթների,
240Որոնք երբ որ հոգնում են մի լայնածավալ դաշտ անցնելուց
Կանգ են առնում անուժ, անզոր, չուզենալով առաջ գընալ։
Այդպես եք դուք, որ ապշահար կանգ եք առել ու չեք կըռվում։
Ինչ է, միթե ըպասում եք, որ տըրոյանք գան ու հասնեն
Մինչև ճերմակ ա՞փը ծովի, ուր կանգնել են նավերը մեր,
Որպեսզի դուք այն ժամանակ տեսնեք արդյոք թե ձեզ վըրա
Զրվանյանը ամպրոպադեզ տարածո՞ւմ է իր հովանին»։
Այսպես ահա իշխանաբար անցնելով նա գընդից ի գունդ
Ու վաշտից վաշտ՝ եկավ հասավ կըրետացոց ջոկատներին,
Որոնք զինված կանգնած էին շուրջը դյուցազն Իդոմենի,
250Իդոմենի, որ նախամարտ գընդումն էր հանց հուժկու վարազ,
Եվ Մերիոնն արիասիրտ հետին գունդն էր ոգևորում։
Ուրախացավ նըրանց ի տես Ագամեմնոն արանց արքան
Եվ այս շոյող խոսքերն ասաց Իդոմենես թագավորին.
«Դանայանց մեջ ամենից շատ քեզ եմ հարգում, Իդոմենես,
Թե՛ մարտի մեջ, թե՛ կոչունքում, երբ աքայանց ավագանին
Խառնարանում խառնում է սև ընտիր գինին^[46] մեծահարկի,
Որտեղ, մինչդեռ այլ վարսագեղ աքայեցիք առհասարակ
Բաժինն իրենց կըմպեն չափով՝ քո բաժակը լեցուն է միշտ,
Ինչպես և իմ, ամեն անգամ, երբ խըմելու փափագ ըզգանք։
260Բայց նայիր որ և ա՛յս անգամ դու խիզախես գուպարի մեջ,
Ինչպես առաջ ես պարծեցել ու մարտընչել հերոսաբար»։

Նըրան այսպես պատասխանեց Իդոմենես կըրետացին.
«Ագամեմնո՛ն, ես միշտ էլ քո զենընկերն եմ հավատարիմ.
Խոստումըս ես կըկատարեմ, ինչպես որ քեզ խոսք եմ տըվել.
Իսկ դու գընա մյո՛ւս վարսագեղ աքայեցոց հորդորելու,
Որ մարտը մեր շուտ ըսկըսենք տըրոյանց դեմ երդմնազանց,
Որոնց միայն այսուհետև մընում է մահ և կոտորած,
Քանզի իրե՛նք նախ և առաջ դըրուժ եղան իրենց ուխտին»։
Այսպես ասաց, և Ատրիդեսն առաջ անցավ զըվարթասիրտ,
270Տեսավ երկու Այաքսներին կազմ ու պատրաստ պատերազմի.
Տանում էին նըրանք ամպրոպ մի հետևակ մարտիկների։
Ամպի նըման, որ բըլուրի ծայրից հովիվն է նըշմարում,
Երբ Զեփյուռի շընչով քըշված դեպի ծովն է սուրում արագ,
Կուպրի պես սև՜ հերոսներից բերելով մեծ մըրրիկ իր հետ,
Եվ հովիվը ահաբեկված քըշում է հոտն իր քարանձավ,—
Այդպես՝ երկու Այաքսների հետ դեպի մարտ էին գընում
Դյուցասընունդ կըտրիճճերի գումարտակներ ըսպառազեն։
Այո. տեսնելով՝ ուրախացավ Ագամեմնոն արանց արքան
Եվ դեպ նըրանք բարձըր ձայնով այս թևավոր խոսքերն ասաց.
280«Ո՛վ Այաքսներ, զորավարնե՛ր դուք ամրաբարձ աքայեցոց,
Հրաման չունեմ տալու ես ձեզ, ոչ էլ հարկ կա հորդոր կարդալ,
Զի դուք արդեն արիաբար հուր եք շընչում ձեր քաջերին։
Ո՜ւր էր եթե, ո՛վ Արամազդ, և Աթենաս, և Ապոլլոն,
Որ բոլորն էլ իրենց կըրծքում այդպիսի սիրտ ունենային.
Այն ժամանակ Պրիամոսի քաղաքն իսկույն մեր ձեռքերով
Կըքանդըվեր բոլորովին, կըկործանվեր հիմնահատակ»։

Այսպես, ասաց և թողնելով նըրանց՝ գընաց Նեստորի մոտ,
Եվ քաջաձայն Պելյանց խոսնակ ալևորին գըտավ այնտեղ,
Որ կարգի էր դընում իր զորքն ու հորդորում պատերազմի՝
290Պելագոնի, Քրոմիոսի, Ալաստորի և Հեմոնի,
Եվ հուսկ ապա Բիաս հըզոր ազգապետի հետ միասին։
Նեստորը նախ հեծելազորքն ու կառքերը կարգի դըրեց,
Հետևակներն ապա անթիվ, որ գուպարին պատվար լինեն,
Եվ նըրանց մեջ նա թուլամորթ տըկարներից լըցրեց բոլոր,
Որ չուզողներն էլ ըստիպված պատերազմեն ակամայից։
Եվ ուղղելով իր խոսքը նախ այրուձիին՝^[47] նա պատվիրեց,
Որ լավ զըսպեն ձիերն իրենց և ամբոխին չըխառնըվեն.
«Հեծյալներից թող որ ոչ ոք իր քաջության վըրա վըստահ
Չըխիզախի մեն ու մենակ տըրոյացոց դեմ ելնելու,
300Եվ ոչ էլ ետ ընկրկի թող, որ չըլըքի կըռվողներին։
Իսկ ով որ իր կառքում նըստած հանդիպի մի ուրիշ կառքի,
Դեպ թըշնամին թող երկարի երկայնաձիգ իր նիզակով,
Հարմարագույն և ապահով միջոցն է սա կըռվելու մեջ,
Մեր նախնիներն այսպես էին բանդում քաղաք ու պարիսպներ,
Ունենալով իրենց կըրծքում ոգի ըզգոն ու սիրտ խոհեմ»։

Մարտերի մեջ քաջահըմուտ ծերն այսպես էր խըրատ տալիս։
Այդ տեսնելով՝ Ատրիդն ուրախ այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Երանի՜ թե, ով ծերունի, ինչպես որ սիրտդ է կըրծքիդ մեջ,
Ծունկերդ այդպես քեզ հետ գային և լիներ քո ուժն անդեդև.
310Բայց ծերությունն անագորույն մաշում է քեզ. ո՜ւր էր, եթե
Ծերությանըղ ուրիշն առներ, և դառնայիր դու պարմանի»։

Նեստոր ասպետը Գերենյան նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ես էլ, Ատրիդ, կուզենայի լինել այնպես, ինչպես էի,
Երբ խըլեցի կյանքը՝ պարթև Երևթալյոն դյուցազունի,
Բայց աստվածներն ամեն լավ բան մեկտեղ՝ մարդու չեն պարգևում։
Երիտասարդ էի այնժամ, իսկ այժըմ ծեր և դողդոջուն,
Բայց այսպես էլ պիտի մընամ հեծելազոր բանակիս հետ
Եվ տամ հորդոր ու խըրախույս, մեզ՝ ծերերիս պատիվ է դա.
Իսկ քաջերն այս, որ ինձանից կըրտսերագույն են տարիքով,
320Նետ արձակեն թող քաջաբար վըսստահ իրենց բազկի վըրա»։
Այպես ասաց, և Ատրիդես արքան առաջ անցավ ուրախ,
Գըտավ որդուն Պետեոսի՝ Մենեսթեսին ձիամարդիկ,
Որ կանգնել էր իր շուրջն առած պատերազմող աթենացոց։
Այնտեղ, նըրա մոտ էր նույնպես Ոդիսևսը բազմահանճար,
Փոքր-ինչ անդին կեփալենյաց գընդերն էին կանգնած անգործ,
Որոնք դեռևս չէին մըտել ռազմի ահեղ եռուզեռում,
Քանզի գընդերը ձիավարժ տըրոյացոց և աքայանց
Նոր-նոր էին խրլորտում դեռ առաջ գալով այստեղ-այնտեղ.
Եվ ըսպասում էին նըրանք, որ աքայան ուրիշ մի գունդ
330Տըրոյացոց վըրա վազի, ու նոր իրենք մարտն ըսկըսեն։
Այդ տեսնելով հանդիմանեց Ագամեմնոն արանց արքան,
Ու զայրացած, խըրոխտաձայն այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Ով դու որդիդ Պետեոսյան, դլուցազասընունդ թագավորի,
Եվ դու, խարդախ ու խորամանկ, չարահընար, նենգ Ոդիսևս,
Ինչո՞ւ եք դուք կանգնել հեռու և ըսպասում ուրիշներին,
Դուք, որ բոլոր քաջերի մեջ նախահարձակ պիտ լինեիք
Եվ դիմագրավ խիզախեիք, վառելով մարտ հըրաբորբոք։
Դուք իմ կողմից առաջինն եք կանչըվում միշտ խըրախճանքի,
Երբ պատրաստեն աքայեցիք կոչունք իրենց ավագանուն։
340Սիրում եք դուք խընջույքներում համով-հոտով խորովածներ,
Անուշ գինին, որ խըմում եք, ինչքան որ ձեր սիրտր ցանկա,
Մինչդեռ հիմա դուք հաճույքով կըդիտեիք, եթե տաս գունդ
Ձեզ կանխելով՝ մարտ մոգեին իրենց անգութ երկաթներով»։

Խեթ նայելով նըրա վըրա՝ Ոդիսն այսպես պատասխանեց.
«Ատամներիդ միջից, Ատրխդ, այդ ինչպիսի՞ խոսք էր թըռափ
Ինչպե՞ս ես դու ծույլ ասում մեզ ու վեհերոտ պատերազմում։
Երբ որ վառենք տըրոյանց դեմ բարկ ու բորբոք ճակատամարտ,
Այն ժամանակ պիտի տեսնես, եթե տեսնել դու կամենաս,
Տելեմաքի^[48] սիրուն հորը ձիամարդիկ տըրոյացոց
350Առաջամարտ գրնդերի մեջ՝ քաջերի հետ մաքառելիս։
Իսկ դու, արքա, այդ նախատինքն իզուր ես մեզ տալիս հիմա»։
Ոդիսևսի այդ զայրույթից զըղջաց արքա Ագամեմնոնն
Ու ժըպտերես, լեզուն փոխած՝ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Որդխդ մեծանձըն Լայերտի, դու, Ոդիսևս բազմանը նար,
Ես քեզ սըրտանց չեմ կըշտամբում֊ ու հըրաման չունեմ տալու,
Քանզի գիտեմ, որ քո կըրծքում լավ խորհուրդներ ունես պահած,
Ու խորհում ես խոհեմաբար նույնը, ինչ որ ես եմ խորհում։
Գընա հիմա, և եթե քեզ ես վըշտացրի իմ խոսքերով,
Մենք կըքավենք հետո, և դիք թող որ ջընջեն հուշն այդ իսպառ»։

360Այսպես ասաց և թողնելով նըրանց գընաց ուրիշներին,
Եվ Տիդեսի որդուն գըտավ՝ Դիոմեդեսին մեծահոգի,
Որ կանգնել էր շըքեղորեն լըծված կառքում իր փառահեղ
Սեթենելի հետ միասին՝ Կապանեսի շրքեղ Որդու։
Ագամեմնոն արանց արքան մոտենալով Դիոմեդին՝
Հանդիմանեց հույժ բարկացած նըրան խայթող այս խոսքերով.
«Վա՜յ ինձ, որդիդ արիասիրտ ու ձիավարժ քաջ Տիդեսի,
Ինչո՞ւ ես դու այդպես վախով նայում քո դեմ ռազմադաշտին։
Այդպիսի վախ ու զարհուրանք չէր ճանաչում հայրըդ երբեք,
Այլ քաջերի գըլուխն անցած մաքառում էր թըշնամու դեմ։
370Ես չեմ եղել, դըժբախտաբար, ներկա նըրա կըռիվներին,
Բայց տեսնողներն ասում են, թե քաջագույնն էր նա բոլորից։
Պատմում են, որ առանց կբռվի մրտավ Միկենք նա իբրև հյուր,
Հետը դյուցազն Պոլինիկեն, որ ժողովի զորքեր բազում
Եվ մարտընչի նըվիրական պարիսպների դեմ Թեբեի.
Խընդրում էին, որ տան իրենց երևելի դաշնակիցներ։
Եվ համաձայն եղան նըրանք տալ այդպիսիք, Զևսը, սակայն,
Փոխեց նըրանց միտքը մեկեն չարագուշակ նրշաններոփ
Թողին նըրանք և գընացին, ու շատ երկար ճամփա անցան,
Մինչ Ասոպոս եկան հասան կընյունաբեր և խոտավետ։
380Այնտեղ քո հորն աքայեցիք պատգամավոր ուղարկեցին,
Եվ Տիդեսը գընաց գըտավ կադմեացոց որդիներին
Ահեղազոր Էտեոկլի տանը նըստած խըրախճանքի։
Թեև մենակ և անծանոթ՝ կադմեացոց^[49] մեջ բազմաթիվ
Չըվախեցավ քո հայրը քաջ, նույնիսկ կըռվի հըրավիրեց
Եվ բոլորին մենամարտում հաղթում էր նա հաջողությամբ։
Այսպես՝ նըրան Աթենասը պաշտպան էր և հովանավոր.
Բայց ձիավարժ կադմեացիք հույժ բարկացած նըրա վըրա՝
Ետ դառնալիս դարանակալ պարմանիներ դըրին հիսուն,
Որոնք երկու պետ ունեին— Պոլիփոնդեսն Ավտոփենյան
390Եվ էմոնյան Մեոնը քաջ՝ նըման անմահ առավածների,—
Սակայն նըրանց էլ սև օրհաս ուղարկեց քաջ Տիդեսն անահ,
Ըսպանելով բոլոր նըրանց. թողեց նա մեկ հոգի միայն,
Լոկ Մեոնին, որ տուն դառնա առավածների նըշաններով։
Էտոլացի Տիդեսն այսպես մարդ էր անվախ, իսկ իր որդին
Կըռվում վախկոտ ու վատասիրտ և խոսքի մեջ միայն ճարտար»։
Ասաց, սակայն ձայն չըհանեց Դիոմեդեսն արիասիրտ,
Ակնածելով պատկառելի Ագամեմնոն թագավորից։
Իսկ փառահեղ Սթենելոսն այսպե՛ս նըրան պատասխանեց.
«Սուտ մի՛ խոսիր, ո՜վ Ատրիդես, դու որ գիտես արդար խոսել,
400Մենք կըպանծանք մեր հայրերից շատ ավելի լավը լինել։
Մենք էլ առանք, և ավելի՛ սակավաթիվ զինվորներով,
Յոթնադըռնյան Թեբեն և իր պարիսպները արիսական,
Առավածների նըշաններով և օգնությամբ Արամազդի.
Մինչդեռ նըրանք ողջ զոհվեցին իրենց անմիտ մոլորությամբ։
Արդ, մի՛ դընի նույն պատվի մեջ որդիներին և հայրերին»։

Դիոմեդեսն իր ընկերոջ նայելով սուր, այսպես ասաց.
«Է՜, սիրելիս, տեղըդ նըստիր և ականջ դիր իմ խոսքերին։
Ես չեմ նեղվում Ագամեմնոն ազգապետի կըշտամբանքից,
Որ կըռվի է խըրախուսում ըսպառազեն աքայեցոց,
400Զի փառքն իրենն է լինելու, աքայեցիք եթե հաղթեն,
Հալածելով տըրոյացոց և գըրավեն Իլիոնը սուրբ.
Իսկ սոսկալի ցավ կըլինի, թե հաղթըվեն աքայեցիբ։
Բայց դու արի, որ ցույց տանք մենք մեր քաջությունն արիսական»։
Ասաց և իր զեն ու զարդով կառքից գետին ցատկեց արագ,
Եվ նըրա լայն կըրծքի վըրա շաչեց պըղինձ ահեղորեն,
Վախ ազդելով մինչև անգամ ամենաքաջ, անահ մարդուն։

Ինչպես հողմից քըշված հուժկու ալիքները լեռնանըման,
Որ ծովափին են զարնըվում ահեղագոչ մըռընչյունով,
Դիզվում են նախ ծովի վըրա, ապա խուժում մեծամըռունչ
420Դեպի ցամաք ու բարձրանում ծովափընյա ժայռերն ի վեր
Ու գահավեժ ժայռերն ի վար ժայթքում են հորդ աղի փըրփուր,—
Դանայեցոց գընդերն այդպես կարգով շարված իրար ետև
Խըրոխտապանծ ու խուռներամ գընում էին դեպի գուպար։
Հըրամայում էր բարձրաձայն յուրաքանչյուր պետն իր գընդին,
Եվ մյուսներն արագաքայլ գընում էին լուռ, անշըշունջ,
Այնպես որ մարդ չէր կարծի թե բազմությունն այդ անթըվելի,
Որ հետևում էր պետերին՝ ձայն ունենար իր կըրծքի մեջ։
Վառվում էին պըղընձափայլ նըրանց զենքերն ու ասպազեն,
Եվ այդպես ճոխ զինավառված գընում էին պատերազմի։
430Իսկ տըրոյանք, ինչպես անթիվ ոչխարների ըստվար մի հոտ,
Որ, երբ հարուստ մարդու բակում կըթում են կաթը ձյունաթույր,
Բառաչում են անվերջ իրենց գառնուկների ձայնին ի լուր,
Լըցրել էին բանակն այդպես ահագնաձայն աղաղակով,
Չէր տարբերվում խոսք ու բարբառ, այլ կար աղմուկ մի խառնագոչ
Ամեն կողմից այդտեղ եկած բազմալեզու ազգ ու ցեղի։
Արեսն^[50] էր բուռն խըրախուսում, դըրդում կըռվի տըրոյացոց,
Իսկ աքայանց՝ ինքն Աթենաս Պալլաս ծավի աստվածուհին։
Ինքը Երկյուղն էր նըրանց հետ և Արհավիրքն ու Քենն անհագ,
Քենն՝ Արեսի քույրն հարազատ և ընկերը արյունառուշտ,
440Որ փոքր է նախ ու գետնահուպ, հետո արդեն բարձրահասակ,
Գլուխն երկընքին՝ մեծ քայլերով շըրջում է լայն երկրի վըրա։
Նա էր, ահա, որ գընդից գունդ վազվըզելով այդ ժամանակ
Բոցավառեց բոլորի մեջ կըռվի մոլուցք աղետաբեր։

Եվ երբ նըրանք հասան այնտեղ, ուր որ պիտի ճակատեին,
Իրար առան նիզակ ու տեգ, վահան-ասպար, զըրահ ու զեն,
Եվ քաջազեն կըտրիճների թափն ու կորովը կատաղի
Իրար էին բախվում ուժգին ու խոցոտում, խեղում իրար։
Լըսվում էին ամեն կողմից շըռընդալից շաչ ու շառաչ,
Կըռվողների գոչյունը գոռ, մեռնողների ճիչն ու հառաչ,
450Խըրոխտաձայն ըսպառնալիք, և արյունն էր հոսում առատ։
Ինչպես գարնան ձյունահալքից հորդած ջըրերն ահագնամեծ
Շառաչաձայն հեղեղներով գըլորվում են լեռներն ի վար
Եվ ուղխերով առատահոս լքցվում ձորերն անդընդախոր,
Որոնց գոռումն ահագնագոչ լքսում է պարզ հովիվն հեռվից,–
Այդպես նքրանց գոչյունն ահեղ լքցրել է դաշտն անծայրածիր։

Առաջինը Անտիլոքոսն ըսպանեց այր մի քաջազեն*
Եքեպոլոս Թսլիսյանին՝ տըրոյանց գընդից առաջամարտ,
Որին զարկեց ձիավարսյա սաղավարտի կուռ խորանից,
Լայն ճակատին, ու մըխըրճվեց պըղինձը սուր՝ ոսկորի մեջ։
460Մութը պատեց աչքերն իսկույն ու տապալվեց գետնատարած,
Ինչպես հըսկա բուրգն է փըլչում կըռվի պահին ահեղասաստ։
Ելեփենորն՝ արի իշխան ու թագավորն աբանտների,
Նետերի տակ, ոտքից բըռնած դուրս էր քաշում ըսպանվածին,
Որ զենքերը կապտի նըրա, բայց չըհասավ նըպատակին,
Մեծահոգի Ագենորը դիակապուտն այդ տեսնելով,
Նըրա կողքից, որ ծըռվելիս ասպարից մերկ էր մընացել,
Խոցեց նըրան մահահարված իր սըլաքով. պըղընձասայր,
Որը տապաստ գետին ընկավ ու տեղնատեղ շունչը փըչեց։
Սըրա վըրա աքայեցիք և տըրոյանք բորբոքվեցին
470Ու գազազած գայլերի պես հարձակվեցին իրար վըրա։

Զարկեց Այաքս Տելամոյանն արի որդուն Անթեմյոնի,
Ծաղկափըթիթ ու դեռահաս Սիմոյիսյան այն պատանուն,
Որին ծընեց մայրն Իդայից Սիմոյիսի ափն իջնելով,
Երբ գընում էր ծընողանց հետ տեսնելու իր ոչխարներին։
Այս պատճառով ահա նըրան Սիմոյիսյան էին կոչում,
Բայց սիրասուն ծընողներին ոչխարներով չըհատուցեց,
Զի Այաքսից տիգահարված գետին փըռվեց արնաշաղախ։
Հենց առաջին հարվածն իջավ ժիր պատանու աջ ըստիքին,
Եվ անցնելով պըղինձը թափ՝ տեգը ելավ թիկունքից դուրս
480Ու տապալեց պերճ պատանուն փոշեթաթավ բարդու նըման,
Որին, աճած փարթամորեն մարգագետնում, ջըրի ափին,
Երկնասըլաց հասակն ի վեր արձակելով ճյուղեր հուռթի՝
Կըտրեց փայլուն երկաթը սուր՝ ճարտարարվեստ կառագործի,
Եվ նրբանից անիվների ճաղեր շինեց կառքի համար,
Իսկ ինքն այնտեղ ընկած քիչ-քիչ զորանում է ջըրի ափին,
Այդպես Այաքսն աստվածային՝ պըղընձյա տեգով իր սայրասուր
Գետին փըռեց Անթեմյոնի Սիմոյիսյան պերճ պատանուն։
Այն ժամանակ Պրիամոսյան Անտիփոսը երփնազըրահ
Գումարտակի միջից ցասկոտ նետեց սուր տեգն իր Այաքսին,
490Բայց վըրիպեց իր նըշանից ու Լևկոսին դիպավ թափով,
Ոդիսևսի ընկերակցին, երբ դիակը դուրս էր հանում,
Որ փուլ եկավ անմիջապես, և դիակը ձեռքից ընկավ։
Ոդիսևսը իր ընկերոջ մահվան վըրա հույժ բարկացած՝
Առաջ նետվեց խիզախաբար փայլակնացայտ իր նիզակով,
Գընաց մոտիկ և նայելով շուրջը՝ փայլուն տեգն արձակեց։
Տըրոյացիք այդ տեսնելով՝ ընկըրկեցին սարսափահար։
Իզուր չանցավ սուրսայր աշտեն վըրիժավառ Ոդիսևսի,
Այլ հարվածեց Դեմոկոնին՝ Պրիամոսի այն հարճորդուն,
Որ եկել էր սըրաթըռիչ ճայեկներով՝ Աբիդոսից։
500Արդ, Ոդիսևսը զայրացած իր զինակցի մահվան վըրա,
Նըրա քունքին նըշան առավ պըղընձասայր իր սըլաքով,
Որը թափով ծակեց անցավ ու դուրս եկավ մյուս քունքից.
Եվ խավարչտին մութը նըրա ծածկեց աչքերն անմիջապես,
Գետին փըռվեց ողջ հասակով, ու շաչեցին զենքերն իր շուրջ։
Ընկըրկեցին տըրոյացիք և մինչևիսկ Հեկտորն արի,
Իսկ արգոսյանք մարտադաշտից դուրս հանեցին դիերն իրենց
Ու նոր թափով թըռան առաջ, բայց Ապոլլոնը բարկացած,
Որ դիտում էր Պերգամայից, խըրախույս կարդաց տըրոյացոց.
«Ձիախըրո՛խտ տըրոյացիք, տեղի մի՛ տաք արգիացոց,
510Քանզի նըրանց մարմինները քարից և կամ երկաթից չեն,
Որ դիմանան մորթապատառ պըղինձներին ձեր սայրասուր.
Ոչ էլ Աքիլլն է կըռվի մեջ՝ որդին Թետիս վարսագեղի,
Որ սըրտակեզ իր մաղձն է սև ծամում այնեղ՝ նավերի մոտ>։
Այսպես գոոաց աստվածն ահեղ, մինչ աքայանց մեծ բանակում
Արամազդի կառափնածին դուստր Աթենաս աստվածուհին
Սիրտ էր տալիս վըճատներին, վազվըզելով այս ու այնտեղ։

Հասավ մահվան օրհասը սև Ամարինկյան Դիորեսին.
Բըռունցքաչափ, կոշտուփըռոշտ մի բար եկավ հանկարծակի
Զարկեց նըրա աջ սըրունքին, և զարկողն էր թըրակացոց
520Պետ Պիրիոս Իմբրոսյանը, նա, որ եկել էր Ենոսից։
Ոսկորները փըշըրվեցին, և նա ընկավ փոշեթավալ,
Երկու ձեռքերն ընկերներին պարզած մահվան հոգեվարքում։
Բայց Պիրիոսն իր նիզակը նըրա պորտի մեջ խըրեց խոր
Ու դուրս թափեց ողջ կարոտին, և նա փակեց աչքերն ընդմիշտ։

Եվ էտոլյան Թոասն այնժամ նետեց տեգն իր Պիրիոսին,
Հարվածելով նըրան կըրծքից, ըստինքներից փոքր-ինչ վերև.
Տեգը խըրվեց թոքերի մեջ, և մոտ գալով Թոասն արագ
Քաշեց աշտեն նըրա կըրծքից և հանելով դաշույնը սուր՝
Փորը խըրեց ե կարոտին դուրս թափելով՝ հոգին առավ։
530Բայց Թոասը չըկարեցավ զինազերծել ըսպանփսծին,
Քանզի նըրան պաշարեցին ցցունագես թրակացիք,
Որին, թեպետև հաղթանդամ, կորովալի ու ջըլապինդ՝
Ետ մըղեցին, և նա հազիվ գըլուխն իր ողջ առավ-փախավ։
Այսպես՝ երկուսն էլ դիտապաստ գըլորվեցին. իրարու մոտ—
Թըրակացոց և էպիանց զորավարներն ըսպառազեն։
Եվ ուրիշ շատ քաջարիներ ընկնում էին երկու կողմից։
Եվ եթե ոմն անխոցելի գար անվըտանգ հասներ այնտեղ,
Եվ Աթենաս Պալլասն ինքը նըրա ձեռքից ամուր բըռնած
Պըտըտցըներ մարտադաշտում, պըղընձազեն քաջերի մեջ,
540Ետ վանելով ամեն վայրկյան սուր նետերի տարափն անվերջ՝
Ապշե՛ր պիտի ու զարմանար, քանզի այդ օր երկու կողմից՝
Աքայեցոց և տըրոյանց բանակներից առհավասար
Շատ մարտիկներ բերանքսիվայր գըլորվեցին իրար վըրա։

1Բայց Աթենաս Պալլասն այնժամ լըցրեց Տիդյան Դիոմեդեսին
Նոր կորովով և քաջությամբ, որ համորեն աքայանց մեջ
Նշանավոր լինի այդ օր և ժառանգի փառք ու պարծանք։
Լուսապայծառ հըրով անշեջ վառվում էին ու բոցկըլտում
Նըրա ասպարն ու սաղավարտն աշնանային աստղի նըման^[51],
Որ փայլում է լուսացընցուղ՝ լըվացվելով Օվկիանոսում:
Այսպես ահա նըրա գլխից և ուսերից բոց էր ցայտում
Երբ դիցուհին մըղեց նըրան փոթորկահույզ գուպարի մեջ:

Տըրոյանց մեջ Դարես անվամբ հարուստ մի մարդ կար անբասիր.
10Հեփեստոսի քուրմը անբիծ, որը երկու որդի ուներ,
Մեկը Փեգեսն, մյուսն Իդեոս՝ ռազմի հըմուտ և քաջասիրտ։
Սըրանք իրենց ընկերներից առանձնացած, երկուսը մեկ
Նըրա վըրա հարձակվեցին, որ հետիոտն էր ընթանում։
Երկու կողմից գըրոհելով, երբ որ ընդհուպ հասան իրար,
Նախ Փեգեսը նըրա վըրա արձակեց տեգն իր սըրասայր,
Բայց գեղարդի սըլաքն անցավ Տիդյանի ձախ ուսի վրայով.
Ապա Տիդյան Դիոմեդեսն արձակեց իր հուժկու աշտեն,
Եվ սըլաքը նըրա ուժեղ ձեռքով նետված՝ զուր չըթըռավ,
Այլ շեշտ կըրծքից հարվածելով՝ նըրան կառքից ցած գըլորեց:
20Իդեոսը թըռավ կառքից ու փախս առավ խելակորույս
Իր ըսպանված եղբորն անգամ պաշտպանելու սիրտ չանելով:
Եվ փըրկություն չէր լինելու նաև նըրան սև օրհասից,
Բայց Հեփեստոս ամպով պատած փըրկեց նորան փախցընելով,
Որ չըմընա ծեր հայրը հեգ բոլորովին անմըխիթար:
Իսկ Տիդեսի խիզախ որդին նըժույգներին տիրանալով՝
Հանձնեց նըրանց՝ ընկերներին, որ նավերը տանեն արագ։
Տըրոյացիք երբ որ տեսան Դարեսի զույգ որդիներին՝
Մին փախըստյա, մյուսը տապաստ ընկած այնտեղ կառքերի մոտ,
Խիստ հուզվեցին, բայց Աթենաս կապուտաչյա աստվածուհին
30Բուռն Արեսի ձեռքից բըռնած՝ այս խոսքերը ասաց նըրան.
«Արե՛ս, Արես պարսպաքանդ, արյունառուշտ ու մարդակուլ,
Մի՞թե երբեք չենք թողնելու, որ տըրոյանք և աքայանք
Կըռվեն միայն իրենք իրենց, և Արամազդ հայրն անաչառ
Շընորհի այնժամ փառք ու պարծանք երկու կողմից մեկն ու մեկին,
Եվ մենք ազատ մընանք մեր հոր՝ Արամազդի բարկությունից»։

Այսպես ասաց ու դուրս հանեց մարտադաշտից բուռն Արեսին
Եվ տանելով՝ նըստեցըրեց Սկամանդրի ափը նըրան։
Դանայեցիք տըրոյացոց հալածեցին այդ ժամանակ
Եվ նըրանցից ամեն մեկը ըսպասալար մի ըսպանեց:
40Առաջինը Ագամեմնոն արանց արքան զարկեց այդտեղ
Հալիզոնաց զորավարին և իր կառքից ցած գըլորեց.
Սա փախչելու վըրա էր, երբ տեգը եկավ թիկնամեջքին,
Երկու ուսի մեջտեղը ճիշտ ու լանջքից դուրս եկավ թափով,
Ոդիոսը ընկավ թընդմամբ, ու շաչեցին զենքերն իր շուրջ:
Իդոմենեսը ըսպանեց մեռնացու Փեստոս որդուն,
Որ եկել էր բարեբեղուն և սիզավետ Տառնիից.
Զարկեց նըրան կորովազեն Իդոմենը կառք նըստելիս,
Խոցեց տեգով երկայնաձիգ ու գըլորեց կառքից գետին,
Եվ ընկերներն Իդոմենի կողոպտեցին^[52] նըրան իսկույն:
50Հետո Ատրիդ Մենելավոսն ըսպանեց սուր իր նիզակով
Սկամանդրին՝ Ստրոփիոսի որդուն - որսի հմուտ վարպետ,
Որին ինքը Արտեմիսն էր սովորեցրել քաջանըշան
Զարնել լեռան անտառասուն բոլոր վայրի երեներին:
Սակայն չօգնեց նըրան այնժամ Արտեմիսը նետազըվարճ.
Եվ ոչ էլ նետն իր հեռաձիգ, որով նա միշտ պարծենում էր:
Եվ Ատրիդես Մենելավոսն երկայնաձիգ իր նիզակով
Զարկեց նըրան թիկնամեջքից՝ իր առջևից փախուստ տալիս.
Բերնի վըրա նա վայր ընկավ, և շաչեցին զենքերն իր շուրջ:
Իսկ Մերիոնոսը ըսպանեց Հարմոնիդես հյուսնի որդուն՝
60Փերեկլոսին, որ ճարտար էր, հըմուտ ամեն արվեստի մեջ
Քանզի Պալլաս Աթենասի սիրելին էր շընորհաշուք:
Նա էր շինել Ալեքսանդրի նավերն ամուր և համաչափ -
Նախապատճառ տըրոյացոց աղետների^[53], նաև իրեն,
Որ անգետ էր և անտեղյակ աստվածների պատգամներին։
Կըրընկակոխ հալածելով Մերիոնը հասավ նըրան,
Զարկեց մեջքի աջակողմից, տեգը խըրվեց ոսկորից ներս.
Ծունկի եկավ նա վայելով, ու մահն իր գիրկն առավ նըրան:
Իսկ Մեգեսը Պևտեոսին՝ Անտենորի որդուն զարկեց,
Որը թեպետև հարճորդի, բայց Թեանովը՝ հարազատ
70Զավակներին իր հավասար սընեց ի սեր իր ամուսնու:
Փիլևսյանը աշտենավոր՝ մոտենալով նըրան ընդհուպ՝
Սըլաքասուր նիզակը իր ծոծրակի մեջ մըխեց նըրա,
Լեզուն կըտրեց պըղինձը սուր ու դուրս եկավ ատամներից,
Եվ ցուրտ պըղինձն ակռաներով խայծելով նա ցած տապալվեց:
Իսկ Եվրիպիլ Եվեմոնյանն՝ աստվածատիպ Հիփիսենորին՝
Դոլոպեսի որդուն զարկեց, որը քուրմն էր Սկամանդրի,
Եվ ժողովուրդն իբր աստըծու նըրան պատիվ էր ընծայում։
Եվրիպիլոսն արիասիրտ, շըքեղ որդին Եվեմոնի
Ձեռքին դաշույն, երբ փախչում էր՝ ետևն ընկած, ծանըր ձեռքով
80Զարկեց ուսին Հիփսենորի ու դաստակը կըտրեց սըրով.
Արնաշաղախ դաստակն իսկույն ընկավ գետին, և անողոք
Ճակատագիրն ու ծիրանի մահը աչքերը փակեցին:
Մըրցում էին սըրանք այսպես բոցաբորբոք գուպարի մեջ,
Սակայն ոչ ոք չէր իմանում, թե ո՞րտեղ էր Տիդյանը քաջ,
Աքայեցո՞ց հետ էր արդյոք, թե՞ տըրոյանց գընդերի մեջ։
Մոլեգնում էր մարտադաշտում նա գետի պես հեղեղազայր,
Որ հորդառատ իր հորձանքով կամուրջներ է քարուքանդում.
Որի առաջ չեն դիմանում ո՛չ թումբերը հաստատապինդ
Եվ ո՛չ հուռթի այգիների ցանկապատերը վիթխարի,
90Երբ գալիս է Արամազդի անձրևներից մեծավարար
Եվ փըչացնում երիտասարդ մըշակների վաստակը ողջ:
Այդպես Տիդյան Դիոմեդեսն էր հալածում տըրոյացոց,
Որոնք թեպետև բազմամբոխ՝ փախչում էին իր առջևից։

Լիկայոնի կըտրիճ որդին, երբ որ տեսավ Դիոմեդին,
Որ դաշտի մեջ հալածում էր տըրոյանց գընդերն իր առջևից,
Լարեց իսկույն աղեղն իր կոր և աջ ուսին նըշան արավ.
Զարկեց ուղիղ լանջապանին, սըլաքն անցավ ուժգին թափով
Ու դուրս եկավ այն մյուս կողմից՝ շաղախելով զըրահն արյամբ։
Այդ տեսնելով գոռաց ուրախ՝ Լիկայոնի շըքեղ որդին
100«Օ՛ն, քաջասիրտ տըրոյացիք, հարձակվեցե՛ք արիաբար,
Քանզի դիպա ես իմ նետով աքայեցոց քաջագույնին
Եվ չեմ կարծում, թե նա իմ սուր նետին երկար կըդիմանա,
Եթե իրոք ինքն Ապոլլոնն ինձ Լիկիայից բերեց այստեղ»։

Այսպես ասաց, նետը սակայն չընկճեց Տիդյան Դիոմեդին,
Ետ քաշվելով նա կանգառավ իր ձիերի ու կառքի մոտ
Եվ ձայն տըվեց Սթենելոսին՝ Կապաննեի արի որդուն.
«Օ՛ն, սիրելիդ իմ Կապանյան, իջիր կառքիցդ անմիջապես
Եվ ուսիցըս այս դառնաթույն նետը իսկույն քաշիր դուրս հան»։

Սթենելոսն անմիջապես երկձի կառքից ցատկեց գետին
110Ու սըրաթև սըլաքը դուրս կորզեց ուսից Դիոմեդի.
Եվ տաք արյունը դուրս ժայթքեց դյուցազունի վերնազրահից։
Այն ժամանակ ահեղագոռ Դիոմեդեսն այս ուխտն արավ.
«Լըսի՛ր դու ինձ, դուստրըդ անհաղթ՝ ասպարակիր Արամազդի,
Թե երբևէ հորըս և ինձ զորավիգ ես եղել սիրով
Անագորույն պատերազմում, օգնիր և այժմ ինձ, Աթենաս.
Տո՛ւր ըսպանել ինձ այն մարդուն, որն ինձ ահա նետահարեց
Եվ հիմա էլ յուրայնոց մոտ հոխորտում է գոռոզաբար,
Թե արևի լույսը երկար անկարող եմ ես վայելել»:

Այսպես ասաց պաղատագին, Աթենասը լըսեց նըրան,
120Թեթևացրեց անդամները և Տիդյանին մոտենալով,
Արագաթև այս խոսքերը ուղղեց նըրան աստվածուհին.
«Արիացի՛ր, Դիոմեդես, և մարտընչի՛ր տըրոյանց դեմ,
Քանզի կուրծքըդ լըցրի արդեն այն կորովով և զորությամբ,
Ինչպես քո հայրն՝ ասպարաճոճ Տիդյան ասպետն ուներ սըրտում,
Եվ մըշուշը, որ պատել էր աչքերը քո փարատեցի,
Որպեսզի դու լա՛վ ճանաչես՝ որն է աստված և որը՝ մարդ:
Զգուշացիր, Դիոմեդես, անմահների հետ չըկըռվես,
Ով էլ փորձել քեզ կամենա, իսկ եթե գա Արամազդի
Դուստրը Աստղիկ աստվածուհին, խոցի՛ր նըրան քո պըղինձով»։

130Այսպես ասաց և հեռացավ կապուտաչյա աստվածուհին,
Իսկ Դիոմեդն առաջամարտ գընդերի մեջ մըտավ նորից,
Եվ սիրտը, որ լի էր կըռվի մեծ եռանդով տըրոյանց դեմ,
Բոցավառվեց է՛լ ավելի բարկ կըրակով, ինչպես առյուծ,
Որին դաշտում, ոչխարների իր հոտի մոտ, հովիվն հանկարծ
Դեպի փարախ վազած պահին վիրավորի, բայց չըսպանի,
Մոլեգնում է, և այնուհետ անօգուտ է ընդդիմանալ,
Բակն է ցատկում, ու սարսափում, զարհուրում է հոտն անպաշտպան,
Կուտակվում են իրար վրրա, խըռնըվում են խուճապահար,
Մինչդեռ առյուծը կուշտ ու կուռ դուրս է նետվում բակից արագ, —
140Դիոմեդեսն ահեղագոռ նետվեց այդպես՝ տըրոյանց մեջ։

Նախ ըսպանեց Աստինոոս և Հիպենոր արքաներին.
Մեկին խոցեց ծըծերից վեր պըղընձակուռ իր նիզակով
Եվ մյուսին՝ հըսկա սըրով զարկեց ուսին, անրակի մոտ,
Եվ ուսն վըզից ու թիկունքից կըտրեց իսկույն ու գըցեց վար:
Նըրանց թողած վազեց գընաց դեպի Աբասն ու Պոլիդոս՝
Զույգ որդիները ալևոր երազագետ Եվրիդամի,
Որոնց ծերը չըգուշակեց, երբ պատերազմ էին մեկնում:
Զարկեց նըրանց ու կողոպտեց Դիոմեդեսն արիասիրտ։
Դիմեց ապա դեպի Թոոնն ու Քըսանթոսը՝ Փենոփսի
150Որդիներին, երկուսն էլ ծեր օրերի հույս ու հենարան,
Որոնցից զատ ուրիշ որդի չուներ ծերը ժառանգ իրեն,
Երկուսին էլ անուշ կյանքից զըրկեց Տիդյանն ահեղագոռ,
Թողնելով հորն անմխիթար վիշտ անամոք ու հառաչանք.
Պատերազմից ետ չըդարձան որդիները ողջ և առողջ
Եվ կայքն ամբողջ բաժանեցին ազգականներն իրենց միջև։

Հետո բըռնեց նա Դարդանյան Պրիամոսի երկու որդոց՝
Էքեմմոսին ու Քրոմիոսին՝ երկուսին էլ նույն կառքի մեջ,
Առյուծն ինչպես, որ նետվում է անտառակի մեջ արածող
նախիրի մեջ ու պոկում է վիզը կովի կամ երինջի՝
160Տիդյանն այդպես երկուսին էլ կառքից գետին տապալելով,
Ջինազերծեց եղբայրներին ու նժույգներն գըրավելով,
Տըվեց նա իր ընկերներին, տանելու դեպ նավատորմիղ։

Էնիասը երբ տեսավ նըրան տըրոյացոց կոտորելիս,
Վազեց այնտեղ, ուր նիզակներն էին շաչում ու շառաչում,
Որոնելու ամբոխի մեջ աստվածատիպ Պանդարոսին։
Գըտավ որդուն Լիկայոնի ըսքանչելի ու հաստաբուռն
Ու կանգնելով դեմ-հանդիման՝ այս խոսքերը ուղղեց նըրան.
«Ո՛վ Պանդարոս, ո՞ւր են աղեղ ու նետերըդ, ո՞ր քո փառքը,
Քաջերի մեջ չըկար այստեղ ոչ մեկը որ մըրցեր քեզ հետ,
170Ոչ էլ այնտեղ Լիկիայում , որ քեզ հասներ իր քաջությամբ:
Վե՛ր բարձրացրու ձեռքերդ հիմա, Արամազդին աղոթելով,
Եվ լարելով աղեղըդ մեծ մի նետ նետիր դու այն մարդուն,
Որ հասցըրեց իր մոլուցքով շատ չարիքներ տըրոյացոց,
Քանզի փըշրեց ծունկը բազում քաջակորով կըտրիճների.
Միայն թե աստված չըլինի նա, մեր մի զոհի համար մեր դեմ
Դըժգոհ, մեզ հետ քենի մըտած, զի քենն ահեղ է աստըծու»։

Լիկայոնի շըքեղ որդին նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ո՛վ Էնիաս, պըղընձազեն տըրոյացոց խորհըրդական,
Ես այդ մարդուն ամեն բանով նըմանեցնում եմ Տիդյանին,
180Դատելով իր սաղավարտից, ասպարից և նըժույգներից.
Սակայն մարդ է նա, թե աստված՝ ես չըգիտեմ որոշակի։
Իսկ թե ինչպես ես եմ կարծում, քաջ Տիդեսի որդին է դա,
Ուրեմն առանց աստըծու չէ, որ կըռվում է մոլեգնաբար,
Այլ կա իր մոտ աստվածներից մեկը ուսերն ամպով ծածկած,
Որ սըրահաս նետը սուրսայր հեռու վանեց նրա մարնից։
Զի ես արդեն արձակեցի մի նետ նըրան և աջ ուսից
Հարվածելով կուռ զըրահին՝ մյուս կողմից դուրս հանեցի,
Կարծելով թե նըրան արդեն ուղարկեցի Դըժոխքը ես.
Բայց ո՛չ, անշուշտ աստվածներից մեկը ինձ հետ քեն ունի խիստ:
190Սըրանից զատ՝ չունեմ ոչ կառք, ոչ հեծնելու երիվարներ,
Լիկայոնում, ես իմ տանը ունեմ շըքեղ տասնըմեկ կառք
Դեռակառույց ու նորակերտ, շուրջանակի քողածածուկ.
Յուրաքանչյուր կառքը ունի երկու լըծկան երիվարներ,
Որոնք ընտիր ճերմակ գարի և զուտ հաճար են ճաշակում:
Լիկայոնը, քաջամարտիկ ծերը դեռևս այն ժամանակ
Իր պալատում, ինձ մեկնելիս խորհուրդ տըվեց ու պատվիրեց,
Որ կառք նըստեմ և տըրոյանց այնպե՛ս լինեմ հրամանատար,
Բայց ես, ափսոս, մըտիկ չարի, որն իսկապես լավ կըլիներ։
Առատ կերի սովոր ու վարժ իմ ձիերին մեղքենալու,
200Որ կարող են կերի կարոտ մընալ խազմում, արտերի մեջ,
Տանը թողի նըժույգներիս ու հետիոտն եկա Տըրոյա,
Իմ աղեղի վըրա վըստահ, որ չունեցավ ոչ մի օգուտ:
Երկու զորեղ իշխանների՝ Դիոմեդին և Ատրիդին
Նըշանառու եղա և լոկ արյուն առա մի քանի շիթ,
Եվ իզուր տեղ զայրացնելով՝ գըրգըռեցի նըրանց իմ դեմ:
Ուրեմն իզուր ու չար բախտով առա աղեղն իմ ցրցից վար
Այն օրը, երբ որոշեցի շընորհ անել քաջ Հեկտորին,
Զորավարել տըրոյացոց այս կըռվի մեջ, աքայանց դեմ։
Եթե դառնամ և իմ աչքով տեսնեմ քաղցըր հայրենիքն իմ,
210Տեսնեմ կընոջըս իմ անձկալի և ապարանքն իմ բարձրահարկ,
Օտարածին մի մարդ, անշուշտ, պիտի գըլուխն իմ թըռցընի,
Եթե ես այս լայնալիճըս չըջախջախեմ ինքս իմ ձեռքով
Ու չըգըցեմ կըրակի մեջ, որ ինձ իզուր ընկեր եղավ»։

Եվ տըրոյանց պետ Էնիասն այսպես ասաց Պանդարոսին.
«Լիկայոնյա՛ն, մի՛ դու այդպես խոսիր, ուրիշ հընար չըկա,
Պետք է որ մենք մեր կառքերով ու սըրարշավ նըժույգներով
Կըռվի ելնենք ու փորձենք մեր զենքերը այդ քաջի վըրա:
Օ՛ն, բարձրացիր իմ կառքը շուտ, որ տեսնես թե այս տըրոյան
Երիվարներս ինչպե՛ս գիտեն դաշտի միջով ամենուրեք
220Թե՛ հալածել արագավազ, և թե՛ փախչել սըրաթըռիչ,
Նըրանք դարձյալ մեզ անվըտանգ դեպի քաղաք կըթռցընեն,
Եթե Տիդյան Դիոմեդին տա վերըստին փառք Արամազդ:
Դու առ ահա մըտրակն այս պինդ ու փողփողուն սանձերը այս,
Իսկ ես կառքի վըրա կանգնած՝ պատերազմեմ իմ զենքերով,
Կամ ուզում ես՝ ինքըդ կըռվիր, ձիերի հոգսն ինձ թողնելով»:

Լիկայոնի շըքեղ որդին նըրան այսպես պատասխանեց.
«Լավ կըլինի ինքըդ վարես երիվարներըդ, Էնիա՛ս,
Ծանոթ ձեռքով առաջնորդված՝ կառքն ավելի լավ կըքաշեն.
Զի փախչելու եթե լինենք ահեղագոռ Դիոմեդից՝
230Մի գուցե թե խըրտչեն հանկարծ, կամ մոլորվեն ուղեկորույս
Եվ չուզենան պատերազմից դուրս հանել մեզ՝ ձայնիդ կարոտ,
Ու մեզ վըրա հարձակվելով՝ ըսպանի մեզ երկուսիս էլ
Որդին մեծանձըն Տիդեսի՝ Դիոմեդեսն ահեղագոռ,
Եվ ավարի, առնի տանի նըժույգներըդ սալասըմբակ։
Ուստի կառքըդ ինքըդ վարիր, հոգ տանելով նըժույգներիդ,
Իսկ ես մեր դեմ դուրս եկողին կընդունեմ սուր իմ նիզակով»։

Այսպես ասաց նա և ընդույթ նըկարագեղ կառքը ցատկեց,
Եվ ձիերը արշավասույր վարեցին դեպ Տիդյանն ահեղ։
Սթենելոսը՝ Կապասնեի պայծառ որդին տեսավ նըրանց
240Ու դառնալով Դիոմեդին այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Սիրելիդ իմ Դիոմեդես, որդիդ շըքեղ քաջ Տիդեսի,
Երկու քաջեր եմ տեսնում ես վառված քո դեմ մարտընչելու,
Երկուսն էլ հաղթ և կորովի, մեկն աղեղի քաջահըմուտ
Պանդարոսն է մեծակորով՝ խիզախ որդին Լիկայոնի,
Մյուսն Էնիասն է Անքիսյան, մայրը՝ Աստղիկ աստվածուհին^[54]:
Եկ, կառք նըստենք, փախչենք արագ, և դու այդպես մի խիզախիր.
Նախահարձակ գընդերի մեջ, որ չըտուժես քաղցըր հոգիդ»։
Եվ նայելով նըրան խոժոռ՝ Դիոմեդեսն այսպես ասաց.
«Դու փախչելուց մի՛ խոսիր զուր, ինձ համոզել չես կարող դու,
250Ես սովոր չեմ բոլորովին խուսափելով պատերազմել,
Ոչ էլ երբեք ահաբեկվել, զի ուժ ունեմ ես տակավին:
Ամոթ է ինձ կառք իսկ նըստել, ոտքո՛վ կերթամ ես նըրանց դեմ,
Զի Աթենաս Պալլասը ինձ չի թողնում որ ես վախենամ:
Սըրաթըռիչ նըժույգները երկուսին էլ ետ չեն տանի,
Եթե նույնիսկ նըրանցից մեկն ազատվի իմ հուժկու զարկից։
Քեզ այլ բան էլ պետք է ասեմ, և դու այն լավ միտքըդ պահիր,
Եթե երբեք ամենիմաստ Աթենասն ինձ փառք պարգևի
Երկուսին էլ ըսպանելու, դու սըրավազ նժույգներիս
Սանձերն ամուր կապած կառքի շըրջանակին՝ մեր կառքը թող
260Եվ սըլացիր անմիջապես դեպի ձիերն Էնիասի,
Եվ ձիերն այդ ավարելով՝ տա՛ր բարձրազեն աքայեցոց։
Նըրանք ազնիվ այն ցեղից են, որ Արամազդն ահեղագոչ
Տրովսին^[55] տըվեց ի փոխարեն նըրա որդու՝ Գանիմեդի.
Այդ պատճառով լավագույնն են երկրում եղած ձիերի մեջ։
Այդ սերունդից էր գողացավ Անքիսեսը մարդոց արքան
Լավմեդոնից գաղտագողի և ճակերի վըրա քաշեց,
Եվ որոնցից իր պալատում վեցը ծընունդ ունեցավ նա,
Չորսին պահեց իրեն համար, գիրացնելով իր փարախում,
Տըվեց երկուսն Էնիասին, որոնք այնպես լավ են փախչում,
270Եթե դըրանց գերի առնենք, մեզ համար մեծ պատիվ է դա»:
Մինչդեռ երկու քաջերն այսպես խոսում էին իրարու հետ,
Հասան նըրանք արշավակի մըտրակելով ձիերն իրենց,
Եվ առաջինն այսպես խոսեց շըքեղ որդին Լիկայոնի.
«Արիասիրտ ու մարտագոռ զավակըդ դու քաջ Տիդեսի,
Քեզ հիրավի չընկճեց դառն սըլաքըս սուր, փըքինը իմ,
Արդ, աշտեով արի կըռվենք, այդպես գուցե թե հաջողեմ»։
Այսպես ասաց և ճոճելով նետեց աշտեն երկայնաստվեր,
Ու շեշտակի զարկեց թափով Դիոմեդի կուռ ասպարին,
Եվ պըղընձյա սըլաքը սուր ծակելով այն՝ զրահին հասավ,
280Ու բարձրագոռ բացականչեց շըքեղ որդին լիկայոնի.
«Սըլաքս ահա կողքըդ խոցեց ու դուրս եկավ, էլ այսուհետ
Չեմ կարծում ես, որ դիմանաս, տըվիր դու ինձ փառք ու պատիվ»։
Դիոմեդեսը անսասան նըրան այսպես պատասխանեց.
«Վըրպեցիր դու վերըստին, բայց և այնպես, կարծում եմ ես,
Թե դուք պիտի դադար չառնեք, մինչև որ մեկը ձեզանից
Գետնատարած չընկնի տապաստ և արյունովն իր սեփական
Չըհագեցնի բուռն Արեսին՝ գուսարողին քաջամարտիկ»։
Ասաց, նետեց, և Աթենասն ուղղեց աշտեն պըղընձասայր
Դեպի նըրա քիթն աչքախառն, և պրղինձը անպարտելի
290Անցավ սպիտակ ակռաներով և արմատից կըտրեց լեզուն
Եվ ծընոտի տակից իսկույն դուրս ելավ սուր տեգը թափով.
Ցած գըլորվեց շըքեղ կառքից, ու շաչեցին փայլակնացայտ
Զենքերն իր շուրջ, խըրտնեցնելով նըժույգներին սարսափահար.
Հօդըս ցընդեց ուժը նըրա, ու տեղնուտեղ շունչը փըչեց։
Վըրա հասավ Էնիասն իր երկար տեգով և ասպարով,
Վախենալով, որ մի գուցե աքայեցիք դին ավարեն։
Պըտըտվում էր շուրջը նըրա՝ ուժին վըստահ առյուծի պես,
Իր նիզակը և բոլորշի վահանը միշտ առջև բըռնած,
Պատրաստ՝ մահվան գիրկ ճամփելու, ով էլ որ իր առաջ ելներ,
300Եվ գոռում էր ահեղաձայն. Տիդյանն առավ հըսկա մի քար,
Որ այժմ ապրող մահկանացու մարդկանց միջից երկու հոգի
Չէին կարող գետնից կըտրել, նա միայնակ տարավ-բերեց
Եվ նըրանով Էնիասի սըրունքներին զարկեց ուժգին,
Ճիշտ այնտեղին, որտեղ մարդու զիստն երանքին է միանում,
Որ և որոթ են անվանում. ջախջախելով ժայռն ահագին՝
Կըտրեց երկու նյարդերը և կաշին պոկեց անմիջապես,
Դյուցազնը քաջ գետին ընկավ հաստ ձեռքերով հողին հենված,
Եվ գիշերը սևաթորմի փռվեց նըրա աչքերի շուրջ:

Էնիասը՝ արանց արքան, կորչելու էր այդտեղ, անշուշտ,
310Եթե Աստղիկ աստվածուհին, դուստրը հըզոր Արամազդի,
Մայրը նըրա, որին ծընեց քաջ տավարած Անքիսեսից,
Այդ չըտեսներ և սըրաթև՝ Ոլիմպոսից չիջներ այդտեղ.
Տարածեց նա թևերը լույս իր սիրելի որդու վըրա,
Ու պարուրեց ամպի նըման լուսաշըքեղ իր շըղարշով,
Որ մի գուցե աքայեցի կտրիճներից մեկը հանկարծ
Հարվածելով որդուն կըրծքից՝ առնի նըրա քաղցըր հոգին,
Այդպես Աստղիկն իր սիրեցյալ որդուն մարտից դուրս էր հանում:

Կապանեսի որդին այնժամ հիշեց պատվերը Տիդյանի,
Միասըմբակ ձիերը իր քաշեց կըռվի շառաչից դուրս,
320Երասաններն արագ-արագ կապեց կառքի շրջանակին,
Ինքը նետվեց գեղեցկաբաշ դեպի ձիերն Էնիասի,
Եվ խըլելով տրոյանցից տարավ դեպի աքայեցիք
Ու սիրելի իր ընկերոջ՝ Դեիպիլի ձեռքը հանձնեց,
Որին բոլոր ընկերներից ավելի էր մեծարում նա,
Որովհետև ամեն բանում համամիտ էր նա իրեն հետ:
Իսկ ինքը իր կառքը նըստած, առավ փայլուն երասաններն
Ու ձիերը սալասըմբակ քըշեց դեպի Տիդյանը քաջ,
Որ Աստղիկին էր հալածում անագորույն իր պըղինձով,
Իմանալով, որ ապիկար դիցուհի էր, ո՛չ նըրանցից,
330Որոնք գիտեն քաջազնաբար հըրամայել մարտադաշտում,
Ինչպես Պալլաս Աթենասը, Ենիովը^[56] քաղաքավեր։
Երբ Տիդեսի շըքեղ որդին կըրընկակոխ հասավ նըրան,
Վիրավորեց իր նիզակով նըրա ձեռքի թաթն երեսից,
Եվ քերծելով պրղընձասար աշտեն փափուկ մորթն ըսպիտակ՝
Դաստակի մոտ հերձեց նըրա աստվածային շղարշը նուրբ,
Որ հյուսված էր ճարտարապես Շնորհների շող-մատներով:
Վազեց արյունն անմահական աստվածուհու, — ավիշը այն,
Որ հոսում է երջանկափառ աստվածներից ոլիմպական,
Զի ցորեն չեն ուտում նըրանք, ոչ էլ գինի են խըմում սև,
340Այդ պատճառով արյուն չունեն և անմահ են կոչվում նըրանք:
Ճիչ հանելով աստվածուհին՝ ձեռքից իր բաց թողեց որդուն,
Որին առավ ինքն Ապոլլոնն ու պարուրեց կապույտ ամպով,
Որ մի գուցե մի ձիավարժ, պըղընձազգեստ դանայեցի
Սուր պըղինձով խոցի նըրան ու դուրս կորզի անուշ հոգին:

Դիոմեդեսն ահեղ ձայնով աստվածուհու վըրա գոռաց.
«Դո՛ւստրըդ հըզոր Արամազդի, թող հեռացիր մարտադաշտից.
Հերիք չէ՞ քեզ, որ թույլ կանանց խաբում ես դու, պատրում նըրանց,
Եթե երկար դեռ ըսպասես, սոսկաս պիտի պատերազմից,
Ու սարսափես, հեռվից անգամ ահեղ կըռվի ձայնն առնելիս»։

350Այսպես ասաց, և Աստղիկը մեկնեց դըժնյա ցավերով լի,
Որին ժըրոտ Իրիսն առած՝ մարտադաշտից հանեց արագ,
Մորմոքվում էր սուր ցավերից, սևանում էր մորթը չըքնաղ:
Մարտադաշտի ձախակողմում հանդիպեց նա բուռն Արեսին,
Նըստել էր նա՝ իր նըժույգներն ու տեգը մութ ամպով պատած։
Աստղիկն այդտեղ իր սիրելի եղբոր ոտներն ընկավ լալով
Եվ խընդրում էր պաղատագին տալ նըժույգներն իր ոսկեսար.
«Գըթա՛ դու ինձ, սիրուն եղբայր, նըժույգներըդ շընորհիր ինձ,
Որ սըլանամ դեպ Ոլիմպոս՝ բընակավայրն անմահների:
Տանջվում եմ ես խորը վերքով, որ տըվեց ինձ մահկանացու
360Տիդյանը, որ Արամազդի վըրա անգամ կըհանդըգներ»։
Այսպես ասաց, և Արեսը նըժույգները տըվեց նըրան,
Աստվածուհի Աստղիկն ելավ կառքը նըստեց ցաված սըրտով,
Եվ Իրիսը նըրա կողքին՝ երասանները ձեռքն առավ
Ու մըտրակեց, և սլացան երիվարներն հոժարակամ
Եվ շուտափույթ հասան Ոլիմպ՝ բընակավայրն անմահների,
Ուր կանգնեցրեց կառքը Իրիսն ու արձակեց ձիերն իսկույն,
Նըրանց առաջ առատորեն լըցնելով կեր աստվածային։
Իսկ Աստղիկը գընաց փարվեց իր Դիոնե^[57] մոր ծընկներին,
Որը դըստերն իր գիրկն առած՝ փայփայելով ասաց նըրան.
370«Դուստր իմ սիրուն, անմահներից ո՞վ քեզ այդպես վիրավորեց,
Իբրև թե դու նըրան հայտնի մի մեծ չարիք պատճառեիր»։

Եվ ժըպտասեր Աստղիկն այնժամ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ինձ Տիդեսի որդին խոցեց, Դիոմեդեսն ամբարտավան,
Երբ որ մարտից հանում էի սիրուն որդուս՝ Էնիասին,
Որն ամենեն սիրելին է և թանկագին սըրտիս համար։
Աքայեցոց և տըրոյանց մեջ չէ կռիվն այսուհետև,
Այլ դանայանք անմահների դեմ են հիմա կըռիվ մըղում»։

Եվ Դիոնեն՝ հըրաշափառ աստվածուհին ասաց նըրան.
«Տոկա՛, դուստր իմ, որքան էլ մեծ լինեն ցավերդ, դու մի՛ տըխրիր,
380Զի շատերըս ոլիմպաբնակ աստվածներից մարդկանց ձեռքով
Կըրել ենք ծանր ու խոր վըշտեր՝ մասնակցելով նըրանց կըռվին:
Կըրեց Արեսն, երբ որ հուժկու Ոտոսը և Եփիալտեսն^[58]
Ալովեի որդիք նըրան կապկապեցին պիրկ կապերով,
Եվ տասնըմեկ ամիս մընաց նա բանտի մեջ պըղընձակերտ:
Պատերազմի անհագ Արեսն այդ զընդանում պիտի կորչեր,
Թե Էրիբեն՝ չըքնաղագեղ նըրանց խորթ մայրը՝ Հերմեսին
Լուր չըբերեր, որ վերջապես նրան հյուծված հանեց բանտից:
Կրեց նույնպես Հերան, որին վիրավորեց աջ ըստինքից
Ամփիտրոնի հըզոր որդին^[59] սուր սըլաքով իր եռասայր,
390Անտանելի ցավերի մեջ տանջվում էր նա այդ ժամանակ։
Սանդարապետն անգամ կըրեց իր մարմնի մեջ նետ սայրասուր,
Երբ որ նրան նույն այդ մարդը, ասպարակիր Զևսի որդին
Ըստվերների դըռան շեմքում նետահարեց իր աղեղով.
Վեր ելավ նա դեպի Զևսի արքունիքը, Ոլիմպը այն
Սըրտակոտոր ու ցավատանջ. մըխվել էր նետը դառնաթույն
Նըրա ուժեղ, հաղթ ուսի մեջ ու տանջում էր նըրա հոգին։
Պեոնն այնժամ դըրեց վերքին ցավահալած ըսպեղանի^[60]
Ու բըժըշկեց, որովհետև նա չէր ծընված մահկանացու:
Հանձնապաստա՛ն եղեռնագործ, որ հանդըգնեց մինչև անգամ
400Ոլիմպաբնակ աստվածներին վիրավորել իր աղեղով։
Ինքը խաժակն աստվածուհին, Աթենասը դըրդեց քո դեմ
Տիդյան ահեղ Դիոմեդին, բայց խակամիտն այդ չըգիտե,
Թե ով էլ որ անմահների դեմ հանդըգնի մըտնել ի մարտ՝
Նա չի կարող երկար ապրել, ու մանուկներն այլևս երբեք
Պատերազմից վերադարձած հոր ծընկներին չեն նըստելու:
Ուստի Տիդյան Դիոմեդեսն էլ, թեպետև քաջամարտիկ,
Թող մըտածի, որ կարող է քեզնից քաջի հետ կըռվելու,
Եվ որ գուցե բազմահանճար Ատրեստոսի դուստր Էգալիան
Զարթնի քընից հանկարծակի ու ձայն տա իր նաժիշտներին՝
410Անձկակարոտ ծաղկափըթիթ իր ամուսնուն քաջակորով,
Նազելի կինն՝ աքայեցոց ձիախըրոխտ Դիոմեդեսի»։

Ասաց, երկու թաթիկներով սըրբեց ավիշը դաստակից,
Առողջացավ ձեռքը դըստեր, ու մեղմացան ցավերը խոր։
Այդտեղ Հերան և Աթենասն, որ ամեն բան տեսնում էին,
Նետում էին Արամազդին սիրտ խոցոտող, կըծու խոսքեր.
Եվ ըսկըսեց նախ Աթենաս աստվածուհին, այս ասելով.
«Հայր Արամազդ, կըբարկանա՞ս վըրաս, եթե մի բան ասեմ,
Խեղճ Կիպրուհին^[61], երբ ուզել է դըրդել ոմըն աքայուհու,
Որ նա հարի տըրոյացոց, որոնց շատ է սիրում հիմա,
420Գեղեցկազգեստ ու պըճնասեր աքայուհու մի գըգվելիս,
Ոսկի ճարմանդն իր թաթիկի քեղըրթել է մորթը փափուկ»։

Այսպես ասաց, ու ծիծաղեց հայրը մարդկանց, աստվածների,
Եվ կանչելով ոսկեղենիկ Աստղիկին մոտն՝ ասաց նըրան,
«Դուստր իմ քընքույշ, պատերազմի գործերը քեզ չեն պատկանում,
Դու ըզբաղվիր ամուսնական հեշտ ու անուշ քո գործերով,
Ռազմի մասին թող որ հոգան Աթենան ու Արեսը բուռն»:

Եվ մինչ այստեղ սըրանք այսպես խոսում էին իրարու հետ,
Էնիասի վըրա վազեց Դիոմեդեսն ահեղագոռ,
Թեև գիտեր, որ Ապոլլոնն էր պաշտպանում դյուցազունին:
430Չակնածելով անգամ զորեղ աստըծուց նա՝ միտք էր դըրել
Որ ըսպաներ Էնիասին և կողոպտեր զենքերը պերճ:
Երեք անգամ նա հարձակվեց հույժ ծարավի նըրա արյան,
Եվ երեք հեղ Ապոլլոնը նըրա ասպարն մղեց մի կողմ,
Բայց երբ չորրորդ անգամ ցասկոտ գըրոհ տըվեց դիվանըման՝
Ըսպառնալից ձայնով գոռաց Ապոլլոնը աղեղնավոր.
«Ըզգուշ, Տիդյան, ե՛տ ընկըրկիր, մի՛ հանդըգնիր չափվել ինձ հետ,
Հավասարվել անմահներին, զի նըման չեն բընավ իրար
Զարմը անմահ աստվածների և երկրակոխ քայլող մարդկանց»:

Այսպես ասաց, և ընկըրկեց Տիդեսի քաջ որդին դույզն ինչ,
440Խուսափելով կորովաձիգ Ապոլլոնի բարկությունից:
Իսկ Ապոլլոնը ամբոխից դուրս կորզելով Էնիասին՝
Պերգամայի մեջ դըրեց սուրբ, ուր ինքն ունի շըքեղ տաճար:
Այնտեղ Լետովն ու Արտեմիսը անմատույց սըրբարանում
Բըժըշկեցին նըրան շուտով, շընորհելով պատիվ ու փառք։
Բայց Ապոլլոնն արծաթաղեղ շինել տըվեց մի խորտվիլակ,
Ուրվապատկեր՝ ամեն բանով Էնիասին հար և նըման,
Որի շուրջը տըրոյացիք և աքայանք դյուցազնազարմ
Կոփում էին իրար լանջքին վահանակներն իրենց թեթև
Ու հաստաբեստ, բոլորաձև ասպարները արջառամորթ:
450Այնժամ Գուշակ Ապոլլոնը այսպես ասաց բուռն Արեսին.
«Արե՛ս, Արե՛ս արյունառուշտ, պարըսպաքանդ ու մարդակեր,
Մի՞թե պիտի չըհեռացնես մարտադաշտից դու այդ մարդուն՝
Դիոմեդեսին, որ քիչ մընաց Արամազդ հոր հետն Էլ կըռվեր:
Նախ Կիպրուհու դաստակը նա ձեռքին մոտիկ վիրավորեց,
Հետո էլ ինձ վըրա նույնպես գըրոհ տըվեց դևի նըման»։

Այսպես ասաց, գընաց նըստեց Պերգամայի բարձըր ծայրին,
Իսկ Ժանտ Արեսն հասավ տրոյանց ահեղ կըռվի հորդորելու
Թըրակացոց Ժիրաժիր պետ Ակամասի կերպարանքով
Ու Պրիամի որդիներին խըրախուսիչ խոսքեր ասաց.
460«Ո՛վ որդիներ դյուցազարմիկ դուք Պրիամոս թագավորի,
Մինչ ե՞րբ պիտի թողնեք, որ ձեր զորքը ջարդեն աքայեցիք,
Ըսպասում եք, որ կըռիվը հասնի ձեր կուռ դարբասների՞ն:
Ընկել է նա, որին բոլորս պատվում էինք Հեկտորի չափ-
Էնիասը՝ վըսեմ որդին մեծահոգի Անքիսեսի.
Եկեք նրա զենընկերոջն ազատենք մենք ահեղ մարտից»։
Այսպես ասաց ու բորբոքեց եռանդ ամեն մեկի սըրտում,
Իսկ Սարպեդոնը Հեկտորին հանդիմանեց այս խոսքերով.
«Ո՞ւր գընաց քո ուժը, Հեկտոր, ու կորովը, որ ունեիր.
Չէի՞ր ասում, թե դու միայն, առանց զորքի և սատարի
470Կըպաշտպանես քաղաքը քո եղբայրներով , փեսաներով,
Մինչդեռ այսօր և ոչ մեկին չեմ տեսնում ես մարտի դաշտում,
Այլ սոսկահար կուչ են եկել, ինչպես շըներն առյուծի շուրջ,
Եվ միայն մենք, դաշնակիցներս ենք մարտընչում ահավասիկ:
Ես ինքըս ձեզ նիզակակից՝ եկել եմ շատ հեռու տեղից,
Լիկիայից, ուր հոսում է Քըսանթոսը հորձանապտույտ,
Ուր թողել եմ մատաղատի որդիք և կին, ինչքերըս ողջ,
Որոնց այնպե՛ս կարոտ է միշտ քաշում աղքատ, չունևոր մարդ:
Սակայն դարձյալ վառում եմ ես լիկիացոց, և ինքս անձամբ
Վառված եմ խիստ այդ մարդու դեմ գուպարելու հուր ցանկությամբ,
480Թեև չունեմ այստեղ ոչինչ, որ տանեին աքայեցիք:
Մինչ դու անշարժ կանգ ես առել և այլոց էլ չես հորդորում,
Որ դիմանան պատերազմում ու պաշտպանեն իրենց կանանց։
Տես, որ հանկարծ կեր չըդառնաք ոսոխներին, տըրոյացի՛ք,
Եվ ցանցն ընկնեք ամենորսակ ուռկանի պես թակարդապատ,
Ու բարեշեն ձեր քաղաքներն ավեր-ավար անեն նըրանք:
Այս բոլորի մասին, Հեկտոր, պետք է որ դու լավ մըտածես,
Եվ աղաչես իշխաններին ու գընդերին հեռվից եկած,
Որ դիմանան դըժվարության ու մարտընչեն հերոսաբար
Ու թույլ չըտան նըրանք իրենց լըսելու սաստ ու պարսավանք»։
490Այսպես խոսեց Սարպեդոնը և Հեկտորի սիրտը խոցեց:
Հեկտորն այնժամ զենուզարդով իր կառքից ցած թըռավ իսկույն
Եվ ճոճելով սուր աշտեներ՝ վազվըզում էր բանակի մեջ,
Հորդորելով ամեն մեկին, ու վառեց մարտ մի ահավոր։
Տըրոյացիք ետ դառնալով ճակատ զարկին աքայանց դեմ,
Որոնք անվախ կանգնած էին իրենց տեղում միշտ աննահանջ:

Ինչպես քամին, որ քըշում է հարդը թեթև՝ Էրանելիս
Նըվիրական կալից, երբ որ Դեմետրը շեկ, խարտիշագեղ
Բաժանում է հարդն ու հատիկը հողմերի շընչով ուժգին,
Ու մըղեղի հըսկայական դեզն ըսպիտակ գույն է առնում,
500Ճերմակեցին աքյանք այդպես մինչև երկինք հասնող փոշուց,
Որ ամպի պես հանում էին ձիերն իրենց դըռույթներով,
Երբ ետ դարձած՝ դեպի խառնուրդն արշավեցին քառատըրոփ
Կորովաջան կառապանաց կուռ ձեռքերից մըտրակահար։
Իսկ բուռն Արեսն ամենուրեք վազվըզելով` բանակը ողջ
Պատեց մըթին մի գիշերով հօգուտ համայն տըրոյացոց.
Այդ անելով՝ կատարում էր Ապոլլոնի պատվերը նա,
Որ հորդորեց՝ տըրոյացոց ալ խըրախույս խիզախության,
Երբ որ տեսավ Աթենասին պատերազմից հեռանալիս,
Որ պաշտպան էր և զորավիգ պըղընձազգեստ դանայեցոց։
510Իսկ Ապոլլոնն արձակելով սըրբարանից Էնիասին՝
Բոցավառեց նոր կորովով կուրծքը ազգաց առաջնորդի,
Եվ Էնիասն հանկարծակի հայտընվեց իր ընկերներին,
Որոնք անչափ ուրախացան, երբ ողջ առողջ տեսան նրան,
Բայց ոչ մի բան չըհարցըրին, զի այն հուզմունքն, իրարանցում,
Որ հանեցին Արծաթաղեղն^[62] ու Արեսը արյունառուշտ,
Եվ Քենն անհագ՝ էլ ժամանակ չէին տալիս դըրա համար:

Իսկ Այաքսները երկուսով, Ոդիսևսն ու Տիդյանն ահեղ
Մարտի հորդոր էին կարդում, խըրախուսում աքայեցոց,
Որոնք անահ և անսասան՝ տըրոյացոց գոչյուններից
520Նըրանց հըսկա ուժին ընդդեմ կանգնած էին կազմ ու պատրաստ,
Ինչպես ամպերն, որ դիզում է Զրվանյանը խաղաղ ժամի
Լեռների պես կատարներին, երբ նընջում են Բորեասն ու բուռն
Մյուս քամիները, որպեսզի ամպակույտը ցըրիվ բերեն,—
Դանայեցիք տըրոյանց դեմ այդպես կանգնած էին անվախ:
Իսկ Ատրիդեսը անդադար երթևեկում էր բանակում
Ու բազմամբոխ իր զորքերին տալիս հորդոր և հրրաման.
«Մարդ եղեք միշտ, սիրելիներս, և զորավոր սիրտ ունեցեք,
Եվ քաջամարտ գուպարի մեջ պատկառեցեք մեկ-մյուսից,
Զի քաջերը պատերազմում ավելի շատ ողջ են մընում,
530Իսկ փախչողը չի ազատվում, ոչ էլ փառք է վաստակում նա»:

Ասաց, գըցեց գեղարդը նա և ըսպանեց մի ախոյան՝
Պերգասյան քաջ Դեիկոնին՝ զենընկերոջն Էնիասի,
Որին տրոյանք հարգում էին Պրիամոսի որդոց նըման,
Զի կըռվում էր նա քաջաբար նախամարտիկ գընդերի մեջ։
Ագամեմնոն արանց արքան զարկեց քաջի կուռ ասպարին,
Որ չըտոկաց նըրա տեգին, պըղինձն անցավ ուժգին թափով
Ու կամարի միջից ուղիղ փորը մըտավ Պերգասյանի,
Նա թընդյունով գետին ընկավ, ու շաչեցին զենքերն իր շուրջ:

Իսկ Էնիասը ըսպանեց երկու կըտրիճ դանայեցոց,
540Կրեթոնին, Որսիլոքին՝ Դիոկլեսի որդիներին.
Դիոկլեսը բընակվում էր գեղեցկաշեն Փերեի մեջ,
Մեծահարուստ և ընչավետ, սերում էր նա Ալփես գետից,
Որ ջըրաշատ հոսում էր հորդ Պելիացոց լայն դաշտերով,
Որը ծընեց Որսիլոքին՝ բազմաժողով արանց արքա,
Իսկ Որսիլոքն աշխարհ բերեց Դիոկլեսին մեծահոգի,
Դիոկլեսը՝ Կրեթոնին, Որսիլոքին — երկվորյակներ,
Քաջախըրոխտ ու փորձառու ամեն տեսակ մարտերի մեջ:
Երբ չափահաս դարձան սըրանք, արգիացոց հետևելով
Սև նավերով ելան եկան դեպի Տըրոյա ձիամարզիկ,
550Որ Ատրիդես Ագամեմնի, Մենելավի վըրեժն առնեն,
Սակայն այստեղ երկուսին էլ հասավ մահվան օրհասը սև:
Ինչպես թավուտ լեռան վըրա զույգ առյուծներ գեղեցկաբաշ
Մայրիների անտառի մեջ պարարում են մարմինն իրենց
Եվ արջառներ ու գեր գառներ ապշոպելով ամեն անգամ
Ավերակ են դարձընում լիք փարախները հովիվների,
Մինչև զինված մարդկանց ձեռքով ընկնեն սատկեն պըղընձահար,
Այդպես, նըրանք Էնիասի ձեռքով՝ նըկուն, տիգահարված՝
Ընկան տապաստ դեռաբողբոջ ու բարձրուղեշ եղևնու պես.

Մեղքենալով նըրանց վըրա Մենելավոսն արիսական,
560Առաջ անցավ զինավառված, երկար աշտեն իր ճոճելով.
Եվ Արեսը խիզախությամբ սիրտն էր նըրա բոցավառում,
Հուսալով, որ կընըվաճվի Էնիասի հուժկու ձեռքով:
Տեսավ նըրան Նեստորորդի Անտիլոքոսն ու նախամարտ
Գընդերի մեջ նետվեց իսկույն, վախենալով, թե մի գուցե
Ժողովըրդոց հովվի գըլխին գա մի փորձանք անակընկալ
Եվ ի դերև հանի նըրանց նեղությունները բովանդակ:
Նըրանք երկուսն էլ բազուկներն ու նիզակները սայրասուր
Բըռնել էին իրարու դեմ խիզախորեն ընդդիմամարտ.
Անտիլոքոսն առաջ գալով՝ ազգապետի կողքին կանգնեց։
570Էնիասը, թեև հուժկու պատերազմող՝ դեմ չըդըրավ,
Երբ այն երկու դյուցազներին տեսավ կանգնած իրարու մոտ։
Նըրանք դեպի աքայեցիք քաշ տալով հեգ ընկածներին,
Տըվին ավանդ համհարզներին, ապա դարձյալ ետ դառնալով
Մըտան նորից նախամարտիկ գընդերի մեջ գուպարելու:

Նըրանք այնտեղ ըսպանեցին Պիլեմենին արիսատիպ
Ասպարավոր, մեծահոգի պափլագոնաց զորապետին,
Որ երբ կանգնած էր կառքի մեջ, Մենելավոսն աշտենազեն
Նետեց տեգը երկայնաստվեր և անրակից խոցեց նըրան:
Անտիլոքը զարկեց նըրա կառավարին՝ Մեդոնին քաջ,
580Ատիմնոսի արի որդուն, երբ դարձընում էր ձիերին.
Զարկեց քարով ճիշտ արմունկին, ու ցած ընկան նըրա ձեռքից
Փըղոսկըրով բանված սանձերը ըսպիտակ՝ փոշեթաթավ:
Ոստնեց արագ Անտիլոքոսն ու քունքից ներս սուրը վարսեց,
Եվ գեղակերտ, շըքեղ կառքից նա գըլխիվայր գետին ընկավ,
Փոշիներում, մի պահ գըլխի և ուսերի վըրա ցըցված,
Ոտքերը վեր, գըլուխը վար, զի ավազի մեջ էր խրվել,
Մինչ վերջապես ցած փըռեցին նրան ձիերն ընդհարվելով,
Որոնց քըշեց Անտիլոքոսն աքայեցոց ամբոխի մեջ։
Այդ տեսնելով՝ վըրա վազեց Հեկտորն ուժգին որոտալով,
590Գըրոհեցին իր ետևից տըրոյացոց գընդերը գոռ,
Իրենց գըլուխն ունենալով Արեսին և Ենիովնին։
Սա հետն ուներ Աղմուկն ահեղ պատերազմող խուռն ամբոխի,
Իսկ Արեսը ձեռքին բըռնած ուներ նիզակ մի ահագին
Եվ ընթանում էր Հեկտորի մերթ առջևից, մերթ ետևից:

Նըկատելով նըրան՝ սոսկաց Դիոմեդեսն ահեղագոռ:
Ինչպես որ մարդ մի անծանոթ և ընդարձակ դաշտ անցնելիս
Կանգ է առնում, երբ որ հանկարծ հըսկա գետի է հանդիպում,
Որը ահեղ մըռընչյունով դեպի ծովն է վազում վարար,-
Ահաբեկված ետ է դառնում,- Դիոմեդեսն այդ ժամանակ
600Ետ դառնալով այսպես ասաց իր քաջարի մարտիկներին.
«Սիրելիներս, որքա՜ն ենք մենք ըսքանչանում մեծ Հեկտորով,
Քանզի է քաջ նիզակավոր և խըստասիրտ պատերազմող,
Աստվածներից մեկը միշտ մոտ՝ պաշտպանում է նըրան մահից
Այժմ էլ Արեսն է նըրա հետ մահկանացվի կերպարանքով:
Ուրեմըն դուք երեսներըդ դեպի տրոյանք՝ ետ քաշվեցեք,
Եվ մի՛ գործեք ատվածների դեմ հարձակում հանդըգնաբար»:

Այսպես ասաց, բայց տըրոյանք նրանց արդեն շատ էին մոտ:
Հեկտորն այդտեղ քաջամարտիկ երկու կըտրիճ փըռեց գետին-
Մենեսթոսին և Անքիալին՝ երկուսն էլ նույն կառքի վըրա:
610Ընկածների վըրա գըթաց Տելամոնյան Այաքսը մեծ,
Մոտ գընալով՝ փայլակնացայտ տեգը նետեց և ըսպանեց
Ամփիոսին՝ որդուն փարթամ և մեծատուն Սելագոսի,
Որ Պեսոսում էր բընակվում, բայց Օրհասը բերեց նըրան
Իբրև սատար՝ զինակցելու Պրիամոսին և իր որդոց:
Երկայնաստվեր, տեգն իր նետեց Այաքսն ուղիղ նըրա գոտուն,
Եվ պըղընձյա սըլաքը սուր նըրա ներքին փորը մըտավ,
Եվ նա գետին փըռվեց թընդմամբ. վազեց իսկույն Այաքսը քաջ
Կողոպտելու զենքերը պերճ, մինչ տըրոյանք նըրա վըրա
Տեղում էին ամեն կողմից սուր տեգերի տեղատարափ,
620Եվ որոնցից շատերը սուր ցըցվում էին ասպարի մեջ։
Նա դիակի վըրա չոքած քաշեց հանեց պըղինձ-աշտեն,
Բաց անկարող եղավ պոկել մյուս զենքերը ուսերից.
Զի նետերի տարափն անդուլ նըրան շատ էր տագնապեցնում,
Վախենալով, որ մի գուցե տըրոյացիք բըռնեն իրեն,
Որոնք զինված նիզակներով նըրա վըրա գըրոհեցին
Եվ Այաքսին, թեև հուժկու ու հաղթանդամ հըսկայապես,
Հալածեցին, և թողնելով դիակը նա՝ ետ նահանջեց։

Մըրցում էին սըրանք այսպես իրարու հետ մարտադաշտում:
Օրհասը բուռն աստվածատիպ Սարպեդոնի դեմ գըրգըռեց
630Հաղթամարմին Տլեպոլեմոս Հերակլյանին առաքինի.
Եվ իրարու երբ մոտեցան Արամազդի թոռն ու որդին^[63],
Սարպեդոնին կանխելով նախ Տլեպոլեմն այսպես ասաց.
«Ո՛վ լիկեցոց պետ Սարպեդոն, ասա՛ արդյոք ի՞նչն ըստիպեց
Գալ քեզ այստեղ, որ եկել ես մարտի անվարժ և անսովոր:
Սուտ են ասում, թե որդին ես ասպարակիր Արամազդի,
Քանզի դու շատ ավելի ցած ու նըսեմ ես այն մարդկանցից,
Որոնք հընում ամպրոպադեզ Զևսի զարմից էին սերել։
Բայց ի՜նչ մարդ էր, ասում ենք քաջ Հերակլեսի համար զորեղ,
Հերակլեսի, որ իմ հայրն էր քաջախըրոխտ, առյուծասիրտ.
640Որը իր հետ վեց նավ միայն ու փոքրաթիվ քաջերի խումբ
Լավմեդոնի նըժույգների համար երբեմն այստեղ եկա,
Քանդեց Իլիոնն ու փողոցներն ամայացրեց բոլորովին^[64]:
Իսկ դու վախկոտ՝ քո մարդկանցով կորչես պիտի այս կըռվի մեջ.
Զո՜ւր Լիկիայից եկար այստեղ սատարելու տըրոյացոց:
Ինչ էլ լինի զորությունըդ՝ պիտի ընկնես իմ նիզակից
Ու պարտըված անցնես գընաս դու դըժոխքի դարբասներից»:

Եվ լիկեցոց պետ Սարպեդոնն այսպես նըրան պատասխանեց.
«Տլեպոլեմե՛, ճիշտ է որ նա քանդեց Իլիոն քաղաքը սուրբ
Ազնըվաշուք Լավմեդոնի խենթ ու խելառ վարքի համար,
650Որ դըժընդակ լուտանքներով բարերարին իր նախատեց,
Եվ չըտըվեց նըժույգներին, որոնց համար եկել էր նա։
Բայց ես ահա ասում եմ քեզ, որ մահվան սև օրհասը ժանտ
Ինձնից է որ քեզ պիտի գա, իմ գեղարդով ընկնես պիտի,
Փառքն ինձ տալով և քո հոգին՝ ձիահըմուտ Պըղուտոնին»:

Սարպեդոնը այսպես ասաց, Տլեպոլեմը բարձրացրեց
Հուժկու մըկունդն իր հացենու, և զույգ տեգերն անմիջապես
Նըրանց ձեռքից իրար վըրա սըլացան սուր բուռըն թափով։
Սարպեդոնը զարկեց ուղիղ ախոյանի պարանոցին,
Եվ ցավաբեր սըլաքն անցավ ու դուրս եկավ մյուս կողմից,
660Եվ մութ գիշերն անդընդային փակեց նըրա աչքերն ընդմիշտ։
Տլեպոլեմի նետը դիպավ Սարպեդոնի ձախ ազդրոսկրին,
Բայց Արամազդ հայրը որդուց հեռու վանեց մահն անողոք:
Աստվածատիպ Սարպեդոնի զենընկերները քաջազուն
Հանում էին նըրան կըռվից, մինչ չարաչար տանջվում էր նա,
Իր ետևից քարշ տալով սուր հացենու տեգն երկայնաստվեր,
Որովհետև ընկերներից և ոչ մեկը խելք չէր արել
Աշտեն հանել նըրա ազդրից, որ կառք նըստել կարողանա
Այնքա՜ն նըրանք ճեպում էին նըրան ընդփույթ ազատելու:
Իսկ մյուս կողմից քաջասըրունք աքայեցիք պատերազմից
670Հանում էին Տեպոլեմին. տեսավ նըրան արիասիրտ
Ոդիսևսը և ճանաչեց, ու բոց կըտրեց նըրա հոգին,
Եվ ինքն իր մեջ վարանամիտ՝ դըժվարանում էր որոշել՝
Որոտընդոստ Արամազդի շըքեղ որդո՞ւն հետապընդեր,
Թե՞ լիկեցոց շատ-շատերի հոգին առներ վըրիժավառ:
Ճակատագրի կողմից, սակայն Ոդիսևսին չէր վիճակված
Սուր պըղինձովն իր ըսպանել Արազամդի արի որդուն.
Եվ Աթենասն այն ժամանակ դեպ լիկեցիք ուղղեց նըրան:
Նա ըսպանեց Կիրասոսին, Քրոմիոսին, Ալաստորին,
Ալկադրոսին ու Հալիոսին, Նոյեմոնին , Պրիտանիսին,
680Եվ շատ ուրիշ լիկիացոց մահ կըբերեր Ոդիսը քաջ,
Եթե նըրան չընըկատեր կորդակաճոճ Հեկտորն ահեղ,
Որ խոյացավ դեպ ախոյանն իր հրաշեկ զենուզարդով,
Վախ ազդելով դանայեցոց, և Սարպեդոնն՝ Զևսի որդին
Նըրան ի տես՝ ուրախացած ձայն արձակեց աղիողորմ.
«Ո՛վ Պրիամյան, մի՛ թողնիր, որ դառնամ ես որս աքայեցոց,
Օգնիր ինձ արդ, իսկ թող հետո ընկնեմ մեռնեմ ձեր քաղաքում,
Քանզի, գիտեմ, չէ վիճակված ինձ հայրենիք վերադառնալ,
Ուրախացնել սիրուն կընոջս ու սիրասուն իմ մանկիկին»։

Այսպես ասաց, բայց Հեկտորը կորդակաճոճ ձայն չըհանեց,
690Այլ սըլացավ փայլակնացայտ հալածելու աքայեցոց
Եվ նըրանցից շատ-շատերին ըսպանելու տենչով վառված։
Մինչ ընկերները քաջազուն՝ աստվածատիպ Սարպեդոնին
Վահանադրոշ Արամազդի չըքնաղ կաղնու^[65] տակը դըրին,
Եվ Պելասգոնը կորովի՝ զենընկերը սիրասընունդ
Հացի նիզակը սայրասուր՝ նըրա ազդրից քաշեց հանեց.
Սարպեդոնի ուշքը գընաց, և աչքերը մեգը պատեց,
Բայց քիչ հետո ուշքի բերեց հյուսիսային սյուքը նըրան։

Արգիացիք բուռն Արեսից ու Հեկտորից հալածվելով՝
Չէին փախչում ոչ դեպի սև նավատորմը խուճապահար,
700Եվ ոչ էլ դեմ էին դընում, սակայն հետո, երբ իմացան,
Թե Արեսն է տըրոյանց հետ՝ տեղի տալով նահանջեցին:
Ո՞ւմ առաջինն ու վերջինն ո՞ւմ մատնեց մահի Հեկտորը քաջ՝
Պրիամոսի պայծառորդին պըղընձի բուռն Արեսի հետ:
Նախ՝ Տևթրասին աստվածատիպ և ձիավարժ Որեստեսին,
Տրեքոսին՝ քաջամարտիկ էտոլացուն, Ինոմավին
Ել Ինոսյան Հելենոսին, Որեսբոսին գեղակամար,
Նա, որ Հիլե էր բընակվում՝ հարըստության միշտ հետամուտ,
Որ գըտնվում է Կեփիսիս ծովակի մոտ, և նըրա հետ
Բընակվում էր բեովտացի ժողովուրդը մեծափարթամ:

710Իսկ երբ Հերան՝ լուսածըղի աստվածուհին տեսավ ահեղ
Պատերազմում այդ սոսկալի ջարդը բազում արգիացոց,
Իսկույն ևեթ այս սըրաթև խոսքերն ուղղեց Աթենասին,
«Ավա՜ղ, ո՛վ դու Ասպարակիր Արամազդի դուստր անվըկանդ,
Այն խոստումը, որ ես և դու տըվինք Ատրիդ Մենելավին,
Թե նա պիտի ետ չըդառնար չըկործանած Իլիոնը սուրբ,
Զո՜ւր էր ուրեմն, եթե թողնենք, որ Արեսը արյունառուշտ
Շարունակի դեռ մոլեգնել, եկ, մենք էլ մեր ուժը փորձենք»։

Այսպես ասաց, և Աթենասը համամիտ եղավ նըրան.
Հերան՝ դուստրը մեծ Զրվանի, ավագագույն աստվածուհին
720Ելավ գընաց, որ պատրաստի երիվարները ոսկեսար:
Հեբեն կառքի չորս բոլորը անցրեց երկաթ առեղի մեջ
Ութկապանի կոր անիվներ, որոնց հեցերն էին ոսկի
Եվ վերևից շուրջանակի պըղընձաձույլ կամարներով,
Ճարտարապես և պնդակուռ զոդված իրար անքակտելի,
Հըրաշալիք մի հոյակապ և տեսարժան գործ հիասքանչ,
Ականոցներն արծաթակուռ շուրջանակի, բոլորաշեն,
Գահույքն ոսկի ամբողջապես և արծաթյա լարով կախված,
Գեղազարդված շուրջը երկու կիսաբոլոր գոտիներով,
Եվ նըրանցից ձըգվում էր կոկ երկար քեղին արծաթեղեն,
730Որի ծայրին կապեց Հեբեն լուծն ոսկեձույլ և գեղեցիկ,
Անցկացնելով սամոտեններն ու սամիները ոսկեղեն։
Եվ ինքն Հերան՝ հորդորամիտ պատերազմի և խազմերի`
Իր իսկ ձեռքով լըծեց առույգ երիվարներն օդապարիկ:

Իսկ Աթենաս Պալլաս դուստրն ասպարակիր Արամազդի
Շղարշանուրբ շըքեղ խըլան` գործը ճարտար իր մատների,
Հոսեցնելով գեղեցկիրան հասակն ի վար, հոր հատակին,
Ու հագնելով վարապանակն ամպրոպային Արամազդի
Զինավառվում էր վերից վար՝ ռազմի համար արյունահեղ:
Ձըգեց ասպարն իր ուսերին փողփողենեջ, ծոպազարդար,
740Որ պատում է շուրջանակի Սարսափն ահեղ ամեն կողմից.
Այնտեղ է Ոխն, այնտեղ Կորովն ու Արշավանքը սարսըռուտ,
Այնտեղ է և Գորգովնական գըլուխը ժանտ հուշկապարկի՝
Վահանադրոշ Արամազդի խոլ ճիվաղի սոսկատեսիլ:
Դըրեց գըլխին բազմախորան ոսկյա կորդակ քառավերջյան,
Որը հարյուր քաղաքների զորք կառներ իր հովանու տակ.
Ցատկեց ապա ու բարձրացավ բոցաճաճանչ կառքի վըրա,
Առավ նիզակը հաստաբեստ, որով գընդեր է կործանում
Արիասիրտ դյուցազների, երբ նըրանց դեմ հույժ բարկանա
Ահեղազոր դուստրը իր հոր՝ ամպրոպադեզ Արամազդի։
750Հերան շուտ-շուտ ու շարունակ մըտրակում էր նըժույգներին,
Ու բացվեցին ճըռընչալով երկնից դըռներն իրենք-իրենց,
Որոնց Ժամերն են պահապան, զի նըրանց է պաշտոն տրված
Մեծ Երկինքն ու Ոլիմպոսը բանալ փակել խիտ ամպերով։
Նըժույգներին մըտրակելով ելան նըրանք այդ դըռներից
Եվ Դիոսին գըտան նըստած Բազմասարան Ոլիմպոսի
Ամենաբարձըր կատարին՝ աստվածներից առանձնացած։
Կանգնեցնելով ձիերն այնտեղ՝ Հերան դիմեց Արամազդին,
«Հա՛յր Արամազդ, չե՞ս զայրանում Արեսի այս եղեռնի դեմ,
Քանի՜- քանի՜ քաջակորով աքայեցի դյուցազների
760Կյանքից զըրկեց պատերազմում, ինձ սաստիկ վիշտ պատճառելով,
Իսկ Կիպրուհին ու Ապոլլոնն ուրախանում են վայրաբար,
Քանզի նըրանք դըրդապատճառ եղան այս խոլ մոլեգնության,
Որը, արդեն ոչ մի օրենք և իրավունք չի ճանաչում;
Հայր Արամազդ, կըբարկանա՞ս դու ինձ վըրա, ինքըս եթե
Հարվածելով այդ Արեսին՝ հեռու վանեմ պատերազմից»։

և Արամազդն ամպրոպադեզ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Գընա գըրգռիր Արեսի դեմ ավարառու Աթենասին,
Սովոր է նա նըրան տանջող դառն ցավեր պատճառելու»։

Այսպես ասաց, չըհապաղեց լուսածըղի աստվածուհին,
770Մըտրակ զարկեց նըժույգներին, որոնք թըռան թեթևընթաց
Աստեղազարդ բիլ երկընքից երկիր տանող լուսե ճամփով:
Եվ որքան տեղ, որ կըտրում է մարդու աչքը դիտանոցից,
Որ նայում է լուսաթաղանթ օդի միջով դեպի լուրթ ծով,
Այնքան ճամփա էին կըտրում քառատըրոփ մի ոստյունով
Նըժույգները՝ երկնաբընակ լուսածըղի աստվածուհյաց:
Իսկ Տըրոյա երբ որ հասան, ուր Սկամանդր ու Սիմոյիս
Երկու գետերն առատաջուր խառնըվում են իրարու հետ,
Արգո Հերա աստվածուհին կանգնեցրեց իր ձիերն այնտեղ,
Արձակելով նըրանց կառքից՝ պատեց թանձըր մառախուղով,
780Եվ Սիմայիսը բուսցըրեց նըրանց համար կեր աստվածյան:
Գընում էին նըրանք ինչպես թըրթըռացող աղավնիներ՝
Հույժ անհամբեր սատարելու արգիացի կըտրիճներին:
Եվ երբ հասան նըրանք այնտեղ, ուր բազմամբոխ կանգնած էին
Ձիամարզիկ Դիոմեդի շուրջը քաջեր կորովասիրտ,
Զերդ գիշատիչ գոռ առյուծներ կամ վարազներ ամեհագույն,
Կանգնեց Հերան նըմանվելով պըղընձաձայն Ստենդորին,
Որ գոռում էր այնքան ուժգին, որքան հիսուն մարդ միատեղ,
Ու բազմամարդ ամբոխի մեջ այսպես գոչեց ահեղաձայն,
«Ամո՛թ, ամո՛թ ձեզ, վատասիրտ ու վեհերոտ արգիացիք,
790Երբ Աքիլլեսն աստվածազարմ երևում էր պատերազմում,
Տըրոյացիք մինչև անգամ չէին ելնում դարբասներից,
Նըրա հուժկու հաղթ նիզակից հիազարհուր և ահաբեկ.
Այնինչ հիմա քաղաքից դուրս, ձեր նավերի մոտ են կըռվում»։

Այսպես ասաց, բոցավառեց բոլորի մեջ ռազմի ոգին,
Իսկ Աթենաս աստվածուհին վազեց դեպի Տիդյանը քաջ,
Թագավորին գըտավ այնտեղ, իր ձիերի ու կառքի մոտ՝
Պանդարոսի նետով բացված իր խոր վերքը դարմանելիս։
Շատ էր նեղում նըրան քըրտինքն իր ասպարի լայն փոկի տակ.
Հոգնել էին նըրա ձեռքերն, ու չափազանց տանջվում էր նա
800Ամեն անգամ, երբ սըրբում էր փոկի տակից արյունը թուխ:
Մոտենալով նըրա կառքին աստվածուհին այսպես ասաց.
«Տիդեսն, իրոք, ծընեց որդի, որ իրեն քիչ է նըմանվում,
Փոքր էր մարմնով Տիդեսը, բայց մարտիկ էր նա քաջակորով,
Ու թեպետև ես Տիդեսին՝ իր մոլուցքին միշտ անձնատուր՝
Թույլ չըտըվի մարտընչելու, երբ մի անգամ նա միայնակ
Պատգամավոր եկավ Թեբե կադմեացոց մեջ բազմամարդ.
Պատվեր տըվի ես Տիդեսին ուրախանալ խըրախճանքում,
Սակայն դարձյալ, ինչպես որ միշտ, մըղված ոգուց իր մարտագոռ,
Մըրցման կոչեց երիտասարդ կադմեացոց, և բոլորին
810Հաջողությամբ հաղթում էր նա, զի ես օգնում էի նըրան։
Այժմ էլ ահա քեզ մոտ եմ ես, քեզ օգնական և հովանի
Եվ ասում եմ, որ հոժարես մարտընչելու տըրոյանց դեմ:
Բայց քեզ, կարծես, տիրել է մի հոգնատաժան հոգնածություն
Կամ թե երկյուղ մի անարի իր ճանկերի մեջ առավ քեզ,
Եվ այլևս զավակը չես դու Ինևսյան քաջ Տիդեսի»:
Դիոմեդեսն արիասիրտ նըրան այապես պատասխանեց.
«Ճանաչում եմ քեզ, դուստրըդ մեծ ասպարակիր Արամազդի,
Որի համար կասեմ սիրով, առանց ոչինչ թաքցընելու:
Ո՛չ հոգնություն է տիրել ինձ, ո՛չ էլ երկյուղը անարի,
820Այլ այն, որ ես հիշում եմ դեռ, պատվերներդ, որ ինձ տըվիր՝
Արգելելով ինձ կըռվելու աստվածների հետ երջանիկ,
Միայն Աստղիկ աստվածուհին՝ դուստրը ահեղ Արամազդի,
Թե գա, ասիր, հետը կըռվեմ ու խոցեմ իմ սուր պըղընձով։
Այդ պատճառով, ահավասիկ, ետ քաշվեցի ասպարեզից
Եվ հըրաման տըվի բոլոր աքայեցոց նահանջելու,
Քանզի գիտեմ, որ Արեսն է տիրում հիմա պատերազմին»։

Եվ Աթենաս աստվածուհին այսպես խոսեց կըրկին անգամ.
«Դիոմեդես Տիդյանըդ քաջ, դու իմ սըրտի հույժ սիրելին,
Մի՛ վախենար ո՛չ Արեսից, և ո՛չ էլ մյուս անմահներից,
830Քանի որ դու ինձ պես զորեղ պաշտպան ունես ու զորավիգ:
Քըշիր շուտով միասըմբակ ձիերըդ դու դեպի Արես
Ու զա՛րկ նըրան, մի ակնածիր մահկանացու մարդկանց համար
Բուռն ու մոլի, արյունառուշտ այդ աստըծուց փոփոխամիտ,
Որը դեռ նոր խոստացավ ինձ և Հերային պատերազմել
Տըրոյանց դեմ և օժանդակ, սատար լինել աքայեցոց,
Իսկ արդ, խոստումն իր մոռացած՝ տըրոյացոց գըլուխն անցավ»։
Ասաց ու ցած քաշեց կառքից Սթենելոս կառավարին
Ու նըստեց ինքը եռանդուն աստվածուհին Տիդյանի մոտ,
Եվ ճըռընչաց կաղնի սըռնին իր ծանրագին բեռան ներքո,
840Զի տանում էր սարսափելի աստվածուհուն և դյուցազնին։
Երասաններն ու մըտրակը աստվածուհին իր ձեռքն առավ
Ու դեպ Արեսն ուղղեց իսկույն նըժույգները միասըմբակ,
Ճիշտ այն պահին, երբ որ Արեսը՝ մարդակեր արյունարբուն
Ըսպանում էր սոսկավիթխար Պերիփասին դյուցազնական՝
Էտոլացոց քաջակորով Ոքեսյայի շըքեղ որդուն։
Աթենասը իսկույն ևեթ գըլխին դըրեց իր հետն առած
Դժոխքի կորդակն աներևույթ^[66], որ չերևա բուռն Արեսին:

Արյունառուշտ Արեսը հենց տեսավ դյուցազըն Տիդյանին,
Թողեց իսկույն մեծավիթխար Պերիփասին գետնատարած,
850Որին նոր էր ըսպանել նա և աչքերը պատել մութով
Ու շեշտակի դիմեց դեպի Դիոմեդեսը ձիավարժ։
Երբ դեմ առ դեմ ելան իրար, Արեսը նախ տեգն արձակեց
Կառքի լուծին, սանձերից վեր, որ դյուցազնի հոգին առներ,
Բայց Աթենաս ստվածուհին տեգը ձեռքովն իր բըռնելով՝
Կառքից հեռու շըպըրտեց այն, և սըլաքը անցավ իզուր:
Երկըրորդը տեգն իր նետեց Դիոմեդեսն ահեղագոռ,
Եվ Աթենաս աստվածուհին վարսեց սըլաքն այն կողքի մեջ,
Ուր որ կամարն է պաշտպանում, և այնտեղից խորը խոցեց,
Եվ ճեղքելով մորթը չըքնաղ՝ քաշեց աշտեն արագ թափով:
860Պըղընձի Արեսն այն ժամանակ գոռաց այնպե՜ս ահագնաձայն,
Որ ասես թե ինը հազար կամ տաս հազար մարդ միասին
Գոռացին այդ ռազմադաշտում, արիսական գուպարի մեջ։
Սարսափն առավ աքայեցոց և տըրոյանց ջոկատներին
Մարտի անհագ բուռն Արեսի որոտաձայն այդ գոռոցից:

Ինչպես որ մեգն է երևում սև ամպերի մըթին ծոցից,
Երբ որ փըչե հանկարծահաս աստիկ խորշակը խըստաշունչ,
Այդպես Տիդյան Դիոմեդեսին պըղընձի Արեսը երևաց,
Երբ ամպերի հետ խառնըված ելնում էր նա երկինքն ի վեր:
Հասավ իսկույն նա Ոլիմպոս՝ գահույքն անմահ աստվածների,
870Գընաց նըստեց Արամազդի մոտ տրտմագին, մըռայլադեմ
Եվ ցույց տըվեց արյունն անմահ, որ բըխում էր իր խոր վերքից,
Եվ խոր հոգոց արձակելով` այս սըրաթև խոսքերն ասաց.
«Հա՛յր Արամազդ, չե՞ս զայրանում, տեսնելով այս ոճիրը ժանտ
Աստվածներըս ամեն անգամ կըրում ենք խոր ցավեր սաստիկ
Մըրցակցության երեսից մեր, մարդկանց պաշտոն ըստանձնելով:
Դո՛ւ ես պատճառն այս մեր բոլոր կըռիվների ու վեճերի,
Զի ծընեցիր եղեռնավոր ու կարճամիտ այդ աղջըկան,
Որ շարունակ իր մըտքի մեջ դավ ու ոճիր է որոճում։
Հընազանդ ենք բոլորըս քեզ, աստվածներըս ոլիմպական,
880Սակայն նըրան չես զըսպում դու ո՛չ խոսքերով, ո՛չ էլ գործով,
Այլ դըրդում ես մինչև անգամ, դո՛ւ ծընար այդ չար աղջըկան,
Որը դեռ նոր դըրդեց դաժան Դիոմեդես Տիդյանին քաջ
Անմահական աստվածների դեմ մոլեգին մարտընչելու։
Նախ և առաջ նա Աստղիկի խոցեց դաստակը փափկամորթ,
Ապա մոլի, կատաղաբար գըրոհ գործեց նա ինձ վըրա,
Բայց սըրավազ սըրունքներըս կարողացան ինձ ազատել,
Ապա թե ոչ ես ցավերով երկար պիտի տառապեի
Դիակների գարշ ու կեղտոտ կույտի վըրա և կամ թե ողջ
Պըղինձների հարվածի տակ նըվաղեի ուշաթափված»։

890Եվ Արամազդն ամպրոպադեզ խեթ նայելով նըրան՝ ասաց.
«Մի՛ դու այդպես, փոփոխամիտ, զուր քըրթմընջա նըստած ինձ մոտ
Ոլիմպական աստվածներից ամենից շատ քեզ եմ ատում,
Քանզի սիրում ես շարունակ պատերազմներ, կըռիվ ու վեճ:
Դու Հերայի անագորույն, անզըսպելի ոգին ունես,
Մորըդ, որին հազիվ եմ ես նըվաճում խիստ իմ խոսքերով.
Քաշածներըդ բոլոր նըրա խորհուրդների արդյունքն են փուչ։
Բայց և այնպես չեմ ուզում, որ ցավով երկար դու տառապես,
Քանզի որդիս ես հարազատ, մայրըդ քեզ ինձ համար ծընեց:
Բայց եթե դու այդպես դաժան ծընվեիր մի ա՛յլ աստըծուց՝
900Վաղուց ի վեր կըլինեիր դու անհատակ Դըժոխքի մեջ,
Ավելի խոր քան որտեղ որ Ուրանյաններն^[67] են գըտնըվում»։

Այսպես ասաց և Պեոնին հըրամայեց բուժել նըրան,
Որ դընելով վերքի վըրա ցավահալած ըսպեղանի՝
Առողջացրեց, որովհետև մահկանացու չէր ծընված նա։
Խախացն ինչպես որ տեղնուտեղ մակարդում է կաթնը սպիտակ,
Որ հեղուկ էր փոքր-ինչ առաջ, և մածուն է դարձընում այն,
Այդպես նըրա ըսպեղանին Արեսի վերքն առողջացրեց։
Որից հետո Հեբեն նըրան լավ լողացրեց ու հագցըրեց,
Եվ Զրվանյան Արամազդի կողքը բազմեց նա պերճափառ:

910Այնժամ Հերան արգիուհի և Աթենաս պահպանապետն
Ամպրոպադեզ Արամազդի արքունիքը վերադարձան,
Երբ հեռացրին բուռն Արեսին մարտախոշոշ պատերազմից:

1Տըրոյացոց և աքայանց ամեհի մարտն ամայացավ,
Կըռիվն ահեղ՝ դաշտում մերթ այս, մերթ այն կողմն էր տեղափոխվում,
Երբ Սիմոյիս և Քըսանթոս մեծ գետերի միջև նըրանք
Նետում էին իրար վըրա սուր աշտեներ պըղընձակուռ։

Տելմոնյան Այաքսը նախ՝ պատ ու պատվարն աքայեցոց՝
Ճեղքեց փաղանգ մի տըրովյան ու լույս ծագեց ընկերներին,
Զարնելով այր մի քաջազեն թըրակացոց գումարտակից-
Էիսսորյան Ակամասին կորովասիրտ ու հաղթանդամ,
Որին զարկեց ձիաձարի գըլխանոցի վես ցըցունքից
10Ճակատի մեջ վարսելով տեգն ու խոր մըխեց ոսկորի մեջ,
Եվ աչքերին Ակամասի իջավ գիշեր խավարակուռ:
Դիոմեդեսն ահեղագոռ անշընչացրեց Աքսելոսին՝
Տևթրասյանին, որ ապրում էր վայելչակերտ Արիսբեում.
Հարուստ էր նա և սիրելի ամեն մարդու և հյուրընկալ,
Որովհետև տունը նըրա գտնվում էր ճամփի վըրա:
Բայց նըրանցից ոչ ոք նըրան չօգնեց այդ ծանր ահեղ ժամին,
Ազատելու դաժան մահից. երկուսին էլ նա ըսպանեց-
Նաև նըրա բարեկամին, որ ձիերն էր կառավարում
Կալեսիոսին, և երկուսով էլ անբաժան հողը մըտան։
20Եվրիաոլսը ըսպանեց Ոփելտիոսին ու Դրեսոսին,
Նըրանց թողած՝ դեպի Պեդասն ու Էսպեոս վազեց ապա,
Որոնց ծընեց Աբարբարեն՝ հավերժահարսն աղբյուրների
Բուկոլյոնի համար անբիծ, որ զավակն էր Լավմեդոնի,
Ծնունդով ավագ, բայց գողունի ծընված ուրիշ մորից ծածուկ,
Որ երբ հովիվ էր Բուկոլյոնն, իր հոտի մոտ մըտավ նըրան,

Հավերժահարսն հըղանալով՝ երկվորյակներ ծընեց առույգ,
Սակայն որդին Մեկեսդեսի կորովն գըջլեց նըրանց միջից
Ու կողոպտեց բըռնի կերպով նըրանց ուսից զենքերը պերճ:
Քաջամարտիկ Պոլիպեդեսը ըսպանեց Աստալիոսին,
30Իսկ Ոդիսևսը Պիտիդես Պերկոսյանին զարկեց այդտեղ
Պըղընձակուռ իր աշտեով, Տևկրոսը՝ քաջ Արետավնին,
Անտիլոքոսը Նեստորյան փայլակնացայտ իր աշտեով
Աբլերոսին փըռեց գետին, իսկ Ատրիդես արանց արքան
Ելատոսին, որ ապրում էր Սատնիյոնիս գետի ափին
Բարձրադիտակ Պեդասի մեջ. և Լեիտոս քաջն ըսպանեց
Փիլակոսին, երբ փախչում էր, Եվրիպիլը՝ Մելանթիոսին:

Մենելավոսն ահեղագոռ՝ Ադրեստոսին բըռնեց ողջ-ողջ,
Որի ձիերն խըրտնել էին ու դաշտի մեջ փաթաթվելով
Մոշիներին ու կոտրելով կառքի քեղին՝ փախել քաղաք
40Ու խառնըվել այնտեղ զարհուր խուճապահար խուռն ամբոխին:
Նա իր կառքից ցած գըլորվեց բերանքսիվայր, փոշեթաթավ,
Մենելավոսն ահեղագոռ վըրա հասավ հանկարծակի
Երկայնաստվեր աշտեն ձեռքին, և Ադրեստոսն աղաչալից
Մենելավի ծընկան փարած՝ այս խոսքերը ասաց նըրան.
«Խընայիր ինձ, Ատրեոսյան, և ընդունիր փըրկանք անբավ,
Մեծահարուստ հորըս տան մեջ պես-պես գանձեր կան պատվական
Պըղինձ, ոսկի և բազմարվեստ երկաթ որքան որ կամենաս,
Հայրըս հարուստ տա պիտի քեզ որպես փըրկանք արժանավոր,
Եթե լըսի, որ ողջ եմ ես աքայեցոց նավերի մեջ»:
50Այսպես ասաց Ադրեստոսը և դյուցազնի սիրտը շարժեց,
Եվ այն է նա կամենում էր իր ծառային հանձնել նըրան,
Որ աքայանց նավերն տանի, երբ Ագամեմնոնն այնտեղ վազեց
Եվ սաստելով Մենելավին այս խոսքերը ասաց նըրան.
«Մենելավոս, օ, թուլասիրտ, ինչո՞ւ ես դու դըրանց խըղճում,
Մի՞թե արդյոք լավ վարվեցին տըրոյացիք քո հարկի տակ։
Տըրովներից ոչ ոք պիտի չըփըրկըվի դաժան մահից,
Ոչ իսկ մանուկն մոր արգանդում, մեր ձեռքերից փըրկում չունեն,
Թող սատակեն ու ջընջըվեն Իլիոնով մեկ անթաղ, անհետ»։

Այսպես ասաց Ագամեմնոնն և իր եղբոր միտքը փոխեց,
60Որը քաջազն Ադրեստոսին հեռու վանեցիր ծընկներից,
Եվ թագավոր Ագամեմնոնն աշտեն նըրա կողքը խըրեց։
Ադրեստն ընկավ գետնաթավալ, և Ատրիդը նըրա կըրծքին
Կոխելու ոտքն իր ուժգնապես՝ քաշեց հանեց տեգը հացի:

Նեստորը ծեր բարձըր ձայնով հորդորում էր արգիացոց.
«Սիրելիներս, արիսական դյուցազուննե՛ր դանայեցի,
Ձեզնից ոչ ոք թող ավարով տարված՝ կըռվից ետ չըմընա
Եվ դեպ նավերն ագահաբար աշխատի շա՛տ ավար տանել
Այլ ջարդելու հետ լինենք նախ, հետո միայն հանգիստ կերպով
Կըկողոպտենք դաշտում ընկած շեղջակույտը դիակների»:

70Այսպես ասաց և արծարծեց բոլորի մեջ կըռվի կորով։
Տըրոյացիք այդտեղ արդեն՝ բուռն Արեսի կողմից սիրված
Աքայանցից հաղթահարված կըդառնային դեպի Իլիոն,
Թե Հելենոս Պրիամյանը՝ մեծահըմուտ հավահըման
Էնիասին և Հեկտորին մոտենալով այսպես չասեր.
«Ո՛վ Էնիաս, և դու, Հեկտոր, քանզի տըրոյանց և լիկեցոց
Հոգսն ավելի ձե՛զ է տըրված, զի բարձր եք դուք ամեն բանում՝
Թե՛ գործերում պատերազմի և թե՛ բոլոր խորհուրդներում,
Կանգնեք այստեղ և արգելեք զինվորներին դըռների մոտ
Եվ մի՛ թողնեք, որ վատաբար իրենց կանանց գիրկը փախչեն
80Եվ այդպիսով մեր թըշնամյաց համար դառնանք ծաղր ու ծանակ։
Իսկ երբ բոլոր գընդերը դուք կարողանաք ոգեկոչել,
Մենք, թեպետև տաժանաբեկ, այստեղ կանգնած պիտի կըռվենք
Դանայեցոց գընդերի դեմ, զի հարկն այդպես է պահանջում:
Բայց դու, Հեկտոր, գընա քաղաք և մեր արգո մորը ասա,
Որ նա տիկնանց Աթենասի մեհյանի մեջ հավաքի ողջ
Եվ բացելով բանալիով ապարանքի դըռները սուրբ
Գիսակագեղ Աթենասի ծընկան վըրա դընի նա իր
Ամենամեծ ու գեղաշուք շըղարշներից այն, որ ունի
Իր պալատում, և որը նա ամեն բանից շատ է սիրում.
90Եվ թող ուխտի մեհյանի մեջ տասներկու հատ երինջ զոհել
Մեկ տարեկան ու դեռ անծին, որ թերևըս նա ողորմի
Մեր քաղաքին ու տըրոյանց բոլոր կանանց, մանուկներին,
Եվ հեռացնի Դիոմեդեսին՝ նըվիրական Իլիոնից,
Տիդեսի ժանտ, խուժդուժ որդուն, զարհուրելի և մոլեգին,
Որ ամենեն ահավորն է աքայանց մեջ իմ կարծիքով,
Զի Աքիլլես արանց իշխանն անգամ այսքան սարսափ չազդեց,
Որի համար ասում էն, թե ծընունդ է վեհ աստվածուհու.
Իսկ դա սաստիկ է մոլեգնում և հավասար չունի իրեն»:

Այսպես ասաց, և Հեկտորը հընազանդեց եղբոր խոսքին
100Ու կառքից ցած ցատկեց իսկույն իր բովանդակ զեն ու զարդով,
Եվ ճոճելով սուր աշտեներ անցավ խըրոխտ գընդից ի գունդ
Հորդորելով կռվել անվախ, ու բորբոքեց սոսկալի մարտ։

Տըրոյացիք ետ դառնալով՝ ճակատեցին աքայանց դեմ,
Եվ աքայանք ետ քաշվեցին կոտորածին դադար տալով,
Մըտածելով, որ աստղազարդ Երկնից իջած աստված մի մեծ
Օժանդակում է տըրոյանց, ուստի արագ նահանջեցին:
Իսկ Հեկտորը բարձըր ձայնով հորդորում էր տըրոյացոց.
«Արիասիրտ տըրոյացիք և դուք սատար զինակիցներ,
Խիզախ եղեք, սիրելիներս, հիշեցեք ձեր ուժն անվըկանդ,
110Մինչև գընամ նըվիրական Իլիոնը ես, որ տամ պատվեր
Մեր ծերերին ու մեր տիկնանց, որ աղաչեն աստվածներին
Եվ խոստանան, ուխտեն նըրանց ընտիր զոհեր մատուցանել»:

Կորդակաճոճ Հեկտորն այսպես ասաց նըրանց ու հեռացավ,
Եվ փոկը թուխ, որ կըմբավոր վահանն էր կուռ շըրջապատում՝
Ընթանալիս բախվում էր իր պարանոցին ու ոտքերին։

Գլավկոսը՝ Հիպպոլոքի որդին և քաջ Դիոմեդեսն
Առաջ անցան երկու կողմից՝ իրարու դեմ գուպարելու.
Երբ մոտեցան՝ առաջինը խոսեց Տիդյանն ահեղագոռ,
«Ո՞վ ես դու, քա՛ջ , չեմ ճանաչում մահկանացու մարդկանց մեջ քեզ,
120Փառապարգև պատերազմում ցարդ ոչ մի տեղ քեզ չըտեսա,
Մինչդեռ դու քո հանդըգնությամբ անցար բոլոր մյուսներից,
Որովհետև դեմ ելար դու երկայնաստվեր իմ նիզակին,
Վա՜յ հայրերին, որոնց որդիք իմ մոլուցքին են հանդիպում:
Իսկ եթե դու անմահներից մեկն ես իջած Ոլիմպոսից՝
Ես երկնավոր Աստվածների հետ մարտընչել չեմ կամենում,
Զի Դրիասի արի որդին Լիկուրգոսը երկար չապրեց
Քանզի կըռվում էր երկնավոր ասստվածների դեմ երջանիկ:
Մի ժամանակ մոլեգնաբար Նիսեոն սուրբ լեռան վըրա
Նա հալածեց Դիոնիսի դայակների երամը հոծ,
130Որոնք բոլորը միասին՝ տանջված եզի սուր խըթանով
Եղեռնագործ Լիկուրգոսից՝ ցած գըցեցին ուռերը թավ:
Դիոնիսը հիազարհուր՝ ծովի հատակն իջավ խորունկ,
Ել Թետիսը իր գիրկն առավ ահաբեկված Դիոնիսին,
Որ դողում էր մարդու իրեն տըված սաստից սարսափահար:
Հեշտակենցաղ դիք այնուհետ հույժ բարկացան նըրա վըրա
Եվ կուրացրեց Զևսը նըրան, ու նա այլևս երկար չապրեց,
Քանզի բոլոր աստվածներին դարձել էր նա խիստ ատելի:
Այդ պատճառով ես չեմ կռվում աստվածների դեմ երջանիկ,
Իսկ եթե դու մահկանացու մարդ ես իրոք ցորենակեր՝
140Մոտիկ կարի, որ անհապաղ հասնես մահվան դարբասներին»:

Հիպպոլոքի շըքեղ որդին նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ո՛վ Տիդեսի որդիդ արի, ինչո՞ւ ես ցեղն իմ հարցընում.
Ինչպես ծառի տերևներն են, ու անտառում ամեն գարնան
Բողբոջելով ուրիշ դալար տերևներ են ծընվում նորից։
Այդպես նաև ցեղն է մարդկանց, մին ծընվում է, մյուսը մեռնում:
Սակայն, եթե ուզում ես դու ծանոթանալ ազգատոհմիս,
Որի մասին շատերն արդեն քեզնից առաջ տեղյակ են քաջ,—
Կա Էփիրե քաղաք մի շեն՝ Արգոսի մեկ խորշում ընկած,
Ուր Էոլյան Սիզիփոսն էր ապրում խելոք, բազմահընար,
150Որը ծընեց Գլավկոսին, Գլավկոսը՝ Բելլերփոնտին^[68].
Աստվածները պարգևեցին նըրան չըքնաղ առուգություն:
Բայց Պրիտոսն իր սըրտի մեջ չարիք նյութեց այդ մարդու դեմ
Եվ իր երկրից դուրս վըտարեց, զի զորեղ էր արգոսյանց մեջ,
Որոնց իրեն հնազանդեցրեց Արամազդն իր գավազանով։
Պրիտոսի կինը սիրուն՝ Անտիան նըրան սիրահարված՝
Ցանկանում էր գաղտագողի պառկել նըրա հետ միասին,
Բայց անկարող եղավ մինչ վերջ չըքնաղ Անտիան համոզելու
Առաքինի և անբասիր Բելլերփոնտին քաջախորհուրդ,
Ու զըրպարտիչ բանսարկությամբ ասաց Անտիան թագավորին.
160«Մեռի՛ր, Պրիտոս, կամ մեռցըրու դու անպատկառ Բելլերփոնտին,
«Որ փորձ արավ ինձ՝ քո կընոջն հանդըգնաբար բըռնաբարել»:
Ի լուր կընոջ այս խոսքերին՝ թագավորը խիստ բարկացավ,
Բայց ըսպանել ըզզգուշացավ, խըղճաց նըրան իր սըրտի մեջ,
Եվ ուղարկեց նըրան Լիկիա, ձեռքը տալով մահվան նըշան,
Պընակիտի^[69] վըրա ինչ-որ գըծեր դրոշմեց նա մահառիթ
Եվ կընքելով տըվավ նըրան, որ այն հանձնի իր աներոջ։
Ճամփա ընկավ դեպի Լիկիա աստվածներից առաջնորդված,
Եվ երբ արդեն առատահոս Քըսանթոսի ափը հասավ,
Թագավորը պատվեց նըրան, հյուրընկալեց սիրահոժար:
170Ինն օր նըրան հյուրասիրեց, մորթեց ինը ընտիր արջառ,
Եվ տասներորդ վարդամատն Այգը երբ ծագեց երկրի վըրա,
Հարց տըվեց նա և կամեցավ տեսնել տախտակն այն մահառիթ
Որ բերում էր նա իրեն հետ Պրիտոսից՝ իր փեսայից:
Երբ ընդունեց իր փեսայի նիշերը այդ, Բելլերփոնտին
Հըրամայեց, որ ըսպանի նախ Քիմեռին անպարտելի.
Անմահական աստվածների զարմից էր նա և ո՛չ մարդկանց,—
Գըլուխն՝ առյուծ, պոչը՝ վիշապ, իրանը՝ այծ, որի բերնից
Շանթեր էին ժայթքում անվերջ ահագնացայտ ու բոցավառ:
Եվ ըսպանեց նըրան՝ վըստահ՝ աստվածների նըշաններին:
180Ապա կըռվեց հըռչակավոր Սուլիմացոց դեմ անվանի,
Եվ ասում էր, թե ավելի ահեղ կըռիվ նա չէր տեսել:
Երրորդ անգամ նա այրասիրտ ամազոնաց ողջ կոտորեց,
Բայց ետ–դարձին դյուցազնի դեմ նյութեց ուրիշ մի նենգություն.
Ընտրեց Լիկիո կըտրիճներից մի գունդ, որոնք դարան մըտան,
Բայց նըրանցից և ոչ մեկը տուն չըդարձավ իր դարանից,
Քանզի անբիծ Բելլերոփոնտն ամենքին էլ բընաջընջեց։
Երբ հասկացավ արքան, որ նա շառավիղ է մի աստըծու,
Պահեց իր մոտ այնուհետև և իր դուստրը տըվավ նըրան
Եվ նըրա հետ առհավասար կիսեց պատիվն արքայական:
190Իսկ լիկեցիք նըրան հատուկ հողաբաժին առանձնացրին
Բարեբեղուն և այգեվետ, որ մըշակի իրեն համար:
Բելլերփոնտի կինը նըրան երեք չըքնաղ զավակ ծընեց՝
Իսանդրոսին, Հիպպոլոքին, ապա սիրուն Լավդամիին:
Զևսը ըզգոն՝ Լավդամիին սիրահարված՝ մըտավ նըրան,
Եվ նա ծընեց աստվածատիպ Սարպեդոնին պըղընձավառ։
Բելլերփոնտը երբ որ բոլոր աստվածների աչքիցն ելավ^[70],
Ալեյական դաշտավայրում թափառում էր մեն ու մենակ,
Կըրծելով սիրտն ու մարդկային հետքից հեռու փախչելով միշտ։
Նըրա որդի Իսանդրոսին զարկեց մարտում Արեսն անհագ,
200Սուլիմացոց պատերազմում երբ որ կըռվում էր քաջաբար,
Իսկ Արտեմիսը ոսկեսանձ նետահարեց Լավդամիին։
Հիպոլոքի որդին եմ ես, ասում եմ՝ ինձ նա՛ է ծընել,
Նա՛ ուղարկեց ինձ Տըրոյա, պատվիրելով, որ քաջ կըռվեմ,
Գերազանցեմ ուրիշներին և չանպատվեմ ես վատաբար
Ազգատոհմը իմ հայրերի, որ անվանի մարդիկ էին
Լայնատարած Լիկիայի մեջ, ինչպես նաև Եփիրեում։
Արդ, այդ ցեղից և արյունից ծընվելու մեծ պատիվն ունեմ»։

Այսպես ասաց, ուրախացավ Դիոմեդեսն ահեղագոռ,
Եվ խըրելով նիզակն իր սուր՝ արգասավոր ծոցը հողի,
210Այս սիրալիր խոսքերն ուղղեց ազգաց հովիվ Գլավկոսին.
«Օ՜, հիրավի հայրենական և վաղեմի հյուր ես դու ինձ.
Մի ժամանակ Ինևսը քաջ՝ հըրաշալի Բելլերփոնտին
Հյուր ընդունեց իր պալատում և քըսան օր պահեց իր մոտ
Ու մեկ-մեկու տըվին նըրանք հյուրասիրման շըքեղ ձոներ:
Ինևսը վեհ ընծա տըվեց մի ծիրանի գոտի չըքնաղ,
Բելլերոփոնտը Ինևսին՝ ոսկի բաժակ մի կըրկնատաշտ,
Որը այստեղ գալիս թողի իմ հայրական ապարանքում։
Բայց Տիդեսին չեմ հիշում ես, մանուկ էի, երբ ինձ թողեց
Գընաց Թեբե, ուր ըսպանվեց աքայեցոց բանակի մեջ։
220Արդ, սիրելի քո հյուրն եմ ես Արգոսի մեջ, դու ինձ՝ Լիկիո,
Թե երբևէ այդ կողմերը հանկարծ գալու բախտ ունենամ։
Ըզգուշանանք ուստի միմյանց նիզակներից մարտի բովում,
Ունեմ ես շատ տըրոյացի և սատարներ ըսպանելու,
Ում էլ աստված իմ ձեռքը տա, կամ ես ինքըս հասնեմ բըռնեմ,
Իսկ դու էլ շատ աքայեցի՝ ում ըսպանել որ կարենաս։
Բայց զենքերըս արի փոխենք, որ մյուսները հասկանան,
Թե մենք միմյանց մի ժամանակ հյուր լինելու պատիվն ունենք^[71]»։

Այսպես ասաց, և երկուսն էլ կառքից իսկույն ցած ցատկեցին
Եվ իրարու ձեռք սեղմելով՝ կընքեցին ուխտ եղբայրության:
230Բայց Զըրվանյան Զևսը այդտեղ Գլավկոսի խելքը առավ,
Որը փոխեց իր զենքերը Դիոմեդեսի զենքերի հետ.
Տըվեց նըրան իր ոսկեղենն, պըղընձեղենն առավ նըրա,
Իրենն հարյուր և ավելի եզան գընով, նրանը՝ իննի։

Իսկ Հեկտորը երբ որ հասավ Սկեական դարբասի մոտ,
Տըրոյացի աղջիկ ու կին հավաքվեցին շուրջը նըրա
Ու հարցըրին որդոց, եղբոր, հարազատի մասին իրենց
Եվ Հեկտորը հըրամայեց բոլոր նըրանց գընալ կարգով
Աղոթելու աստվածներին, զի ահեղ էր աղետը մեծ։

Իսկ երբ հասավ նա գեղապանծ պալատը մեծ Պրիամոսի,
240Որ կանգնած էր կամարակապ և կոփածո սըրահներով,
(Ուր սըրբատաշ քարից հիսուն ճոխ սենյակներ կային շինված
Իրարու կից՝ Պրիամոսի որդոց, նըրանց կանանց համար,
Եվ դիմացն էլ, սըրահի մեջ տասներկու հատ ուրիշ սենյակ,
Պրիամոսի աղջիկների համար շինված կոկ քարերով,
Որտեղ քընում էին բոլոր փեսաները Պրիամոսի.
Պարկեշտասուն ու գեղանի իրենց կանանց հետ պառկելով)։
Այդտեղ որդու առաջն ելավ շնորհապարգև մայրը անուշ,
Որ գընում էր չըքնաղագեղ Լավոդիկե աղջըկա մոտ,
Որն ամենից գեղեցիկն էր իր մյուս բոլոր դուստրերի մեջ.
250Մայրը որդու ձեռքը բըռնեց ու հարց արավ այս ասելով.
«Որդյակ իմ քաջ, ինչո՞ւ ահեղ մարտը թողած՝ եկել ես տուն,
Երևի թե աքայեցիք անագորույն մա՞րտ են մըղում
Ոստանի շուրջ մեր բարեշեն, որի համար եկել ես դու,
Որ քաղաքի աշտարակից ձեռքըդ պարզես Արամազդի՞ն:
Բայց ըսպասիր, որ քեզ համար գընամ անուշ գինի բերեմ,
Որ նախ ձոնես Արամազդ հորն և մյուս անմահ աստվածներին,
Եվ ապա ինքըդ խըմելով անուշ գինին՝ քեզ կազդուրես,
Քանզի գինին հոգնած մարդուն կըտա նոր ուժ ու զորություն,
Դու էլ, որդիս, հոգնած ես շատ՝ ընկերներիդ համար կըռված»։

260Կորդակաճոճ Հեկտորը քաջ իր մորն այսպես պատասխանեց.
«Մայր մեծարո, մի՛ բերի ինձ ըզմայլական, անուշ գինի,
Վախենում եմ ինձ թուլացնես և մոռանամ ուժ ու կորով.
Իսկ անլըվա ձեռքով հրաշեկ գինի ձոնել Արամազդին
Մեղքենում եմ, քանզի երբեք պետք չէ արյամբ ու փոշիով
Թաթավուն ձեռքն աղոթք անի ամպակուտակ Արամազդին:
Բայց դու, մայր իմ, քեզ հետ առած բոլոր արգո տիկիններին,
Գընա մեհյանն անմիջապես ավարառու Աթենասի
Եվ լավագույնն ապարանքում ունեցած քո շըղարշներից
Դի՛ր վարսագեղ Աթենասի ծընկան վըրա և ուխտ արա
270Զոհաբերել տասներկու հատ մեկ տարեկան երինջ անծին,
Գուցե գըթա մեր քաղաքին, մանուկներին ու մեր կանանց,
Եվ վերջապես հեռու վանե նըվիրական Իլիոնից
Արհավիրքի հընարագետ այդ Տիդեսի վայրագ որդուն.
Գընա դու շուտ դեպի տաճարն ավարառու Աթենասի,
Իսկ ես գընամ Ալեքսանդրին ետ կանչելու, թե ինձ անսա:
Երանի թե պատռեր գետինն ու Պարիսին տակովն աներ.
Արամազդը սընեց նըրան իբրև պատիժ տըրոյացոց,
Մեծահոգի Պրիամոսի և նըրա ողջ որդոց համար։
Թե տեսնեի՜, ահ, ես նըրա գահավիժում դըժոխքն ի վար՝
280Մոռանայի՜ պիտի բոլոր աղետներն այս դառն ու դըժնի»:

Այսպես ասաց, և Հեկաբեն ըշտապեց տուն և աղախնոց
Հըրամայեց ոստանի ողջ տիկիններին հավաքելու,
Իսկ ինքն արագ գընաց դեպի ըշտեմարանն անուշաբույր,
Ուր շըղարշներ կային պես-պես գործ՝ սիդոնցի ճարտար կանանց,
Որ Սիդոնից իր հետ բերեց ինքը Պարիսն աստվածատիպ,
Երբ հորամույն, հըրաշագեղ Հեղինեին առևանգած
Ճեղքում էր նա ծովը ծավի՝ անդընդահերձ իր նավերով։
Նըրանց միջից ամենագեղ շըղարշներից մեկն էր փայլուն,
Որ Հեկաբեն առավ տարավ որպես ընծա Աթենասին:
290Փողփողում էր նա գույնըզգույն՝ ճաճանչավետ աստղի նըման,
Եվ մյուս բոլոր արդուզարդի տակն էր շըղարշն այդ գտնըվում։
Եվ Հեկաբեն ճամբա ելավ բամբիշների խուռն երամով։

Եվ երբ ամրոց հասան նըրանք, շըքեղ տաճարն Աթենասի,
Թեանովը գեղեցկադեմ՝ դուռը բացեց նըրանց առաջ,
Կիսեսյանը՝ կինը կըտրիճ ձիահըմուտ Անտենորի,
Որ քըրմուհին էր տըրոյանց կողմից Պալլաս Աթենասի:
Նըրանք ձեռքերն Աթենասին կարկառեցին հեծեծալով,
Եվ առնելով գեղեցկադեմ Թեանովը շըղարշը նուրբ՝
Դըրեց ծավի աստվածուհու ծընկան վըրա որպես նըվեր
300Եվ աղոթեց աղերսագին դըստերը մեծն Արամազդի.
«Վեհագույնըդ աստվածուհյաց, քաղաքապահ ո՛վ Աթենաս,
Փըշրի՛ր նիզակն անագորույն Դիոմեդեսի և թող որ նա
Բերանքսիվայր ընկնի տապաստ Սկեական դըռան առաջ:
Զոհ ենք բերում այստեղ, ահա՛, քո մեհյանում, տասներկու գեր
Մեկ տարեկան անծին երինջ, որպեսզի դու, գուցե, գըթաս
Մեր քաղաքին ու մեր կանանց և մեր մատղաշ մանուկներին»։

Այսպես ասաց աղոթելով, բայց չընդունեց աստվածուհին:
Եվ մինչ նըրանք խընդրում էին դըստերը մեծն Արամազդի,
Գընաց Հեկտորն շտապելով դեպ Պարիսի տունը շըքեղ,
310Որ շինել էր ինքն իր ձեռքով՝ այն ժամանակ արգասաբեր
Տըրոյայում ապրող հըմուտ վարպետների հետ միասին,
Պատրաստեցին նըրա համար սըրահ, սենյակ ամրոցի մեջ,
Պրիամոսի և Հեկտորի պալատներին ճիշտ առընթեր։
Այնտեղ մըտավ Արամազդի սիրելագույն Հեկտորը քաջ,
Ձեռքին բըռնած ուներ նիզակ մի տասնըմեկ կանգունաչափ,
Որի պըղինձ սըլաքը սուր փայլփլում էր ոսկի օղով։
Գըտավ Հեկտորն Ալեքսանդրին նըստած այնտեղ, իր սենյակում
Փայլուն զենքերն իր զըննելիս՝ ասպար, աղեղ, լանջապանակ.
Իսկ Հեղինեն արգիուհի նաժիշտների միջև նըստած
320Պատվերներ էր տալիս նըրանց զարմանազան ձեռագործի:
Խեթ նայելով եղբոր վըրա՝ հանդիմանեց Հեկտորն այսպես.

«Թըշվառակա՛ն, այստեղ հանգիստ նըստած ես դու, մինչդեո այնտեղ
Կոտորվում են բազում մարդիկ քո պատճառով ծագած կըռվում:
Ինքըդ պիտի կըշտամբեիր, թե տեսնեիր մեկ ուրիշի
Հեռու քաշված արյունահեղ պատերազմից, վեր կաց շուտով,
Քանի դեռ հուրն ամենակուլ չի լափել մեր ոստանը մեծ»։

Եղբորն այսպես պատասխանեց աստվածատիպ Պարիսը պերճ.
«Կըշտամբանքը տեղին է քո, Հեկտոր, և ո՛չ հանիրավի,
Սիրտըս քո դեմ բաց եմ անում, և դու ինձ լավ մըտիկ արա,
330Տըրոյացոց դեմ ունեցած զայրույթից չէ և կամ ոխից,
Որ նըստել եմ ես իմ տան մեջ, այլ իմ ցավով եմ տապակվում։
Կինըս հիմա ինձ համոզեց ողոքավոր իր խոսքերով,
Հորդորեց ինձ պատերազմի, և լավն այդ է, թըվում է ինձ.
Հաղթությունը հաճախ մեկից մյուսին է ժպտում կըռվում:
Առայժըմ դու ըսպասիր ինձ, մինչև հագնեմ զենքերըս ես,
Կամ ուզում ես ինքըդ գընա, ես կըհասնեմ քո ետևից»։

Այսպես ասաց, կորդակաճոճ Հեկտորը լուռ մընաց սակայն,
Իսկ Հեղինեն դիմեց նըրան քաղցր ու քընքույշ այս խոսքերով.
«Տագր իմ, շանըս չարահընար, ինձ անբախտիս, երանի թե
340Այն օրը, որ մայրըս ծընեց, չար փոթորիկն առներ տաներ
Լեռան վըրա կամ բարձրագոչ խորքը ծովի, ալիքներում
Եվ ինձ խեղդեր կոհակ մի մեծ, որ չըգայիք դուք այս ցավին:
Բայց քանի որ աստվածները այսքան աղետ հասցըրին մեզ,
Ունենայի՜ գոնե կըտրիճ մի ամուսին անկողնակից,
Որ ըզգացվեր մարդկանց ծանըր նախատինքից և ամաչե՛ր,
Բայց նա չունի հիմա կուռ միտք և երբեք էլ չի ունենա,
Որի համար, հույս ունեմ ես, արդյունքը նա կըվայելի:
Բայց դու, տագր իմ, արի առայժմ ու բազմոցի վըրա նըստիր,
Քանզի սաստիկ հոգնած է քո հոգին կըռվի տաժանքներից՝
350Իմ պատճառով, անամոթիս, և Պարիսի նըմանապես,
Որոնց դըժխեմ բախտ վիճակեց Արամազդ հայրն ամենիմաստ,
Որպեսզի մենք գալոց մարդկանց մոտ էլ դառնանք առակ ու երգ»։

Սաղվարտաճոճ Հեկտորը քաջ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ինձ, Հեղինե, նըստելու մի՛ հըրավիրիր, որովհետև
Սըլանում է սիրտըս այնտեղ, տանելու լույս և օգնություն
Տըրոյացոց, որոնք հիմա ինձ են մընում անձկակարոտ։
Բայց դու սըրան ըշտապեցրու, և ինքն էլ թող աճապարի,
Որ քանի դեռ քաղաքումն եմ՝ հասնի շուտով իմ ետևից:
Իսկ ես հիմա տուն եմ գընում՝ տեսնելու իմ գերդաստանին՝
360Սիրուն կընոջս ու մանկիկին, քանզի հաստատ ես չըգիտեմ,
Թե կըդառննա՞մ ես վերըստին ու կըտեսնե՞մ իմ սիրելյաց,
Թե՞ աստվածներն աքայեցոց ձեռքով պիտի ինձ նըվաճեն»:

Այսպես ասաց և հեռացավ կորդակաճոճ Հեկտորը մեծ,
Եվ շուտափույթ հասավ նա իր ապարանքը բընակավետ:
Բայց տանը չէր Անդրոմաքեն՝ լուսածըղի կինը նըրա,
Այդ միջոցին նա իր մանկան և քողազարդ նաժիշտի հետ
Աշտարակի վըրա կանգնած՝ հեկեկում էր արտասվալից։
Երբ Հեկտորը ապարանքում չըգըտավ իր կընոջն անբիծ,
Ելավ տընից, կանգնեց շեմքում ու ծառայող կանանց ասաց.
370«Ինձ մոտ եկեք, աղախիննե՛ր, և ճըշմարիտն ասացեք ինձ
Տընից որտե՞ղ է գընացել Անդրոմաքեն իմ ձյունաթև,
Իր տալերի մո՞տ է արդյոք, կամ քողազարդ ներերի մո՞տ,
Թե տաճարումն է Պալլասի, ուր և ուրիշ տըրովուհիք
Հաշտեցնում են ժանտաբարո և վարսագեղ աստվածուհուն»։

Եվ պատասխան տըվեց նըրան ժըրագըլուխ տընտեսուհին.
«Քանի որ դու պահանջում ես, Հեկտոր, ես քեզ ճիշտը կասեմ.
Ո՛չ տալերի մոտ է մեկնել, ո՛չ ներերի մոտ քողազարդ,
Ո՛չ էլ մեհյանն Աթենասի, որտեղ ուրիշ տըրովուհիք
Ողոքում են ժանտաբարո ու վարսագեղ աստվածուհուն:
380Այլ նա գընաց դեպի բարձըր աշտարակը Իլիոնի,
Լուր առնելով, որ աքայանք տըրոյացոց նեղում են խիստ
Այնտեղ վազեց նա խենթի պես իր դայակի և մանկան հետ»։

Այսպես ասաց տընօրեն կինն, ու Հեկտորը տընից թըռավ
Եվ բըռնելով ճամփան՝ անցավ նույն բարեշեն փողոցներով,
Եվ երբ հասավ նա հապըշտապ Սկեական դարբասներին,
(Որտեղից նա դուրս պիտի գար դեպի կըռվի դաշտը ուղիղ)
Անդ ընդառաջ վազեց նըրան մեծօժիտ կինն իր հարազատ՝
Չըքնաղագեղ Անդրոմաքեն - դուստրը մեծանձն Էտիոնի։
Այն Էտիոնն, որ ապրում էր Իպոպլակյան Թեբեի մեջ,
390Անտառախիտ ըստորոտում, թագավորը կիլիկեցոց:
Սըրա աղջիկն էր՝ քաջազեն Հեկտորի կինը սիրելի,
Որ ընդառաջ վազեց նըրան իր քողազարդ նաժիշտի հետ,
Որ բերում էր իր գըրկի մեջ քաջ Հեկտորի սիրուն մանկան,
Դեռ անթոթով, մատղաշ մանկիկ, աստղի նըման ճաճանչափայլ։
Հեկտորը իր սիրուն մանկանն Սկամանդրիկ էր անվանում^[72],
Իսկ ուրիշներն ապարանքում՝ կանչում էին Ոստանիշխան,
Զի Հեկտորը ինքն էր միայն պաշտպանում մեծ ոստանն Իլիոն։
Ժըպտաց Հեկտորը լըռելյայն նայելով իր մանկան վըրա:
Իր ամուսնու առջև կանգնած արտասվում էր Անդրոմաքեն,
400Ապա բըռնեց նըրա ձեռքից ու քացրությամբ այսպես ասաց.
«Քաջությունըդ քեզ ի կորուստ է մատնելու, քաղցր ամուսին,
Չես մեղքենում ոչ քո մանկան, և ոչ էլ ինձ տարաբախտիս,
Որ քեզանից, ա՜հ, վաղաժամ պիտի այրի մընամ շուտով,
Զի քո վըրա հարձակվելով՝ քեզ կըսպանեն աքայեցիք։
Իսկ առանց քեզ՝լավն այն է, որ հողը մըտնեմ, իմ սիրելիս,
Քո մահից ետ, այլևս ես ի՞նչ ըսփոփանք պիտ ունենամ,
Այլ միայն ցավ ու հառաչանք, զի ես չունեմ ոչ հայր, ոչ մայր:
Աքիլլեսը Պելիսածին ըսպանեց հորն իմ հարազատ,
Երբ բարձրադուռ Թեբեն քանդեց՝ քաղաքը շեն կիլիկեցոց:
410Բայց նա խըղճաց Էտիոնին, ըսպանելով՝ չըկողոպտեց,
Այլ խարույկի վըրա այրեց նըրան իր ճոխ զեն ու զարդով,
Եվ շիրիմ էլ կանգնեց վըրան, տընկեցին շուրջը նըշտարիք
Հավերժհարսները լեռնային՝ դուստրերը մեծն Արամազդի։
Յոթ հարազատ եղբայրներըս ապարանքում, մի օրվան մեջ
Դըժոխք իջան, զի ըսպանեց Աքիլլը քաջ բոլորին էլ
Դանդաղաքայլ եզների մոտ և ըսպիտակ ոչխարների։
Իսկ իմ մորը, որ իշխում էր Պլակիոնի ըստորոտում,
Այստեղ բերեց իր բովանդակ ճոխ գանձերի հետ միասին,
Հետո միայն ազատ թողեց առնելով մեծ փըրկանք անբավ,
420Եվ Արտեմիսը նետազբոս զարկեց նըրան հորըս տանմեջ։
Հիմա, Հեկտոր, դու հայր ես ինձ և մեծարո մայր ինձ համար,
Դու ինձ եղբայր ես հարազատ և ամուսին ծաղկափըթիթ.
Գըթա՛ ուստի, սիրելիդ իմ, կաց ամրոցում, այստեղ, ինձ մոտ,
Որ չըթողնես մանկանըդ որբ և կընոջըդ՝ որբևայրի:
Մոլաթուզի մոտ կանգնեցրու դու զորքը քո, զի այնտեղից
Հեշտ է մըտնել քաղաքը մեր, պարիսպներն են դյուրամատույց.
Երեք անգամ փորձ արեցին քաղաք մըտնել այդ ուղղությամբ
Զույգ Այաքսներն ու մեծանուն Իդոմենեսն, ապա երկու
Ատրիդները և Տիդեսի որդին հըսկա, հաստաբազուկ։
430Հավանաբար՝ կամ մի հըմուտ գուշակ նըրանց ասել է այդ,
Եվ կամ գուցե նըրանց միտքը մըղեց նըրանց դեպի այդ կողմ»։

Կորդակաճոճ Հեկտորը քաջ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այդ բոլորի մասին և ե՛ս եմ մըտածում, Անդրոմաքե՛,
Բայց ամոթով պիտի մընամ տըրոյացի տըղամարդկանց
Ու կանանց մոտ երկայնազգեստ, եթե երբեք մընամ այստեղ
Եվ հեռանամ փառապարգև պատերազմից վախկոտի պես:
Սիրտըս էլ ինձ թույլ չի տալիս, սովորել եմ ես քաջ լինել
Եվ մարտընչել տըրոյացի կըտրիճների գըլուխն անցած,
Ի մեծ պարծանս իմ հայրերի փառաց անմահ և իմ անձին,
440Զի քաջ գիտեմ, և հոգիս էլ վկայում է վաղուց արդեն`
Որ պիտի գա, որ կործանվի Իլիոնը նըվիրական,
Եվ քաջատեգ Պրիամը իր ժողովըրդով պիտի կորչի:
Բայց ինձ այնքան չեն ցավեցնում աղետները տըրոյացոց,
Ոչ իսկ վիշտը Հեկաբեի և Պրիամոս թագավորի,
Ինչպես և իմ եղբայրների, որոնք թեև արիասիրտ՝
Ընկնելու են ոսոխների ձեռքից շուտով փոշեթավալ,
Որքան քո ցավն, Անդրոմաքե, երբ ոմըն քաջ աքայեցի
Դեպի Արգոս գերի տանի քեզ՝ լալագին և անազատ:
Այնտեղ կըտավ գործես պիտի ուրիշ հարուստ տիկնոջ համար,
450Կամ ջուր կըրես դու Միսեիս և Հիպերե աղբյուրներից
Դառըն սըրտով, անտանելի, ժանտ կարիքից հարկադըրված.
Եվ տեսնելով մեկը քո դառն արտասուքներն՝ այսպես ասի.
«Սա Հեկտորի կինն է, այն քաջ տըրոյացի դյուցազունի,
Որ մարտընչում էր Իլիոնի շուրջը մըղվող պատերազմում»:

Այսպես կասեն, և դու սըրտանց կըկարոտես քո ամուսնուն,
Որ կարող էր քեզ ազատել, փըշրել լուծը քո գերության.
Բայց թող ծածկի սև հողը ինձ, սիրելիդ իմ Անդրոմաքե,
Նախքան գերվելըդ տեսնեմ ես, և հառաչներդ լըսեմ տխուր»:

Այսպես ասաց Հեկտորն ահեղ և ուզեց իր որդուն գըրկել,
460Բայց մանկիկը ճիչ արձակեց և դայակի կըրծքին կըպավ
Ահաբեկված հոր զենքերից և ձիագես գարգմանակից
Եվ ցըցունքից, որ ճոճվում էր գըլխանոցի վըրա նըրա:
Ժըպտաց հայրը սիրագորով, ժըպտաց և մայրը մեծարո:
Հանեց այնժամ Հեկտորն ահեղ գըլխից կորդակն իր ահագին
Փայլակնացայտ ու բոցափայլ և այն դըրեց գետնի վըրա,
Ապա գըրկեց սիրուն մանկանն ու ձեռքի մեջ օրորվելով՝
Աղոթք արավ Արամազդին և մյուս բոլոր աստվածներին.
«Ո՛վ Արամազդ և դուք բոլոր անմահներըդ ոլիմպական,
Արեք այնպես, որ իմ որդին դառնա ինձ պես փառքն իմ երկրի,
470Եվ ինձ նըման իր քաջությամբ տեր լինի մեծ Իլիոնին,
Եվ նայելով նըրան ասեն՝ սա ավելի քաջ է հորից,
Երբ որ կըռվից դառնա հաղթող և արյունոտ ավար բերի,
Ախոյանին իր ըսպանած, և մայրը թող ուրախանա»։
Այսպես ասաց ու մանկիկին հանձնեց կընոջն իր սիրելի,
Որ առնելով երեխային՝ սեղմեց կըրծքին իր բուրավետ
Արտասվախառն ուրախությամբ. հայրը հուզվեց այդ պատկերից
Ու փայփայեց ձեռքով նըրան, տըվեց անունն ու այս ասաց.
«Նազելիդ իմ, թող ինձ համար շատ չըտըխրի սըրտիկը քո,
Ճակատագրից անհըրաման՝ ոչ ոք դըժոխք չի ղըրկի ինձ,
480Իսկ օրհասից, ես չեմ կարծում, որ կարենա մեկը փախչել,
Ոչ վախկոտը, ոչ էլ արին, որ ծընվել է այս աշխարհում։
Բայց տուն դարձիր դու, սիրելիս, և ըզբաղվիր քո գործերով,
Իլիկ մանիր, գործիր ոստայն և աղախնոց տուր հըրաման՝
Իրենց գործով ըզբաղվելու, կըռվի հոգսը թող որ մընա
Իլիոնում ծընված բոլոր տըղամարդկանց, մանավանդ ինձ»։

Այսպես ասաց Հեկտորն ահեղ և գըլխանոցն առավ գետնից,
Իսկ սիրասուն կինը նորից դեպի պալատ վերադարձավ
Ճամփին շուտ-շուտ ետ նայելով և թափելով առատ արցունք:
Անդրոմաքեն հասավ շուտով Հեկտորի տունը բարեշեն
490Եվ բազմաթիվ իր աղախնոց սիրտը շարժեց լաց ու կոծով:
Ողբում էին բոլորն այնտեղ քաջ Հեկտորին դեռ կենդանի,
Որովհետև հույս չունեին, թե նա կըռվից ետ կըդառնա
Ազատվելու աքայեցոց ձեռքից ու մեծ զորությունից:

Պարիսն ինքն էլ չըհապաղեց իր բարձրահարկ ապարանքում,
Եվ պըղընձյա, ճաճանչափայլ իր զենքերը հագած բոլոր
Սըլանում էր քաջասըրունք` Իլիոնի փողոցներով։
Ինչպես մի ձի ախոռի մեջ մըսուրում կուշտ գարի կերած,
Կապակոտոր, քառատըրոփ սըլանում է դաշտով արագ
Դեպի ծանոթ գետը վըճիտ, ուր սովոր է լողանալու
500Պերճասոսորդ ու բարձրավիզ, բաշն ուսերին ալեծածան,
Իր հասակի վայելչության վըրա նազում է սիգապանծ,
Եվ սըրունքներն արագընթաց թըռցընում են, տանում նըրան
Դեպի ծանոթ մարգագետնի մեջ արածող ժիր զամբիկներն, —
Այդպես Պարիսը Պրիամյան Պերգամայի բարձր ամրոցից
Ցոլում-գընում էր զինավառ, պայծառափայլ ինչպես արև
Ու թեթևոտն առաջ թըռչում, ուրախ, հըպարտ ինքն իրենով:
Հասավ շուտով նա Հեկտորին այն ժամանակ, երբ այնտեղից,
Ուր խոսել էր իր կնոջ հետ՝ հեռանալու վըրա էր նա։
Առաջինը աստվածատիպ Պարիսն այսպես ասաց նըրան.
510«Իսկապես որ ուշանալովս արգելք եղա ըշտապելուդ
Շուտ դուրս չեկա, ինչպես որ դու ինձ հըրաման էիր տըվել»:

Սաղվարտաճոճ Հեկտորը մեծ եղբորն այսպես պատասխանեց.
«Արդարամիտ և ոչ մի մարդ չի կարող քո, սիրելիդ իմ,
Քաջություններըդ պարսավել, քանզի քաջ ես դու իսկապես,
Բայց դու կամա ես ծուլանում ու չես ուզում պատերազմել:
Ցավում է իմ սիրտը սաստիկ, երբ քո մասին վատ եմ լըսում
Տըրոյացոց բերնից, որոնք տառապում են քո պատճառով:
Բայց գընանք այժմ, ուրիշ անգամ մենք կըհարթենք վեճերը մեր,
Թե շընորհի մեզ Արամազդն ի պատիվ մեծ աստվածների
520Ձոնել բաժակ ուրախության հայրենական մեր հարկի տակ,
Երբ ամրաբարձ աքայեցոց հեռու վանենք Տըրոյայից»:

1Այսպես ասաց Հեկտորն ահեղ ու դուրս թըռավ դարբասներից,
Եվ նըրա հետ առաջ սուրաց Ալեքսանդրոսն աստվածատիպ,
Երկուսով էլ կորովասիրտ վառված խիզախ ռազմի համար։
Ինչպես աստված տա ցանկալի հաջողակ հով նավորդներին,
Որոնք հոգնած են թիերով ճեղքելով ծովն անծայրածիր,
Եվ անդամները տաժանքից ջարդըվում են վաստակաբեկ,
Տըրոյանք այդպես ուրախացան այդ երկուսի երևալով։

Ըսպանեցին այնտեղ՝ Պարիսն Արեթոս թագավորի
Որդուն՝ արի Մենեսթիոսին, որ բընակվում էր Առնեում,
10Որին ծընեց Արեթոսի Փիլեմիդուս կինն աչագեղ.
Եվ Հեկտորը իր աշետով խոցեց կոկորդն Էտիոնի
Պըղընձակուռ սաղավարտի ցածի կողմից և ըզգետնեց:
Իսկ Գլավկոսն՝ Հիպպոլոքի որդին, իշխանը լիկեցոց
Դեքսիական Իփինոսի ուսին զարկեց իր նիզակով
Պատերազմի ահեղ պահին, երբ որ կառքն էր բարձրանում նա,
Կառքից գետին գըլորվելով նա տեղնուտեղ շունչը փըչեց։

Եվ երբ տեսավ կապուտաչվի Աթենաս վեհ աստվածուհին,
Որ արյունոտ պատերազմում կոտորվում են արգիացիք,
Ոլիմպոսի գագաթներից սուրաց դեպի Իլիոնը սուրբ։
20Ապոլլոնը այդ տեսնելով՝ Պերգամայի բարձըր ծայրից
Առաջ վազեց, զի տըրոյանց հաղթությունն էր ցանկանում նա։
Կաղնի ծառի մոտ հինավուրց հանդիպեցին նըրանք իրար,
Եվ նախորդին Արամազդի՝ Ապոլլոնը խոսեց այսպես.
«Ինչո՞ւ դարձյալ, դուստրըդ ահեղ՝ ամենազոր Արամազդի,
Ոլիմպոսից ցած ես իջել՝ հոգիդ ռազմի հըրով վառված.
Դանայեցո՞ց ես ուզում տալ հաղթությունն այս պատերազմում,
Զի տըրոյանց կորուստն երբեք սըրտին քո ցավ չի պատճառում:
Սակայն եթե դու ինձ լըսես, որ անկասկած լավ կըլինի,
Արի այսօր առժամապես դադարեցնենք կըռիվը մենք,
30Հետո կըռվեն թող վերըստին, մինչև քանդվի Իլիոնը սուրբ,
Քանի որ դու և այդ Հերան ամբողջ հոգով այդ եք ուզում»:

Եվ Աթենասն անմիջապես նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այդպես լինի թող, Հեռաձի՛գ, ես էլ ահա այդ խորհըրդով
Ոլիմպոսից եկա դեպի տըրոյացիք և աքայանք,
Բայց տեսնենք թե ինչպե՞ս պիտի դադարեցնես կըռիվը դու»։

Եվ Ապոլլոնն՝ արքայորդին Արամազդի պատասխանեց.
«Եկ գըրգըռենք ձիախըրոխտ այդ Հեկտորի ահեղ հոգին,
Որ նա ոմըն աքայեցու մենամարտի հըրավիրե,
Այն ժամանակ պըղընձասրունք աքայեցիք բորբոքվելով
40Հեկտորի դեմ պիտի հանեն դյուցազնասիրտ մի ախոյան»։

Այսպես ասաց, և Աթենաս աստվածուհին համաձայնեց:
Հելենոսը՝ Պրիամոսի սիրուն որդին ըզգաց հոգով
Խորհուրդը այդ, որ աստվածներն ընդունեցին իրենց միջև,
Եվ Հեկտորին մոտենալով՝ նըրան այսպես ասաց արագ.
«Հեկտո՛ր, հովի՛վ ժողովըրդի, Արամազդին հանճարակից,
Պիտի լըսե՞ս դու ինձ արդյոք, որ քո եղբայրն եմ հարազատ։
Դու նըստեցրու բոլոր այն մյուս տըրոյացոց և աքայանց,
Եվ ձայն տալով՝ հըրավիրիր աքայեցոց քաջագույնին,
Որ ամեհի մենամարտում քեզ ախոյան հանդիսանա,
50Զի օրհասըդ հեռու է դեռ ու չի հասել օրըդ մահվան.
Աստվածներից մի այսպիսի շըշունջ հասավ իմ ականջին»։
Այսպես ասաց, և Հեկտորը լըսելով այդ՝ ուրախացավ.
Առաջ անցավ անմիջապես և նիզակի կիսից բըռնած
Հըրամայեց, և նըստեցին տըրոյացոց գընդերն ամեն
Ագամեմնոնն էլ նըստեցրեց պըղընձազգեստ աքայեցոց:
Եվ Աթենաս աստվածուհին ու Ապոլլոնն արծաթաղեղ
Ելան նըստան Արամազդ հոր կաղնի ծառի բարձըր ծայրին,
Եվ այնտեղից, նըման երկու անգըղների, լի հըրճվանքով
Դիտում էին իրարու մոտ խիտ նըստոտած գընդերը գոռ
60Ասպարներով, կորդակներով և տեգերով ալեծածան
Ինչպես ծովը, որ վետ ի վետ սարսըռում է հողմի շընչից
Եվ ալիքներն ըսկըսում են մըթնել, այդպես մարտադաշտում
Աքայեցոց և տըրոյանց գընդերն էին նըստել կարգով։
Հեկտորն այնժամ կանգնած երկու բանակների միջև՝ ասաց,
«Ինձ լըսեցեք, տըրոյացիք և աքայանք պըղընձազեն,
Ասում եմ այն, ինչ որ սիրտս է թելադրում ինձ այս վեհ ժամին։
Զըրվանյան Զևսը բարձրագահ՝ երդումները մեր չընդունեց,
Եվ չարիքներ է շարունակ նյութում երկու կողմերի մեջ,
Մինչև որ դուք առնեք Տրոյան՝ ամրապարիսպ ոստանը մեր,
70Եվ կամ պարտվեք ինքներըդ ձեր նավերի մոտ ծովագընաց:
Այդտեղ, ձեր մեջ նըստած են արդ ամենաքաջ աքայեցիք,
Ով նըրանցից սիրտ է անում ինձ ախոյան հանդիսանալ,
Մենամարտել Հեկտորի դեմ, առաջ թող գա, ես եմ կանչում։
Բայց ասում եմ, և թող ինքը Արամազդը վըկա լինի,
Եթե նա ինձ սըլաքաշեշտ հարվածե սուր իր պըղինձով,
Կողոպտելով՝ զենքերը իմ թող նավատորմն առնի տանի,
Բայց մարմինըս հանձնի մերոնց, որպեսզի իմ մահից հետո
Ինձ խարույկի արժանացնեն տըրոյացիք՝ կին, տըղամարդ։
Իսկ եթե ես ինքս ըսպանեմ, փառք պարգև է Ապոլլոնն ինձ,
80Նըրա զենքերն ավարելով պիտի տանեմ Իլիոնը սուրբ,
Կախեմ այնտեղ՝ կորովաձիգ Ապոլլոնի մեհյանի մեջ,
Իսկ դիակը ետ դարձընեմ՝ տանեն նավերը գեղատախտ
Որ վարսագեղ աքայեցիք պատշաճ կարգով թաղեն նըրան
Եվ լայնասփյուռ Հելլեսպոնտի ափի վրա կանգնեն շիրիմ,
Որ մեզանից հետո ծնված որևէ մարդ այսպես ասի
Կապույտ ծովի վըրա իր մեծ լաստանավով ճամփորդելիս.
«Գերեզմանն է դա հինավուրց պատերազմում մեռած մարդու,
Որը թեև քաջ էր, սակայն ընկավ ձեռքով մեծ Հեկտորի»։-
Այսպես պիտի ասեն մարդիկ, և մընա փառքն իմ անկորուստ»:
90Այսպես ասաց, ու մընացին բոլորը լուռ ու կարկամած,
Հըրաժարվելն ամոթ էր խիստ, իսկ ընդունելն երկյուղալի:
Սակայն ընդոստ ոտքի ելավ Մենելավոսն ահեղագոռ
Ու նախատեց նըրանց սաստիկ, սրտի խորքից հառաչելով.
«Վա՜յ ինձ, վատե՛ր մեծաբերան, աքայուհիք, ո՛չ աքայանք,
Ինչ մեծ ամոթ ու նախատինք կըլինի մեզ, եթե մեզնից
Չելնի մի քաջ դանայեցի՝ մենամարտի Հեկտորի դեմ։
Երանի թե դուք բոլորդ էլ լինեիք հող, փոշի և ջուր,
Նըստած այստեղ ամեն մեկըդ այդպես անսիրտ, անփառունակ։
Ինքըս կելնեմ Հեկտորի դեմ հագած զըրահ-զենքերըս ողջ,
100Իսկ հաղթությունն ում կըլինի՝ աստվածները գիտեն միայն»:

Այս ասելով՝ հագավ իսկույն իր գեղեցիկ զենքերը նա։
Այդտեղ, անշուշտ, ո՛վ Մենելավ, մահ կըբերեր Հեկտորը քեզ,
Զի քեզանից շատ ավելի զորեղ էր նա և քաջամարտ,
Թե արքաներն աքայեցոց չարգելեին քեզ մարտ մըտնել։
Ինքը Ատրիդ Ագամեմնոն իշխանապետն այն ժամանակ
Բըռնեց նըրա աջ ձեռքը և, տալով անունն՝ այսպես ասաց.
«Խե՞նթ ես դու, քա՛ջ Մենելավոս, անմըտություն հարկավոր չէ,
Տեղըդ նըստիր և հանդարտվիր, թեև դըժվար լինի քեզ այդ,
Մի՛ հանդըգնիր քեզնից քաջի դեմ ախոյան հանդիսանալ,
110Պրիամյան քաջ Հեկտորի դեմ, որից բոլորն են վախենում։
Աքիլն անգամ, որ քեզանից շատ ավելի քաջ է, զորեղ,
Սարսափում է Հեկտորի հետ պատերազմում հանդիպելուց:
Գընա և քո տեղը նըստիր, ընկերներիդ բազմության մեջ,
Աքայեցիք նըրա հանդեպ այլ մըրցակից դուրս կըբերեն։
Պրիամյանը թեև անվախ ու մըրցության մեջ անհագուրդ,
Բայց կարծում եմ՝ ուրախությամբ պիտի ծալի ծընկները նա,
Միայն թե ողջ դուրս պըրծընի ահեղ կըռվից և գուպարից»։

Ասաց դյուցազն և իր եղբոր միտքը շըրջեց անմիջապես
Իրավացի իր խորհըրդով, և եղբայրը հընազանդվեց.
120Ապա զենքերն առան ուսից ծառաները ուրախությամբ:
Ելավ այնժամ Նեստորը և այսպես ասաց աքայեցոց.
«Ով աստվածներ, մեծ սուգ պիտի հասնի երկրին մեր աքայանց,
Եվ սոսկալի գույժ կըլինի ձիամարզիկ ծեր Պելևսին,
Հըռչակավոր խորհըրդական և հըռետոր միրմիդոնաց,
Որ ինձ երբեմըն հաճույքով հարըցնում էր, երբ տանն էի,
Աքայեցոց ազգ ու զարմի և նըրանց ողջ նախնյաց մասին,-
Եթե լըսի, որ աքայանքս սարսափում ենք Հեկտորի դեմ,
Աստվածներին բարձրացնելով իր ձեռքերը պիտի խընդրի
Որ իր հոգին մարմնից ելած իջնի դըժոխքն անմիջապես:
130Երանի՛ թե, հայր Արամազդ, և Աթենաս, և Ապոլլոն,
Երիտասարդ լինեի ես, ինչպես էի այն ժամանակ,
Երբ սըրընթաց Կելադոնի մոտ գումարված պիլացիներն
Ու տիգավոր արկադացիք պարիսպների շուրջ Փիասի
Կըռվում էին կորովաբար Հարդանոսի ափերի մոտ:
Ելավ նըրանց մեջ նախամարտ Երևթալյոնն աստվածատիպ
Իր ուսերին գըցած զենքերն Արեիթոս թագավորի,
Որ լախտավոր էր հորջորջվում տղամարդկանց, կանանց կողմից,
Քանզի երբեք երկար տեգով և աղեղով չէր մարտընչում^[73],
Այլ իր լախտով երկաթակուռ՝ ջարդում էր ողջ գընդերը նա։
140Լիկուրգոսը նըրան դավով ըսպանեց, ո՛չ իր քաջությամբ,
Նեղ տեղ վըրան հարձակվելով, ուր որ երկաթ լախտը չօգնեց
Եվ չըվանեց մահն իրենից. Լիկուրգոսը վըրա հասավ
Եվ նիզակով նըրան շամփրեց, որը ընկավ գետնատարած:
Կապտեց պղնձյա բուռն Արեսի նըրան տըված զենքերը և
Հետո ինքն էր կըրում նըրանց Արեսի գոռ մարտերի մեջ:
Լիկուրգոսը երբ իր տան մեջ հասավ արդեն խոր ծերության,
Տըվեց դըրանք իր սիրելի Երևթալյոն զինակցին քաջ,
Որ նըրանցով ըսպառազեն՝ կոչ էր անում ողջ քաջերին,
Որոնք զարհուր ու դողահար՝ չէին դուրս գա մենամարտի։
150Բայց ինձ հոգիս հանձնապաստան մըղեց նըրա դեմ կըռվելու,
Թեպետև ես իմ տարիքով բոլորից էլ կըրտսերն էի:
Մարտի ելա ես նրա դեմ, և Աթենասն ինձ փառք տըվեց.
Ըսպանեցի հաղթահասակ ու վիթխարի այդ հըսկային,
Գետնին փըռված ծածկում էր նա ահագին տեղ իր դիակով։
Երանի՜ թե նույն տարիքին լինեի ես և նույն ուժին,
Եվ կունենար կորդակաճոճ Հեկտորն այնժամ մի ախոյան,
Մինչ ձեր միջից, աքայեցի՛ք, ամենահաղթ քաջերն անգամ
Չեն հանդըգնում արիաբար խիզախելու Հեկտորի դեմ»։

Այսպես խոսեց Նեստորը ծեր, և ինն հոգի ելան ոտքի.
160Առաջինը հանդես եկավ Ագամեմնոն արանց արքան,
Երկըրորդը Տիդյանն ելավ՝ Դիոմեդեսն հաղթաբազուկ,
Ապա երկու Այաքսները հաղթահասակ ու պընդակազմ,
Սըրանցից վերջ՝ Իդոմենեսն, իր զինակիցն ելավ ապա-
Մերիոնեսը մարդասպան Ենիալին համանըման.
Եվրիսիլոսը վեր կացավ, շըքեղ որդին Եվեմոնի,
Եվ Թոասը Անդրեմոնյան ու Ոդիսևսն աստվածազարմ:
Տենչում էին նրանք բոլորն էլ կըռվելու Հեկտորի դեմ,
Բայց Գերենյան Նեստոր ասպետն այսպես ասաց այդ քաջերին.
«Վիճակ պիտի գըցվի ձեր մեջ, և վիճակը ում որ ելնի,
170Նա, անկասկած, ուրախություն կըպատճառի աքայեցոց,
Եվ կըցնծա ինքն էլ հոգով, եթե երբեք ողջ պըրծընի
Սարսափելի այդ գուպարից, մըրցամարտից ամեհագույն»։
Այսպես ասաց, և ամենոք իր վիճակը նըշանագրեց,
Ու գըցեցին Ագամեմնոն Ատրիդեսի գըլխանոցում.
Իսկ ժողովուրդն աղոթում էր աստվածներին բազկատարած,
Եվ ամեն ոք այս էր ասում՝ հայացքն ուղղած երկինքն ի վեր.
«Հա՛յր Արամազդ, վիճակը հան կամ Այաքսին, կամ Տիդյանին,
Եվ կամ իրեն՝ մեծահարուստ թագավորին Միկենացոց^[74]»։
Այսպես էին ասում նըրանք, մինչդեռ Նեստոր ասպետը ծեր
180Վիճակներն էր շարժում նըրանց աչքի առաջ, սաղավարտում.
Եվ Այաքսի վիճակն ելավ, որին իրենք էին ուզում:
Մունետիկը վիճակն առած դյուցազների շարքով անցավ,
Ըսկըսելով աջակողմից՝ ցույց տրվեց այն ամեն մեկին.
Եվ նըրանց մեջ մեկը չեղավ, որ ասեր թե իրենն է այդ:
Իսկ երբ հասավ նա վերջապես Տելամոնյան Այաքսին քաջ,
Որ վիճակն այդ նըշանագրել ու գըցել էր կորդակի մեջ,
Եվ ափի մեջ դըրեց նըրա վիճակը այդ, Այաքսն իսկույն
Ճանաչեց իր նըշանագիրն ու ողջ հոգով ուրախացավ,
Եվ գըցելով ոտքերի մոտ, գետինը՝ նա բացականչեց,
190«Վիճակն իմն է, ի՛մն է, այո՛, ուրախ եմ ես, սիրելիներ,
Հույս ունեմ թե ես կըհաղթեմ քաջ Հեկտորին դյուցազնազարմ:
Սակայն մինչև ես կըհագնեմ ռազմի զենքերն իմ պըղընձյա,
Աղոթեցեք դուք Զըրվանյան Արամազդ մեծ թագավորին,
Լըռիկ-մընջիկ, ձեր սըրտի մեջ, որ չըլըսեն տըրոյացիք,
Կամ բարձրաձայն, թեկուզ լըսեն, մենք ոչ ոքից չենք վախենում,
Քանզի ոչ ոք չի կարող ինձ ուժով և կամ դավով հաղթել,
Որովհետև չեմ կարծում թե խեղճ, անճարակ լինեմ այնքան
Ես, որ ծընվել ու սընվել եմ սիրասընունդ Սալամիսում»։

Ասաց, նըրանք աղոթելով Արամազդ մեծ թագավորին՝
200Այսպես էին ասում իրենց հայացքն հառած երկինքն ի վեր.
«Հա՛յր Արամազդ, տե՛րդ Իդայի ամենավառ և վեհապանծ,
Հաղթությունը տո՛ւր Այաքսին և շընորհիր փառք ու պարծանք,
Սակայն, եթե Հեկտորին էլ սիրում ես դու, այն ժամանակ
Երկուսին էլ տո՛ւր հավասար փառք ու պատիվ և զորություն»։

Մինչդեռ այսպես աղոթք էին անում նըրանք Արամազդին,
Այաքսն հագնում էր պըղընձյա իր զենքերը փայլակնացայտ:
Եվ երբ բոլոր զենքերը նա հագավ, կապեց իր մարմնի շուրջ՝
Վըրա պըրծավ ըսպառազեն, Արեսն ինչպես սոսկատեսիլ
Երբ նետվում է իրարու դեմ պատերազմող գընդերի մեջ,
210Որոնց Զևսը իրար ձըգեց սաստիկ քենով ու գըժտությամբ։
Այդպես առաջ նետվեց Այաքսն՝ աքայեցոց պատվարն ամուր,
Ժըպիտն ահեղ դեմքի վըրա. և ճոճելով երկայնաստվեր
Նա իր նիզակն ահագնամեծ՝ ընթանում էր հըսկայաքայլ,
Եվ նայելով նըրա վըրա հրճվում էին արգիացիք:
Տըրոյացոց մարմնով, սակայն, անցավ սարսուռ մի սոսկալի,
Հեկտորն անգամ իր սըրտի մեջ սոսկաց ահեղ նըրա տեսքից.
Առաջ գընալ չէր կարող նա, ոչ էլ վախից ետ նահանջել,
Զի ինքն էր որ մենամարտի հրավեր կարդաց որոտաձայն:
Այաքսն առաջ անցավ բըռնած պղնձյա ասպարն իր բըրգաձև,
220Յոթ տակ կաշվով ամրապընդված, որը շինեց նըրա համար
Տիքիոսը հըմուտ փոկհան, որ բընակվում էր Հիլեում:
Սա՛ պատրաստեց նըկարազարդ նըրա ասպարը հաստաբեստ
Արջառների կաշվով յոթ-տակ և ութերորդ շերտը՝ պըղինձ:
Տելամոնյան Այաքսը այն կըրծքի առջև բըռնած հըպարտ՝
Հեկտորի դեմ կանգնեց խըրոխտ ու որոտաց ըսպառնագին.
«Հիմա պիտի դու պարզ տեսնես ու հասկանաս, գոռոզ Հեկտոր,
Թե ինչպիսի քաջեր կան դեռ դանայեցոց պետերի մեջ՝
Ռազմից քաշված առյուծասիրտ Աքիլլեսից հետո՛ անգամ,
Որը հիմա նըստել է իր ծովագընաց նավերի մոտ
230Քեն պահելով իշխանապետ Ագամեմնոն Ատրիդի դեմ։
Բայց կան մեր մեջ դեռ կըտրիճներ, որ կարող են դեմըդ ելնել,
Եվ այդպիսիք շատերը կան, արդ, ըսկըսի՛ր կըռիվը քո»։

Սաղվարտաճոճ Հեկտորը մեծ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Որդի՛դ հըզոր Տելամոնի, ժողովըրդոց իշխան, Այա՛քս,
Ինձ հետ երբեք խաղ մի՛ անի երեխայի նըման տըկար
Եվ կամ կընոջ՝ անփորձ, անգետ՝ պատերազմի գործերի մեջ։
Ես լա՛վ գիտեմ կըռիվները և նախճիրներն մենամարտի,
Գիտեմ դեպ աջ և դեպի ձախ տարուբերել այս չոր կաշին,
Որ մարտերում ուժ է տալիս և ինձ անհաղթ է դարձընում.
240Գիտեմ աշխույժ նըժույգներով սուրալ, թըռչել դեպի գուպար,
Գիտեմ պարել մենամարտում, պատիվ բերել բուռն Արեսին.
Բայց չեմ ուզում քեզ պես քաջին զարկել դավով ու գաղտնաբար,
Այլ հայտնապես ու համարձակ, եթե միայն կարողանամ»։

Այսպես ասաց, և ճոճելով գըցեց աշտեն երկայնաստվեր
Ու հարվածեց Այաքսի հաղթ յոթընկաշյան կուռ վահանին.
Տեգը դիպավ պղնձյա շերտին, որ ութերորդն էր վըրայից,
Ծայրը ամուր վեց շերտերը անցավ արագ թափով ուժգին,
Բայց կանգ առավ ընկըրկելով նա յոթերորդ շերտի վըրա:
Ապա նետեց տեգն իր երկար՝ դյուցասընունդ Այաքսն ահեղ
250Ու շեշտ զարկեց Պրիամյանի բոլորածիր կուռ վահանին.
Տեգն հաստաբեստ ծակեց անցավ փայլակնացայտ ասպարը պինդ
Ու մեծարվեստ լանջապանի մեջ մըխըրճվեց իր սուր սայրով,
Բըզկըտելով սընակուշտից վարապանակն ախոյանի.
Հեկտորն իսկույն կըռանալով՝ հազիվ պըրծավ սև օրհասից:
Կըրկին անգամ վերցընելով նըրանք երկար տեգերն իրենց՝
Իրար վըրա հարձակվեցին նըման երկու առյուծների
Կամ անվըկանդ և ամեհի վարազների նըման վայրագ։
Հեկտորն ուժգին զարկեց նիզակը վահանի ճիշտ մեջտեղին,
Բայց չըխազեց պըղինձը պինդ, ու սըլաքի ծայրը ծըռվեց։
260Իսկ Այաքսը վըրա պըրծավ, ծակեց ասպարն իր աշտեով
Եվ ուժգնակի ցընցեց նըրան, երբ նա վըրա էր հարձակվում.
Մորթը պատռեց պարանոցի ու դուրս ցայտեց արյունը թուխ,
Բայց մըրցումից ետ չընկըրկեց կորդակաճոճ Հեկտորը քաջ,
Այլ գընալով ետ-ետ՝ առավ հըսկա մի քար հուժկու ձեռքով,
Որ ընկած էր այնտեղ դաշտում՝ կոշտուփըռոշտ և ահագին,
Եվ Այաքսի յոթընկաշվյան կուռ վահանի կումբին զարկեց:
Այն ժամանակ Այաքսն ինքն էլ առավ մի քար ավելի մեծ,
Տարավ-բերավ ու շըպըրտեց դյուցազնական իր ողջ ուժով.
Երկանաքարը վիթխարի փըշրեց նըրա ասպարը կուռ
270Եվ Հեկտորին խոցեց կըրծքից, և նա ընկավ մեջքի վըրա:
Սակայն նորից ոտքի հանեց Ապոլլոնն իր պաշտպանյալին:
Նըրանք մոտից սուսերներով կըխոցեին իրար անշուշտ,
Եթե վըրա չը հասնեին հըրեշտակներն Արամազդի-
Քարոզները՝^[75] մեկը տրոյանց, մյուսն աքայանց կողմից եկած-
Տալթիբիոսն ու Իդեոսը, երկուսով էլ խոհեմազարդ,
Որ կանգ առան նըրանց միջև, բըռնած ցուպերն իրենց երկար,
Եվ Իդեոսը՝ իմաստուն խորհըրդականն այսպես ասաց.
«Բավ է, որդյակք իմ սիրելի, դադարեցրե՛ք կըռիվը ձեր,
Արամազդը ամպրոպադեզ սիրում է ձեզ երկուսիդ էլ,
280Երկուսդ էլ քաջ պատերազմող ռազմիկներ եք, մենք այդ գիտենք,
Բայց գիշեր է գալու շուտով, և գիշերվան պետք է անսալ»։

Եվ պատասխան տալով նըրան՝ Տելամոնյան Այաքսն ասաց.
«Ո՛վ Իդեոս, դու Հեկտորին հըրամայիր այդ ասելու,
Քանզի նա էր, որ քաջերին մենամարտի հըրավիրեց,
Առաջ թող նա՛ դադարեցնի, և ես նըրան կըհետևեմ»։

Նըրան այսպես պատասխանեց սաղվարտաճոճ Հեկտորը մեծ.
«Այա՛քս, աստված տըվել է քեզ իմաստություն, հասակ և ուժ,
Եվ նիզակով աքայանց մեջ քաջագույնն ես դու բոլորից,
Արի, այսօր վերջ տանք կըռվին, ապա նորից մենք կըսկըսենք,
290Մինչև աստված մեկնումեկիս շընորհե փառք և հաղթություն։
Շուտով գիշեր է լինելու, իսկ գիշերին պետք է անսալ,
Որպեսզի ողջ աքայեցոց ուրախացնես նավերի մոտ,
Եվ մանավանդ քո սիրելյաց և զինակից ընկերներիդ:
Ուրախացնեմ ե՛ս էլ Պրիամ թագավորին մեր քաղաքում,
Տըրովներին և համորեն տըրովուհյաց երկայնազգեստ,
Որ ինձ համար աղոթում են աստվածների մեհյաններում։
Արի, միմյանց երկուսովս էլ շըքեղ ձոներ ընծայենք մենք,
Որ ամեն մի աքայեցի և տըրովյան այսպես ասի,
«Սըրանք թեև ոխերմասիրտ կըռվի մըտան իրարու հետ,
300Բայց իրարից բաժանվեցին մըտերմական սիրով և հաշտ»։

Այսպես ասաց և հանելով հըսկա սուրը արծաթագամ
Իր պատյանով, գոտին էլ հետ ընծա տըվեց նա Այաքսին.
Իսկ Այաքսը տըվեց նըրան ծիրանավառ կամարն ընտիր,
Եվ իրարից բաժանվեցին. մեկը գընաց դեպ աքայանք,
Մյուսը՝ տրոյանք, որոնք անչափ ուրախացան, երբ որ տեսան
Իրենց քաջին, որ դառնում էր կըռվից կենդան ու ողջանդամ,
Զերծ Այաքսի բազկից անհաղթ և սոսկալի բարկությունից,
Եվ առնելով նըրան իսկույն քաղաք տարան ուրախությամբ։
Իսկ մյուս կողմից՝ աքայեցիք՝ իր հաղթությամբ ուրախ-զըվարթ
310Քաջ Այաքսին առան տարան Ագամեմնոն արքայի մոտ։

Եվ երբ նըրանք Այաքսի հետ հասան վըրանն Ատրիդեսի,
Ագամեմնոն արանց արքան զինեց այնտեղ նըրանց համար,
Հինգ տարեկան պարարտ մի ցուլ՝ զոհ Զրվանյան Արամազդին։
Մորթելով այն՝ անմիջապես կըտրատեցին կըտոր–կըտոր,
Շամփուրների վըրա զարկած խորովեցին մեծ խընամքով,
Ապա կրակից վերցընելով պատրաստեցին ճոխ կերուխում,
Ու կուշտ ու կուռ ճաշակելով համեղ խորտիկը՝ հագեցան:
Ինքն Ատրիդես Ագամեմնոն իշխանապետը դյուցազուն
Տելամոնյան քաջ Այաքսին պատվեց զոհի հաղթ թիկունքով։
320Եվ լիուլի երբ հագեցրին կերուխումի փափագն իրենց,
Այն ժամանակ Նեստորը ծեր, խոհեմամիտ խորհըրդատուն,
Որն իր խելոք խորհուրդներով ծանոթ էր ողջ աքայեցոց՝
Նըրանց բարին կամենալով, խոսք առնելով՝ այսպես ասաց.
«Ո՛վ Ատրիդես և դուք բոլոր աքայեցոց քաջ իշխաններ,
Պատերազմում մեռան բազում գիսակագեղ աքայեցիք,
Որոնց արյան ճապաղիքով գեղեցկահոս Սկամանդրի
Ափերը ողջ ներկեց Արեսն, ու հոգիներն իջան դըժոխք։
Պետք է, Ատրիդ, առավոտ վաղ դադարեցնես մարտն աքայանց,
Եվ բաժանված մենք խըմբերի՝ մեռելները կըրենք այստեղ
330Ջորիներով ու եզներով, և բոլորին տանք կըրակի
Փոքր-ինչ հեռու մեր նավերից, որ ոսկորներն ամեն զինվոր
Տունը տանի՝ զավակներին, երբ հայրենիք վերադառնանք։
Եվ ընդհանուր մի դամբարան կանգնենք այնտեղ խարույկի շուրջ
Հողը դաշտից փոխադրելով, և նըրա մոտ շինենք շուտով
Բարձրականգուն աշտարակներ՝ ամուր պատվար մեր նավերին.
Եվ նըրանց մեջ բանանք դըռներ պընդակառույց ու լայնարձակ,
Որոնց միջով կարողանան անցնել ձիերը անարգել.
Դըրսի կողմից, մոտը խորունկ փոսեր փորենք շուրջանակի,
Որոնք արգելք հանդիսանան նըժույգներին և ամբոխին,
340Երբ մեզ վըրա խուժեն խըրոխտ տըրոյացիք ահեղ մարտով»։

Այսպես ասաց, և արքաներն հավան եղան այդ խորհըրդին:
Նույն այդ ժամին Իլիոնում, Պրիամոսի պալատի մոտ
Բազմագումար ժողով մի մեծ ունեին և տըրոյացիք,
Եվ Անտենորը իմաստուն խոսք առնելով՝ այսպես ասաց.
«Ինձ լըսեցեք, տըրոյացիք և դարդանյանք, դաշնակիցնե՛ր,
Ասում եմ այն, սիրելիներս, ինչ որ սիրտս է թելադրում ինձ,
Եկեք չըքնաղ արգիացի Հեղինեին իր գանձերով
Ետ ուղարկենք Ատրիդներին, զի մենք այսօր մարտ ենք մըղում
Դըրժելով մեր ուխտը երդման, ուստի չունեմ ես ոչ մի հույս,
350Թե մեզ համար լավ կըլինի, մինչև որ այդ չըկատարենք»։

Այսպես ասաց նա և նըստեց, ելավ իսկույն այն ժամանակ
Ալեքսանդրոսն աստվածատիպ՝ այրն վարսագեղ Հեղինեի
Եվ դառնալով Անտենորին՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Ո՛վ Անտենոր, խոսքերըդ ինձ բոլորովին դուր չեն գալիս,
Կարող էիր ավելի լավ խոսք ասել դու, քան ասացիր.
Սակայն եթե լուրջ ես խոսում և այդպես ես մըտածում դու,
Ապա ուրեմն աստվածները խըլել են քո խելքը գըլխեդ:
Արդ, ես էլ իմ խոսքն եմ ասում տրրոյացոց մեջ ձիավարժ,
Ասում եմ պարզ ու վըճռաբար, Հեղինեին չեմ տա նըրանց,
360Իսկ արդ ու զարդն ինչ որ բերել եմ Արգոսից այստեղ, մեր տուն,
Ետ կըտամ ես բոլորն ինչ կա, տալով վըրան և ինձանից»:

Այսպես ասաց նա և նըստեց, ոտքի ելավ նըրանից ետ
Ծեր Պրիամոսը Դարդանյան՝ խորհըրդականն աստվածիմաստ,
Եվ ի բարին տըրոյացոց՝ այսպես խոսեց սիրողաբար,
«Ինձ լըսեցեք, տըրոյացիք և դարդանյանք, և սատարներ,
Պիտի խոսեմ, ինչ կըրծքիս տակ սիրտըս է ինձ հըրամայում.
Գընացեք այժմ ն ընթրեցեք քաղաքի մեջ, ինչպես առաջ
Եվ ամեն ոք թող ուշք դընի գիշերային պահպանության,
Իսկ Իդեոսն առավոտ վաղ թող որ գընադեպի նավերն
370Ու պատգամի Ագամեմնոն և Մենելավ Ատրիդներին
Խոսքը Պարիս-Ալեքսանդրի, որ այս կըռվի պատճառն եղավ:
Եվ խելացի մի առաջարկ ավելացնենք, եթե ուզեն,
Դադարեցնել կըռիվն առժամ, դիակները այրենք մինչև,
Ապա կըրկին շարունակենք մեր պատերազմն արյունահեղ,
Մինչ բաժանի մեզ մի աստված, տա հաղթություն մեկնումեկիս»:

Այսպես ասաց, և բոլորը նըրա խորհուրդն ընդունեցին,
Եվ ընթրեցին ապա նըստած ըստ գընդերի իրարու մոտ։
Իսկ Իդեոսն առավոտ վաղ գընաց նավերն աքայեցոց,
Գըտավ այնտեղ դանայեցոց որդիներին արիսական՝
380Ագամեմնոն Ատրիդեսի նավատորմի մոտ հավաքված,
Ատյան մըտավ ու բարձրաձայն այսպես ասաց նա համարձակ.
«Ո՛վ Ստրիդես, և դուք բոլոր աքայեցոց մեծամեծներ,
Պրիամը ինձ և մյուս ավագ տըրոյացիք պատվեր տըվին
Պատմել այստեղ, թե հաճելի լինի ձեզ այդ և օգտավետ,
Խոսքը Պարիս Պրիամյանի, որ այս կըռվի պատճառն եղավ,
Այն ողջ գանձը, որ Տըրոյա բերեց Պարիսն իր նավերով,
(Ա՜խ, երանի, որ այն վաղուց կորած լիներ բոլորովին)
Ուզում է նա ետ դարձընել, տալով վըրան և իրենից,
Իսկ վարսագեղ Հեղինեին՝ Մենելավի նախկին կընոջն
390Ասում է նա վըճռողաբար, որ չի ուզում վերադարձնել,
Չընայած որ տըրոյացիք հորդորում են ետ տալ նըրան:
Պատվիրեցին նըրանք նույնպես ձեզ ասելու, եթե ուզեք,
Դադարեցնել կըռիվն առժամ, մինչև այրենք դիերը մեր,
Ապա դարձյալ շարունակենք մեր պատերազմն արյունահեղ,
Մինչ բաժանի մեզ մի աստված, տա հաղթություն մեկն ու մեկիս»։

Ասաց, և ողջ արգիացիք խոր լըռություն պահպանեցին,
Եվ վերջապես այսպես ասաց Դիոմեդեսն ահեղագոռ.
«Ո՛չ, մեզանից և ոչ մի մարդ չի ընդունի Ալեքսանդրից
Եվ ոչ մի գանձ, մինչև անգամ գեղաչըքնաղ Հեղինեին,
400Երեխային անգամ պարզ է, որ տըրոյանց վերջն է հասել»:

Այսպես ասաց, և գոչեցին աքայեցիք միահամուռ,
Ըսքանչացած ձիահըմուտ Դիոմեդեսի խելոք խոսքից,
Եվ թագավոր Ագամեմնոնն Իդեոսին դարձավ այնժամ.
«Ինքը՛դ, ահա, ո՛վ Իդեոս, լըսեցիր խոսքն աքայեցոց,
Որ տալիս են ի պատասխան, որին և ե՛ս եմ համամիտ:
Իսկ դիակներն հավաքելուն և այրելուն հակառակ չեմ,
Զի չըպետք է մեռելների հանդեպ երբեք ժըլատ լինել.
Պետք է անշուշտ այրել նըրանց, որպեսզի շուտ հանգըստանան.
Եվ թող լըսի ուխտս Արամազդն՝ Հերայի այրն ահագնագոռ»:

410Ասաց և իր գավազանը բարձրացրեց վեր՝ աստվածներին,
Եվ Իդեոսն վերադարձավ դեպ Իլիոնը նըվիրական:
Նըստել էին ակըմբահույլ տըրոյացիք և դարդանյանք
Ժողովի մեջ, ըսպասելով Իդեոսի վերադարձին,
Որը հասավ և հոտընկայս պատմեց բոլորը յուրայնոց:
Ու վեր կացան միահամուռ, գործի անցան անմիջապես,
Ոմանք սայլով դիերն էին կըրում դաշտից և ոմանք՝ փայտ:
Աքայեցիք նըմանապես՝ նավերից դուրս գալով իրենց,
Բաժանվեցին երկու մասի ու նույն գործով ըզբաղվեցին։
Արեգակը նոր էր ծագել ու շողում էր դաշտի վըրա
420Հանդարտասահ բարձրանալով օվկիանոսից երկինքն ի վեր,
Երբ որ դաշտում երկու ազգերը իրարու հանդիպեցին:
Ամեն մեկը դաշտում ընկած իր մեռելն էր փընտրում փութով,
Եվ շատ դըժվար էր ճանաչում յուրաքանչյուրն իր ընկածին:
Լըվանալով բիծերն արյան ու թափելով հորդ արտասուք՝
Տըրոյացիք դիերն իրենց բառնում էին սայլի վըրա:
Պրիամ արքան արգելում էր բարձըր ձայնով ողբալ նըրանց^[76],
Դիակները լուռ դիզելով խարույկների վըրա նըրանք
Այրեցին ողջ ու լըռելյայն վերադարձան Իլիոնը սուրբ:
Այդպես նաև մյուս կողմում աքայեցիք պըղընձազեն
430Խոցված սըրտով դիակները խարույկների վըրա դիզած
Հըրին տըվին ու դարձան դեպ նավերն իրենց ծովագընաց։

Արշալույսը դեռ չէր ծագել, ու տակավին գիշեր էր մութ,
Երբ աքայանց ընտիր մի գունդ հավաքվելով խարույկի շուրջ
Մեծ դամբարան կանգնեց այնտեղ՝ հողը դաշտից փոխադրելով:
Եվ շինեցին ապա նըրա շուրջը բուրգեր բարձրականգուն,
Իբրև պատվար ամրակառույց` պաշտպան իրենց և նավերին:
Բացին նըրանց մեջ հաստատուն լայն դարբասներ, որոնց միջով
Կարենային ձիերն իրենց անցնել առանց դըժվարության:
Պարիսպներին մոտիկ, դըրսից փորեցին մի խորը խըրամ,
440Բավական լայն և տընկեցին մեջը ցըցեր հաստ ու հուժկու:
Այսպես անդուլ և անդադար տըքնում էին աքայեցիք։

Իսկ աստվածները՝ շանթընկեց Արամազդի շուրջը նըստած
Ըսքանչանում էին նըրանց այդ մեծագործ աշխատանքով.
Եվ խոսք առավ նըրանց միջից նախ Պոսեյդոնն երկրասասան.
«Հայր Արամազդ, մահկանացու մարդկանցից ո՞վ այսուհետև
Իր խորհուրդներն ու մըտքերը հայտնե պիտի անմահներին։
Դու չե՞ս տեսնում, ահա՛ դարձյալ գիսակագեղ աքայեցիք
Նավերի շուրջ կանգնեցրին նոր պարիսպ ու խոր փոս փորեցին՝
Ոչ իսկ առանց աստվածներին շըքեղ ձոներ մատուցելու։
450Այս մեծ գործի փառքը պիտի հասնի հեռո՛ւ, ծագե ի ծագ,
Ու մոռացվեն պիտ այսուհետ պատվարներն այն, որ կանգնեցրինք
Ապոլլոնը և ես դյուցազն Լավմեդոնի քաղաքի շուրջ»:
Ամպրոպային Զևսը սաստիկ ցասմամբ ասաց Պոսեյդոնին.
«Մեծահըզո՛ր երկրասասան, այդ ի՞նչ խոսքեր դու ասացիր:
Աստվածներից մեկը գուցե երկյուղ կըրի այդ բաներից,
Որն իր ձեռքով և զորությամբ քեզանից շատ ետ է մընում.
Բայց քո փառքը արևի պես պիտ տարածվի ամենուրեք։
Ասում եմ քեզ ահավասիկ, աքայեցիք երբ որ նորից
Վերադառնան նավատորմով դեպ հայրենի աշխարհն իրենց,
460Դու պարիսպն այդ կործանելով՝ ծովը թափիր հիմնահատակ,
Եվ ավազով ծածկիր ապա մեծատարած ծովափն այնպես,
Որ ջընջըվի ամբողջովին այդ պարըսպի հետքը անգամ»։

Այսպես էին խոսում նըստած անմահները իրարու հետ:
Մըտավ արևն, ու գործն իրենց ավարտեցին աքայեցիք,
Այնուհետև վըրաններում մորթոտելով մի-մի արջառ
Հավաքվեցին նըրանք խումբ-խումբ ու նըստեցին ճոխ ընթրիքի։
Հասել էին Լեմնոս կըղզուց գինի բերող բազում նավեր,
Որ ուղարկել էր Յասոնյան Եվենոսը նըրանց համար,
Եվենոսը, որին ծընեց Հիփսիպիլեն Յասոնեից:
470Դըրանցից զատ Յասոնյանը հարյուր մար էլ գինի ղըրկեց
Ագամեմնոն և Մենելավ Ատրիդների համար հատուկ։
Գիսակագեղ աքայեցիք առնում էին նըրա գինին,
Փոխարենը տալով պըղինձ, ոմանք երկաթ ջինջ ու փայլուն,
Եվ ուրիշներ՝ կաշի, նույնիսկ եզներ տալով և գերիներ։
Այդպես նըրանք գիշերն ի բուն ուրախացան կերուխումով,
Ինչպես նաև տըրոյացիք միահամուռ՝ քաղաքի մեջ։
Իսկ Զըրվանյան Զևսը նըրանց նոր աղետներ էր պատրաստում,
Որոտալով ամբողջ գիշեր, նըրանք վախից գունաթափված
Թափում էին բաժակներից գինին գետին ամեն անգամ,
480Եվ ոչ ոք չէր համարձակվում ըմպել բաժակն իր գինով լի՝
Ահեղազոր ու բարկաճայթ Արամազդին դեռ չըձոճած։
Վերջը ընկան ու քընեցին՝ քընի պարգևն ընդունելով։

1Քըրքմահանդերձ այգն էր բացվում տիեզերքի վըրա համայն,
Երբ ժողովի հըրավիրեց Արամազդը շանթազըվարճ՝
Աստվածների կաճառը ողջ՝ Ոլիմպոսի վեհ կատարին։
Խոսում էր նա և անմահներն ուշադրությամբ լըսում Էին,
«Լըսեք խոսքն իմ, ո՛վ երկնավոր աստվածներ և աստվածուհիք,
Ասում եմ ձեզ, ինչ որ սիրտս է իմ կըրծքի տակ ինձ հորդորում։
Թող ձեզանից և ոչ մեկը՝ աստված և կամ աստվածուհի,
Չընդդիմանա հըրամանիս, այլ միաձույլ հավանությամբ
Ձեռք տըվեք ինձ, որպեսզի շուտ ծըրագիրըս գըլուխ բերեմ:
10Իսկ թե տեսնեմ՝ կամքիս հակառ, որևէ մեկն ինքնագըլուխ
Օգնության է գընում ծածուկ տըրոյացոց կամ աքայանց,
Խոշտանգահար ու խայտառակ պիտի դառնա դեպի Ոլիմպ,
Կամ կըբըռնեմ նըրան և խոր Տարտարոսը^[77] կըգըցեմ մութ,
Հեռու, մինչև անդընդախոր սանդարամետն ըստորերկրյա,
Որ երկաթից դըռներ ունի և պըղընձյա շեմք–դըրանդի,
Եվ դըժոխքից այնքան է խոր, որքան բարձր է երկինքն երկրից։
Այնժա՛մ կըզգա, թե ես որքան հըզոր եմ ողջ անմահներից։
Հանդես եկեք, ո՛վ աստվածներ, և փորձելով համոզվեցեք,
Առեք իսկույն ու կախեցեք ոսկի շըղթա մի երկընքից,
20Ու կախվեցեք այդ շըղթայից բոլորդ՝ աստված, աստվածուհի,
Սակայն պիտի չըկարենաք երկընքից դեպ երկիր քաշել
Արամազդին ըզգոնամիտ, թեկուզ որքան էլ չարչարվեք:
Իսկ եթե ես ինքըս ուզեմ, վեր կըքաշեմ անմիջապես
Եվ դեպ երկինք կըբարձրացնեմ երկիրը, ծովն էլ նըրա հետ:
Շըղթան ամուր ես կըկապեմ Ոլիմպոսի բարձըր ծայրին,
Եվ կըմընա աշխարհն ամբողջ օդում առկախ, օրորվելով:
Այսքա՛ն ահա հըզոր եմ ես աստվածներից ու մարդկանցից»։

Այսպես ասաց ամպրոպադեզն, ու բոլորը պապանձվեցին.
Նըրա խոսքից սարսափահար, զի սաստալից խոսեց նա խիստ,
30Բայց վերջապես խոսեց ծավի Աթենաս վեհ աստվածուհին.
«Հայր մեծազոր մեր Զըրվանյան, վեհագույնըդ արքաներից,
Մենք էլ գիտենք, որ զորությունդ անընկճելի է, անվըկանդ,
Բայց մենք ցավում ենք քաջամարտ աքայեցոց համար անչափ,
Որոնք իրենց օրհասին մոտ՝ պիտի ջընջվեն դաժանորեն։
Մարտից հեռու կըքաշվենք մենք, եթե այդ ես հըրամայում,
Մի օգտակար խորհուրդ միայն ուզում ենք տալ արգիացոց,
Որ չըկորչեն ըսպառըսպուռ՝ զոհ գընալով քո բարկության»։

Եվ ժըպտալով, ամպակուտակ Զևսը այսպես պատասխանեց.
«Հանգիստ եղիր, Կառափնածին^[78], մի՛ վախենար դուստր իմ սիրուն,
40Ես այդ բաներն ամենևին լուրջ չեմ ասում և ի սըրտե,
Քո նըկատմամբ ուզում եմ ես ներողամիտ ու հաշտ լինել»։

Այս ասելով՝ կառքին լըծեց նըժույգներն իր պըղընձաթաթ,
Սըրաթըռիչ, օդապարիկ, ճաճանչագեղ ու ոսկեբաշ,
Եվ հագնելով համակ ոսկի իր ըզգեստներն, առավ իսկույն
Վայելչահյուս ոսկյա մըտրակն ու բարձրացավ կառքը շըքեղ։
Զարկեց մըտրակն ու սըլացան նըժույգները հոժարակամ
Աստեղազարդ լայն երկընքի ու երկրի լուրթ միջոցի մեջ։
Հասավ Իդա աղբյուրաբուխ, մայրը բազում գազանների,
Գարգարի մոտ, ուր սուրբ անտառ և խընկաբույր ունի բագին:
50Աստվածների և մարդկանց հայրն այնտեղ իր կառքը կանգնեցրեց
Եվ ձիերին արձակելով՝ ծածկեց քողով մառախուղի,
Իսկ ինքն այնտեղ, լեռան վըրա նըստեց փառքովն իր սիգապանծ
Ու դիտում էր տրոյանց քաղաքն ու նավատորմն աքայեցոց:

Այդ միջոցին գիսակագեղ աքայեցիք վըրաններում
Ընթրում էին ըշտապ-ըշտապ, զինավառվում ռազմի համար:
Այդպես զինվում էին նաև տըրոյացիք քաղաքի մեջ,
Սակավաթիվ քան աքայանք, բայց ամեն ոք հըրաբորբոք,
Քաջախիզախ՝ իր զավակի, կընոջ համար մարտընչելու։
Դարբասները լայն բացվեցին, ու դուրս խուժեց զորքը գունդ-գունդ՝
60Ե՛վ հետևակ, և ձիավոր՝ շըռընդալից մի աղմուկով։

Եվ երբ հասան նըրանք այնտեղ, ուր որ պիտի ճակատեին,
Իրար առան նիզակ ու տեգ, վահան ասպար, զըրահ ու զեն:
Պըղընձազեն կըտրիճների թափն ու կորովն ահեղազայր
Իրար էին բախվում ահեղ ու խոցոտում, խեղում իրար.
Լըսվում էին ամեն կողմից շրռընդալից շաչ ու շառաչ,
Կըռվողների գոչյունը գոռ, մեռնողների ճիչն ու հառաչ,
Մեռնում էին ու մեռցընում, ու ներկվում էր երկիրն արյամբ:

Առավոտյան, երբ նոր էր դեռ բարձրանում օրն աստվածային
Թըռչում էին նետերն անդուլ, և ընկնում էր զորք անհամար:
70Իսկ երբ ճախրեց արևը վեր և երկընքի մեջտեղն հասավ,
Այն ժամանակ ամենազոր Զևսը ոսկյա կըշեռքն առավ,
Դըրեց երկու նըժարներում անզարթ քընի երկու վիճակ՝
Ձիահըմուտ տըրոյացոց և աքայան ցպըղընձազգեստ,-
Ու մեջտեղից բըռնած քաշեց, հակվեց օրհասն աքայեցոց,
Իջավ, նըստեց նըրանց վիճնակն արգասավոր երկրի վըրա,
Իսկ տըրոյանց վիճակն ելավ, հասավ մինչև երկինքը լայն:

Այն ժամանակ գոռաց ահեղ Զևսն Իդայի բարձրությունից
Ու նետեց շանթ մի բարկաճայթ՝ աքայեցոց բանակի մեջ։
Դըժգունեցին աքայեցիք այդ որոտից սարսափահար,
80Եվ սիրտ չարին մընալ այդտեղ ո՛չ Իդոմենն և ո՛չ Ատրիդ
Ագամեմնոնն ու Այաքսներն՝ արբանյակները Արեսի:
Մընաց միայն արգիացոց պահապանը՝ Նեստորը ծեր
Ա՛յն պատճառով, որ նըրա ձին նըվաղում էր նետահարված,
Որին զարկեց Ալեքսանդրոսն՝ այրը չըքնաղ Հեղինեի,
Զարկեց գըլխի այնտեղը ճիշտ, որտեղ մազերն են առաջին
Բուսնում ձիու գանգի վըրա՝ վըտանգավոր տեղ մահառիթ:
Ձին ծառս եղավ ցավից, քանզի խըրվել էր ծայրը գանգի մեջ.
Պըտըտվելով ինքն իր վըրա, խըրտնեցրեց նա մյուս ձիերին:
Եվ մինչ ծերը կոտրատում էր սըրով փոկերն երիվարի,
90Վըրա հասան Հեկտորական երիվարները սըրարշավ,
Թըռցընելով հոծ բազմության միջից հանդուգըն Հեկտորին։
Եվ ծերունին այդտեղ անշուշտ կըգըտներ մահն իր չարատանջ,
Եթե Տիդյանն ահեղագոռ նըրան իսկույն չընըկատեր,
Որը ահեղ ձայնով գոռաց՝ կըշտամբելով Ոդիսևսին
«Դյուցազնազարմըդ Լայերտյան, բազմահընար դու Ոդիսևս,
Ո՞ւր ես փախչում թիկունք դարձրած դու ամբոխից վատի նըման,
Կարող է մի ոսոխ հանկարծ տեգը վարսել թիկունքը քո.
Կանգ առ իսկույն, որ ծերունուց հեռու վանենք այդ վայրագին»։

Այսպես ասաց, բայց Ոդիսևսը վըշտալից ականջ չարավ,
100Ըշտապելով արագաքայլ դեպի նավերն աքայեցոց։
Իսկ Տիդեսի որդին մենակ կըռվողների մեջ խոյացավ,
Գընաց կանգնեց ծեր Նեստորի նըժույգների առաջ անահ
Եվ դառնալով ալևորին՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Ո՛վ ծերունի, երիտասարդ մարտիկները նեղում են քեզ,
Ջըլատվել են ուժերը քո, ու կըքել ես ծերության տակ.
Ապիկար է ծառադ խղճուկ և ձիերըդ դանդաղաշարժ,
Ուստի արի կառքըս նըստիր, որ տեսնես թե այս տըրովյան
Ձիերն որքան քաջավարժ են դաշտի միջով արշավելու,
Որոնց ինքըս ավարեցի Էնիասից մի ժամանակ,
110Երկուսն էլ ժիր ու քաջընթաց, արհավիրքի հընարագետ։
Նըժույգներիդ համար թող որ ծառաներըս հոգան, իսկ մենք
Տըրոյացոց վըրա վարենք այս ձիերը, որ հասկանա
Հեկտորը, թե իմ նիզակն էլ մոլեգնում է ձեռքերիս մեջ»։

Այսպես ասաց, ու դեմ չեղավ Նեստոր ասպետը գերենյան։
Ալևորի զամբիկների հոգսը առան իրենց վըրա
Քաջ ծառաներն՝ Սթենելոսն ու կորովի Եվրիմեդոնն,
Իսկ Նեստորը ելավ նըստեց Դիոմեդի կառքը շըքեղ,
Երասանները պաղպաջուն՝ ծերունին իր ձեռքը առավ,
Զարկեց մըտրակն ու սըլացան և Հեկտորին հասան շուտով։
120Տեգը նետեց Դիոմեդեսն, երբ առաջ էր թըռչում թափով,
Բայց վըրիպեց, ու տեգն առավ Պըրիամյանի կառավարին՝
Ենիոպին՝ մեծահոգի Թեբեոսի արի որդուն,
Որ ձիերի սանձն էր բըռնել, կառքից իսկույն ցած գըլորվեց
Կըրծքից խոցված, և նըժույգներն ընկըրկեցին փախս առնելով։
Ենիոպի մահը սաստիկ ցավ պատճառեց Պրիամյանին,
Որը թեև հույժ վըշտահար՝ թողեց նըրան այնտեղ ընկած
Ու փընտրում էր նոր կառավար. սակայն երկար չըմընացին
Երիվարներն վարիչից զուրկ, քանզի գըտավ նա վերջապես
Արքեպտոլեմ Իփիտյանին քաջակորով և ընդունակ,
130Որին հանձնեց արագավազ իր ձիերի սանձերը նա։

Այնտեղ սաստիկ ըսպանություն ու նախճիրներ կըլինեին,
Տրոյացիք գառների պես կըփարվեին Իլիոնի մեջ,
Թե սըրատես Արամազդն այդ չընըկատեր անմիջապես,
Որ բարկաճայթ որոտմունքով արձակեց շանթ մի բոցաշունչ
Ու հարվածեց Դիոմեդի նըժույգների դեմ ուղղակի։
Ծըծումբից բուռըն բըռընկված բարձրացավ բոց մի ահավոր,
Եվ ձիերը խըրտընելով սասանեցին կառքի ներքո.
Ծեր Նեստորի ձեռքից թըռան երասանները փայլփըլուն,
Եվ ահաբեկ հոգու խորքից այսպես ասաց Դիոմեդին.
140«Սալասըմբակ նըժույգներըդ փախցըրու շուտ, Դիոմեդե՛ս,
Չե՞ս հասկանում, որ չի օգնում քեզ Արամազդն ամպրոպային,
Զըրվանյան Զևսն այսօր միայն Հեկտորին է փառք ընձեռում,
Մի այլ անգամ մեզ կընձեռի փառքու պատիվ, թե կամենա,
Չըկա մի մարդ, որ կարենա նըրա խորհուրդը խափանել,
Որքան էլ որ քաջ լինի նա, զի հըզոր է Զևսն ամենից»:

Բայց Դիոմեդն ահեղագոռ նըրան այսպես պատասխանեց.
«Այդ բոլորը դու, արդարև, ճիշտ ես ասում, ո՛վ ծերունի,
Սակայն սաստիկ մի ցավ է իմ սիրտն ու հոգին կըսկըծացնում,
Որ Հեկտորը մի օր պիտի տըրոյացոց մոտ պարծենա,
150Թե Տիդյանը իմ առջևից փախավ դեպի նավատորմիղ,
Այսպես կասի, այն ժամանակ լավ է որ ես գետին մըտնեմ»։

Եվ գերենյան ասպետը ծեր նըրան այսպես պատասխանեց.
«Ավաղ, որդի՛դ քաջ Տիդեսի, անվա՛խ, այդ դու ի՞նչ ես ասում,
Եթե Հեկտորն քեզ պես քաջի համար վախկոտ ու վատ ասի,
Նըրան հավատք չեն ընծայի դարդանացիք և տըրոյանք,
Չեն հավատա նըմանապես տըրոյուհիք ասպարակիր,
Որոնց առույգ այրերին դու տապալեցիր հողաթավալ»:

Այս ասելով՝ սալասըմբակ ձիերը ետ դարձըրեց նա
Ու փախցըրեց աղմըկալից ռազմի միջից, մինչ տըրոյանք
160Գոռ ու գոչով թափում էին նետերի խոլ տեղատարափ:
Գոչեց այնժամ ուժգին ձայնով կորդակաճոճ Հեկտորը մեծ.
«Քեզ, Դիոմեդ, դանայեցիք պատվում էին կոչունքներում
Միշտ առաջին տեղը տալով, մըսի լավն ու բաժակը լիք,
Իսկ հիմա քեզ պիտ անարգեն, զի վարվեցիր կընկա նըման,
Գընա կորի՛ր, վախկոտ աղջիկ, և ես երբեք չեմ թողնի քեզ,
Որ բարձրանաս մեր անառիկ աշտարակներն ամրապարիսպ,
Եվ նավերովդ գերի տանես տըրոյացի չըքնաղ կանանց,
Այլ շատ շուտով պիտի բերեմ քո սև մահվան օրհասը ես»:

Այսպես ասաց, և Տիդյանի սիրտը սաստիկ ալեկոծվեց.
170Շուռ տալ գըլուխը ձիերի ու ճակատե՞լ դեմ-հանդիման։
Երեք անգամ ծըփաց նըրա սիրտը այդ նույն մըտածումով,
Եվ երեք հեղ Զևսը ըզգոն գոռաց Իդա լեռնից ահեղ,
Եվ հուսադրեց տըրոյացոց այդ նըշանով՝ ի հաղթություն։
Մինչդեռ Հեկտորը բարձրաձայն սիրտ էր տալիս տըրոյացոց.
«Տըրոյացի՛ք, լիկյանք և դուք՝ ձեռնամարտի՛կ դարդանյաններ,
Արի եղեք, սիրելիներս, հիշեցեք ձեր կորովը դուք,
Տեսնում եմ, որ Զևսը ըզգոն հաղթություն է խոստանում մեզ,
Տըրոյացոց՝ փառք ու պատիվ և սատակումն՝ աքայեցոց:
Անմի՛տ մարդիկ, որ կանգնեցրին պարիսպ-պատնեշն այդ անճարակ,
180Որը, սակայն, չի տոկալու ահագնամեծ իմ զորության.
Ձիերս առանց դըժվարության կըցատկեն այդ փոսի վրայից,
Իսկ գոգավոր նավերի մոտ երբ որ հասնեմ, լավ հիշեցեք,
Չըմոռանաք հուրն ավերիչ, որպեսզի ես այրեմ բոլոր
Նըրանց նավերն հըրդեհակեզ ու կոտորեմ արգիացոց
Իրենց վառվող նավերի շուրջ, երբ որ ծըխից շըշմեն նըրանք»։

Այս ասելով՝ նա բարձրաձայն խըրախուսեց իր ձիերին.
«Օ՛, Շեկ, Ճեպճեմ, Աշխետ աշխույժ և դո՛ւ, Նըշող աստվածային,
Հատուցե՛ք ինձ փոխարենը այն խընամքի ամենագութ,
Որ ձեզ բամբիշ Անդրոմաքեն՝ դուստրը ազնիվ Էտիոնի
190Շըռայլում է, լըցնելով ձեր առջև առատ ընտիր ցորեն,
Տալով նաև ազնիվ գինի, որ հագեցնեք ծարավը ձեր,
Ձեզ հոգալով ինձնից առաջ, որ իր առույգ ամուսինն եմ։
Դըռույթ տըվեք, թըռեք արագ, որ կարենանք խըլել բըռնի
Ծեր Նեստորի վահանն, որի փառքը երկինքն է հասել արդ.
Ասում են թե ոսկի է զուտ իր հաստապինդ բըռնելիքով,
Ապա խըլենք ձիահըմուտ Դիոմեդեսի հաղթ ուսերից
Զարմանարվեստ զըրահը կուռ՝ գործը ճարտար Հեփեստոսի։
Եթե խըլենք դըրանք, անշուշտ, այս գիշերն իսկ նավ կընըստեն»։

Այսպես ասաց խըրոխտ Հեկտորն, ու զայրացավ արգո Հերան,
200Ու շարժվելով գահի վըրա՝ դըղըրդացրեց Ոլիմպն երկար,
Ապա դարձավ հըզոր աստված Պոսեյդոնին այս խոսքերով.
«Ո՛հ, մեծազո՛ր երկրասասան, ասա, մի՞թե չի վըրդովվում
Սիրտը քո լայն կըրծքի ներքո դանայեցոց այս կորուստից,
Որոնք քեզ միշտ նըվերներ են բերում հաճո և ցանկալի
Հելիկեում և Էգասում, և հաղթություն չե՞ս տա նըրանց։
Եթե բոլորս՝ դանայեցոց կողմնակիցներս ուզենայինք
Վանել, փըշրել տրրոյացոց, սանձել ահեղ Արամազդին,
Իդա լեռան վրա այնժամ նա միայնակ պիտի մընար»։

Երկրասասան արքան սաստիկ բարկանալով՝ ասաց նըրան.
210«Հերա՛, հախուռն ու մեծախոս, այդ ի՞նչ խոսքեր դու ասացիր,
Քավ լիցի թե մենք մյուսներս թըշնամանանք և ընդվըզենք
Արամազդի դեմ Զըրվանյան, զի մեզանից ուժեղ է նա»։
Նրանք այսպես Ոլիմպոսում խոսում էին իրարու հետ,
Մինչ աքայանց նավատորմի և պարըսպի միջև ելած
Տարածությունն ամբողջ էր լի ռազմիկներով ասպարավոր։
Նըրանց բոլոր իառնիխուռըն` Հեկտորն էր քաջ քըշում այնտեղ,
Զույգն Արեսի, որին փառքով պըսակում էր Զևսը այդօր։
Նա տոչորիչ հըրով կայրեր աքայեցոց նավերն ամեն,
Եթե արգո Հերան հանկարծ չըներշընչեր Ագամեմնին՝
220Ինքը անձամբ գընալ այնտեղ և բոլորին քաջալերել։
Ագամեմնոնն հուժկու ձեռքով բըռնած թիկնոցն իր ծիրանի
Վազեց իսկույն դեպի նավերն ու վըրաններն աքայեցոց
Ու կանգ առավ Ոդիսևսի ահագին, սև նավի վըրա,
Որ մեջտեղն էր, որպեսզի իր ձայնը հասնի երկու կողմին -
Այաքսի մեծ վըրաններից մինչ խորաններն Աքիլլեսի:
Քաշել էին նրանք իրենց նավերը դեպ ծայրամասեր,
Իրենց ուժի և զորընդեղ բազուկների վըրա վըստահ:
Այդտեղ կանգնած, ահեղ ձայնով աղաղակեց դանայեցոց.
«Ամո՛թ, ամո՛թ, արգիացիք, գեղեցկադեմ դուք վախկոտներ,
230Ո՞ւր գընաց ձեր խըրոխտանքը, թե ամենից քաջերն եք դուք,
Որ երբեմըն Լեմնոսի մեջ այնպես մեծ-մեծ էիք ջարդում,
Ուտելով միսն առատ-առատ երկար եղջյուր արջառների
Եվ ըմպելով թակույկներից ընտիր գինին զըվարթարար,
Թե ձեր ամեն մեկը՝ հարյուր, երկու հարյուր տըրովցու հետ
Կըմըտնի գոռ մենամարտի և կըհաղթի բոլորին էլ.
Այնինչ հիմա չեք կարող դուք միայն մեկի՛ դեմը դուրս գալ-
Հեկտորի դեմ, որ նավատորմն այրելու է լափող հըրով։
Հայր Արամազդ, ո՞ր մեծազոր թագավորի գըլխին այսքան
Փորձանք բերիր ու զըրկեցիր նըրան իր փառք ու պարծանքից
240Եվ սակայն ես քո գեղազարդ բագիններից և ոչ մեկի
Մոտից չանցա,- երբ նավերովս այստեղ եկա կոտորվելու, —
Առանց ամեն մեկի վըրա ճարպ ու զիստեր ճենճերելու,
Ցանկանալով հիմնահատակ քանդել Տրոյան ամրապարիսպ:
Սակայն հիմա, հայր Արամազդ, այս խընդիրքըս կատարի լոկ,
Թույլ տուր գոնե, որ ողջանդամ փախչենք, պըրծնենք այս աղետից,
Չըթողնելով, որ տըրոյանք աքայեցոց իսպառ ջընջեն»։

Այսպես ասաց, Հայրը նըրա արցունքների վըրա գըթաց,
Եվ ակնարկեց, որ ազատվեն արգիացիք կոտորվելուց.
Մի մեծ արծիվ ուղարկեց նա, գերհըզորը թըռչուններից^[79],
250Որ բըռնել էր ճիրաններում մի արագոտն եղնիկի ձագ.
Գըցեց նըրան Արամազդի գեղեցկաշուք բագնի վըրա,
Ուր աքայանք պատգամահայր Զևսին զոհեր էին ձոնում:
Նըրանք այդ մեծ թըռչնին ի տես, որ գալիս էր Արամազդից,
Սիրտ առնելով, խըրոխտաբար տրոյանց վրա գըրոհեցին:

Դանայեցոց բազմամբոխից ոչ ոք այնտեղ չըխիզախեց
Առաջինը անցնել փոսից և ճակատել թըշնամու դեմ,
Տիդյանից զատ, որ իր անզուսպ նըժույգներով դուրս խոյացավ
Եվ ըսպանեց տըրոյացոց մի կըտրիճի ըսպառազեն՝
Ագելավոս Փրադմոնյանին, որի մեջքին զարկեց տեգով,
260Երբ շուռ տալով ձիերը նա դեպի փախուստ էր ըշտապում,
Սըլաքն անցավ ուժգին թափով ու դուրս եկավ կըրծքից, և նա
Կառքից իսկույն ցած գըլորվեց, ու շաչեցին զենքերն իր շուրջ:
Նըրանից ետ Ագամեմնոնն ու Մենելավն առաջ անցան,
Ապա երկու Այաքսները ահագնասաստ մի զորությամբ,
Իդոմենեն ու հետո իր զինակիրը՝ Մերիոնը քաջ,
Որը այնապես նըման էր բուռն, արյունառուշտ Ենալին.
Նըրանից ետ Եվրիպիլոսն՝ Եվեմոնի պայծառ որդին,
Եվ իններորդը՝ Տևկրոսը, լայնալիճն իր լարած ճապուկ,
Որը մտավ Տելամոնյան Այաքսի մեծ ասպարի տակ:
270Այաքսը մեծ իր վահանը բարձրացնում էր, և նա արագ,
Աչք ածելով իր չորս բոլոր, լարում էր մեծ աղեղն ընդփույթ,
Եվ երբ խոցեր մի ոսոխի, ու սա ընկներ գետնատարած՝
Գալիս էր նա, մանուկն ինչպես, որ դեպի մոր գիրկն է վազում,
Ու ծըվարում էր Այաքսի հըսկայական ասպարի տակ:

Եվ արդ, հիշենք տըրոյանցից նախ ո՞ւմ զարկեց Տևկրոսը քաջ:
Առաջինը՝ Որսիլոքին, Որմենոսին, Ոփելեստին,
Քըրոմիոսին և Դետորին, Լիկոփանտին աստվածազարմ,
Պոլիմենյան Ամոպավնին, Մելանիպին, - որոնց բոլոր
Իրար ետև դիաթավալ փըռեց գետին բազմաբեղուն:
280Այդ տեսնելով, ուրախացավ Ագամեմնոն արանց արքան,
Որ կորովի իր աղեղով ջընջում է նա տըրոյցոց,
Եվ մոտ գալով՝ զարմանալի դյուցազունին այսպես ասաց.
«Տևկրո՛ս, գըլուխ դու գեղեցիկ, Տելամոնյան, իշխան ազգաց,
Նետի՛ր այդպես, թերևըս դու դանայեցոց ի լույս ցաթես
Եվ քո հորը՝ Տելամոնին, որ քեզ սընեց մանկությունից,
Ու թեպետև դու հարճորդի՝ քեզ խընամեց նա իր տան մեջ.
Փառավորիր նըրան դու արդ, թեև հեռու է այստեղից։
Եվ ես ահա՛ ասում եմ քեզ, ու կատարեմ խոսքըս պիտի,
Եթե տան ինձ Աթենասը և Արամազդն ասպարակիր
290Հիմնահատակ քանդել մի օր գեղեցկակերտ Իլիոնը սուրբ,
Ինձնից հետո^[80], նախ և առաջ քո՛ ձեռքի մեջ պիտի դընեմ
Իբրև նըվեր մեծարանաց՝ եռոտանի և կամ մի կառք
Իր ձիերով, կամ թե մի կին, որ անկողնում քեզ հետ պառկի»:

Եվ պատասխան տալով նըրան՝ ասաց Տևկրոս ըսքանչելին.
«Վե՛հ Ատրիդես, ինչո՞ւ ես դու հորդորում ինձ՝ փութաջանիս,
Չեմ դադարի ես կըռվելուց, քանի դեռ ուժ կա ձեռքիս մեջ:
Այն օրից վեր, երբ Իլիոն քըշեցինք մենք տըրոյացոց,
Փուլ եմ բերում կորովաձիգ լայնալիճիս հանդիպողին:
Մինչև հիմա արձակեցի ես ութը նետ երկարասայր,
300Եվ ոչ մեկը չանցավ իզուր, ութը կըտրիճ տապալեցի,
Բայց չեմ կարող, չի հաջողվում այդ կատաղի շանը զարկել»:

Այսպես ասաց ու թըռցըրեց նա Հեկտորին նըշան բըռնած
Մի նոր փըքին՝ նըրան սըրտից խոցելու խոր տենչով տոչոր,
Բայց վըրիպեց, դիպավ կըրծքին Գորգիթիոն ըսքանչելի՝
Պըրիամոսի արի որդուն, որին ծընեց Էսիմեում
Հարս եկած մայրը Կաստրիանիրն՝ աստվածուհու պես գեղեցիկ:
Ինչպես խաշխաշը պարտեզում ծըռում է իր գըլխիկը հեզ
Ծանրաբեռնված իր պըտուղով, շաղ ու ցողով գարնանային,
Այդպես թեքեց սաղավարտով ծանրացած իր գըլուխը նա:

310Տևկրոսն ուրիշ մի փըքին էլ թըռցրեց լարից դեպի Հեկտոր՝
Դարձյալ սըրտին դիպցընելու բուռըն տենչով, վըրիժավառ,
Բայց վըրիպեց և ա՛յս անգամ, Ապոլլոնը նետը շեղեց,
Դիպավ կըրծքին, ըստինքի մոտ՝ նըրա կըտրիճ կառավարի,
Երբ դիմում էր դեպի գուպար. ընկըրկեցին ձիերը սուր,
Կառքից գետին գըլորվեց նա ու փըչեց շունչն անմիջապես։
Կառավարի մահը սաստիկ ցավ պատճառեց քաջ Հեկտորին,
Ու թեպետև հույժ վըշտահար, թողեց նըրան այնտեղ ընկած,
Եվ իր եղբոր՝ Կեբրիոնին, որը մոտիկ էր գըտնըվում,
Հըրամայեց սանձերն առնել, և եղբայրը հընազանդվեց:
320Հեկտորն այնժամ շըքեղ կառքից, ահեղագոչ, գետին ցատկեց,
Եվ առնելով գետնից մի քար՝ վազեց դեպի Տևկրոսն ուղիղ,
Վըրեժխնդիր, վառված նըրան կործանելու կատաղությամբ։
Տևկրոսն հազիվ իր կապարճից հանել էր նետ մի դառնաթույն
Ու զետեղել լարի վըրա, որ Հեկտորը կորդակաճոճ
Զարկեց ուսի ճիշտ այնտեղին, որտեղ անրակն է բաժանում
Պարանոցն ու կուրծքն իրարից, և ուր անշուշտ է մահացու:
Վեմն ահագին՝ ջախջախեց ջիլն ու թըմրեցրեց թևը նըրա.
Տևկրոսն ընկավ իր ծընկներին, և աղեղը թըռավ ձեռքից:
Բայց չըլըքեց, չըհեռացավ Այաքսն ընկած հարազատից,
330Մոտ վազելով անմիջապես ծածկեց նըրան իր ասպարով։
Շալակելով վիրավորին, ընկերները նըրա երկու՝
Եքիոսի որդին Մեկիստն ու Ալաստորն աստվածային,
Առան տարան դեպի նավերն, մինչ հեծում էր ծանրամըռունչ։

Ջևսը նորից տըրոյացոց ներշընչեց ուժ և քաջություն,
Ու քըշեցին գընդերն աքյանց ուղիղ մինչև խըրամը խոր:
Առաջամարտ ռազմիկներին Հեկտորն էր քաջ առաջնորդում,
Թոթափելով փայլակնացայտ իր աչքերից կրակ ու բոց։
Ինչպես բարակ, որը վայրի մի վարազի կամ առյուծի
Հետևն ընկած հալածում է արագավազ սըրունքներով,
340Փակչում մեջքի և ազդրերին՝ ըզգույշ հանկարծ ետ դառնալուն,
Այդպես Հեկտորն էր հալածում գիսակագեղ աքայեցոց,
Ըսպանելով, ըսպառելու ետ մընացած փախչողներին։
Փախան այդպես աքայեցիք, անցան փոսից ու ցըցերից
Շատ-շատերի թողած ճամփին տըրոյացոց ձեռքից ընկած,
Բայց հասնելով նըրանք իրենց նավերի մոտ, ուր կանգ առան,
Ըսկըսեցին սիրտ տալ միմյանց և ամեն ոք բազկատարած
Աղոթում էր ոլիմպական աստվածներին բարձըր ձայնով։
Քըշում էր քաջ Հեկտորը իր նըժույգները այստեղ-այնտեղ
Եվ գորգոնյան իր աչքերով նայում էր նա իր չորս բոլոր։

350Այդ տեսնելով՝ հուզվեց Հերա լուսածըղի աստվածուհին
Եվ դառնալով Աթենասին՝ այս թևավոր խոսքերն ասաց.
«Ավա՜ղ, դըստրիկդ ամենահաղթ՝ ասպարապերճ Արամազդի,
Օգնելու չե՞նք դանայեցոց գոնե իրենց ճգնաժամին,
Որ դըժընդակ ճակատագրին հասած արդեն պիտի կորչեն
Այդ Հեկտորի բիրտ բըռնությամբ, որի մոլուցքն անհընարին
Արդեն սահման ու չափ չունի, այնքա՜ն չարիք պատճառեց նա»։

Եվ Աթենաս աստվածուհին նըրան այսպես պատասխանեց.
«Վաղո՜ւց կորած կըլիներ նա իր մոլուցքով և զորությամբ
Արգիացոց ձեռքով ընկած իր հայրենի հողի վըրա,
360Եթե հայրըս չըմոլեգներ եղեռնական խորհուրդներով
Անագորույն և ապիրատ, միշտ հակառակ իմ ջանքերին:
Նա չի ուզում հիշել երբեք, որ իր որդուն^[81] բազում անգամ
Ես փըրկեցի Եվրիսթեսի տաժանքներից ու փորձանքից:
Լալիս էր նա աչքն երկընքին, և Արամազդն ինձ ուղարկեց,
Որ ես գընամ և օգնության ձեռք կարկառեմ նըրան երկնից:
Սակայն եթե այս բոլորը կանխատեսել կարենայի,
Այն ժամանակ երբ ուղարկվեց դեպ դըժոխքի դուռն ամրափակ,
Որ փախցընի դըժոխապետ աստըծու շանը ահավոր^[82],
Չեր ազատվի առատահոս Ստիքսի խոր հորձանքներից։
370Իսկ նա հիմա ատում է ինձ, Թետիսի կամքն է կատարում,
Որ ծընկներին փարվեց նըրա և ծընոտը ձեռքով բըռնեց,
Աղաչելով, որ նա պատվի քաղաքավեր Աքիլլեսին:
Օր պիտի գա, որ նա նորից սիրուն խաժակ անվանե ինձ։
Բայց դու հիմա շուտ պատրաստիր սալասըմբակ ձիերը քո,
Մինչև որ ես ասպարակիր Արամազդի ապարանքում
Զինավառվեմ պատերազմի փայլակնացայտ զեն ու զարդով։
Տեսնենք՝ արդյոք սաղվարտաճոճ Հեկտորն ուրա՞խ պիտիլինի,
Տեսնելու մեզ՝ աստվածներիս պատերազմի ասպարեզում:
Տրոյանք նույնպես պիտ հագեցնեն թըռչուններին և շըներին
380Դիակներով իրենց՝ ընկած աքայեցոց նավերի շուրջ»:

Այսպես ասաց, հըպատակվեց նըրան Հերա աստվածուհին,
Ելավ գընաց պատրաստելու նըժույգները ոսկեսարյան,
Հերան՝ դուստրը մեծ Զըրվանի, երիցագույնը դիցուհյաց:
Իսկ Աթենասն՝ ասպարակիր Արամազդի դուստրը ահեղ
Շըղարշանուրբ խըլան շըքեղ - գործը ճարտար իր մատների -
Հոսեցնելով գեղեցկիրան հասակն ի վար, հոր հատակին,
Ու հագնելով վարապանակն ամպրոպային Արամազդի`
Զինավառվեց վերից ի վար՝ ռազմի համար արտասվահեղց:
Ցատկեց ապա ու բարձրացավ բոցաճաճանչ կառքի վըրա,
390Առավ նիզակը հաստաբեստ, որով գընդեր է կործանում
Արիասիրտ դյուցազների, երբ որ նըրանց դեմ զայրանա
Ահեղազոր դուստրը իր հոր՝ ամպրոպադեզ Արամազդի:
Հերան փութկոտ, արագ–արագ մըտրակում էր նըժույգներին,
Ու բացվեցին նըրանց առաջ երկնից դըռներն իրենք-իրենց,
Որոնց ժամերն են պահապան, զի նըրանց է պաշտոն տըրված
Երկինքը մեծ և Ոլիմպոսն բանալ–փակել խիտ ամպերով։
Ու դուրս եկան այդ դարբասով մըտրակելով նըժույգներին:
Տեսավ նըրանց բարձր Իդայից հայր Արամազդն ու բարկացավ,
Եվ Իրիսին կանչելով շուտ՝ հըրամայեց տանել պատգամ։

400«Թըռիր, ասաց, թեթև Իրիս, ետ դարձըրու դըրանց իսկույն
Եվ մի՛ թողնիր, որ հանդըգնեն թըշնամանալ նըրանք ինձ հետ,
Լավ չի լինի, որ իրար հետ պատերազմով համաձայնվենք:
Ասում եմ ես ահավասիկ, և ասածըս կըկատարեմ,
Կառքի ներքո ես կըկոտրեմ ոտքը նըրանց նըժույգների
Եվ իրենց ցած գըլորելով կըջախջախեմ կառքը շըքեղ,
Չեն բուժվելու տասը տարի նըրանք իրենց խոր վերքերից,
Որոնք պիտի բացվեն զարկով իմ բարկաճայթ ահեղ շանթի,
Որ հասկանա խաժակն այդ հեստ, թե ինչ բան է կըռվել հոր դեմ։
Իսկ Հերայի դեմ այնքան էլ չեմ զայրանում, որովհետև
410Սովոր է նա ամեն անգամ խորհուրդները իմ խորտակել»։

Այսպես ասաց հայր Արամազդն, ու հողմաթն Իրիսն իսկույն
Սուրաց արագ ու սըլացավ Իդա լեռնից դեպ Ոլիմպոս,
Ու հովտազարդ Ոլիմպոսի առաջին մեծ դարբասի մոտ
Հասավ նըրանց ու համբավեց պատգամն ահեղ Արամազդի.
«Ո՞ւր եք գընում, և ինչո՞ւ է մոլեգնում ձեր սիրտը այդպես.
Զըրվանյանը թույլ չի տալիս, որ դուք օգնեք արգիացոց.
Եվ ըսպառնաց այսպես, ահա, որը պիտի նա գործադրի,
Կառքի ներքո կըկոտրի ձեր նըժույգների ոտքերը նա,
Եվ ձեզ կառքից գըլորելով՝ կըջախջախի կառքը շըքեղ,
420Չեք բուժվելու տասը տարի դուք խորախոր ձեր վերքերից,
Որոնք պիտի բացվեն նըրա ահեղաճայթ շանթի զարկով.
Որ հասկանա խաժակը հեստ, թե ինչ բան է կըռվել հոր դեմ:
Իսկ Հերայի դեմ այնքան էլ չի բարկանում, որովհետև
Սովոր է նա հաճախ նըրա որոշումները խափանել։
Իսկ դու, դըժնե, շո՛ւն անպատկառ, թե արդարև համարձակվես
Նիզակդ ահեղ երբևիցե Արամազդի դեմ բարձրացնե՜լ...»:

Ասաց նըրանց ու հեռացավ արագաթև Իրիսն իսկույն:
Այն ժամանակ արգո Հերան այսպես խոսեց Աթենասին.
«Ո՛չ, մեծազոր դուստրըդ Զևսի, ես չեմ ուզում այսուհետև
430Զըրվանյանի հետ վատանալ մահկանացու մարդկանց համար.
Մեր ինչ գործն է, կըռվում թող որ մեկը մեռնի, մյուսն ապրի,
Որին ինչպե՞ս վիճակված է, թող Զևսն ինքը իր իսկ սըրտով
Աքայեցոց և տըրոյանց միջև արժան դատը տեսնի»։

Այսպես ասաց ու դարձըրեց նըժույգների գըլուխը նախ
Եվ ժամերը՝ գեղեցկաբաշ նըրանց ձիերն արձակեցին
Ու կապեցին աստվածային մըսուրների առջև առատ,
Կառք էլ տարան ու դեմ տըվին լուսաճաճանչ հաստ որմերին:
Ու գընացին աստվածուհիք աթոռների վըրա ոսկի՝
Անմահների մոտ նըստեցին հուզված սաստիկ ու սըրտաբեկ:

440Իսկ Արամազդ հայրն Իդայից վարեց կառքն իր գեղեցկանիվ
Դեպ Ոլիմպոսն ու շուտ հասավ բընակավայրն անմահների:
Պոսեյդոն մեծ արքան այնտեղ երիվարները արձակեց,
Կառքը ծածկեց կըտավե մեծ մի ծածկույթով, ապա տարավ
Արամազդին ամպակուտակ ու բազմեցրեց դարևանդին։
Նըստեց ահեղ աստվածահայրն իր ոսկեղեն գահի վըրա,
և բովանդակ Ոլիմպը մեծ դողաց նըրա ոտքերի տակ:
Աթենասն ու Հերան մեկտեղ Արամազդից հեռու նըստած
Չէին խոսում բոլորովին, ոչ էլ հարցում էին անում:
Բայց Զևսը, որ գիտակ էր ողջ անցուդարձին՝ այսպես խոսեց.
450«Ինչո՞ւ համար տըրտում եք դուք այդպես, Հերա և Աթենաս,
Շատ էլ երկար չըհոգնեցիք փառապարգև պատերազմում
Ի կորուստ քաջ տըրոյացոց, որոնց դեմ դուք մեծ ոխ ունեք:
Չըգիտեի՞ք, թե աննըվաճ են բազուկներս ու զորություն,
Ոլիմպոսի ողջ աստվածներն վըճիռըս չեն կարող փոխել:
Բայց դողն առավ ձեր ձեռքն ու ոտ, ու սոսկաց ձեր սիրտը սաստիկ
Պատերազմը դեռ չըտեսած, չապրած կըռվի տագնապը դեռ:
Ասում եմ ձեզ ահավասիկ, և ասածըս պիտ կատարվի,
Իմ կայծակով շանթահարված, այլևըս ձեր կառքով պիտի
Ետ չըդառնաք դեպի Ոլիմպ՝ բընակավայրն անմահների»։

460Ասաց, Հերան և Աթենասը զայրացած մըռմըռացին,
Նըստած մեկտեղ՝ տըրոյանց դեմ նոր ոճիրներ որոճալով։
Աթենասը ձայն չըհանեց ընդդեմ ցասկոտ աստվածահոր,
Թեև սաստիկ մի բարկություն թունդ էր հանում նըրա հոգին,
Սակայն Հերան չըհամբերեց սրտմըտությանն ու պոռթըկաց.
«Անագորույն դու Զըրվանյան, այդ ինչ դաժան խոսք ասացիր,
Քաջ դիտենք մենք, որ զորությունդ ահեղ է քո, անպարտելի,
Բայց մենք խըղճում, խանդաղատում ենք քաջամարտ աքայեցոց,
Որոնք պիտի կորչեն իսպառ ի լըրումըն չար օրհասի։
Կըռվին մենք չենք միջամտի, եթե այդ ես հըրմայում,
470Բայց ուզում ենք արգիացոց տալ օգտակար խորհուրդ մի լոկ,
Որ մինչև վերջ զոհ չըգընան ահեղասաստ քո բարկության»։

Եվ Արամազդն ամպրոպաբեր նըրան այսպես պատասխանեց.
«Վաղն առավոտ ավելի լավ տեսնես պիտի, եթե ուզես,
Զորությունը Զըրվանյանի, մեծապատիվ աչեղ Հերա,
Երբ ջընջելու լինեմ բազում պատերազմող արգիացոց:
Արագընթաց Հեկտորն արի չի դադարի մարտ մըղելուց
Մինչև քաջոտն Աքիլլեսը արթնանա իր նավերի մոտ,
Մինչև այնօր, երբ աքայանք տագնապահար և հուսահատ
Պիտի կըռվեն նավերի մոտ, Պատրոկլեսի դիակի շուրջ:
480Ահա այսպես է վիճակված. և բարկությունդ իմ փույթը չէ,
Նույնիսկ եթե դու գընայիր ծայրը ծովի ու ցամաքի,
Որտեղ Զըրվանն ու Հապեստոսն են արդ նըստած և էլ երբեք
Չեն վայելում ո՛չ երկնաճեմ ճառագայթներն արեգական,
Ոչ էլ զրվարթ ու զովարար սյուքերի շունչ անուշաբույր,
Այլ Տարտարոսն է տարածված խոր ու խավար նըրանց չորսդին։
Այսպես ահա մինչև այնտեղ անգամ եթե դու գընայիր
Մըռընչալով իմ դեմ՝ դարձյա՛լ բարկությունըդ իմ փույթը չէր,
Քանզի չըկա ավելի լիրբ ուրիշ ոչ ոք, ինչպես որ դու»:

Այսպես ասաց, լուսածըղի Հերան ոչ մի ձայն չըհանեց։
490Փայլուն ճաճանչն արեգակի մըտավ Օվկիանն անդընդախոր,
Սըփռելով սև, խավար գիշեր կենսապարգև երկրի վըրա:
Տըրոյացիք խիստ տըխրեցին դըրա համար, իսկ աքայանք
Ուրախացան՝ ողջունելով գիշերը հեշտ, հանգըստավետ։

Ու խորհուրդի կանչեց Հեկտոր ըսքանչելին տըրոյացոց՝
Աքայեցոց նավատորմից հեռու, հըսկա գետի ափին,
Մաքուր մի տեղ, ուր չըկային ոչ դիակներ և ոչ արյուն։
Բոլորն իրենց կառքից իջան ունկընդրելու Արամազդի
Սիրելագույն քաջ Հեկտորին, որ կանգնել էր բազմության մեջ.
Ձեռքին ուներ նա տասնըմեկ կանգունաչափ երկար նիզակ,
500Որ փողփողում էր առջևից և ոսկի օղ ուներ վըրան,
Կըռթընելով նրա վըրա՝ այսպես ասաց տըրոյացոց.
«Ինձ լըսեցեք, տըրոյացիք, դաշնակիցները և դարդանյանք,
Հույս ունեի ես համորեն աքայիկներն ու նավատորմն
Այսօր ջընջած վերադառնալ դեպի Իլիոնը հողմաշունչ,
Սակայն արևն ի մայր մըտավ, իջավ գիշեր խավարաբեր,
Ազատելով աքայեցոց և նավերը ծովի ափին:
Բայց մենք հիմա, բարեկամներս, հըպատակվենք սև գիշերվան,
Եվ մեր ընթրիքը պատրաստենք. նըժույգները գեղեցկաբաշ
Արձակեցեք ձեր կառքերից և նըրանց կեր տըվեք ուտեն։
510Քաղաքից շո՛ւտ բերեք արջառ և ոչխարներ բերեք պարարտ,
Եվ տըներից բերեք առատ հաց ու գինի, և փայտ բերեք,
Որ ողջ գիշեր մինչ արշալույս, մինչև պայծառ արևածագ
Վառենք խարույկ, և թող նըրանց ցոլքը մինչև երկինք հասնի,
Որ մի գուցե աքայեցիք, օգտըվելով մութ գիշերից,
Փորձեն հանկարծ փախչել ծովով` նստած իրենց նավերը սև,
Թող գեթ հանգիստ և ապահով նավ չընըստեն արգիացիք,
Այլ նըրանցից շատերը թող վերքերն իրենց տանը բուժեն,
Որ վախենան ուրիշ անգամ ամբարտավան հանդըգնությամբ
Ձիահըմուտ տըրոյացոց բերելու մարտ արտասվահեծ:
520Եվ արդ, թող որ մունետիկներն՝ սիրելիներն Արամազդի
Ազդարարեն ոստանով մեկ, որ պատանիք ծաղկափըթիթ
Եվ ալեզարդ ծերունիները հավաքվեն քաղաքի շուրջ
Ու բարձրանան բարձրադիտակ աշտարակներն աստվածակերտ^[83]:
Իսկ վեհերոտ կանայք թող որ բոլորն իրենց հարկերի տակ
Կըրակ վառեն ու պահակներ նըշանակեն ամենուրեք,
Որ չըլինի դարանամուտ թըշնամիներն ուշ գիշերով
Փորձեն քաղաք խուժել հանկարծ՝ զորքից թափուր և անպաշտպան:
Արդ, մեծասիրտ տըրոյացիք, թող կատարվի, ինչ որ ասի,
Եվ օգտակար խորհուրդներըս թող որ ճըշտիվ գործադըրվեն:
530Առայժմ այսքան, իսկ առավոտ ուրիշ պատվեր պիտի տամ ձեզ,
Եվ հույս ունեմ, որ օգնությամբ Զևսի և մյուս աստվածների
Կըհալածենք մենք այստեղից անագորույն այդ շըներին,
Որոնք օրհասն այստեղ բերին իրենց այդ սև նավատորմով։
Գիշերըս մենք լավ ուշք դընենք մեր բանակի պաշտպանությանն,
Իսկ առավոտ կանուխ ելնենք ու հագնենք մեր զենքերն ամեն
Եվ գոգավոր նավերի մոտ արթնացընենք բարկ Արեսին:
Տեսնենք՝ Տիդյան Դիոմեդե՞սն ինձ դեպ պարիսպ պիտի քըշի,
Թե՞ ես նըրան պըղընձահար պիտի սպանեմ ու կողոպտեմ։
Վաղը փորձով ցույց տա պիտի Դիոմեդեսն իր ուժը մեզ,
540Թե կարո՞ղ է տոկալ իրոք իմ նիզակի հուժկու զարկին։
Բայց կարծում եմ, թե առաջին քաջերի հետ պետք է որ նա
Գետին փըռվի խորը խոցված համհարզների հետ իր բոլոր,
Եվ այս ամենն առավոտ վաղ, արեգակը դեռ չըծագած:
Երանի՜ թե ես լինեի անմահ ընդմիշտ, անծերական
Եվ մեծարված այնպես, ինչպես Աթենաս մեծ աստվածուհին
Եվ Ապոլլոնն արծաթաղեղ, այնքան, որքան ըստույգ է, թե
Եղավ այս օրն աքայեցոց համար այնպես աղետաբեր»:

Այսպես ասաց Հեկտորը քաջ, ու ծափ տըվին տրրոյացիք,
Եվ քըրտնաթոր նըժույգներին արձակեցին իրենց լուծից՝
550Ու կապեցին պինդ փոկերով ամեն մեկին իր կառքի մոտ։
Բերին ապա գեր արջառներ ու ոչխարներ բերին պարարտ,
Եվ տըներից բերին առատ հաց ու գինի, ու փայտ բերին,
Եվ զոհեցին աստվածներին ըսպանդ ընտիր և անարատ:
Հովը դաշտից ճենճերն անուշ մինչև երկինք էր հասցընում,
Սակայն անմահ աստվածները չընդունեցին զոհը նըրանց,
Քանզի նըրանք ատում էին նըվիրական Իլիոնը սուրբ,
Պրիամոսին և քաջատեգ Պրիամոսի ժողովըրդին։

Տըրոյացիք մեր իղձերով անցկացրին այդ գիշերը ողջ
Պատերազմի դաշտում անթիվ վառ կըրակներ բորբոքելով։
560Ինչպես աստղերն են երևում լուսապայծառ լուսնյակի շուրջ,
Երբ խաղաղ է օդն, ու բոլոր բըլուրները, անտառ ու լեռ
Շողշողում են, ու ճեղքելով երկինք-եթերն անվայրափակ
Երևում է ամեն մի աստղ, ու ցընծում է սիրտը հովվի, —
Ցոլում էին այդպես անթիվ կըրակները տըրոյացոց
Քըսանթոսի և նավերի միջև ընկած բացաստանում:
Հազար խարույկ էր բոցկըլտում, և ամեն մի խարույկի շուրջ
Նըստած էին հիսուն մարտիկ, իսկ ձիերը կառքերի մոտ
Ուտում էին ճերմակ գարի, Արշալույսին ըսպասելով: