Changes

Սխալ են՝ <span style="color:#0000FF"> 

Սրանց ճիշտ հակառակն իմաստն ունի <strong>հակամետ</strong>֊ը։ Այս բառի <i>հակ</i>֊ը <i>ոչ</i> թե նախորդների օրինակով <i>հակառակ</i>֊ի բաղադրատարրն է, այլ <i>հակվել</i>֊ի, որ <i>համաձայնել, կողմ լինել, համամիտ լինել</i> ընդհանուր իմաստն ունի․ «Ես հակված եմ այս, ոչ թե այն կուսակցության գաղափարները ընդունելու»։ <i>Հակել</i> նշանակում է նաեւ որեւէ բան մի կողմ թեքել, մի կողմի վրա ուղղել․<strong></strong>«Գլուխը կրծքին էր հակել», Միտքը հակել էր պատանեկան հուշերին»։

Ուրեմն նախադասության բովանդակությունից պիտի որոշենք՝ խոսքը հակառակ հակոտնյա, ներհակ լինելո՞ւ, թե՞ կողմ, համաձայն, համամիտ, որեւէ բանի տրամադիր՝ հակամետ լինելու։ Ինչպես՝ <span style="color:#0000FF">«Այդ բարի մարդու արարքները հակամետ</span>(փոխ․ <strong>ներհակ</strong>, հակառակ)<span style="color:#0000FF">էրին չարության մասին մտքին անգամ»։</span>

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>§22․ Հաղթել — հաղթահարել</strong>

<span style="color:#0000FF"strong>Հաղթել</spanstrong>֊ի իմաստը պարզ է, եւ մնում է ուշադրություն դարձնել, որ նրա լրացումը ամենից առաջ անձնանիշ բառ լինի՝ հաղթել (փոխ․ ո՞ւմ) թշնամուն, հակառակորդին, չեմպիոնին, անծանոթին… «Ի՞նչը կհաղթի կյանքում հերոսին, թե չլինեն կինն ու գինին»։ Կարող է եւ <i>ինչի՞ն</i> հարցին պատասխանել՝ հաղթել վագրին, արջին։ Նաեւ՝ «Ու մի կերպ ցավին հաղթելով…»։ Ահա այս վերջին դեպքում է, որ <i>հաղթել</i>֊ը <i>հաղթահարել</i>֊ի իմաստն ունի, ուստի ճիշտ կլինի այդպես էլ ասենք՝ <strong>հաղթահարել</strong>(ինչը)ցավը, վիշտը, դժվարությունը, բարձունքը, պատնեշը… Այսինքն <span style="color:#0000FF"i>հաղթահարել</spani>֊ը գործածվում է մի արգելք, խոչընդոտ վերացնելու, հանելու իմաստով։

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>§23․ Համար — հանուն</strong>

Երկուսն էլ կարող են հոմանիշ բառեր դիտվել, եթե ձեւավորում են նպատակի պարագան (պատասխանում են <span style="color:#0000FF"i>ինչի՞ համար, ի՞նչ նպատակով</spani >(փոխ․ հարցերին)․ «Կռվեցին հայրենիքի <strongi>համար</strongi>)= կռվեցին <i>հանուն</i> հայրենիքի»։ Սխալ է, երբ երկուսը միաժամանակ են գործածում նախադասության մեջ․ <span style="color:#0000FF">«Այս քաղաքական գործիչ կոչեցյանը ամեն ինչ անում է <i>հանուն</i> իր անձնական բարեկեցության ու փառքի համար</span>(պիտի հանել կա՛մ հանուն֊ը, կա՛մ համար֊ը)։

Ավելացնենք, որ հանուն֊ը կապվող բառից առաջ է դրվում, իսկ համար֊ը հետադաս է (<strongi>§19․ հանուն</strongi>երկրի = <strongi>երկրի</strong><strong></strongi>համար)։

<span style="color:#0000FF"></span>(փոխ․ <strong>§24․ Հանձին — հանձինս</strong>)<span style="color:#0000FF"></span>

Առաջինը եզակի դրվաթ բառի հետ է գործածվում, երկրորդը՝ հոգնակի թիվ ունեցողի հետ, <strongi>§19․ հանձին ուսուցչի — հանձինս ուսուցիչների</strongi>։ Իմաստով նույնն է, ինչ ի <strongi>դեմս</strongi>֊ը, որը, սակայն գործածվում է ե՛ւ եզակիի, ե՛ւ հոգնակիի համար՝ <strongi>ի դեմս իմ ուսուցչի — ի դեմս մեր ուսուցիչների։</strongi>

Ուրեմն ուշադիր լինենք եւ նկատենք սխալները․ <span style="color:#0000FF">«Հանձինս</span>(փոխ․ <strong>հանձին</strong>)<span style="color:#0000FF">Անդրանիկի մենք ճանաչում ենք խղճի ու հերոսականության ասպետին», «Հանձին </span>(փոխ․ <strong>հանձինս</strong>)<span style="color:#0000FF"> Արտաշի ու Կարոյի՝ ես հպարտանում եմ իմ ընկերությամբ»։</span>

<strong>§19․ </strong><strong>§25․ Հառել — հառնել</strong><strong>Հառել</strong>֊ը կենտրոնացած, սեւեռած նայելն է․ «Աբու Մահարին, աչքերն անքթիթ արեւին հառած, թռչում էր աննինջ», «Երկար ժամանակ աչքերն ինձ էր հառել»։

<span style="color:#0000FF"></span>(փոխ․ <strong>Հառնել</strong>)<span style="color:#0000FF"></span>֊ը բարձրանալ, վեր ելնել, կանգնել, վերակենդանանալ կնշանակի․ «Քո քաղաքում հառնող մի հոյակապ կոթող ծնվեց»։ Ավելի հաճախ պատկերավոր֊բանաստեղծական խոսքում է գործածվում․ «Հառնել է նրանց հաղթական ոգին», «Հառնեց երկիր Նաիրին ավերներից դարավոր»։

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>§26․ Հասկացողություն — հասկացություն</strong>

<span style="color:#0000FF"></span>(փոխ․ <strong>Հասկացողություն</strong>֊ը հասկանալու֊ըմբռնելու կարողությունն է, ընդունակությունը, նաեւ ըմբռնումը, գաղափարը, պատկերացումը։ Մեկը, ասենք, մաթեմատիկայից ու ֆիզիկայից լավ հասկացողություն ունի, բայց գուցե քաղաքավարության տարրական կանոնների մասին գրեթե հասկացողություն (այս դեպքում՝ գաղափար)<span style="color:#0000FF"></span>չունի։

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>Հասկացություն</strong>֊ը տվյալ բառի կամ բառակապակցության արտահայտած իմաստն է, բովանդակությունը, որը ձեւակերպվում է իբրեւ սահմանում։ Օրինակ՝ «Տարբեր երկրներում եւ տարբեր կուսակցությունների կողմից տարբեր կերպ են մեկնաբանում «մարդու իրավունքներ» հասկացությունը»։ Կամ հետեւյալ նախադասության մեջ՝ «Լեզվաբանության մեջ «բառակապակցություն» հասկացությունը ունի եւ լայն, եւ նեղ ըմբռնում»։

<span style="color:#0000FF"></span>Ճիշտ կլինի, որ բառերը իբրեւ հասկացություն գործածելիս առնվեն չակերտների մեջ (փոխ․ <strong></strong>ինչպես վերեւի օրինակներում)կամ առանձնանան֊ընդգծվեն տառատեսակով, ինչպես՝ «<span style="color:#0000FF"i>Խիղճը, գութը ,կարեկցանքը</spani>բարոյաբանական հասկացություններ են»։

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>§27․ Հավակնոտ — հավակնորդ</strong>

Երկուսն էլ <span style="color:#0000FF"strong>հավակնել</spanstrong>(փոխ․ ֊ի իմաստին են սերտորեն առնչվում։ Հավակնել֊ը մի բանի հասնելու կամ մի բան ձեռք բերելու հետամուտ լինելն է։ Ինքնին դա վատ ձգտում չէ։ Բայց երբ մեկը դա անում է՝ անարժան կերպով իրեն մեծամեծ արժանիքներ վերագրելով, անպայման իր «գերազանցությունը» ուրիշներին ճանաչել տալու սեւեռուն մտքով, ապա նա <strong>հավակնոտ</strong>(օտար բառով՝ պրետենցիոզ)մարդու համբավ է ձեռք բերում։ <span style="color:#0000FF"i>Հավակնոտ</spani>֊ը իր մասին մեծ համարում, մեծ կարծիք ունեցողն է։

<strong>§19․ Հավակնորդ</strong>֊ը արդեն բացասական բնութագիր չունի, նա օրինական կերպով եւ ըստ արժանվույն որեւէ բանի հավակնող՝ ձգտող անձնավորությունն է։ Շախմատային կամ այլ մրցումներում, օրինակ, բոլոր մասնակիցները կարող են համարվել չեմպիոն դառնալու հավակնորդ։ Քաղաքական կամ գիտական ասպարեզներում որեւէ տեղ, պաշտոն գրավելու համար կարող են <strongi>հավակնել</strongi>շատերը, եւ նրանք բոլորն էլ դրա <strongi>հավակնորդներն</strongi>են։

Այս երկու բառերն իրարից տարբերակելու միջոցներից մեկն էլ սա է․ <span style="color:#0000FF"strong>հավակնոտ</spanstrong>(փոխ․ ֊ը նախ որպես ածական է գործածվում՝ հավակնոտ գործիչ, ղեկավար, գրող, երգիչ…, իսկ <strong>հավակնորդ</strong>)֊ը գոյական է՝ չեմպիոնության հավակնորդ, պաշտոնի հավակնորդ…։ Այսպիսի նախադասություն կազմենք․ «Նա շատ <i>հավակնոտ</i> քաղաքական գործիչ է եւ առաջիկայում հազիվ թե կուսակցության առաջնորդ ընտրվելու <span style="color:#0000FF"i>հավակնորդներից</spani>դառնա»։

<strong>§19․ </strong><strong></strong><strong>§28․ Հովար — հովհար</strong>

Երկուսն էլ <span style="color:#0000FF"i>հով</span>(փոխ․ <strong></strong>)<span style="color:#0000FF"></spani>բառարմատից են կազմված։

<strong>§19․ Հովար</strong>֊ը հով՝ ստվեր անելու համար գլխարկի ճակատակողմից առաջ ձգվող մասն է։ Այդպիսի գլխարկներին օտար բառով <strongi>կեպի</strongi>են ասում, սովորական գլխարկից տարբերակելու համար հիմա երբեմն <strongi>գդակ</strongi>֊ն են գործածում։

<span style="color:#0000FF"></span>(փոխ․ <strong>Հովհար</strong>)<span style="color:#0000FF"></span>֊ը հով անելու համար ձեռքի փոքրիկ հարմարանք է։ «Հովարով գլխարկ էր դրել, բայց դա շոգից չէր փրկում, եւ նա ձեռքին էր պահում հովհարը»։

<strong>§19․ §29․ Հրաձիգ — հրձիգ</strong> Հայերենում շատ քիչ են այն բառազույգերը, որտեղ <strong>ա</strong>հոդակապը իմաստազատիչ դեր կատարի՝ բանվոր — բանավոր, քարհատ — քարահատ…։ Մեկն էլ սա է, երբ <i>հուր + ձիգ</i> բաղադրությամբ՝ <i>ա</i> հոդակապով եւ առանց դրա, տարբերակված բառեր ունենք։ <strong>Հրաձիգ</strong>֊ը հրազենից կրակողն է, որ հիմա առավելապես հանդիպում ենք համապատասխան մարզաձեւերից անցկացվող մրցումների մասին խոսելիս։ <strong>Հրձիգ</strong>֊ը, որ ուղղակի իմաստով կրակ գցող, հրկիզող, հրդեհող է նշանակում, ավելի շատ փոխաբերական իմաստով է գործածվում, այն է՝ բարբոքող, հրահրիչ, որեւէ վտանգի դրդող։ Ասում են՝ պատերազմի հրձիգներ, ազգը քայքայող հրձիգներ։ Ուրեմն սխալ կլինի՝ <span style="color:#0000FF">«Հնգամարտում Հայաստանի <i>հրձիգները</i> </span>(փոխ․ <strong>հրաձիգները</strong>) <span style="color:#0000FF">անհաջողության մատնվեցին»։</span> <strong>§30․ Հրավեր — հրավերք</strong> Սրանց միջեւ մինչեւ վերջերս շատ որոշակի տարբերակում չկար։ Հիմա էլ ոչ քիչ դեպքերում <i>հրավերք</i>֊ը <i>հրավեր</i>֊ի փոխարեն են գործածում։ Սակայն դժվար չէ դրանց ստույգ զատորոշումը։ <strong>Հրավեր</strong>֊ը հրավիրելն է, մեկին հրավեր են ուղարկում, հրավիրում են հարսանիքի, ծնունդի, զրույցի, քննարկման եւ այլն։ <strong>Հրավերք</strong>֊ը հրավիրյալների համար կազմակերպված հացկերույթն է, խնջույքը, ուրախության սեղանը, հյուրասիրությունը, հրավիրյալների մասնակցությամբ հանդիսությունը։ Ուղղենք՝ <span style="color:#0000FF">«Մեր մարզիկները դրսից շատ հրավերքներ</span> (փոխ․ <strong>հրավերներ</strong>) <span style="color:#0000FF">են ստանում, «Երգչուհին Գերմանիայից <i>հրավերք</i></span>(փոխ․ <strong>հրավեր</strong>) <span style="color:#0000FF">ունի»։</span> <strong>§31․ Հրատարակել — հրապարակել</strong> <strong>Հրատարակել</strong>֊ը տպագրելն է, լույս ընծայելը։ Գիրք, հանդես, թերթ են հրատարակում։ Միեւնույն դասագիրքը կարող է տպագրվել՝ հրատարակվել ամեն տարի անընդմեջ՝ ունենալ մի քանի <i>հրատարակություն</i>։ Բայց երբ խոսք է լինում ժողովածուում կամ թերթում որեւէ նյութ, հոդված տպագրելու մասին, արդեն չպիտի ասենք՝ <i>հրատարակել</i>, այլ՝ <strong>հրապարակել</strong>։ Ուրեմն, այսպիսի կիրառություններում <i>հրատարակել</i>֊ն ու <i>հրապարակել</i>֊ը <i>տպագրել</i>֊ի հոմանիշներ են։ Այսուհանդերձ, <i>հրապարակել</i>֊ը ավելի լայն իմաստ ունի, առհասարակ՝ «հրապարակ հանել, հայտնի դարձնել», ինչը արվում է ոչ միայն տպագրելու — հրատարակելու ձեւով, այլեւ գրվածը կարդալով հայտարարելու, ներկայացնելու։ Այսպես՝ «Դատարանի վճիռը հրապարակվեց (= ընթերցվեց) դահլիճում» եւ «Դատարանի վճիռը երկու օր անց հրապարակվեց (= տպագրվեց) տեղեկագրային հանդեսում»։ Սխալ է՝ <span style="color:#0000FF">«Շաբաթաթերթը վերլուծական հոդված է <i>հրատարակել</i></span> (փոխ․ <strong>հրապարակել</strong>) <span style="color:#0000FF">կուսակցության գործունեության վերաբերյալ։</span> <strong>§32․ Հրատարակություն — հրատարակչություն</strong> <strong>Հրատարակությունը</strong> նույն <i>հրատարակելը</i> կամ <i>տպագրելն</i> է, նաեւ՝ տպագրված գործը։ Օրինակ՝ «Հոդվածը ներկայացված է հրատարակության՝ տպագրության», «Պ․ Սեւակի ժողովածուները մի քանի հրատարակություն են ունեցել եւ հիմա էլ շարունակում են տպագրվել»։ <strong>Հրատարակչություն</strong>֊ը գրքերի, հանդեսների, ժողովածուների եւ այլնի տպագրությունը՝ հրատարակությունը նախապատրաստող եւ իրականացնող ձեռնարկությունն է։ Այսպիսի նախադասություն կազմենք․ «Այս հրատարակչության հրատարակությունները լավ ընդունելություն են գտնում»։ Սխալ է՝ <span style="color:#0000FF">«Նա մասնակցել է թերթի <i>հրատարակչությանը</i></span> (փոխ․ <strong>հրատարակությանը</strong>) <span style="color:#0000FF">»։</span> <strong>§33․ Հուսով — հույսով</strong> <strong>Հույս</strong> բառի գործիական հոլովի այս երկու տարբերակներն էլ ճիշտ են, եթե ճիշտ տեղում ենք գործածում։ <strong>Հուսով</strong>֊ը օժանդակ <strong>եմ</strong> բայի հետ է հանդես գալիս․ «Ես հուսով եմ, որ ինձ ճիշտ կհասկանաս», «Մենք հուսով ենք՝ ամեն ինչ լավ կլինի»։ Հուսով եմ֊ը հավասարարժեք է <strong>հույս ունեմ</strong>֊ին․ «<i>Հուսով եմ / հույս ունեմ</i>, որ չես մոռանա»։ Այսինքն՝ նախադասության մեջ առանձին ստորոգյալ է դառնում։ Իսկ <strong>հույսով</strong>֊ը՝ իբրեւ գործիական հոլովով գոյական, նախադասության մեջ հենց ստորոգյալի լրացում է լինում՝ պատասխանելով <i>ինչո՞վ</i> կամ <i><ինչպե՞ս/i> հարցերին․ «Հույսով սպասում է, հույսով ապրում է = հույսով է ապրում»։ Ուղղենք սխալները՝ <span style="color:#0000FF">«Այդ <i>հուսով</i> </span>(փոխ․ <strong>հույսով</strong>)<span style="color:#0000FF">էլ բոլորը գնացին քնելու», «Դուք <i>հույսո՞վ եք</i> (փոխ․ <strong>հուսո՞վ եք</strong>), <span style="color:#0000FF">որ նա կկատարի իր խոստումը։ — Այո, <i>հույսով</i></span>(փոխ․ <strong>հուսով</strong>) <span style="color:#0000FF">ենք»։</i></span>