20:47, 23 Սեպտեմբերի 2013-ի տարբերակ

Ներածություն

Ֆրեդերիկ Ս․ Պերլզը սկսել է զբաղվել գեշտալտ֊թերապիայով մոտ 1942 թվականից։ Նյու֊յորքյան խմբի հետ համագործակցության շնորհիվ, որի կազմի մեջ մտնում էին Լորա Պերլզը և Փոլ Գուդմենը, 1951 թվականին մշակված էին տեսական դրույթները գեշտալտ֊հոգեբանական, հոգեվերլուծական (Զ․ Ֆրեյդ, Ֆերենցի, Օ․ Ռանկ, Վ․ Ռայխ), ֆենոմենոլոգիական և էկզիստենցիալ ուսումնասիրությունների հիման վրա։

Գեշտալտ֊թերապիան առաջին պլանում է դնում այն բանի գիտակցումը, ինչ տեղի է ունենում ներկա պահին տարբեր՝ միմյանց հետ անբաժան կապված մակարդակներում․ մարմնական, հուզական և ինտելեկտուալ։ Այն, ինչ տեղի է ունենում «այստեղ և հիմա», հանդիսանում է ամբողջական ընթացող փորձ, որը վերաբերում է օրգանիզմի ողջ ամբողջությանը։ Այդ փորձը նմանապես ներառում է հիշողություններ, նախկին փորձ, ֆանտազիաներ, անավարտ իրավիճակներ, կանխատեսումներ և մտադրություններ։

Այն, ինչ տեղի է ունենում ներկա պահին, դա այլ մարդկանց և շրջապատող միջավայրի հետ կոնտակտի փորձն է։ Հոգեթերապևտիկ գործընթացը կենտրոնանում է այն միջոցի վրա կենտրոնացման վրա, որով սուբյեկտը կարող է խախտել այդ փորձը, անտեսել սեփական պահանջմունքները և ցանկությունները կամ հրաժարվել դրանցից, անընդհատ վերարտադրել նախորդ իրավիճակները, ընդհատել շրջապատող միջավայրին ստեղծագործական հարմարման գործընթացը։ Դա հնարավորություն է տալիս նորեն գտնված գիտելիքների և հստակ սահմանված արդիական պահանջմունքների հետ կոնտակտի նոր փորձ ձեռք բերել և գիտակցել ընտրություն կատարելու սեփական կարողությունը։

Մարմնի ակտիվացումը (արթնացումը) խորացնում է ընթացիկ փորձը և այն դարձնում է ավելի դինամիկ։ Դա նաև թույլ է տալիս ավելի բարենպաստ պայմաններ ստեղծել զարգացման, ինտեգրման և փոփոխման համար, անձի ամբողջականության ձևավորման համար։

Գեշտալտ֊թերապիան սեփական գոյության գործընթացի և աշխարհում սեփական ներկայության վերլուծություն է, վերլուծություն, որը խթանում է գիտակցության և վարքի ճկուն և ադեկվատ ձևերի ստեղծմանը և զարգացնում է ստեղծագործական պատասխանատվություն։

Գեշտալտ֊թերապիայի ծնունդն ու զարգացումը

Գեշտալտ֊թերապիայի ակունքները․ Ֆրեդերիկ Ս․ Պերլզ

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Նյու֊Յորքում բնակություն հաստատեց Ֆրեդրիկ Ս․ Պերլզը՝ գերմանացի հոգեբուժ և հոգեվերլուծող։ Նա 50֊ն անց է, և հետևում թողել է բեղմնավոր մասնագիտական գործունեություն։ Մասնագիտական կրթություն ստանալով այդ ժամանակ հոգեվերլուծության և հոգեբուժության բազում հատնի ներկայացուցիչների մոտ, Գերմանիայում «դասական» պրակտիկայի մի քանի տարվանից հետո հիտլերականության հաստատման արդյունքում նա ստիպված էր, լինելով հրեա, գաղթել։

Սկզբում նա ապրում է Հոլանդիայում, ապա նրան հրավիրում են Հարավային Աֆրիկա, որտեղ նա բացում է Հոգեվերլուծության ինստիտուտ։ Ահա մի քանի կարևոր հանդիպում, որոնք նշանակալի են նրա ինտելեկտուալ զարգացման համար այդ շրջանում․

• Նրա կինը՝ Լորան, գեշտալտ֊հոգեբանության դոկտոր, դարասկզբյան հոգեբանության այդ ուղղության իր իմացությունը նա ներդնելու է այն բանի մշակման մեջ, ինչը հետագայում կվերածվի գեշտալտ֊թերապիայի։ Սկսելով ընկալման հոգեբանության ուսումնասիրությունից՝ գեշտալտ֊հոգեբանությունը աստիճանաբար տարածվել է մինչև բոլոր «գեշտալտների» (ձևերի, համակցությունների) ուսումնասիրություն՝ այն աստիճան, որ լայն ազդեցություն է թողել ժամանակակից ողջ հոգեբանության և ժամանակակից ճանաչողության տեսության վրա։ Լորան նմանապես ճանապարհ է բացում 20֊30֊ական թվականների էքզիստենցիալիզմի տարբեր ուղղությունների համար, մասնավորապես՝ Մարթին Բուբերի էքզիստենցիալիստական փիլիսոփայության («Ես և Դու») կամ Փաուլ Թիլլիշի («Գոյություն ունենալու արիություն») համար։

• Կուրտ Գոլդշթեյն, բժիշկ, բավական հայտնի իր համառությամբ մարդու հանդեպ ամբողջական մոտեցման հարցում («Օրգանիզմի կառուցվածքը»), ով գեշտալտ֊տեսաբանների շրջանում հրաժարվում էր օրգանների, մասերի կամ ֆունկցիաների բաժանումից։ Պերլզը որոշ ժամանակ նրա մոտ ասիստենտ է աշխատելու։

• Մաքս Ռեյնհար, թատերական դպրոցի հիմնադիր, որտեղ ուսանել է Պերլզը, և Բաուհաուզ, էսթետիկական շարժում։ Այս երկու հոսանքները մեծ ազդեցություն են թողնում 20֊ական թվականների Բերլինի մշակութային կյանքի վրա։

• Հոգեվերլուծողներ, այնպիսիք, ինչպիսիք են Կարեն Հորնին, Կլարա Հապպելը, Ելենա Դեյչը, Պաուլ Շիլդերը և այլոք, ովքեր եղել են նրա վերլուծողները կամ սուպերվիզորները։

• Վիլհելմ Ռայխ, «հերձված» հոգեվերլուծող։ Մասնավորապես, «մկանային զրահի» և խառակտերոլոգիական կառուցվածքների մասին իր աշխատություններով, նա ամենաակտիվ կերպով ներմուծեց մարմնական չափումը հոգեվերլուծական աշխատանք։

• Ժ․ Ս․ Սմուտս, փիլիսոփա և քաղաքական գործիչ Հարավային Աֆրիկայում; 20֊ական թվականներին ներմուծել է «հոլիզմ» հասկացությունը և նպաստել է մարդու և նյութականի հանդեպ ամբողջական մոտեցման զարգացմանը։

Այս տարատեսակ ազդեցությունները միավորվել են «Էգո, սով և ագրեսիա» Ֆ․ Պերլզի առաջին աշխատության մեջ, որը հրապարակվել է 1942 թվականին։ Դրա ենթավերնագիրը՝ «Ֆրեյդի տեսության և մեթոդի վերանայում», արդեն հուշում է ավանդական հոգեվերլուծությունից հեռանալու մասին։ Ժամանակի ընթացքում այդ հեռավորությունը միայն մեծանալու է՝ ձևավորելով նոր հոգեթերապիայի հիմքերը։

Գեշտալտ֊թերապիայի ստեղծումը և Փ․Գուդմենի ներդրումը

Կարեն Հորնիի և «էքզիստենցիալ հոգեվերլուծության» իր սահմանմամբ հայտնի Էրիխ Ֆրոմի հրավերով Պերլզը, ով իր գրքի շնորհիվ որոշակի հեղինակություն էր վայելում «ընտրյալների խմբի» շրջանակներում, այցելում է Նյու֊Յորք։ Ամերիկյան հողի վրա ոտք դնելով նա կարող էր, ինչպես իրեն ատելի ուսուցիչը՝ Ֆրեյդը, ասել․ «Նրանք չգիտեն, որ ես եկել եմ, որպեսզի ժանտախտ բերեմն նրանց»։

Որոշ ժամանակ անց մտնելով նյու֊յորքյան կյանք, Պերլզը սկսում է համագործակցել Փոլ Գուդմանի հետ, ով արագորեն դառնում է գեշտալտ֊թերապիայի զարգացման մեջ կարևորագույն դեմքերից մեկը։ Պերլզը, անկասկած, օժտված էր հանճարեղ կլինիկական և տեսական ինտուիցիայով, սակայն նա ոչ հանճարեղ ինտելեկտուալ էր, ոչ տաղանդավոր գրող։ Նրան պետք էր «նեգր», որպեսզի կարգի բերի ձեռագրերը, որոնց վրա նա Աֆրիկայում աշխատում էր շուրջ քսան տարի։ Ճանաչում չստացած գրող, էսեիստ֊բանաստեղծ, գրականագետ Փոլ Գուդմենը, այդպիսով, հարկադրված էր Պերլզի գաղափարների ծառայությանը տրամադրել իր ամբողջ գրական, փիլիսոփայական և հոգեվերլուծական գիտելիքները։ Սակայն այժմ միանշանակ պարզ է, որ նա արել է ավելին, քան պարզապես սղագրական աշխատանքները, որոնք պահանջվում էին նրանից, և որ նա համակարգվածություն, հետևողականություն և խորություն է հաղորդել պերլզյան ինտուիտիվ բացահայտումներին, որոնք առանց այդպես էլ, հավանաբար, կմնային սևագրային գրառումների տեսքով։

Հետագայում այդ գաղափարները հիմք կդառնան «Գեշտալտ֊տեսություն» աշխատության համար, որը հրատարակվել է 1951 թվականին, և երկար կքննարկվեն փոքրիկ նյու֊յորքյան խմբում և կենթարկվեն էքսպերիմենտալ ստուգման։

Պերլզի, նրա կոնջ Լորայի, Փոլ Գուդմանի շուրջ միավորվում են Իզիդոր Ֆրամը և այլ մի քանի անհատներ, ովքեր հայտնի են որպես «Յոթյակ»։ Շուտով նրանք Նյու֊Յորքում կստեղծեն գեշտալտ֊թերապիայի առաջին ինստիտուտը։