Changes

Պոլ Ռիկյորը ծնվել է 1913 թ. Վալանսում: Փիլիսոփայություն է ուսումնասիրել Ռենի և Սորբոնի համալսարաններում: Ֆենոմենոլոգիական հերմենևտիկայի առաջատար ներկայացուցիչներից է Ոգեշնչվել է է Հուսսնոլի, Գ. Մարսելի և Կ. Յասպերսի գաղափարներից՝ գաղափարներից` Հակառակ Ֆ. Շլայերմախերի և Վ. Դիլթայի, որոնք մեկնաբանում էին հերմենևտիկան պսիխոլոգիզմի տերմիններով և համադրում այն իմացաբանության հետ, Ռիկյորը տեղափոխում է հերմենևտիկայի խնդիրը գոյաբանության ոլորտ: Մարդկային փորձի նախնական պայմանը համարում է վերջինի լեզվական բնույթը։

=='''Աշխատանք և խոսք'''==

Մեր կյանքում խոսքի և աշխատանքի կապը ամենաակնառու կերպով վկայում է այն մասին, թե ինչ լարվածություն են ստեղծում անհատական գոյության դինամիկան և քաղաքակրթությունների ցավագին ընթացքը: Այդ կապը միաժամանակ մեր գոյապայմանի ամենասկզբնական ու ամենահիմնա. կան հոդն է և պատմության զարգացրած մշակույթների ու տեխնիկաների ամենանուրբ արդյունքը: Ահա ինչու դրան կարելի է հանդիպել ձևավորման վիճակում ասելու և անելու ֆենոմենոլոգիական ամենատարրական վերլուծության մեջ և դա նկատել անչափ բարձր ու բարդ մակարդակով այն խնդիրներում, որ մեր օրերում տեխնիկական քաղաքակրթության մեջ առաջադրում է գրականության իրավիճակը հիմք ունենալով համալսարանի ճգնաժամը, տեխնիկական ուսուցման ուղղվածությունը արդյունաբերական մեխանիզացիայի հումանիստական հիմնախնդիրները և այլն: Արդ, մենք կփորձենք մտորել սրա շուրջ անդրադառնալով երկու ծայրակետերին՝ ծայրակետերին` արմատական կողմին և արդիական կողմին, կփորձենք դիտարկել աշխատանքի ու խոսքի նախահիմքերի տեսանկ յունից տեսանկյունից և աշխատանքի ու խոսքի քաղաքակրթության ժամանակակից խնդիրների տեսանկյունից Խոսքի ուժի ու կարողության վերաբերյալ մեր մտորումներով ստեղծված այս ինտերմեդիան կբաժանի այդ երկու ուղղությունները:

Բայց ինչո՞ւ եմ ես անդրադառնում այս թեմային Այն ինձ թվաց քաղաքակրթության միասնության հիմնախնդիրը մի նոր տեսանկյունից քննելու միջոց խնդիր, որ արծարծել եմ այլ տեղերում ճշմարտության և ճշմարտության բազմաթիվ կարգերի հետ կապված հարցերի առնչությամբ Ինձ արդեն պարզ էր, որ քաղաքակրթությունը առաջ է ընթանում որքան խնդիրների բազմացման ու բարդեց ման ուղիով, այնքան էլ օրգանական այդ միասնությանը մոտենալու ճանապարհով, ինչպես դա են հաստատում մեծ դարաշրջանները Խոսքի և աշխատանքի սկզբնական դիալեկտիկան մեզ նորից հանգեցնում է նույն բանավեճի շրջանակներին Այս ուսումնասիրության հիմքում իրոք, ընկած է որոշակի հիասթափություն ու որոշակի անհանգստություն հիասթափություն՝ հիասթափություն` քանի որ կանգնած է աշխատանքի ժամանակակից փիլիսոփայություն ների առջև (մարքսիստական էքզիստենցիալիստական կամ քրիստոնեական) և անհանգստություն, որ առաջանում է աշխատանքի քաղաքակըթության հասկացության առիթով:

Իմ հիասթափությունը գալիս է նրանից որ աշխատանքի ռեաբիլիտացիան հաղթանակ է տանում դատարկ տեղում: Նման մտորումն, իրոք, բխում է աշխատանքի որոշակի ըմբռնումից աշխատանքն իբրև պայքար ֆիզիկական բնության դեմ՝ դեմ` խոսքը կվերաբերի նախկին արհեստներին, թե արդյունաբերական մեխանիզացիային, այնուհետև աշխատանքի հասկացությունն աստիճանաբար ընդլայնվում է մինչև իսկ իր մեջ ներառելով բոլոր գիտական, բարոյական և նույնիսկ մտահայեցողական գործունեությունները և ձգտում է վերածվել մարտնչող և ոչ հայեցողական մարդու գոյության խիստ անորոշ հասկացության: Այդ դեպքում աշխատանքը նշանակում է մարդու մարմնավորված ցանկացած գոյավիճակ քանզի չկա որևէ բան որ մարդը չիրագործի տքնաջան գործունեությամբ չկա մարդկային ինչ-որ բան, որ չդառնա praxis, և սրանից բացի եթե համարենք, որ մարդու էությունը նույնական է իր իսկ գործունեությանը, ապա պետք է ասել, որ մարդն աշխատանք է, Եվ ինչո՞ւ աշխատանքի փիլիսոփայությունը չներառել մարդուն հասու հայեցողության մեջ, եթե ճշմարիտ է, որ մարդու հավերժական կյանքի խորքում դարձյալ բացվում է կայացման և պայքարի մի նոր դաշտ Այս դեպքում կարելի է ասել, որ հայեցողությունը նույնպես աշխատանք է:

Ի վերջո, մի՞թե պարզ չէ, որ աշխատանքի աստվածաբանությունը վերցրել է աշխատանքի փիլիսոփայության հիմունքները և շարունակել նրա հայեցակետերը՝ հայեցակետերը` աշխատանքը դիտարկելով իբրև աստվածային արարչագործության շարունակություն։Աշխատանքի հենց այդ փառաբանությունն է անհանգստացնում ինձ: Եթե մի հասկացություն նշանակում է ամեն ինչ, ուրեմն չի նշանակում ոչինչ: Մտածողությունը ձգտում է պահպանել վերլուծությունների ձեռք բերած արդյունքը դրանց մեջ աշխատանքի հասկացությունն ունի որոշակի իմաստ, ինչպես արդեն ասացինք՝ ասացինք` հիմնականում դա ձեռքի աշխատանքի ծանր բնույթն է, աշխատանք, «որտեղ չես կարող խորամանկու թյուն բանեցնել նյութի, ինչպես և բառերի կամ բառային հիմք ունեցող մշակույթի նկատմամբ», բայց միևնույն ժամանակ աշխատանքի հասկացությունը ընդլայնում են ծայր աստիճան՝ աստիճան` այնտեղ հավաքելու համար այն առավելությունները, որոնք կարելի է քաղել այդ հասկացության անորոշությունից: Եվ դարձյալ ձեռքի աշխատանքն ենք հիշում, երբ մարդուն բնորոշում ենք հետևյալ ընդհանուր կարգախոսով՝ կարգախոսով` ստեղծել, և ստեղծելով ստեղծվել:

Եվ սակայն որևէ խաբեություն չկա այս կարգի մտածողության մեջ, որն աստիճանաբար անելու ամենանյութական իմաստը հանգեցնում է հոգևոր գործունեության մինչդեռ ավելի նուրբ են դառնում խոչընդոտները, և ըմբոստ բնությու նըբնությունը, որի դեմ պայքարում է աշխատավոր մարդը, հաջորդաբար տեղ է գտնում ճանաչելիք աշխարհի անհասկանալիության մեջ ու, վերջապես, մեր իսկ մեջ, ձեր անհնազանդ մարմնի դիմադրու թյան և մեր կրքերի անպարզության մեջ: Այստեղ` ամենևին խաբեություն չկա, այլ կա թաքնված մոլություն, թող թույլ տրվի ասել՝ ասել` մի տեսակ եռանդի ավելցուկ:

Խնդիրը այդ մտածողության զարգացումը ինչ-որ ձևով ընդհատելը չէ, մտածողություն, որ պայքարող մարդու նախապայմանի մեջ հաջորդաբար ներառում է նրա գործունեության բոլոր ոլորտները խնդիրն ավելի շուտ մարդու նախապայմանի այս մեկնությանը մեկ այլ մեկնություն միացնելն է, որը տեղ-տեղ խաչաձևվվում է նրա հետ: Չէ որ խոսքը նույնպես աստիճանաբար ընդգրկում է ամենայն մարդկայինը, չկա աշխատանքի որևէ բնագավառ և խոսքի որևէ ոլորտ, որ սահմանա փակվի սահմանափակվի դրսից, այլ կա խոսքի ուժ, որն անցնում է ամենայն մարդկայինի միջով, ներթափանցում դրա մեջ, այդ թվում նաև՝ նաև` մեքենայի, գործիքի և ձեռքի:

Իմ հիասթափությունը հանկարծ իմաստավոր վում է աշխատանքի հրաշալի հասկացության այս տեսակ թուլացումը դատարկ տեղում պայմանավորված չէ՞ արդյոք այն հակադրության բացակայությամբ, որը համամասնական կլիներ նրան և սահմանափակելով աշխատանքը՝ աշխատանքը` կորոշարկեր այն Ուշագրավ է այն, որ աշխատանքի այդ փառաբանման մեջ նրան ի հակադրություն ընտրում են չափից դուրս հեռավոր, անորոշ, մի խոս քով՝ քով` ցնորական ու մարդկային վիճակին խորթ ինչ-որ բան հայեցողությունը, ոչ թե, ինչպես ասում են, դեռևս անհրաժեշտ մարդկային հայե ցողությունը, այլ զուտ հայեցողությունը, հայացք, որ ակնթարթորեն ընդգրկում է ամեն բան, տեսողություն՝ տեսողություն` առանց ճիգի, քանի որ իրագործվում է առանց դիմադրության, անժամկետ ձեռքբերում որովհետև կատարվում է առանց ջանքի: Գոյու թյունը նույնացնել աշխատանքի հետ, նույնն է թե բացառել այդ զուտ հայեցողությունը բուն մարդկային վիճակից: Մի բան, որ ապարդյուն է, ամեն դեպքում պակաս արդյունավետ, քանզի նմանօ րինակ սահմանային գաղափարը ձգողության բևեռ չէ խորհրդածության համար: Դա ցնորք է, որ հեռանում է մեզնից և իր տեղը զիջում իր ողջ ամպլիդուտով դրսևորվող մարդկայինին. Արդյո՞ք ավելի արգասավոր չէր լինի մարդկային վեր ջավոր կյանքի ներսում, պայքարով լի այդ կյանքի խորքում տարբերակել իմաստային այդ հակադ րությունները: Ավելի հստակեցնող չէր լինի արդյոք աշխատանքի համար գտնել նրան համապատասխան մի հակարներ, որը կընդգծեր նրա նշանակությունը հարցականի տակ առնելով նրա ինքնաբավությունը: Օրինակ՝ Օրինակ` արդյո՞ք ես կասեմ, թե աշխատում եմ, երբ վերադառնում եմ աշխատանքից, երբ հանգստանում եմ: Արդյո՞ք ես աշխատում եմ, երբ կարդում եմ, երբ կինո եմ դիտում, երբ զբոսնում եմ: Արդյո՞ք ես աշխատում եմ, երբ բարեկամություն եմ անում, երբ տրվում եմ սիրո, Եվ մի՞թե ես աշխատում եմ, երբ զբաղվում եմ կողմնակի բաներով: Աշխատանքի մեծությունը նրանում է, որ մարդ վիճաբանության մեջ է մտնում գոյության ուրիշ ձևերի հետ և այսկերպ սահմանափակում է դրանք ու սահմանափակվում դրանցով մեզ համար այդ ուրիշը, ի թիվս այլ ուրիշների - կլինի խոսքը, որը արդարացնում և վիճարկում է աշխատանքի փառքը:

Քանի որ խոսքը նույնպես մարդկային դրսևորում է, այն նույնպես վերջավորության ձև է, զուտ հայեցողության նման այն մարդկային վիճակից դուրս չէ, ոչ թե Աստծո խոսք է, կամ ստեղծարար խոսք, այլ՝ մարդու խոսք, նրա պայքարող գոյության մի ասպեկտը, այն գործում է աշխարհում ==Անել և ստեղծում ինչ-որ բան, կամ ավելի շուտ՝ խոսող մարդն է ստեղծում ինչ-որ բան և ստեղծում իրեն, բայց այլ կերպ, քան աշխատելով:Ասել==

Տեսնենք, թե ինչպես է ծնվում խոսքը ժեստի մակարդակում առաջ քաշենք լեզվի պրագմատիկ մեկնության տեսանկյունից ամենանպաստավոր վարկածը, Պիեռ Ժանեի հետ միասին ենթադրենք, Քանի որ ամենապարզ խոսքը եղել նույնպես մարդկային դրսևորում է մի տեսակ հրամայական ճիչ, որը սկզբում ուղեկցել այն նույնպես վերջավորության ձև է գործողության նը և հուզական տեսանկյունից դյուրացրել այն (հիշատակված փորձն իսկապես տեղի ունենա լու կարիք չունի, զուտ հայեցողության նման այն արժեքավոր է իբրև արդի լեզվի կառույցը պարզաբանող երևակայական վերականգնում): Առաջնորդի այդ ճիչն առանձնացել է գործողությունից որպես այն սկզբնավորողմարդկային վիճակից դուրս չէ, նախնական փուլ. այսկերպ ճիչը վերածվել ոչ թե Աստծո խոսք է խոսքի հենց որ գործել է տվել գործելու փոխարեն: Այդ հրամայական ճիչն, ուստիկամ ստեղծարար խոսք, պատկանում է ժեստի փուլին. այն որոշակիորեն գործի է դնում ժեստը. այն ասես գործի նախասկզբնականայլ` մարդու խոսք, խթանիչնրա պայքարող գոյության մի ասպեկտը, հետո նաև կարգավորիչ հատվածն է: Աստիճանաբար, ամեն խոսք այսկերպ կարող է հանգեցվել praxis-ի. պարզագույն դեպքում այն սոսկ դրա մի պահն գործում է այդ պահը վերածվում է praxisաշխարհում և ստեղծում ինչ-ի փուլի հենց որ այդ կարճ հրամայականը ստանում է նախորդող սխեմայիբան, պլանի չափեր, քանի կամ ավելի շուտ` խոսող մարդն է ստեղծում ինչ-որ այդ պլանը praxis-ի խոսքային կանխարկությունն է: Ի վերջո, մշակույթի ամբողջ շենքը կարելի է դիտարկել իբրև մի երկար շրջադարձ, որը սկսվում է գործողությունից բան և վերադառնում գործողության: Պահստեղծում իրեն, փուլբայց այլ կերպ, շրջադարձ, խոսքը որոշակի իմաստով, բուն իմաստով մարդկային գործոնի միջոցով մարդկային միջավայրի փոխակերպման ձեռնարկների լրացում էքան աշխատելով: Այս հիմնական հնարավորությունն արդարացնում է մշակույթի մարքսիստական մեկնաբանությունը, որտեղ աշխատանքը հանդես է գալիս որպես ամբողջ մարդկությանը համախմբող ուժ

Եվ սակայնՏեսնենք, հենց սկզբից թե ինչպես է ծնվում խոսքը խախտում է ժեստի սահմանները և սլանում մակարդակում առաջ: Քանզի այդ հրամայականն արդեն այլևս ընթացիկ քաշենք լեզվի պրագմատիկ մեկնության տեսանկյունից ամենանպաստավոր վարկածը, Պիեռ Ժանեի հետ միասին ենթադրենք, որ ամենապարզ խոսքը եղել է մի տեսակ հրամայական ճիչ, որը սկզբում ուղեկցել է գործողության նը և հուզական մաս չէ, տեսանկյունից դյուրացրել այն որոշակիորեն արժեք ունի ամբողջ գործողության համար(հիշատակված փորձն իսկապես տեղի ունենա լու կարիք չունի, այն «խոսում to ամբողջ ժեստի մասինարժեքավոր է իբրև արդի լեզվի կառույցը պարզաբանող երևակայական վերականգնում): Առաջնորդի այդ ճիչն առանձնացել է գործողությունից որպես այն սկզբնավորող, նախնական փուլ. այսկերպ ճիչը վերածվել է խոսքի հենց որ գործել է տվել գործելու փոխարեն: Այդ հրամայականը ճախրում հրամայական ճիչն, ուստի, պատկանում է ժեստի վերևում, վերահսկում փուլին. այնորոշակիորեն գործի է դնում ժեստը. այն ասես գործի նախասկզբնական, խթանիչ, հետո նաև կարգավորիչ հատվածն է: (վերահս կողական Աստիճանաբար, ամեն խոսք այսկերպ կարող է հանգեցվել praxis-ի. պարզագույն դեպքում այն սոսկ դրա մի պահն է այդ ֆունկցիան՝ Übersichtlichkeitպահը վերածվում է praxis-ը, ի փուլի հենց որ սաղմնային ձևով իր մեջ կրում այդ կարճ հրամայականը ստանում է մասնական ու մի օրինակ աշխատանք կատարելու ունակ ինտելեկ տուալ գործունեությունընախորդող սխեմայի, մենք հետո կգտնենք արդյունաբերական աշխատանքի հոգետեխնիկների մոտպլանի չափեր, քանի որ այդ պլանը praxis-ի խոսքային կանխարկությունն է: ԱրդԻ վերջո, մենք չենք մնա քաղաքակրթու թյան որոշակի խնդիրների մատույցներումմշակույթի ամբողջ շենքը կարելի է դիտարկել իբրև մի երկար շրջադարձ, այլ հենց սկզբից կհաստատվենք, օրինակ, տեխնիկական մարդասիրության առաջադրած խնդիրների կենտրոնումորը սկսվում է գործողությունից և վերադառնում գործողության:)

ՀրամայականըՊահ, որ քիչ առաջ ծնունդ էր առնում իրագործվելիք ժեստի սահմաններումփուլ, թույլ է տալիս հեռավորության առաջին պատկերն ունե նալշրջադարձ, առաջին մտածողական նահանջըխոսքը որոշակի իմաստով, որ իրագործվելիք ամբողջ ժեստում առաջացած ինտերվալիբուն իմաստով մարդկային գործոնի միջոցով մարդկային միջավայրի փոխակերպման ձեռնարկների լրացում է: Այս հիմնական հնարավորությունն արդարացնում է մշակույթի մարքսիստական մեկնաբանությունը, անցքի օգնությամբ հնարավորություն որտեղ աշխատանքը հանդես է ընգալիս որպես ամբողջ մարդկությանը համախմբող ուժ:

ձեռում կազմելու ամբողջ Եվ սակայն, հենց սկզբից խոսքը խախտում է ժեստի պլանը: ժեստի մակարդակին հավասար խոսքն սահմանները և սլանում առաջ է անցում : Քանզի այդ հրամայականն արդեն այլևս ընթացիկ գործողության հուզական մաս չէ, այն որոշակիորեն արժեք ունի ամբողջ ժեստից՝ նշանակելով գործողության համար, այն«խոսում to ամբողջ ժեստի մասին: Այդ խոսքը անելիքի ընկալված իմաստն հրամայականը ճախրում էժեստի վերևում, վերահսկում այն: (վերահսկողական այդ ֆունկցիան` Übersichtlichkeit-ը, որ սաղմնային ձևով իր մեջ կրում է մասնական ու մի օրինակ աշխատանք կատարելու ունակ ինտելեկտուալ գործունեությունը, մենք հետո կգտնենք արդյունաբերական աշխատանքի հոգետեխնիկների մոտ: Արդ, մենք չենք մնա քաղաքակրթության որոշակի խնդիրների մատույցներում, այլ հենց սկզբից կհաստատվենք, օրինակ, տեխնիկական մարդասիրության առաջադրած խնդիրների կենտրոնում:)

Սրանից ելնելով՝ աշխատանքի պատմությունը միշտ կարելի է մեկնաբանել որպես խոսքով ներթափանցվածՀրամայականը, դրա ազդեցությունը կրած պատ մություն: Խոսող մարդն է վերափոխում իր գոր ծիքները՝ կանխարկելով մարմնի նորանոր ազդեցությունները նյութի վրա: Գործիքը նշանա կալիորեն շարունակում է մարմինը՝ հենց իր մեջ պարունակելու համար սեփական հեղափոխության սկզբունքները: Մի տեսակ բարձիթողի ար ված գործիքը դառնում է սովորույթ, ինչի մասին վկայում են գյուղացիական ու արհեստավորա կան գործիքները, որոնք դիմադրում են փոփոխությանը և մշտապես մնում նույնը: Հենց խոսքն է խաթարում որ քիչ առաջ ծնունդ էր առնում իրագործվելիք ժեստի և գործիքի ձեռք բերած ձևը: Անհաջողությունն ու տառապանքը մարդուն խորասուզում են մտորումների ու հարցադրումնե րի մեջ: Այդժամ ձևավորվում է ներքին խոսքը՝ ինչպե՞ս անել այլ կերպ: Առկախ մնացած գործի քը, գործիքը, որի մասին խոսում ենսահմաններում, հանկարծ վերցվում թույլ է գործողության այլ հեռանկարների մեջ: Ձևի փոփոխությունըտալիս հեռավորության առաջին պատկերն ունե նալ, մարմնի ազդեցությունների վերակառուցումը իրագործվում են լեզվի միջոցով. լեզուն կանխարկում է, նշանակում և փորձում ամեն վերափոխություն երևակայության մեջ, ստեղծարար այն դատարկության մեջառաջին մտածողական նահանջը, որ առաջ է եկել անհաջողությունից և այդ անհաջողության վերաբերյալ ծագած հարցերից: Հատկապես խոսքն է անցում կատարում գործիքից մեքենայի: Ինչպես էմմանուել Մունինն էր նշում «XX դարի մանր երկյուղները» գրքում. «Մեքենան մեր անդամների նյութեղեն պարզ շարունակությունը չէիրագործվելիք ամբողջ ժեստում առաջացած ինտերվալի, ինչպես գործիքը: Այն այլ կարգի անցքի օգնությամբ հնարավորություն է. մեր լեզվի լրացում, մաթեմատիկական օժանդակ մի լեզու՝ իրերի գաղտնիքների մեջ ներթափանցելու և դրանց թաքնված հնարավորությունները, չօգտագործված միջոցներն առանձնացնելու և վեր հանելու համար»ընձեռում կազմելու ամբողջ ժեստի պլանը:

Հենց այն պատճառով, որ մարդը խոսեց երկրաչափական տարածության մասին, այնտեղ ապրելու, չափագրված այդ տարածքում գործելու փոխարեն, հնարավոր դարձավ մաթեմատիկան, և դրա շնորհիվ՝ մաթեմատիկական ֆիզիկան և իրարահաջորդ արդյունաբերական հեղափոխություններից առաջացած տեխնիկան: Զարմանալի ժեստի մակարդակին հավասար խոսքն առաջ է անցում ամբողջ ժեստից` նշանակելով այն, որ Պլատոնը գծի, մակերեսի, հավասարության, ֆիգուրների նմանության և այլնի անվանման իր աշխատանքով, որը խստորեն բացառում: էր մեքենայությունների դիմելու ամեն միջոց ու ակնարկ և ֆիգուրների ֆիզիկական վերափոխություն, նպաստել է էվկլիդյան երկրաչափության ստեղծմանը: Մաթեմատիկական լեզվի այլ ասկետիզմը, որին մենք, վերջին հաշվով, մեխանիկական դարաշրջանում պարտական ենք մեր բոլոր մեքենաները, անհնարին կլիներ առանց Պարմենիդեսի հերոսական տրամաբանության վերջինս նշանակությունների ինքնանույնացման անունից ամբողջովին մերժում էր կայացման և praxis-ի աշխարհը: Շարժման և աշխատանքի հենց այդ մերժմանն ենք մենք պարտական էվկլի դեսի, Գալիլեյի գործերը, ժամանակակից մեխանիզմները և մեր բոլոր սարքերն ու մեքենաները: Քանզի դրանց մեջ են ի մի բերվում մեր բոլոր գի. տելիքները, խոսքերը, որոնք սկզբում հրաժարվում էին աշխարհի վերափոխությունից: Լեզվի զուտ մտածողության փոխակերպվելու շնորհիվ տեխնիկական աշխարհն իր ամբողջության մեջ այսօր կարող է ներկայանալ որպես խոսքի աշխարհի ներխուժում մկանների աշխարհ: Ըմբռնո ղական հատկությամբ պրագմատիկ հատկությունների ձեռքբերումը շատ բան է պարզաբա նում. այն հենց արտադրողական գործունեության մեջ բացահայտում է նրա նախասկզբնական կառուցվածքը, ինչպես նաև խոսքի ու աշխա տանքի միջև ծնունդ առնող վիճաբանությունը: Արդեն իսկ այս փոխհարձակումը սկզբնական բողոք է. praxis-ը Այդ խոսքը դիտում է իբրև պլանավոր ման լեզու, սակայն խոսքն ի սկզբանե մտածողական նահանջ է, «իմաստի դիտարկում», ծնունդ առնող theoria: Այս առաջնային և միշտ վերանո րոդվող դիալեկտիկան մեզ ստիպում է վճռակա նորեն հրաժարվել հասարակության մշակութային այսպես կոչված վերնաշենքերի բիհևիորիստական և a fortior պիֆենոմիստական ամեն մեկնությունից: Լեզուն նույնքան հիմնաշենք է, որքան վերնաշենք: Այստեղ անվերապահորեն պետք անելիքի ընկալված իմաստն է հրաժարվել հիմնաշենքի և վերնաշենքի սխեմաներից ու դրանց հակադրել միանգամայն շրջանաձև մի շարժում, որտեղ երկու հասկացու թյունները հաջորդաբար ներառում են իրար և դուրս գալիս իրարից:

Խոսքն ամենից մոտ է կանգնած աշխատանքին. հրամայական խոսքն արդեն իսկ աշխատանքի ծնունդ առնող քննադատություն է կրկնակի իմաստով՝ դատելու Հենց այն պատճառով, որ մարդը խոսեց երկրաչափական տարածության մասին, այնտեղ ապրելու, չափագրված այդ տարածքում գործելու փոխարեն, հնարավոր դարձավ մաթեմատիկան, և սահմաններ պարտադրելուդրա շնորհիվ` մաթեմատիկական ֆիզիկան և իրարահաջորդ արդյունաբերական հեղափոխություններից առաջացած տեխնիկան:Այն աշխատանքի քննադատություն Զարմանալի էայն, քանի որ սկզբից ևեթ ընդհատում Պլատոնը գծի, մակերեսի, հավասարության, ֆիգուրների նմանության և այլնի անվանման իր աշխատանքով, որը խստորեն բացառում: էր մեքենայությունների դիմելու ամեն միջոց ու ակնարկ և ֆիգուրների ֆիզիկական վերափոխություն, նպաստել է հոգածությունը կյանքի մասինէվկլիդյան երկրաչափության ստեղծմանը: Մաթեմատիկական լեզվի այլ ասկետիզմը, ինչը որին մենք, վերջին հաշվով, մեխանիկական դարաշրջանում պարտական ենք մեր բոլոր մեքենաները, անհնարին կլիներ առանց Պարմենիդեսի հերոսական տրամաբանության վերջինս նշանակությունների ինքնանույնացման անունից ամբողջովին մերժում էր կայացման և praxis-ի աշխարհը: Շարժման և աշխատանքի հոգին հենց այդ մերժմանն ենք մենք պարտական էվկլի դեսի, Գալիլեյի գործերը, ժամանակակից մեխանիզմները և մեր բոլոր սարքերն ու մեքենաները: Քանզի դրանց մեջ են ի մի բերվում մեր բոլոր գի. տելիքները, խոսքերը, որոնք սկզբում հրաժարվում էին աշխարհի վերափոխությունից: Լեզվի զուտ մտածողության փոխակերպվելու շնորհիվ տեխնիկական աշխարհն իր ամբողջության մեջ այսօր կարող էներկայանալ որպես խոսքի աշխարհի ներխուժում մկանների աշխարհ: Այն ստեղծում Ըմբռնողական հատկությամբ պրագմատիկ հատկությունների ձեռքբերումը շատ բան է հեռավորությունպարզաբանում. այն հենց արտադրողական գործունեության մեջ բացահայտում է նրա նախասկզբնական կառուցվածքը, խորհում ինչպես նաև խոսքի ու աշխատանքի միջև ծնունդ առնող վիճաբանությունը: Արդեն իսկ այս փոխհարձակումը սկզբնական բողոք էԲայց ընդհատելով հոգածությունը՝ նա դա վերականգնում . praxis-ը խոսքը դիտում է այլ կերպիբրև պլանավոր ման լեզու, շարունակում նորովիսակայն խոսքն ի սկզբանե մտածողական նահանջ է, ինչը դարձյալ հատուկ «իմաստի դիտարկում», ծնունդ առնող theoria: Այս առաջնային և միշտ վերանորոդվող դիալեկտիկան մեզ ստիպում է վճռականորեն հրաժարվել հասարակության մշակութային այսպես կոչված վերնաշենքերի բիհևիորիստական և a fortior պիֆենոմիստական ամեն մեկնությունից: Լեզուն նույնքան հիմնաշենք է պայքարող մարդու նախապայմանին, մարդկային կյանքի վերջավորությա նըորքան վերնաշենք: Նա հոգածությունը տեղափոխում Այստեղ անվերապահորեն պետք է նշանների հարթությունհրաժարվել հիմնաշենքի և վերնաշենքի սխեմաներից ու դրանց հակադրել միանգամայն շրջանաձև մի շարժում, որտեղ երկու հասկացությունները հաջորդաբար ներառում են իրար և դուրս գալիս իրարից:

Սակայն մեկ ուրիշի և իմ ես-ի վրա եղած ազդեցության ետևում, այն խոսքի ետևում, որ հղում եմ ինքս ինձ և վճիռ կայացնում, հարկ Խոսքն ամենից մոտ է առանձնաց նել խոսքի ամենասքողված աշխատանքը, նշանի կանգնած աշխատանքին. հրամայական խոսքն արդեն իսկ ազդեցությունը իմաստի վրա, խոսքի միջոցով գործի դրվող իմաստի առաջընթացը: Խոսքն ինքը,- կասենք մենք,- ոչինչ չի անում», ավելին, այն «անել աշխատանքի ծնունդ առնող քննադատություն է տալիս» (դա կլինի մեկ ուրիշի թե որպես մեկ ուրիշ դիտված իմ միջոցով), բայց եթե անել է տալիս, ապա այն պատճառով, որ նշանա կում է անելիքը, ու նաև այն պատճառով, որ մեկ ուրիշին ուղղված այդ նշանակյալ պահանջը «հասկանալի է նրան, կրկնակի իմաստով` դատելու և նա «հետևում» է դրանսահմաններ պարտադրելու: Իմաստ արտահայտել նշանակում է գործել խիստ բարդ ձևով: Այս ուսումնասիրության շրջանակում դրա վերաբերյալ կարելի է միայն մի քանի ակ նարկային նախանշումներ անել, ինչը, սակայն, աշխատանքի լրիվ հակապատկերն է, եթե նույ նիսկ ներառված է դրա մեջ։

Այն աշխատանքի քննադատություն է, քանի որ սկզբից ևեթ ընդհատում է հոգածությունը կյանքի մասին, ինչը աշխատանքի հոգին է: Այն ստեղծում է հեռավորություն, խորհում է: Բայց ընդհատելով հոգածությունը` նա դա վերականգնում է այլ կերպ, շարունակում նորովի, ինչը դարձյալ հատուկ է պայքարող մարդու նախապայմանին, մարդկային կյանքի վերջավորությանը: Նա հոգածությունը տեղափոխում է նշանների հարթություն: Որոշ ժամանակ շարունակենք մնալ հրամայական խոսքի նեղ շրջանակում, ինչը մեզ թույլ կտա գործունեության փակ ոլորտի մեջ բացել առաջին ճեղքը: Ի՞նչ նոր օպերացիա է սկսում խոսքը աշխատանքի շրջանակներում:  Նախ, առանձնահատուկ ներգործություն մեկ ուրիշի վրա, ինչը պատկանում է ազդեցության, այլ ոչ թե արտադրության ոլորտին: Արտադրությունն առնչվում է նյութական կամ ոչ նյութական բնությանը, երրորդ դեմքով «սա»-ին: Ազդեցությունը, պահանքի արդեն իսկ հրամայական ձևի տակ, ենթադրում է ուրիշի, մի երկրորդ անձի պահանջը, լինի այն համառ թե քաղաքավարի, կոպիտ թե սքողված, առաջ է բերում մեկ ուրիշի, մի «հետևություն», որն արդեն այլևս «հետևանք» չէ: Պահանջ-հետևություն հարաբերությունը` դուրս է արտադրություն-արդյունք հարաբերության շրջանակից: Խոսքից ծնունդ առած այս միջմարդկային հարաբերությունը աշխատանքի մեջ ներմուծում է միաժամանակ հակասություն և բաղադրամաս: Հակասություն` քանզի ազդեցությունն այլ բան չէ, քան առանց փոխադարձության փոխակերպման գործողություն, այն է` արտադրություն: Բաղադրամաս` քանզի այն միաժամանակ հարստացնում է աշխատանքը միջմարդկային հարաբերությունների ողջ գունաշարով, ամեն աշխատանք համագործունեություն է, այսինքն` ոչ միայն համատեղ արված, այլև բազմիցս համատեղ քննարկված գործ: Հոգեսոցիոլոգիան մշտապես բախվում է աշխատանքի սոցիալական և խոսքային շերտին, սոցիալական որովհետև խոսքային է: Այսպիսով, ցածր արտադրողականությունը և հոգնությունը առաջ են գալիս միջմարդկային հարաբերություն ների խախտվածությունից, որոնք պայմանավորված են ոչ միայն աշխատանքի իբրև այդպիսինի բաժանումով, այլև աշխատանքի սոցիալական կազմակերպումով ընկերական հարաբերություններ աշխատավայրերում, կատարողական հարաբերություններ նախագծային գրասենյակ ների ու արտադրամասերի միջև, սոցիալական ստորադասային հարաբերություններ տնօրինության և աշխատանքային կոլեկտիվների միջև, ներառյալ սոցիալական այն բոլոր հարաբերությունները, որ գործում են ձեռնարկության ներսում և նրա սահմաններից դուրս, այս բոլոր հարաբերությունները, որոնք կարգավորում են աշխատանքը (կարգավորել բառի բոլոր իմաստներով), գտնվում են խոսքի աշխարհում: Սակայն հրամայական խոսքն ուղղված չէ միայն ուրիշին, այլ առհասարակ մարդուն, որը խոսքի միջոցով դառնում է նշանակող: Ով խոսում է, խոսում է նաև իր մասին, վիճում իր համար. այսկերպ նա կայացնում է իրեն առնչվող վճիռը, որը պարզաբանում է նրա միտքը և տարանջատում այն նախնական հուզական խառնաշփոթից: Ներքին խոսքը, որ ամփոփված է ցանկացած վճռի մեջ, ակնհայտորեն վկայում է մարդու այն առաջընթացի մասին, որ ներկայացնում է խոսքը. եթե ես ոչինչ չեմ ասում ինքս ինձ, ապա դուրս չեմ գա կենդանական, անմարդկային մշուշոտ աշխարհից: Ես ինքս ինձ կարգավորում եմ նույնքան, որ քան քիչ առաջ կարգավորվում էր իմ աշխատանքը: Սակայն մեկ ուրիշի և իմ ես-ի վրա եղած ազդեցության ետևում, այն խոսքի ետևում, որ հղում եմ ինքս ինձ և վճիռ կայացնում, հարկ է առանձնացնել խոսքի ամենասքողված աշխատանքը, նշանի իսկ ազդեցությունը իմաստի վրա, խոսքի միջոցով գործի դրվող իմաստի առաջընթացը: Խոսքն ինքը,- կասենք մենք,- ոչինչ չի անում», ավելին, այն «անել է տալիս» (դա կլինի մեկ ուրիշի թե որպես մեկ ուրիշ դիտված իմ միջոցով), բայց եթե անել է տալիս, ապա այն պատճառով, որ նշանակում է անելիքը, ու նաև այն պատճառով, որ մեկ ուրիշին ուղղված այդ նշանակյալ պահանջը «հասկանալի է նրան, և նա «հետևում» է դրան: Իմաստ արտահայտել նշանակում է գործել խիստ բարդ ձևով: Այս ուսումնասիրության շրջանակում դրա վերաբերյալ կարելի է միայն մի քանի ակնարկային նախանշումներ անել, ինչը, սակայն, աշխատանքի լրիվ հակապատկերն է, եթե նույնիսկ ներառված է դրա մեջ: Նախ, չկա խոսք առանց տարբերակիչ գործունեության, որի շնորհիվ գործողության բայը և նրա ենթական (անհրաժեշտության դեպքում՝ դեպքում` և նրա ավարտը, հետևանքը, միջոցները) առանձնանում են: Այդ տարբերակիչ գործունեությանը միանում է նշանակման վիթխարի աշխատանքը, քանցի քանզի իրար կապված են երկու բան՝ բան` առանձնացնել և անվանել առարկաները, դրանց ասպեկտները, գործողությունները, հատկությունները և այլն: Առաջին գործը տարբերակելն է, երկրորդը՝ երկրորդը` իրար միացնելը: Եվ քանի որ խոսքը նախաղասության մեջ իրար է կապում բայն ու գոյականը, ածականը, լրացումը, հոգնակի թիվը և այլն, ապա մենք կառավարում ենք մեր իսկ գործողությունը մի տեսակ «ֆրազավորելով» ձեր արարքները: Այսպիսով մեր ամեն գործողության հիմքում ընկած են տարբերակումներն ու հարաբերությունները: Այս «ֆրազավորումից» դուրս, մարդը մնում է անկապ ու շփոթահար: Այս ֆրազավորման իմաստն ամենևին իրերի կամ ձեր իսկ վերափոխությունը չէ, ոչ էլ արտադրությունը բառի ուղղակի իմաստով, այլ՝ այլ` նշանակումը, իսկ ամեն նշանակում մատնանշում է այն բացը, որ պիտի լցնի աշխատանքը որևէ նախագիծ, խոստում, մտադրություն իրականացնելու իմաստով: Նշանակությունների այս բացն, անտարակույս, պայմանավորված է լեզվի և փիլիսոփայության աղքատությամբ, բայց այն նախ կազմում է լեզվի մեծությունը, քանզի ցուցանող և ոչ թե գործող նշանակությունների բացի շնորհիվ է, որ խոսքը համակցում և կառուցում է գործողությունը: Աշխատանքի «կարողության» տեսանկյունից խոսքի այս անկարությունը» հենց գործունեություն է, գործ, թեև սակայն, աշխատանք չէ ուղղակի իմաստով: Դա առավել շեշտելու համար, այն, ինչ մենք կոչում ենք «գործողության ֆրազավորում» նախադասություն» է (այն իմաստով, որով քերականության մեջ նշում են` հարաբերական նախադասություն, անորոշ նախադասություն և այլն), սակայն ամեն նախադասություն առաջադրման ակտ է: Խոսող մարդը առաջադրում է իմաստ, դա նրա գործելու խոսքային ձևն է:

'''==Կասկածական խոսք'''==

Հավատն իբրև մինչ քննադատական գոյության ինքնաբուխ մղում իր առօրեականության դրոշմ է դնում աշխատելու և խոսելու բոլոր ձևերի վրա և քարացած ավանդույթի մեջ ներառում ժեստերն ու ասույթները: Խոսքը կյանքի է կոչում գործիքը,- ինչպես ասացինք քիչ առաջ - միայն այն պատճառով, որ խոսքը կյանքի է կոչում խոսքը՝ խոսքը` հավատո՞ւմ եք»:

Կասկածական խոսքը շրջված է դեպի ուրիշը, դեպի ինձ, դեպի իմաստը: Կասկածական խոսքը գերազանցապես ուղղված է ուրիշին: Ուրիշը պատասխանող մարդն է: Եվ այդ պատասխանի մեջ նա ամբողջապես երկրորդ անձ է. նա այլևս չէ, ինչը բնորոշ է գործարանային ապրանքին, այլ՝ այլ` «դու», որը պատասխանում է: Սակայն խոսքը նմանակում է արդյունաբերական աշխատանքին, երբ ուզում է հոգեբանորեն ազդել այն ձևով, որին աշխատանքը հասնում է իր արդյունքով, այ սինքն՝ սինքն` առանց արտադրանքի և արտադրողի խո խաղարձ կապի: Այդպիսին է քարոզչական խոս քը, որը հոգեբանական ներգործության է հաս նում այնպես, ինչպես մեքենան՝ մեքենան` արդյունավե տության բարձրացման միջոցով: Այդ խոսքն ամբողջովին դուրս է գտնվում հարց ու պատասխանի շրջապտույտից: Այն արտադրում է այն չի անվանում: Միայն կասկածն է խոսքը վերափոխում հարցի և հարցադրումը՝ հարցադրումը` երկխոսության, այսինքն՝ այսինքն` պատասխան ենթադրող հարցի, հարցի պատասխանի:

Երկխոսության ոլորտը թափանցում է աշխատանքի ոլորտ և դուրս գալիս նրա սահմաններից: Այն թափանցում է, քանզի չկա աշխատանք առանց աշխատանքի բաժանման, և աշխատանքի բաժանում՝ բաժանում` առանց խոսքի փոխանակության, որը տարաբաշխում է խնդիրները և արտածում մարդկային աշխատանքի սոցիալական նշանակությունը: Սակայն երկխոսության ոլորտը նաև անցնում է աշխատանքի ոլորտից այն կողմ: Այն արդեն անցնում է այդ ոլորտը արտադրամասերում մասնական և միօրինակ աշխատանքի հոգեբանությունը զարմանալի կերպով մեզ ցույց է տալիս, որ աշխատողները, որոնք ունակ են մտքով կտրվել աշխատանքից, որն իր ավտոմատացման համեմատ գնալով դառնում է առավել արդյունավետ, լավագույն արտադրողականություն են հանդես բերում այն ժամանակ, երբ կարող են աշխատելիս զրուցել»: Այստեղ արդեն խոսքն օգնում է աշխատանքին, քանի որ հատուցում է դրա դիմաց, շեղում դրանից: Այդ դեպքում ի՞նչ ասել երկխոսության մասին, իբրև ազատ ժամանակի, այն ազատ ժամանակի, որի մեջ շատ մարդիկ ավելի ու ավելի են փնտրելու իրենց իսկական ինքնաարտահայտումը, քանի որ աշխատանքը դառնում է դրա ձեռքբերմանն անհրաժեշտ սոցիալական զոհը:

Ուրիշին, ինչպես և ինձ ուղղված այդ կոչը այն հիմնական հարցադրումն է, որ ստեղծում է մտածողության դաշտ և ազատության դաշտ, «ինքս ինձ հարցնում եմ, թե...»: Ներքին երկխոսությունը հենց մտածողություն է: Ես ինձնից ստեղծում եմ հեգնանքի մարդուն: Այդ պահից կասկածի որդը հայտնվում է իմ սովորույթի պտղի, աշխատանքի ծառի, հավատքի հիմնաբնի մեջ: Խոսքը քննադատություն է և քննադատելի է դարձնում ամեն դիրքորոշում: Վերջ է տրվում «միամտությանը»: Միամտությունը պատկանում է «կա»-ի կարգին, կան իրեր, կա բնություն, կա պատմություն, կա աշխատանքի օրենք, կա կառավարողների իշխանություն: Իրը, անելը, անել տալը պոտենցիալ ձևով հարցականի տակ են առնվում կասկածական խոսքի միջոցով, աշխարհը, աշխատանքը,բռնակալները դառնում են ամբողջովին վիճար կելի վիճարկելի խոսքի կործանարար ուժի միջոցով, Սոկրատեսի, Դեկարտի, Հյումի, Կանտի, Հուսեռլի հարցադրող և հարցականի տակ առնված մեծ փիլիսոփայությունները սոսկ կյանքի կոչեցին և վերջ նակետին վերջնակետին հասցրին խոսքի կասկածական այս ոգին: Ահա ինչու այդ փիլիսոփայությունները վաղածին ամեն սինթեզի դեմ ընդվզող ցանկացած մշակույթի հոգին են, սինթեզ, որ առաջարկում են և պարտադրում հավաքական հավատալիք ունե ցող ունեցող քաղաքակրթությունները, որոնց միավորող թեմաներն են թիկնոցը, սուսերը կամ գործիքը: Կասկածական խոսքն է՛լ ավելի արմատական ու վճռական հեղափոխություն է անում նշանակությունների ոլորտում. այն հնարավորի չափանիշ է ներմուծում կոպիտ փաստի (կեցության փաստի և հավաստման փաստի կրկնակի իմաստով) բացեր չունեցող հենքի մեջ: Հնարավորության խաղի համար ստեղծելով տարածություն՝ տարածություն` խոսքը վճ բըմբռնում վերըմբռնում է իրականության, այն է՝ է` անելիքի և փաստի իմաստը՝ իմաստը` ելնելով հնարավորի իմաստից այսպես են վարվում գիտական օրենքը և իրավական օրենքը: Հարցադրման միջոցով մտքի այս «ձերբազատումը» հնարավոր է դարձնում ցանկացած ձեռնարկ» իբրև մտածողությանը հետևող մղում, իբրև պատասխանատվության ակտ: Հանգամանորեն դիտարկելիս տեսնում ենք, որ կասկածական միտքը ժխտող ու հաստատող ամեն մտքի և, վերջապես, ամենապարզ ասվածքների իսկական դաստիարակն է: Քանզի վճռա կան պատասխանը, գլխավոր պատասխանը «ոչ» ասող պատասխանն է, այն պատասխանը, որը ժխտողականություն է մտցնում նշանակությունների մեջ, այն ամենը, ինչ կա, կա բայց խոսքը կա րող է ասել այն, ինչ չկա, և այսկերպ կարող է ավերվել ստեղծվածը: Ժխտել նշանակում է ջնջել հնարավոր իմաստը, ինչը գերազանցապես անարդյունավետ քայլ է, չաշխատող քայլ, բայց քայլ, որ ինքնաբուխ հավատի մեջ, իմաստի նաիվ դիրքորոշման մեջ ներմուծում է վճռորոշ գիծ, որը կամաց-կամաց վերացնում է և տապալում այդ դիրքորոշումը, ինչպես տապալում են թագավորին: Այդուհետ խոսքի աշխարհն այն աշխարհն է. ուր ժխտում են: Այդ իսկ պատճառով դա նաև այն աշխարհն է, ուր հաստատում են: Հաստատումը

Հանգամանորեն դիտարկելիս տեսնում ենք, որ կասկածական միտքը ժխտող ու հաստատող ամեն մտքի և, վերջապես, ամենապարզ ասվածքների իսկական դաստիարակն է: Քանզի վճռական պատասխանը, գլխավոր պատասխանը «ոչ» ասող պատասխանն է, այն պատասխանը, որը ժխտողականություն է մտցնում նշանակությունների մեջ, այն ամենը, ինչ կա, կա բայց խոսքը կարող է ասել այն, ինչ չկա, և այսկերպ կարող է ավերվել ստեղծվածը: Ժխտել նշանակում է ջնջել հնարավոր իմաստը, ինչը գերազանցապես անարդյունավետ քայլ է, չաշխատող քայլ, բայց քայլ, որ ինքնաբուխ հավատի մեջ, իմաստի նաիվ դիրքորոշման մեջ ներմուծում է վճռորոշ գիծ, որը կամաց-կամաց վերացնում է և տապալում այդ դիրքորոշումը, ինչպես տապալում են թագավորին: Այդուհետ խոսքի աշխարհն այն աշխարհն է. ուր ժխտում են: Այդ իսկ պատճառով դա նաև այն աշխարհն է, ուր հաստատում են: Հաստատումը միանգամից ընդգծում է այն, ինչ ժխտումը կարող էր ջնջել կամ արդեն ջնջել է: Այն հաստատում է այն, ինչը ժխտումը հերքում է: Հենց կասկածական խոսքի աշխարհում են գոյություն ունենում առարկությունները: Եվ առարկության աշխար հում են լինում հաստատումները:

Կարո՞ղ ենք այսպիսով ասել, թե այն ասվածքները, որ առերևույթ են միայն հաստատում փաստերը, կասկածական մտքի նվաճումներ են, քանի որ այդ ասվածքը կարծես պատասխանն է մի հարցի, որը հանված Է Չկա մի պատմողականություն, որը պոտենցիալ ձևով չպատասխանի հարցին՝ հարցին` ի՞նչ է պատահել, ինչպե՞ս է դա տեղի ունեցել: Եվ ամբողջ գիտությունը կարծես պատասխան է ընկալման առջև դրված այն դժվարություն ների, որ առաջ է քաշել փիլիսոփայությունը՝ փիլիսոփայությունը` կասկածի տակ առնելով զգայական հատկությունների իմաստը և մերժելով երևութականության առավելությունը:

'''== Ոգեկոչում'''==

Այս անվանումը eukhole (աղերս, աղոթք), բացում է խոսքի մի լայն ասպարեզ, որը խոսող մարդուն ազատում է կարգադրության, որն, ի վերջո, տարրալուծվում է աշխատանքի մեջ, և կասկածի, որը վերջին հաշվով, քայքայում է աշխատող մարդուն, այլընտրանքից: Ճիշտն ասած` այստեղ բացվում է մեկ այլ ոլորտ. խնդրանքը, որ ուրիշից սպասում է ամեն ինչ, որ մարդուն դարձնում է մեկի բարյացակամությանը ենթակա, արդեն բխում է ոչ թե աշխատող եu-ից կամ հեգնող ես-ից, այլ, եթե կարելի է այդպես ասել, աղերսող ես-ից: Սա մարդկային այն խոսքը է, որն ամենևին հիասթափության խոսք չէ ուղղված լինելով Աստծուն` այն ոգեկոչում է նրան թե՛ հունական ողբերգության երգչախմբերի լեզվով, թե՛ եբրայական սաղմոսների լեզվով, թե՛ քրիստոնեական պատարագների լեզվով, թե՛ հավատացյալի առօրեական, ինքնաբուխ աղոթքի լեզվով: Աշխարհին ուղղվելով` այն ուզում է լինել ''իսկական մի երգ'', որը ներկայացնում է անաղարտ իմաստը, թարմությունը, արտասովորությունը, սարսափը, քնքշությունը, առաջին հայտնությունը, խաղաղությունը: Հյոլդեռլինն ու Ռիլկեն, Ռամյուզն ու Կլոդելը վկայում են, որ խոսքը չի սահմանափակվում առօրյա կյանքի, տեխնիկայի ու գիտությունների, կոդավորման քաղաքականության, քաղաքակրթության և սովորական զրույցների խոսքային ֆունկցիայով: Վերացական նշանակություններին ուղղված՝ ուղղված` խնդրողական խոսքը արժևորման ըղձանք է. գնահատման հիմնական ակտ: Պատահական չէ, որ Սոկրատեսը լեզվի ոլորտում կռիվ էր տալիս «առաքինություն» բառի իմաստի համար, այ սինքն՝ այսինքն` մարդու մեջ եղած արժեքավորի համար: Բացելով հնարավորի դաշտը՝ դաշտը` խոսքը բացում է նաև լավագույնի դաշտը: Այդ իսկ պահից հարց է ծագում. ի՞նչ իմաստ ունի իմ աշխատանքը, այ սինքն՝ այսինքն` ի՞նչ արժեք ունի այն: Աշխատանքը մարդկային աշխատանք է դառնում աշխատանքի ան հատական ու հասարակական արժեքի վերաբեր յալ վերաբերյալ առաջադրված այդ հարցով, և այդ հարցը խոսքի աշխատանքն է:

Մարդկանց և իմ ես-ին ուղղված՝ ուղղված` «աղոթող» խոս քը գերազանցապես բացականչության լեզու է Եթե հնարավոր է բացահայտել ու արտահայտել մարդկային ճակատագիրը իր զգացմունքային հիմնական դրսևորումներով, ապա այն պատճառով, որ ճիչի շարունակությունը դարձավ երգը. այս լեզուն մոտ է կանգնած ոգեկոչմանը, որը որ սացել որսացել է ցավի, ուրախության, զայրույթի և վախի առօրյա արտահայտությունը և այն բարձրացրել մաքրազտված արտահայտությամբ քնարական մակարդակի: Հունական ողբերգությունը, էսքի լոսի Էսքիլոսի ողբերգությունը, երգեց այն դառը իմացության մասին, որ մարդկային սիրտը ծնում է իրե նից իրենից երգի վերածված և ոգեկոչման նշանակու թյուն նշանակություն ստացած տառապանքի դաժան դպրոցում:

Եթե կուզես՝ կուզես` «Զևս» անվանվիր:

եվ մտացի՝ մտացի` նրանց առմիշտ

Քեզ ակամա խոհեմ լինել:*<ref group="Ծանոթագրություններ">«Ագամեմնոն» էջ 179, թարգմ․՝ Արամ Թոփչյանի․ Էսքիլոս, «Ողբերգություններ», Նաիրի, 1991</ref>

Այսպիսով, խոսքը զարգացնում է ինքնագիտակցությունն ու ինքնաարտահայտությունը բազմաթիվ ուղղություններով, որ մենք ուրվագծեցինք հպանցիկ, հրամայական խոսք, որով վճիռ եմ կայացնում` կասեցնելով իմ հուզական խառնաշփո թըխառնաշփոթը, կասկածական խոսք, որով հարց եմ տալիս ինքս ինձ և կասկածի տակ առնում, ցուցական խոսք, որով գնահատում եմ ինձ, հաստատում, հայտարարում որպես այդպիսին, ինչպես և քնա րական քնարական խոսք, որով երգում եմ մարդկային տեսակի հիմնական զգացմունքների և նրա մենության մասին:

Գուցե կարելի է ասել, թե աշխատանք է այն, երբ մարդն ստեղծում է իր կարիքներին համապատասխան օգտակար արդյունք՝ արդյունք` փոքրիշատե դժվարին ճիգ գործադրելով, հաղթահարելու he մար մեզնից դուրս կամ ձեր մեջ գտնվող բնու թյան դիմադրությունը:

Աշխատանքը որոշակի իմաստով ներառում է խոսքը, քանի որ խոսելը նույնպես փոքրիշատե դժվարին ճիգ է նույնիսկ արհեստ, որը ստեղծում է խմբի պահանջարկներին համապատասխան օգտակար արդյունը՝ արդյունը` դառնալով, կարծես, իրերի արտադրության փուլ: Սակայն լեզվի էությունը խույս է տալիս աշխատանքի բնությունից, խոսքը նշանակում է, այն չի արտադրում: Արտադրու թյան Արտադրության ավարտն իրական արդյունք է, խոսքի ավարտը՝ ավարտը` ըմբռնելի իմաստ: Ավելին, խոսքը որոշ չափով անհատույց է. երբեք վստահ չես կարող լինել, թե խոսքն օգտակար կլինի, և քանի որ խոսքը որոնում է, ուստի արթնացնում է պահանջներ, նորացնում գործիքներ, բայց կարող է նաև ինքնաբավ լինել և ապացույցներ չպահանջող: Խոսքը փաստում է հարցադրում, ոգեկոչում: Այն կարող է խոսել՝ խոսել` չասելով ոչինչ, շաղակրատել, ստել, խարել և, ի վերջո, խենթացնել: Միա ինչու աշխա տանքը աշխատանքը կարող է հանգիստ ամաչեցնել խոսքին նրա դատարկաբանության համար:

Համլետը խոսքի ունայնության մասին ասում է՝ է` Words! words! words!

Սակայն ի՞նչ կդառնար աշխատանքի քաղաքա կրթությունը քաղաքակրթությունը առանց խոսքի վսեմության և ունայ նությանունայնության:

== Հանուն աշխատանքի և խոսքի քաղաքակրթության ==  Խոսքի և աշխատանքի դիալեկտիկան ինչո՞վ է մեզ օգնում կողմնորոշվել քաղաքակրթության արդի խնդիրներում: Հիմնականում նրանով, որ մեզ նախազգուշացնում է այն կեղծ լուծման մա սինմասին, որ վերաբերում է մեր քաղաքակրթության շարժումն իրականացնող լարումներին:

'''«Օտարումն» ու «օբյեկտիվացումը» աշխատանքի մեջ'''

1. Մարդկային աշխատանքն օտարված է վարձու աշխատանքում դրա մասին խոսվում է որպես անձից դուրս գտնվող աշխատանքային ուժի, այն դիտարկվում է իբրև շուկայական օրենքներին ենթակա մի բան: Աշխատանքի սոցիալ-տնտեսական այս ետընթացը կապիտալիզմի սոցիալտնտեսական սոցիալ-տնտեսական ռեժիմի, ֆունկցիան է: Կարելի է հուսալ և ցանկալ, որ այն կանհետանա վարձու աշխատանքի պայմանների հետ: Աշխատանքի սոցիալ-տնտեսական այս ետընթացին համապատասխանում է խոսքի շահարկված արժանապատվությունը, թեև այս վերջինը մեծամտորեն չի կամենում ընդունել, որ սպասարկման շուկայում ինքը նույնպես խոսակցության առարկա է. մշակութային մի հպարտություն կա, որը ճշգրտորեն սիմետրիկ է աշխատանքի նսեմացմանը և պիտի անհետանա նրա հետ: Այս հպարտության արմատները խորն են, դրանք հասնում են մինչև Հնադար (նկատենք` հունական և ոչ թե հրեական), քանի որ աշխատանքը ստրուկի գործն էր, անազատական էր, ապա մշակույթը ազատ մարդու գործն էր, ազատական էր: Անազատական արվեստների հակադրությունն ազատական ար վեստներին արվեստներին պատմական հասարակություններում չափազանց կախված է աշխատավորի սոցիալական պայմաններից, մշակույթն ինքը արժևորվում էր այն չափով, որքանով նա ամրապնդում էր աշխատանքն արժեքազրկող ռեժիմը: Ավելի հեռուն գնանք, մշակույթն իր մեղքի բաԺինն ունի այնքանով, որքանով ուղղակի կամ անուղղակի կերպով դարձել է աշխատանքի շահագործման միջոց. ղեկավարում են, նախաձեց նում և ռիսկի դիմում նրանք (քանզի շուկայական տնտեսությունը հաշվարկի և ռիսկի տնտեսություն է), ովքեր ունեն գիտելիք և ճիշտ խոսք. հարկավոր են ինտելեկտուալներ համակարգի տեսություն ստեղծելու, այն ուսուցանելու և դրա իսկ զոհերի աչքում արդարացնելու համար: Կարճ ասած՝ կապիտալիզմը չկարողացավ որպես տնտեսություն երկար գոյություն ունենալ միայն այն պատճառով, որ նաև մշակույթ էր, նույնիսկ բարոյականություն և կրոն: Այսպիսով, խոսքը մեղավոր է աշխատանքի արժեզրկման համար: Սհա ինչու հեղափոխական միտքը հասկանալի թշնամանք է սերմանում ամբողջ դասական մշակույթի հանդեպ, քանզ այն եղել է բուրժուական և թույլ է տվել իշխանության գլուխ գալ ու մնալ շահագործող դասակարգին: Յուրաքանչյուր ոք, ով մտածում և գրում է առանց հետապնդվելու իր ուսումնասիրության կամ հետազոտության համար մի վարչակարգում, որտեղ իր աշխատանքը դիտարկվում է իբրև ապրանք, կբացահայտի, որ

այդ ազատությունն ու ուրախությունը փտած ենԱվելի հեռուն գնանք, քանի որ դրանք հակադրություն և շատ թե քիչ նախապայման ու միջոց են դառնում այն աշխատանքի համարմշակույթն իր մեղքի բաժինն ունի այնքանով, որը զրկված որքանով ուղղակի կամ անուղղակի կերպով դարձել է ազատությունից և ուրախությունից, քանի որ դիտարկվում է և մեկնաբանվում իբրև իր 2 Սակայն աշխատանքի ժամանակակից վիճակը որոշվում է ոչ միայն կապիտալիզմի սոցիալ-տնտեսական պայմաններով, այլև՝ տեխնոլոգիա կան ձևով, որ նրան շահագործման միջոց. ղեկավարում են ընձեռել իրարահաջորդ արդյունաբերական հեղափոխությունները, այդ ձևը հարաբերականորեն անկախ է կապիտալի նախաձեռնում և աշխատանքի ռեժիմից ռիսկի դիմում նրանք (քանզի շուկայական տնտեսությունը հաշվարկի և առաջ ռիսկի տնտեսություն է քաշում խնդիրներ), որոնք հեղափոխությունները չեն լուծում աշ խատանքի տնտեսական ու սոցիալական ռեժիմի մակարդակում, եթե նույնիսկ այդ հեղափոխությունները թույլ են տալիս դրանք առաջադրել առավել հստակ ովքեր ունեն գիտելիք և լուծել ավելի դյուրավ: Հին արհեստների տրոհումը մասնակիացող ու կրկնվող աշխատանքների, որոնք ավելի ու ավելի քիչ ճիշտ խոսք. հարկավոր են պահանջում պրոֆեսիոնալ որակավորումինտելեկտուալներ համակարգի տեսություն ստեղծելու, առա ջադրում է անհանգստացնող մի խնդիր. կարիք չկա, որ փիլիսոփաների այն ուսուցանելու և աստվածաբանների կողմից աշխատանքի փառաբանությունը մշուշվի դրա իսկ զոհերի աչքում արդարացնելու համար: Կարճ ասած` կապիտալիզմը չկարողացավ որպես տնտեսություն երկար գոյություն ունենալ միայն այն պահինպատճառով, երբ աշխատավորների ավելի ու ավելի մեծացող զանգվածը ձգտում է իր աշխատանքը դիտել իբրև սոցիալական պարզ զրհողությունոր նաև մշակույթ էր, որի իմաստն ու ուրախությունը այլևս ոչ թե այդ աշխատանքի մեջ է, այլ դրանից դուրս՝ սպառողական վայելքի նույնիսկ բարոյականություն և ազատ ժամանակի հաճույքների մեջ, որոնք ձեռք են բերվել աշխատան քային օրվա կրճատման շնորհիվկրոն: Այսօր, սակայնԱյսպիսով, խոսքը մեղավոր է աշխատանքի մասնակիացման ու կրկնման տա նող այս տրոհումը զգացվում արժեզրկման համար: Ահա ինչու հեղափոխական միտքը հասկանալի թշնամանք է ոչ միայն արդյունաբերականսերմանում ամբողջ դասական մշակույթի հանդեպ, այլև գրասենյակային գործում և զանազան ձևերով երևան քանզի այն եղել է գալիս գիտական մասնագիտացման, բժշկական մասնագիտաց ման բուրժուական և տարբեր չափերով, ինտելեկտուալ աշխատանքի բոլոր ձևերի մեջ: ճիշտ թույլ է, այդ տրոհումն տվել իշխանության գլուխ գալ ու մասնագիտացումը փոխհատուցվում են բոլոր մակարդակներում լրիվ նոր մասնագիտությունների երևան գալով՝ կոնստրուկտորներ, մեքենաների կարգավորողներ ու վերանորոգողներմնալ շահագործող դասակարգին: Մենք նույնիսկ ականատեսն ենք դառնում գիտական դիսցիպլինների խմբավորման՝ այն նոր տեսությունների շնորհիվՅուրաքանչյուր ոք, որոնք ամբողջացնում ով մտածում և համակարգում են մինչ այդ առանձին եղած դիսցիպլինները: Սենք, սակայն, հետագայում կանդրադառնանք, թե մատ նագիտացման դիմաց փոխհատուցող բազմարժեքությունը ինչ չափով անշահախնդիր ու ապագայում արդյունավետություն նախատեսող տեսական մշակույթի արգասիք չէ, մշակույթ, որ անվերջ վերսկսվում գրում է, շտկումներ մտցնում մասնագիտացած բանվորի առանց հետապնդվելու իր ուսումնասիրության կամ գիտաշխատողի տես նիկական ձևավորման մեջ: Այդ դեպքում ես ինքս ինձ հարց եմ տալիսհետազոտության համար մի վարչակարգում, թե ժամանակակից աշխատանքի տեխնոլոգիական պայմաններից չի՞ բխում արդյոք, ի թիվս «սոցիալական օտարումների», նաև որտեղ իր «օբյեկտիվացման» ֆունկցիան կատարող աշխատանքի աղքատացումը: Այդ «օբյեկտիվացումը», որի շնորհիվ մարդը կայանում աշխատանքը դիտարկվում է կատարելագործվում ու զարգանումիբրև ապրանք, գտել է համընդհանուր ճանաչում: Նույնիսկ փիլիսոփայական լուծում է տրվել ռնալիզմի և իդեալիզմիկբացահայտի, սուբյեկտիվիզմի և մատերիալիզմի և այլնի բանավեճերին, մի խոսքով՝ լուծում է տրվել ճանաչողության տեսության և գոյաբանության հին խնդիրներին: Աշխատանքին բնորոշ է ինձ կապել ավարտունություն ունեցող որոշակի գործի հետ, այդտեղ էոր այդ ազատությունն ու ուրախությունը փտած են, քանի որ դրսևորելով իմ կարողությունները՝ ես ցույց եմ տալիս, թե ով եմ ես, դրանք հակադրություն և որևէ ավարտուն բան ստեղծելով՝ շատ թե ինչի եմ ունակ: Իմ քիչ նախապայման ու միջոց են դառնում այն աշխատանքի այդ «ավարտվածությունն» է ինձ բացահայտում ուրիշների և ինձ հաmար: Դա իրոք այդպես էհամար, բայց ինձ բացահայտող այդ նույն շարժումը թաքցնում որը զրկված է ինձ այն, ինչ դրսևորում է ինձ, նաև դարձնում է անդեմ: Ես շատ լավ հասկանում եմ, որ մասնագիտությունների զարգացումը,- այդ թվում ազատությունից և ինտելեկտուալ - ունի սահման, որին ձգտում է օբյեկտիվացման այդ շարժումը: Այդ սահմանը իմ ես-ի կորուստն է իմաստազուրկ, ըստ էության, չնչին, անհեռանկար գործունեության մեջ: Սակայն մարդ լինել նշանակում է ոչ միայն ավարտուն մի բան ստեղծել, այլև հասկանալ ամբողջությունը ու դրանով իսկ ձգտել մյուս սահմանինուրախությունից, քանի որ իմաստազուրկ գործունեության հակառակն դիտարկվում է, մարդկային գոյության ամբողջական հորիզոնին, որ ես անվանում եմ աշխարհ կամ կեցությունև մեկնաբանվում իբրև իր: Ժամանակակից աշխատանքի մեզ ընձեռած հնարավորությունների շնորհիվ մենք հանկարծ հանգում ենք խոսքի՝ որպես ամբողջական նշանակողի, որպես բոլորի կողմից հասկացվելու ցանկության վերաբերյալ

մեր մտորումներին2. Սակայն աշխատանքի ժամանակակից վիճակը որոշվում է ոչ միայն կապիտալիզմի սոցիալ-տնտեսական պայմաններով, այլև` տեխնոլոգիական ձևով, որ նրան են ընձեռել իրարահաջորդ արդյունաբերական հեղափոխությունները, այդ ձևը հարաբերականորեն անկախ է կապիտալի և աշխատանքի ռեժիմից և առաջ է քաշում խնդիրներ, որոնք հեղափոխությունները չեն լուծում աշխատանքի տնտեսական ու սոցիալական ռեժիմի մակարդակում, եթե նույնիսկ այդ հեղափոխությունները թույլ են տալիս դրանք առաջադրել առավել հստակ և լուծել ավելի դյուրավ: Հին արհեստների տրոհումը մասնակիացող ու կրկնվող աշխատանքների, որոնք ավելի ու ավելի քիչ են պահանջում պրոֆեսիոնալ որակավորում, առաջադրում է անհանգստացնող մի խնդիր. կարիք չկա, որ փիլիսոփաների և աստվածաբանների կողմից աշխատանքի փառաբանությունը մշուշվի այն պահին, երբ աշխատավորների ավելի ու ավելի մեծացող զանգվածը ձգտում է իր աշխատանքը դիտել իբրև սոցիալական պարզ զոհողություն, որի իմաստն ու ուրախությունը այլևս ոչ թե այդ աշխատանքի մեջ է, այլ դրանից դուրս` սպառողական վայելքի և ազատ ժամանակի հաճույքների մեջ, որոնք ձեռք են բերվել աշխատանքային օրվա կրճատման շնորհիվ: Այսօր, սակայն, աշխատանքի մասնակիացման ու կրկնման տանող այս տրոհումը զգացվում է ոչ միայն արդյունաբերական, այլև գրասենյակային գործում և զանազան ձևերով երևան է գալիս գիտական մասնագիտացման, բժշկական մասնագիտացման և տարբեր չափերով, ինտելեկտուալ աշխատանքի բոլոր ձևերի մեջ:

Ճիշտ է, այդ տրոհումն ու մասնագիտացումը փոխհատուցվում են բոլոր մակարդակներում լրիվ նոր մասնագիտությունների երևան գալով` կոնստրուկտորներ, մեքենաների կարգավորողներ ու վերանորոգողներ: Մենք նույնիսկ ականատեսն ենք դառնում գիտական դիսցիպլինների խմբավորման` այն նոր տեսությունների շնորհիվ, որոնք ամբողջացնում և համակարգում են մինչ այդ առանձին եղած դիսցիպլինները: Մենք, սակայն, հետագայում կանդրադառնանք, թե մասնագիտացման դիմաց փոխհատուցող բազմարժեքությունը ինչ չափով անշահախնդիր ու ապագայում արդյունավետություն նախատեսող տեսական մշակույթի արգասիք չէ, մշակույթ, որ անվերջ վերսկսվում է, շտկումներ մտցնում մասնագիտացած բանվորի կամ գիտաշխատողի տեխնիկական ձևավորման մեջ: Այդ դեպքում ես ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ժամանակակից աշխատանքի զարգացումը թերևս միայն տեխնոլոգիական պայմաններից չի՞ բխում արդյոք, ի թիվս «սոցիալական օտարումների», նաև իր «օբյեկտիվացման» ֆունկցիան կատարող աշխատանքի աղքատացումը: Այդ «օբյեկտիվացումը», որի շնորհիվ մարդը կայանում է կատարելագործվում ու զարգանում, գտել է համընդհանուր ճանաչում: Նույնիսկ փիլիսոփայական լուծում է տրվել ռեալիզմի և իդեալիզմի, սուբյեկտիվիզմի և մատերիալիզմի և այլնի բանավեճերին, մի խոսքով` լուծում է տրվել ճանաչողության տեսության և գոյաբանության հին խնդիրներին: Աշխատանքին բնորոշ է ինձ կապել ավարտունություն ունեցող որոշակի գործի հետ, այդտեղ է, որ դրսևորելով իմ կարողությունները` ես ցույց եմ տալիս, թե ով եմ ես, և որևէ ավարտուն բան ստեղծելով` թե ինչի եմ ունակ: Իմ աշխատանքի այդ «ավարտվածությունն» է ինձ բացահայտում ուրիշների և ինձ հաmար: Դա իրոք այդպես է , բայց ինձ բացահայտող այդ աշխատանքի խոր միտվածությունը՝ խորասուզել մեզ վերջավորի մեջ՝ իրականացնելով մեզնույն շարժումը թաքցնում է ինձ այն, ինչ դրսևորում է ինձ, նաև դարձնում է անդեմ: Եսշատ լավ հասկանում եմ, որ մասնագիտությունների զարգացումը,- այդ թվում և ինտելեկտուալ - ունի սահման, որին ձգտում է օբյեկտիվացման այդ շարժումը: Այդ սահմանը իմ ես-ի այս աննկատելի կորուստը դրսևորվում կորուստն է մի տեսակ ձանձրույթովիմաստազուրկ, որը դանդաղորեն փոխարինում է աշխատանքի կատարումից առաջացած տու պանքինըստ էության, կարծես թե օբյեկտիվացման դժվարու թյունը առավել նրբորեն վերամարմնավորվում չնչին, անհեռանկար գործունեության մեջ: Սակայն մարդ լինել նշանակում է ոչ միայն ավարտուն մի տեսակ հոգեկան ցավի ձևովբան ստեղծել, այլև հասկանալ ամբողջությունը ու դրանով իսկ ձգտել մյուս սահմանին, որ հատուկ իմաստազուրկ գործունեության հակառակն է ժամանակակից , մարդկային գոյության ամբողջական հորիզոնին, որ ես անվանում եմ աշխարհ կամ կեցություն: Ժամանակակից աշխատանքի մասնատվածությանն ու միօրինակությանը։մեզ ընձեռած հնարավորությունների շնորհիվ մենք հանկարծ հանգում ենք խոսքի` որպես ամբողջական նշանակողի, որպես բոլորի կողմից հասկացվելու ցանկության վերաբերյալ մեր մտորումներին:

Այս միտումը չի հանգեցնում «օտարման», որը բառիս բուն իմաստով նշանակում է ոչ ժամանակակից աշխատանքի զարգացումը թերևս միայն մարդու սպառում մեկ ուրիշ բանի բացահայտում է այդ աշխատանքի խոր միտվածությունը` խորասուզել մեզ վերջավորի մեջ, այլև սպառում հօգուտ մեկ ուրիշ մարդու` իրականացնելով մեզ: Ես-ի այս աննկատելի կորուստը դրսևորվում է մի տեսակ ձանձրույթով, որը շահագոր ծում դանդաղորեն փոխարինում է նրան: Օտարումն առաջադրում աշխատանքի կատարումից առաջացած տառապանքին, կարծես թե օբյեկտիվացման դժվարությունը առավել նրբորեն վերամարմնավորվում է արդիական և վերջին հաշվով քաղաքական խնդիրմի տեսակ հոգեկան ցավի ձևով, օբյեկտիվացումը՝ մշակութային խնդիր։որ հատուկ է ժամանակակից աշխատանքի մասնատվածությանն ու միօրինակությանը։

Այդժամ ինքս ինձ հարց եմ տալիսԱյս միտումը չի հանգեցնում «օտարման», թե արդյո՞ք մշակույթի արդի ճգնաժամի որը բառիս բուն իմաստով նշանակում է ոչ միայն մարդու սպառում մեկ ուրիշ բանի մեջ չկա որևէ բան, այլև սպառում հօգուտ մեկ ուրիշ մարդու, որը հարաբերաբար կհամապատասխաներ ժամանակակից աշխատանքի հիմնական ճգնաժա մինշահագործում է նրան: Մշակույթի բուրժուական քայքայվածությու նից այն կողմ արվեստներըՕտարումն առաջադրում է արդիական և վերջին հաշվով քաղաքական խնդիր, գրականությունը, համալսարանական ուսուցումը արտահայտում են ժամանակակից աշխարհին հարմարվելուն մարդու խուլ դիմադրությունը։օբյեկտիվացումը` մշակութային խնդիր:

Այդ դիմադրություննԱյդժամ ինքս ինձ հարց եմ տալիս, անշուշտթե արդյո՞ք մշակույթի արդի ճգնաժամի մեջ չկա որևէ բան, միանշանակ չէ. որը հարաբերաբար կհամապատասխաներ ժամանակակից աշխատանքի հիմնական ճգնաժամին: Մշակույթի բուրժուական քայքայվածությունից այն երևան է հանում տեխնիկական աշխարհի հանկարծական փոփոխությունների առջև ան պատրաստ մարդու ընդվզումը. այն բացահայտում է մարդու և «բնական» միջավայրի հնադարյան կապի խզումըկողմ արվեստները, փաստում ժամանակի խաթարված ռիթմի վերաբերյալ անհանգստությունը: Այս խանգարվածությունը կրկնապատկ վում է ծանրացած խղճիցգրականությունը, որ բնորոշ է Վալերիի Սոկրատեսին, ով դժոխքում հանդիպելով ճարտարապետ էվպալինոսին, ցավում է, որ սեփա կան ձեռքով ոչինչ չի կառուցել և միայն մտածել է, այսինքն՝ շատախոսելհամալսարանական ուսուցումը արտահայտում են ժամանակակից աշխարհին հարմարվելուն մարդու խուլ դիմադրությունը: Իսկ ծանրացած խիղճը, ինչպես միշտ, փոխվում է հիշաչարության. չէ՞ որ եթե Սոկրատեսը բացահայտեր, որ ինքը չի բա ժանվել անձավի ստվերներից հանուն Գաղափարների իրականության, այլ բաժանվել է միայն մեխանիզմների իրականությունից հանում խոսքի ստվերների, կատեր և՛ մեխանիզմները, և՛ իրականությունը։

Այստեղ ոչինչ մաքուր չէԱյդ դիմադրությունն, ոչ էլ բացարձակապես իսկական: Զարմանալիորեն իրար խառնված այս խառնաշփոթից ու ծանրացած խղճից անշուշտ, միանշանակ չէ. այն կողմ մշակույթը երևան է հանում հարմարվողականության նկատմամբ տեխնիկական աշխարհի հանկարծական փոփոխությունների առջև ան պատրաստ մարդու օրինական մերժումըընդվզումը. այն բացահայտում է մարդու և «բնական» միջավայրի հնադարյան կապի խզումը, փաստում ժամանակի խաթարված ռիթմի վերաբերյալ անհանգստությունը: Մշակույթը նաև ազատագրում Այս խանգարվածությունը կրկնապատկվում է մարդունծանրացած խղճից, նրան պատրաստ դարձնում բացարտությանոր բնորոշ է Վալերիի Սոկրատեսին, հեռավոր ճամփորդությանով դժոխքում հանդիպելով ճարտարապետ էվպալինոսին, այլ բանիցավում է, ամեն բանի: «Հումանիտար գիտությունների», պատմության որ սեփական ձեռքով ոչինչ չի կառուցել և ամենից շատ փիլիսոփայության ֆունկցիան միայն մտածել է «մտար ծողության» միջոցով դիմակայել օբյեկտիվացմանը, աշխատավոր մարդու հարմարվողականությունը վերջավոր աշխատանքին փոխհատուցել իր ամբողջության մեջ մարդկային ճակատագրի վերաբերյալ քննադատ մարդու հարցադրումով և բանաստեղծ մարդու ներբողովայսինքն` շատախոսել: Դաստիարակությունը բառիս խիստ իմաստով թերևս միայն օբյեկտիվացմանԻսկ ծանրացած խիղճը, այսինքն՝ հարմարվող ղության պահանջի և մտածողության ու ապահարմարվողության պահանջի ճիշտինչպես միշտ, բայց դժվարին հավասարակշռությունն փոխվում էհիշաչարության. այդ լարված հավասարակշռությունն չէ՞ որ եթե Սոկրատեսը բացահայտեր, որ ինքը չի բաժանվել անձավի ստվերներից հանուն Գաղափարների իրականության, այլ բաժանվել է մարդուն կանգուն պահում<ref group="Ծանոթագրություններ">"La parole est mon royaume"միայն մեխանիզմների իրականությունից հանում խոսքի ստվերների, Espritկատեր և՛ մեխանիզմները, fevrier 1955:</ref>և՛ իրականությունը:

Ես այժմ կարող եմ անդրադառնալ աշխատանքի քաղաքակրթության հասկացության նշանակության ու սահմանների վերաբերյալ իմ մոտեցմանը: ես լիովին ընդունում եմ Բարտոլիի առաջարկած սահմանումը, դա «քաղաքակրթություն է, որ տեղ աշխատանքը տնտեսական ու սոցիալական գերակա կատեգորիա է»: Այդ սահմանումը բարդություն չի առաջացնի, եթե ընդունենք այն քննադատությունը, որին ենթարկում ենք կապիտալիզմն իր տնտեսական, սոցիալական, քաղաքա կան, մշակութային ձևերի մեջ: Այդ սահմանումն առավել արժեքավոր է այն պատճառով, որ նրա սուր ծայրն ուղղված է ոչ թե հայեցման ուրվականի, այլ փողի ֆետիշության դեմ: == Աշխատանքի հարցում հենց սա է տնտեսագետի մտածողության գերազանցությունը՝ փիլիսոփայի մտածո. ղության նկատմամբ:քաղաքակրթությունը ==

Բարտոլիի դրույթի Ես այժմ կարող եմ անդրադառնալ աշխատանքի քաղաքակրթության հասկացության նշանակության ու սահմանների վերաբերյալ կասեմ հետևյալը. 1. Աշխատանքի քաղաքակրթությունը նախ աշ իոատանքի տնտեսություն էիմ մոտեցմանը: ես լիովին ընդունում եմ Բարտոլիի առաջարկած սահմանումը, որտեղ պլանի ուս ցիոնալ կառավարումը փոխարինում դա «քաղաքակրթություն է շուկայական օրենքներին, դրամն որ տեղ աշխատանքը տնտեսական ու արժեքը այդտեղ զրկված են տնտեսությանսոցիալական գերակա կատեգորիա է»: Այդ սահմանումը բարդություն չի առաջացնի, այսպես կոչվածեթե ընդունենք այն քննադատությունը, իրենց կարգավորիչ ինքնաբուխ ֆունկցիայիցորին ենթարկում ենք կապիտալիզմն իր տնտեսական, բարիքի բաշխումը կատարվում է առնվազն որոշակի ժամ կետով ըստ աշխատանքի և նույնիսկ ըստ աշխա տանքի արտադրողական աշխա վարձն այլևս աշխատանք-ապրանքի գինը չէ, այն մաքուր սոցիալական արդյունքը բաշխելու մի ջոց է, քաղաքական, մշակութային ձևերի մեջ: Այս իմաստով աշխատանքի տնտեսությունն արդեն իրականացված Այդ սահմանումն առավել արժեքավոր է սոցիալիստական պլա նավորում ունեցող երկրներում: Ժամանակակից կապիտալիստական տնտեսությունում այն առկա պատճառով, որ նրա սուր ծայրն ուղղված է իբրև միտումոչ թե հայեցման ուրվականի, մասնավորապես աշխատան քի կազմակերպման իրավունքի, աշխատավարձի կառուցվածքի փոփոխության, լիակատար զրաղ վածության քաղաքականության ձևով։այլ փողի ֆետիշության դեմ: Աշխատանքի հարցում հենց սա է տնտեսագետի մտածողության գերազանցությունը` փիլիսոփայի մտածողության նկատմամբ:

2Բարտոլիի դրույթի վերաբերյալ կասեմ հետևյալը. Աշխատանքի տնտեսությունը չի ստեղծում աշխատանքի քաղաքակրթություն, եթե այն աշխա տավորների իսկ տնտեսություն չէ, այսինքն՝ եթե իսկապես աշխատավորներն իրենք չեն ղեկավա րում գործարաններն ու արդյունաբերությունը, և հետևաբար, եթե նրանց ձեռքում չէ կառավարելու և պատասխանատվություն կրելու հնարավորու թյունը, որպեսզի խուսափեն իրավասու մարդկանց և տեխնոկրատների մի նոր գերիշխանու

թյունից: 31. Աշխատանքի տնտեսությունը կեղծիք քաղաքակրթությունը նախ աշխատանքի տնտեսություն է, եթե այն նաև որտեղ պլանի ռացիոնալ կառավարումը փոխարինում է շուկայական օրենքներին, դրամն ու արժեքը այդտեղ զրկված են տնտեսության, այսպես կոչված, իրենց կարգավորիչ ինքնաբուխ ֆունկցիայից, բարիքի բաշխումը կատարվում է առնվազն որոշակի ժամ կետով ըստ աշխատանքի դեմոկրատիա և նույնիսկ ըստ աշխատանքի արտադրողական աշխատավարձն այլևս աշխատանք-ապրանքի գինը չէ, այսինքն՝ եթե աշխատավորները սահմանադրորեն մասնակցություն չունեն պետության կառույցումայն մաքուր սոցիալական արդյունքը բաշխելու միջոց է: Այս իմաստով աշխատանքի տնտեսությունն արդեն իրականացված է սոցիալիստական պլանավորում ունեցող երկրներում: Ժամանակակից կապիտալիստական տնտեսությունում այն առկա է իբրև միտում, մասնավորապես աշխատանքի կազմակերպման իրավունքի, աշխատավարձի կառուցվածքի փոփոխության, լիակատար զբաղվածության քաղաքականության ձևով:

2. Աշխատանքի քաղաքակրթությունը տնտեսությունը չի ենթադ րում առավել մի բանստեղծում աշխատանքի քաղաքակրթություն, քան պետական ապարա տում արհմիությունների ներդրումն էեթե այն աշխատավորների իսկ տնտեսություն չէ, չի՞ ենթադրում իշխանությունների ապակենտրոնացմանայսինքն` եթե իսկապես աշխատավորներն իրենք չեն ղեկավարում գործարաններն ու արդյունաբերությունը, բաժանմանև հետևաբար, դրանց հակադրվելու մի ամբողջու թյունեթե նրանց ձեռքում չէ կառավարելու և պատասխանատվություն կրելու հնարավորությունը, որը խիստ տարբեր է պետական կենտրո նացնող կառույցից, որ արդյունաբերականաց ման փուլը պարտադրում է սոցիալիստական տնտեսություններին: Այս իմաստով աշխատանքի քաղաքակրթություն դեռևս չկա ոչ որպեսզի խուսափեն իրավասու մարդկանց և տեխնոկրատների մի տեղ, եթե նույնիսկ աշխատանքի տնտեսությունն արդեն իր տեղն է զբաղեցրել աշխարհի որոշակի մասում և ինչ-որ առումով՝ ամբողջ աշխարհումնոր գերիշխանությունից:

43. Եվ վերջապեսԱշխատանքի տնտեսությունը կեղծիք է, կավելացնեմ, որ աշխատանքի քաղաքակրթությունը եթե այն քաղաքակրթությունն է, ուր նաև աշխատանքի հիման վրա ձևավորվում է մի նոր մշակույթ: Սասնագիտությունների և ֆունկցիաների սոցիալական միախառնվածությունըդեմոկրատիա չէ, որին նշանակալիորեն արգելակում է, բայց լրիվ չի վերացնում դասակարգերի բաժանումը, չի կարող լուրջ արձագանք չգտնել ժողովրդի մշակույթի մեջ: Երբ աշխատավորներին անմիջապես հասանելի է դառնում ոչ միայն տնտեսության և այսինքն` եթե աշխատավորները սահմանադրորեն մասնակցություն չունեն պետության ղեկավարումը, այլև գիտական ու ազատական ասպարեզները և մանավանդ գրական ու գեղարվեստական բնագավառը, անպայման տեղի է ունենում մշակույթի խորքային նորացում՝ նույ նիսկ անկախ մշակույթի գաղափարաբանական ուղղվածությունիցկառույցում: Ժամանակակից մշակույթը կարիք ունի ապաքինման անառողջ, արհեստական վիճակից, նարցիսականությունից աշխատավորներին միացած մտածողների ու արվեստագետների օգնությամբ: Այն կարող է վերաբացահայտել եղբայրական զգացումներ, միաժամանակ համարձակ ու թարմ թեմաներ, որոնք նրան ազատում են դատարկ վիճաբանություններից: Աշխատանքի քաղաքակրթությունը՝ ենթադրում է նաև աշխատանքի առաքինությունների միջոցով ձեր բազատում խոսքի աղքատությունից

Աշխատանքի քաղաքակրթության թեման մասնագիտությունների ու ֆունկցիաների սոցիալական միավորման միջոցով կարող է հասնել այն բանինքաղաքակրթությունը չի ենթադրում առավել մի բան, որ աշխատանքի ոլորտն արձագանքվի մշակում թի ոլորտում: Այն օրինաչափորեն գնում է դրան և միմիայն դրան: Հետո կարող են հայտնվել երկուղելու տեղիք տվող երկու լուրջ «միստիֆիկացիաներ»․ առաջինը մշակույթն ամբողջովին տեխնիկական նախաձեռնության փառաբանման վերածելն քան պետական ապարատում արհմիությունների ներդրումն է, պարզ ասած՝ արդյունաբերակա նացման գործոն դարձնելը: Եթե աշխատանքի քաղաքակրթությունը նպատակ ունի պրոպա գանդել գործունյաչի՞ ենթադրում իշխանությունների ապակենտրոնացման, պրագմատիկ մարդունբաժանման, դրանց հակադրվելու մի ամբողջություն, որը հիացած խիստ տարբեր է տեխնիկական հաջողություններովպետական կենտրոնացնող կառույցից, արտադրության կոլեկտիվ նախաձեռնությամբ և սոցիալական աշխատանքի ապրանքների առօրեական կիրառությամբ, ապա հարկ որ արդյունաբերականացման փուլը պարտադրում է հրաժարվել աշխատանքի քաղաքակրթության պիտակով մեզ առաջարկված այդ նոր ֆետիշից: Երկրորդ միստիֆիկացիան աշխատանքով ներշնչված և աշխատավորների միջոցով կյանքի կոչված մշակույթի շփոթությունն է գաղափար բանական ուղղվածությամբ մշակույթի հետսոցիալիստական տնտեսություններին: Այս վտանգը նախորդի ծայրահեղ ձևն է. սոցիալիս տական տնտեսության կայացման փուլումիմաստով աշխատանքի քաղաքակրթություն դեռևս չկա ոչ մի տեղ, որը բնականորեն համապատասխանում է արագ արդյունաբերականացման փուլին, պետական ապարատը ձգտում եթե նույնիսկ աշխատանքի տնտեսությունն արդեն իր տեղն է զբաղեցրել աշխարհի որոշակի մասում և ինչ-որ առումով` ամբողջ մշակույթը ենթար կել կոլեկտիվացման գործին և հանրությանը պարտադրել այդ ձեռնարկին համապատասխան աշխարհի գաղափարըաշխարհում:

Այդժամ 4. Եվ վերջապես, կավելացնեմ, որ աշխատանքի քաղաքակրթությունը այլևս ոչ միայն այն քաղաքակրթությունն է, որտեղ աշխատանքն արտացոլվում ուր աշխատանքի հիման վրա ձևավորվում է խոսքումմի նոր մշակույթ: Մասնագիտությունների և ֆունկցիաների սոցիալական միախառնվածությունը, այլև այն քաղաքակրթությունըորին նշանակալիորեն արգելակում է, ուր խոսքն ունի բայց լրիվ չի վերացնում դասակարգերի բաժանումը, չի կարող լուրջ արձագանք չգտնել ժողովրդի մշակույթի մեջ: Երբ աշխատավորներին անմիջապես հասանելի է դառնում ոչ միայն երկու օբյեկտ աշխատանքն ինքը տնտեսության և սոցիալիզմ կա ռուցող պետության գաղափարախոսությունը: Աշ խատանքի և խոսքի դիալեկտիկայի մեր ողջ վերլուծությունը մեզ նախազգուշացնում էղեկավարումը, որ խոսքի քննադատական այլև գիտական ու բանաստեղծական ֆունկ ցիայի ազատական ասպարեզները և աշխատանքի արդյունավետության ֆունկցիայի մի տեսակ միասնական շնչառություն նը կորցրած քաղաքակրթությունը վերջին հաշվով դատապարտված մանավանդ գրական ու գեղարվեստական բնագավառը, անպայման տեղի է լճացմանունենում մշակույթի խորքային նորացում` նույնիսկ անկախ մշակույթի գաղափարաբանական ուղղվածությունից: Քաղաքակը թությունը պահպանում Ժամանակակից մշակույթը կարիք ունի ապաքինման անառողջ, արհեստական վիճակից, նարցիսականությունից աշխատավորներին միացած մտածողների ու արվեստագետների օգնությամբ: Այն կարող է իր առաջընթացը միայն այն դեպքումվերաբացահայտել եղբայրական զգացումներ, միաժամանակ համարձակ ու թարմ թեմաներ, եթե ստանձնում որոնք նրան ազատում են դատարկ վիճաբանություններից: Աշխատանքի քաղաքակրթությունը` ենթադրում է խոսքի բոլոր ռիս կերը և սխալվելու իրավունքը՝ հաստատում որ պես քաղաքական անհրաժեշտ ֆունկցիա: Խոս քի այդ ռիսկերը այն գինն են, որ նաև աշխատանքի քա ղաքակրթությունը պիտի աշխատանքին վճարի առաքինությունների միջոցով ձերբազատում խոսքի մատուցած ծառայության դիմաց:աղքատությունից

'''ԾառայությունԱշխատանքի քաղաքակրթության թեման մասնագիտությունների ու ֆունկցիաների սոցիալական միավորման միջոցով կարող է հասնել այն բանին, որ խոսքը մատուցում աշխատանքի ոլորտն արձագանքվի մշակում թի ոլորտում: Այն օրինաչափորեն գնում է դրան և միմիայն դրան: Հետո կարող են հայտնվել երկյուղելու տեղիք տվող երկու լուրջ «միստիֆիկացիաներ»․ առաջինը մշակույթն ամբողջովին տեխնիկական նախաձեռնության փառաբանման վերածելն է, պարզ ասած` արդյունաբերականացման գործոն դարձնելը: Եթե աշխատանքի քաղաքակրթությունը նպատակ ունի պրոպագանդել գործունյա, պրագմատիկ մարդուն, որը հիացած է տեխնիկական հաջողություններով, արտադրության կոլեկտիվ նախաձեռնությամբ և սոցիալական աշխատանքի ապրանքների առօրեական կիրառությամբ, ապա հարկ է հրաժարվել աշխատանքի քաղաքակրթության պիտակով մեզ առաջարկված այդ նոր ֆետիշից: Երկրորդ միստիֆիկացիան աշխատանքով ներշնչված և աշխատավորների միջոցով կյանքի կոչված մշակույթի շփոթությունն է գաղափար բանական ուղղվածությամբ մշակույթի հետ: Այս վտանգը նախորդի ծայրահեղ ձևն է. սոցիալիստական տնտեսության կայացման փուլում, որը բնականորեն համապատասխանում է արագ արդյունաբերականացման փուլին, պետական ապարատը ձգտում է աշխատանքին'''ամբողջ մշակույթը ենթարկել կոլեկտիվացման գործին և հանրությանը պարտադրել այդ ձեռնարկին համապատասխան աշխարհի գաղափարը:

Վարձու աշխատանքում խոսքի ծառայությունը կպահպանվի Այդժամ աշխատանքի սոցիալական օտա րումներից» ավելի, քանի որ քաղաքակրթությունը այլևս ոչ միայն այն համապատասխանում քաղաքակրթությունն է առավել տևական խնդիրների, որոնք ավարտունորտեղ աշխատանքն արտացոլվում է խոսքում, ավելի ու ավելի մասնակիացողայլև այն քաղաքակրթությունը, մից րինակ դարձող աշխատանքի մեջ առաջադրում է մարդու «օբյեկտիվացումը»ուր խոսքն ունի միայն երկու օբյեկտ աշխատանքն ինքը և սոցիալիզմ կառուցող պետության գաղափարախոսությունը: Ոչինչ չի կարող ավելի կործանարար լինելԱշխատանքի և խոսքի դիալեկտիկայի մեր ողջ վերլուծությունը մեզ նախազգուշացնում է, քան այս խնդիրները Ժխտելը հանուն որ խոսքի քննադատական ու բանաստեղծական ֆունկցիայի և աշխատանքի «ապառտարման» առավել հրատապ հարցերիարդյունավետության ֆունկցիայի մի տեսակ միասնական շնչառությունը կորցրած քաղաքակրթությունը վերջին հաշվով դատապարտված է լճացման: Ամեն մտածողու թյուն ու ամեն գործողություն պիտի խորապես դիտարկված լինենՔաղաքակըթությունը պահպանում է իր առաջընթացը միայն այն դեպքում, եթե ստանձնում է խոսքի բոլոր ռիսկերը և սխալվելու իրավունքը` կախված վտանգների անխուսափելիությունիցհաստատում որ պես քաղաքական անհրաժեշտ ֆունկցիա: Խոսքի այդ ռիսկերը այն գինն են, ինչպես նաև տևականությունիցոր աշխատանքի քաղաքակրթությունը պիտի աշխատանքին վճարի խոսքի մատուցած ծառայության դիմաց:

1. Խոսքի առաջին ծառայությունը աշխատանքին ես համարում եմ աշխատանքի բաժանման հետևանքների մեղմացումը: Այստեղ մենք հանդիպում ենք մտահոգիչ խնդիրների մի ամբողջության, որի հետ հաշվի է նստում արդյունաբերական աշխատանքի սոցիալական հոգեբանությունը. ավելի ցածր աստիճանում խոսքի մեղմացուցիչ ֆունկցիան համապատասխանում է արտաղրամասերում ժամանցի, շաղակրատանքի ունեցած դերին, երբ առաջադրանքներն այնքան մաս նատված ու միօրինակ են== Ծառայություն, որ ավելի լավ խոսքը մատուցում է մինչև վերջ ավտոմատացվեն և աշխատանքը զուգակցվի մի տեսակ ուղեղի զգոնությամբ ու աշխատողի միտքը զբաղվի մեկ այլ բանով՝ շաղակրատան: քով, զրույցներով, երաժշտությամբ և, ինչու ոչ, ուսուցողական դաստիարակությամբ և այլն<ref groupաշխատանքին =="Ծանոթագրություններ">Friedmans, "Où va le travail humain? Des cours aux oreilles", p.207 et suiv.</ref>: Աոավել բարձր աստիճանում այդ մեղմացուցիչ ֆունկցիան ստանում է արտադրամասերում աշխատատեղերը միասին վերահսկելու, ձեռնար կությունում, մինչև իսկ համաշխարհային շուկաներում ծավալվող առանձին օպերացիաների շաղկապվածությունը ըմբռնելու ձև: Արտադրության այդ վերահսկումն ու ըմբռնումը ասես այն «ներքին խոսքն» են, որը որոշում է մասնական աշխատանքի տեղը և իմաստավորում այն: Առավել բարձր աստիճանում այդ մեղմացուցիչ: ֆունկցիան նույնանում է մասնագիտական բաց մակողմանի ձևավորման հետ, որը թույլ է տալիս փոխել աշխատատեղը, պայքարել ավտոմատիզմի առաջացրած դիմազրկման դեմ: Ակնհայտ է, որ աշխատանքի և խոսքի մեր դիալեկտիկան մեզ հանգեցնում է նաև տեխնիկական ուսուցման առաջ քաշած բուն խնդիրներին, այդ ուսուցումն անպայմանորեն ունի երկու երես. մեկն ուղղված է պրոֆեսիոնալ մասնագիտացման ձևավորման նը, մյուսը՝ ընդհանուր մշակույթին, ամենաուտիլիտար ձևավորումն արդեն իսկ ունենում է մշակութային արժեք, հենց որ ձեռքի հմտությունը ստորադասում է ֆիզիկա-մաթեմատիկական տիպի տեսական գիտությանը: Գրականությունն ու պատմությունը դադարում են օժանդակել» աշխարհի վերաբերյալ պրոֆեսիոնալ հայացքի ձևավորմանը և հաստատում են, որ տեխնիկական ուսուցումն իսկապես մշակույթ է:

Ամենաբարձր աստիճանում մեղմացուցիչ ֆունկցիան Վարձու աշխատանքում խոսքի ծառայությունը կպահպանվի աշխատանքի սոցիալական «օտարումներից» ավելի, քանի որ այն տեղում համապատասխանում էառավել տևական խնդիրների, որը աշխատանքին հաղորդում է սոցիալական իմաստ: Պատահական չէորոնք ավարտուն, որ գրքերն ենավելի ու ավելի մասնակիացող, «Կապիտալի» նման գիրքն է ընկած ժամանակակից հեղափոխությունների հիմքում: Ի վերջո, խոսել միօրինակ դարձող աշխատանքի մասին նշանակում մեջ առաջադրում է մոտենալ քաղաքական մարդու խոսքին«օբյեկտիվացումը»: Քանզի երբ իշխանության գլխին քաղաքագետ Ոչինչ չի կանգնածկարող ավելի կործանարար լինել, ապա քարոզչի նման նա օգտվում է խոսքի վտանգավոր հնարավորությունիցքան այս խնդիրները Ժխտելը հանուն աշխատանքի «ապաօտարման» առավել հրատապ հարցերի: Ժորժ Նավելի խորիմաստ ասույթի հենց ճշմարտությանը վերաբերող մասն է մեջբերում Ֆրիդմանը, «Աշխատանքի մեջ կա մի տխրությունԱմեն մտածողություն ու ամեն գործողություն պիտի խորապես դիտարկված լինեն` կախված վտանգների անխուսափելիությունից, որից ապաքին վում են քաղաքականությանը մասնակից դառ նալով»ինչպես նաև տևականությունից:

21. Խոսքի մատուցած երկրորդ առաջին ծառայությունը աշխատանքին ես համարում եմ աշխատանքի բաժանումը ազատ ժամանակով փոխհատուցելն բաժանման հետևանքների մեղմացումը: Այստեղ մենք հանդիպում ենք մտահոգիչ խնդիրների մի ամբողջության, որի հետ հաշվի է: Ազատ ժամանակը նստում արդյունաբերական աշխատանքի նման դառնում է քաղաքակրթության սոցիալական հոգեբանությունը. ավելի ու ավելի լուրջ խնդիրը:Խոսքիցածր աստիճանում խոսքի մեղմացուցիչ ֆունկցիան համապատասխանում է արտադրամասերում ժամանցի, ինչպես և սպորտիշաղակրատանքի ունեցած դերին, տուրիզմիերբ առաջադրանքներն այնքան մասնատված ու միօրինակ են, սիրողական զբաղմունքի միջոցով հնարավոր որ ավելի լավ է նոր ձևով վերականգնել բնությանմինչև վերջ ավտոմատացվեն և աշխատանքը զուգակցվի մի տեսակ ուղեղի զգոնությամբ ու աշխատողի միտքը զբաղվի մեկ այլ բանով` շաղակրատանքով, կյանքիզրույցներով, տարերային ու ժի հետ կապը երաժշտությամբ և գուցե առավել խորությամբ վե թագտնել ժամանակի առավել կանոնավորված, ինքնաբուխինչու ոչ, անկաշկանդ ռիթմըուսուցողական դաստիարակությամբ և այլն<ref group="Ծանոթագրություններ">Friedmans, քան ժամանա կակից կյանքի ուժասպառող տեմպն էՍակայն ժամանակակից աշխարհը այն աշխարհն է"Où va le travail humain? Des cours aux oreilles", որտեղ ազատ ժամանակն իր բազմապատկվե լու հետ մեկտեղ արժեզրկվում p.207 et suiv.</ref>: Առավել բարձր աստիճանում այդ մեղմացուցիչ ֆունկցիան ստանում է նույն տեխնիկաի ներխուժման պատճառովարտադրամասերում աշխատատեղերը միասին վերահսկելու, որը նաև հեղափո խել էր արտադրությունըձեռնարկությունում, փոխադրական միջոցները և մարդկային բոլոր հարաբերություններըմինչև իսկ համաշխարհային շուկաներում ծավալվող առանձին օպերացիաների շաղկապվածությունը ըմբռնելու ձև: Սեր ազատ ժամանակի իմաստն անգամ, - ժամանակ, որ դժվարությամբ ձեռք է բերվել աշխատանքային օրվա կրճատման շնորհիվ. մեծ մասամբ կախված կլինի մարդկային խոսքի արժեքից, քաղաքականության Արտադրության այդ վերահսկումն ու գրականության մեջըմբռնումը ասես այն «ներքին խոսքն» են, թատրոնում ու զրույցներում որը որոշում է մասնական աշխատանքի տեղը և իմաստավորում այն: Առավել բարձր աստիճանում այդ խոսքի նկատմամբ ցուցաբերած հարգանքիցմեղմացուցիչ: Քանզի մարդու ինչի՞ն ֆունկցիան նույնանում է պետք իր ապրուստն աշխատանքով վաստակելմասնագիտական բազմակողմանի ձևավորման հետ, եթե ազատ ժամանակ կորցնելու որը թույլ է հոգինտալիս փոխել աշխատատեղը, պայքարել ավտոմատիզմի առաջացրած դիմազրկման դեմ: Ահա ինչու չպետք Ակնհայտ է թույլ տալ, որ սոցիալիստական հասարակության կառուցումը խեղաթյուրի խոսքը քարոզչական շաղակրատանքով աշխատանքի և գաղափարախոսական դատարկաբանությամբ և վերջապեսխոսքի մեր դիալեկտիկան մեզ հանգեցնում է նաև տեխնիկական ուսուցման առաջ քաշած բուն խնդիրներին, ահա ինչու պետք այդ ուսուցումն անպայմանորեն ունի երկու երես. մեկն ուղղված էպրոֆեսիոնալ մասնագիտացման ձևավորմանը, որ սոցիալիստական հասարակությունը ստանձնի ազատ խոսքի բոլոր ռիսկերըմյուսը` ընդհանուր մշակույթին, եթե չի ուզում ոգեպես կոտրել այն մարդունամենաուտիլիտար ձևավորումն արդեն իսկ ունենում է մշակութային արժեք, որին ձևավորում հենց որ ձեռքի հմտությունը ստորադասում է ֆիզիկա-մաթեմատիկական տիպի տեսական գիտությանը: Գրականությունն ու պատմությունը դադարում են օժանդակել» աշխարհի վերաբերյալ պրոֆեսիոնալ հայացքի ձևավորմանը և հաստատում են, որ տեխնիկական ուսուցումն իսկապես մշակույթ է նյութապես:

3. Բացի այդԱմենաբարձր աստիճանում մեղմացուցիչ ֆունկցիան այն տեղում է, խոսքն օժտված որը աշխատանքին հաղորդում է հիմնադիր ֆունկցիայով՝ մարդուն բնորոշ բոլոր պրագմատիկ գործունեությունների առումովսոցիալական իմաստ: Այն իր մեջ կրում է «տեսական» ֆունկցիան ամբողջությամբ: Չկա մի տեխնիկաՊատահական չէ, որ չլինի կիրառական գիտելիքգրքերն են, և չկա կիրառական մի գիտելիք«Կապիտալի» նման գիրքն է ընկած ժամանակակից հեղափոխությունների հիմքում: Ի վերջո, որ կախված չլինի ի սկզբանե ան կիրառությունից հրաժարված գիտելիքներիցխոսել աշխատանքի մասին նշանակում է մոտենալ քաղաքական մարդու խոսքին: Praxis-ը Քանզի երբ իշխանության գլխին քաղաքագետ չի կարող լիովին արտահայտել մարդունկանգնած, ապա քարոզչի նման նա օգտվում է խոսքի վտանգավոր հնարավորությունից: Theoria-ն նույնպես իր գոյության իրավունքն ունի: Այդ հիմնադիր theoria-ն մաթեմատիկայից գնում Ժորժ Նավելի խորիմաստ ասույթի հենց ճշմարտությանը վերաբերող մասն է էթիկայիմեջբերում Ֆրիդմանը, տեսական ֆիզիկայից՝ պատմության, գիտություն նից` գոյաբանության: Բոլոր արմատական խնդիրները առաջադրվում են մի դիրքորոշման «Աշխատանքի մեջ, որում տեղ չունի ուտիլիտար խնդիրը և կենսական հրատապությունը: Ահա ինչու չկա կա մի քաղաքակրթությունտխրություն, որն ի զորու լինի գոյատևելու չունենալով անշահախնդիր մտահայեցման, անմիջական կամ ակնհայտ կիրառություն չակնկալող որոնումների համար ազատ գոտի: Վերը մենք դաստիարակություն կոչեցինք հարմարվողության և ապահարմարվողության գործը մարդու ձևավորման մեջ: Հենց համալսարանը պիտի դառնա դրա զարկերակը: Ահա ինչու արդարացի է նրանից պահանջել միաժամանակ հնարավոր րինս արագ արձագանքել ժամանակակից հասարակության պահանջներին և շարունակել Universitas-ի հնադարյան ավանդույթը, որն առավել, քան երբևէ երևան կգա որպես ժամանակակից աշխատանքի ստրկացնող դրսևորումների վրա իշխելու առանձնահատուկ միջոց, պայմանով, որ մատչելի լինի բոլոր աշխատավորների համարորից ապաքինվում են քաղաքականությանը մասնակից դառնալով»:

42. Վերջապես, հիմնադիր ֆունկցիայի կողքին խոսքն օժտված Խոսքի մատուցած երկրորդ ծառայությունը աշխատանքի բաժանումը ազատ ժամանակով փոխհատուցելն է ստեղծարար ֆունկցիայով: Գրականության Ազատ ժամանակը աշխատանքի նման դառնում է քաղաքակրթության ավելի ու ավելի լուրջ խնդիրը:Խոսքի, ինչպես և արվեստների սպորտի, տուրիզմի, սիրողական զբաղմունքի միջոցով շարունակվում հնարավոր է ստեղծվել ու բացահայտվել մարդու այնպիսի տիպարնոր ձևով վերականգնել բնության, որ ոչ մի հասարակություն չի կարող պլանավորելկյանքի, ինչը տարերային ուժի հետ կապը և մեծագույն ռիսկ է ինչպես արվեստներիգուցե առավել խորությամբ վերագտնել ժամանակի առավել կանոնավորված, այնպես էլ հասարակության համարինքնաբուխ, որին պատկանում անկաշկանդ ռիթմը, քան ժամանակակից կյանքի ուժասպառող տեմպն է նա: Իսկական ստեղծագործողը նա չէ, ով խոսում Սակայն ժամանակակից աշխարհը այն աշխարհն է , որտեղ ազատ ժամանակն իր ժամանա կի մարդկանց արդեն հայտնի պահանջների մասինբազմապատկվե լու հետ մեկտեղ արժեզրկվում է նույն տեխնիկայի ներխուժման պատճառով, այն պահանջներիորը նաև հեղափոխել էր արտադրությունը, որոնց արդեն անդրա դարձել է քաղաքականության մարդըփոխադրական միջոցները և մարդկային բոլոր հարաբերությունները: Սեր ազատ ժամանակի իմաստն անգամ, այլ նա- ժամանակ, ում ստեղծագործությունը նորություն որ դժվարությամբ ձեռք է բերվել աշխատանքային օրվա կրճատման շնորհիվ. մեծ մասամբ կախված կլինի մարդկային իրականության արդեն հայտնի և ընդունված ճանաչողության համեմատ: Այստեղ մենք գործ ուենք խոսքի բանաստեղծական ֆունկցիայի հետարժեքից, որով և ավարտվում են մեր մտորումները քաղաքականության ու գրականության մեջ, թատրոնում ու զրույցներում այդ խոսքի կարողությունների վերաբերյալնկատմամբ ցուցաբերած հարգանքից: Հիմա մենք հասկանում ենքՔանզի մարդու ինչի՞ն է պետք իր ապրուստն աշխատանքով վաստակել, եթե ազատ ժամանակ կորցնելու է հոգին: Ահա ինչու չպետք է թույլ տալ, որ սոցիալիստական հասարակության կառուցումը խեղաթյուրի խոսքը քարոզչական շաղակրատանքով և գաղափարախոսական դատարկաբանությամբ և վերջապես, ահա ինչու պետք է, որ սոցիալիստական հասարակությունը ստանձնի ազատ խոսքի բոլոր ռիսկերը, եթե չի ուզում ոգեպես կոտրել այն ընկած մարդուն, որին ձևավորում է քաղաքակրթության նախագծի ու նաև աշխատանքի քաղաքակրթու թյան նախագծի հիմքում։նյութապես:

Գուցե այստեղ 3. Բացի այդ, խոսքն առնչվո՞ւմ օժտված է հիմնական ստեղծարարմանը, գուցե խոսքի աստվածաբանությունը վերջին հաշվով համընկնո՞ւմ է աշխա տանքի աստվածաբանությանը: Գուցեհիմնադիր ֆունկցիայով` մարդուն բնորոշ բոլոր պրագմատիկ գործունեությունների առումով: Սակայն սա նախ նշանակում Այն իր մեջ կրում է«տեսական» ֆունկցիան ամբողջությամբ: Չկա մի տեխնիկա, որ մարդու վերջավորու թյան պարագայում մենք կարիք ունենք և´ աշխատանքիչլինի կիրառական գիտելիք, և՛ խոսքիև չկա կիրառական մի գիտելիք, որպեսզի մեր եղը գտնենք ստեղծաբար խոսքումոր կախված չլինի ի սկզբանե ան կիրառությունից հրաժարված գիտելիքներից: Praxis-ը չի կարող լիովին արտահայտել մարդուն: Theoria-ն նույնպես իր գոյության իրավունքն ունի: Այդ հիմնադիր theoria-ն մաթեմատիկայից գնում է էթիկայի, որպիսին մենք չենքտեսական ֆիզիկայից` պատմության, գիտությունից` գոյաբանության: Բոլոր արմատական խնդիրները առաջադրվում են մի դիրքորոշման մեջ, որում տեղ չունի ուտիլիտար խնդիրը և կենսական հրատապությունը: Ահա ինչու ամեն չկա մի քաղաքակրթություն միաժամա նակ պիտի , որն ի զորու լինի գոյատևելու չունենալով անշահախնդիր մտահայեցման, անմիջական կամ ակնհայտ կիրառություն չակնկալող որոնումների համար ազատ գոտի: Վերը մենք դաստիարակություն կոչեցինք հարմարվողության և ապահարմարվողության գործը մարդու ձևավորման մեջ: Հենց համալսարանը պիտի դառնա դրա զարկերակը: Ահա ինչու արդարացի է նրանից պահանջել միաժամանակ հնարավորինս արագ արձագանքել ժամանակակից հասարակության պահանջներին և շարունակել Universitas-ի հնադարյան ավանդույթը, որն առավել, քան երբևէ երևան կգա որպես ժամանակակից աշխատանքի քաղաքակրթու թյուն Եվ խոսքի քաղաքակրթությունստրկացնող դրսևորումների վրա իշխելու առանձնահատուկ միջոց, պայմանով, որ մատչելի լինի բոլոր աշխատավորների համար: