Changes
|աղբյուր =
}}
<ref name="n1">GELB, A. Über den Wegfall der Wahrnehmung von "Oberflächen farben." Zeits. f. Psychol., 1920, 84, 193-257.</ref>
<ref name="n2">v. HELMHOLTZ, H. Handbuch der physiologischen Optik. 3 Aufl. Erg. u. her. in Gemeinschaft mit A. Gulistrand und J. v. Kries von W. Nagel.† 3 Bde. Hamburg & Leipzig, 1909-1911 (I. Aufl. 1856-1866).</ref>
<ref name="n3">HERING, E. Grundzüge der Lehre vom Lichtsinn. Berlin: Springer, 1905-1920.</ref>
<ref name="n4">v. HORNBOSTEL, E. M. Über optische Inversion. Psychol. Forsch., 1922, 1, 130,-156.</ref>
<ref name="n5">JAENSCH, E. R. und MÜLLER, E. A. Über die Wahrnehmung farbloser Helligkeiten und den Helligkeitskontrast. Über Grundfragen der Farbenpsychologie. Zugleich ein Beitra zur Theorie der Erfahrung. Hn. v. E. R. Jaensch I. Zeits. f. Psychol., 1920, 83, 266-341.</ref>
<ref name="n6"> JANSCH, E. R. Über den Farbenkontrast und die so genannte Berücksichtigung der farbigen Beleuchtung. Über Grundfragen u.s.w. III. Zeits. f. Sinnesphysiol., 1921, 52, 165-180.</ref>
<ref name="n7">KATZ, D. Die Erscheinungsweisen der Farben und ihre Beimflufsung durch die individuelle Erfahrung. Erg. Bd. d. Zeits. f. Psychol. Leipzig: Barth, 1911, pp. xviii+425.</ref>
<ref name="n8">KOFFKA, K. Beiträge zur Psychologie der Gestalt. 1. Untersuchungen über den Zusammenhang zwischen Erscheinungsgrösse und Erscheinungsbewegung bei einigen sagenannten optischen Täuschungen, von F. Kenkel. Zeits. f. Psychol., 1913, 67, 358-449.</ref>
<ref name="n9">KOFFKA, K The same. IV. Zur Theorie einfachster gesehener Bewegungen. Ein physiologisch-mathamatischer Versuch von K. Koffka. Zeits. f. Psychol., 1919, 82, 257-292.</ref>
<ref name="n10">KOFFKA, K. The same. VII. Experimentelle Untersuchungen üiber das Entstehen & Vergehen von Gestalten, von E. Lindemann. Psychol. Forsch., 1922, 2, 5-60.</ref>
<ref name="n11">KOFFKA, K. Die Prävalenz der Figur. Kleine Mitteilungen a. d. psychol. Inst. d. Univ. Giessen, 3, Psychol. Forsch., 1922, 2, 147-148.</ref>
<ref name="n12">KOFFKA, K. Die Grundlagen der psychischen Entwicklung. Eine Einführung in die Kinderpsychologie. Osterwieck a/H: Zickfeldt, 1921.</ref>
<ref name="n13">KÖHLER, W. Über unbemerkte Empfindungen und Urteilstiuschungen. Zeits. f. Psychol., 1913, 66, 51-80.</ref>
<ref name="n14">KÖHLER, W. Die physischen Gestalten in Ruhe und im stationären Zustand. Eine naturphilosophische Untersuchung. Braunschweig: Vieweg, 1920, pp. xx+263.</ref>
<ref name="n15">KROH, O. Über Farbenkonstang und Farbenstraus formation. Über Grundfragen u.s.w. (S. No. 22), her. v. E. R. Jaensch. IV. Zeits. f. Sinnesphysiol., 1921, 52, 181-186.</ref>
<ref name="n16">MARTIN, L. J. Über die Abhängigkeit visueller Vorstellungsbilder vom Denken. Eine experimentelle Untersuchung, Zeits. f. Psychol., 1914-15, 70, 212-275.</ref>
<ref name="n17">PILLSBURY, W. B. The Essentials of Psychology. New York: Macmillan Co., 1911, pp. ix+362.</ref>
<ref name="n18">RUBIN, E. Synsoplovede Figurer. Studier i psykologisk Analyse. I. del. Kobenhavn og Kristiania: Gyldendal, 1915, pp. xii+228. German edition: Visuell wahrgenommen Figuren. Studien in psychologischer Analyse. I. Teil. Kobenhavn, Christiania, Berlin, London: Gyldendal, 1921.</ref>
<ref name="n19">SCHUMANN, F. Beiträge zur Analyse der Gesichtswahrnehmungen. I. Einige Beobachtungen über die Zusammenfassung von Gesichtseindrücken zu Einheiten. Zeits. f. Psychol., 1900, 23, 1-32.</ref>
<ref name="n20">TITCHENER, E. B. A Text-Book of Psychology. New York: Macmillan Co., 1910, pp. xx+565.</ref>
<ref name="n21">WERTHEIMER, M. Experimentelle Studien üiber des Sehen von Bewegung. Zeits. f. Psychol., 1912, 61, 161-265.</ref>
<ref name="n22">WITASEK, St. Psychologie der Raumwahrnehmung dcs Auges.-Die Psychologie in Einzeldarstellungen, her. v. H. Ebbinghous † und E. Meumann, II. Heidelberg: Winter, 1910.</ref>
Իմ աշխատանքի այս մասում ես կներկայացնեմ տարբեր ոլորտներից վերցված պարզ գիտափորձերի շարք, որը հաստատում է մեր հայեցակարգի արդյունավետությունը։ Նկար 1-ի վրա պատկերված աբ, բգ, գդ տարածությունները տարբերվում են աա, բբ, գգ տարածքներից, մինչդեռ բոլորն էլ պատկանում են մի օբյեկտի՝ «ցանկապատի»։ Փորձելով նկարագրել այդ տարբերությունը՝ մենք բացահայտում ենք ընկալման մի շատ վառ առանձնահատկություն։ Աբ, բգ, գդ սպիտակ տարածքները կազմում են ընդհանուր սպիտակ ֆոնի մասը, մինչդեռ մնացած սպիտակ արանքները սահմանափակվում են համապատասխան սև գծերի միջև ընկած տարածությամբ; դրանք դուրս չեն գալիս այդ սահմաններից և շրջապատող սպիտակ դաշտի մասը չեն կազմում։
Սակայն տարածական մակարդակը բացահայտում է հիշատակման արժանի՝ «վեր» և «վար», «աջ» և «ձախ» ընդհանուր ուղղությունները պահպանելու միտում։ Հաջորդ հոդվածում մենք կտեսնենք, թե որքան ուժեղ է այդ ընդհանուր ուղղությունների ազդեցությունը համակարգի ձևավորման վրա։ Այժմ մեզ համար կարևոր է միայն նշել, որ «վեր» ոչ միշտ է նշանակում որևէ բան, որն ընկած է աչքի ուղղահայաց միջօրեականի վրա, քանզի դա ճշմարիտ է միայն աչքի հատուկ դիրքի դեպքում, եթե գլուխը պահել ուղիղ և նայել առաջ։ Օրինակ՝ երբ ես աշխատում եմ գրասեղանի առջև, ցանցաթաղանթի միևնույն մասը տպավորություններ է մատակարարում այն մասին, թե ինչ է տեղակայված որոշ հեռավորության վրա։ Դրանք կարող են լինել տպավորություններ իմ ձեռագրի վերին մասի վերաբերյալ, բայց չէ որ այն ինձնից «վեր» ընկած չէ։ Որպես կանոն՝ ընդհանուր մակարդակը պահպանվում է անփոփոխ, չնայած ֆենոմենալ փոփոխություններին, որոնք առաջ են բերում աչքերի, գլխի, ողջ մարմնի կամ շրջապատող առարկաների շարժումները։ Սակայն արժե մի քանի անգամ արագ պտտվել տեղում կամ պտտել ընկալման դաշտը, որ ընդհանուր կողմնորոշումը կորչի, և արդյունքում առաջանա գլխապտույտ։ Երբ պտտվում է ձեր շրջապատը, այդ էֆեկտը առաջանում է միայն տեսողական ազդեցությունների արդյունքում, իսկ երբ շարժվում եք դուք ինքներդ, ապա նշանակալի ներդրում են ունենում նաև հավասարակշռության օրգանները։ Սակայն դա չի թուլացնում մեր տեսական դիրքերը, քանի որ վերջին օրինակները միայն ցույց են տալիս, որ տարածական մակարդակը կախված է այդ զգայարաններից։
<references/>
