22:21, 28 Փետրվարի 2014-ի տարբերակ

Անավարտ Այս ստեղծագործությունը դեռ ամբողջովին տեղադրված չէ Գրապահարանում

Առաջին գլուխ։ Խեցու կանչը

Խարտյաշ տղան ցած իջավ վերջին քարափից և սկսեց ճանապարհ հարթել դեպի ծովախորշը։ Թեև իր դպրոցական սվիթրը նա հանել ու քարշ էր տալիս հետևից, բայց գորշ շապիկը քրտնաթաթախ էր, իսկ մազերը ծեփվել էին ճակատին։ Շուրջբոլորը երկար սպիով ջունգլին հատող ծառազուրկ շերտն ասես քարաբաղնիս լիներ։ Տղան դժվարությամբ առաջ էր գնում մացառների ու ծառերի փշրված բների միջով, երբ, հանկարծ, վհուկի պես աղաղակելով, ոտքի տակից դուրս պրծավ դեղնակարմիր մի թռչուն։ Ինչ-որ տեղ նրա կանչին արձագանքեց մեկ ուրիշը։

— Հե՜յ, սպասի․․․

Բացատի եզրին, կաթիլների տարափ առաջացնելով, մի բանի թուփ ցնցվեց։

— Սպասի,— ասաց ձայնը,— ես խճճվել եմ։

Խարտյաշ տղան կանգ առավ ու գուլպաները մեքենայաբար շտկեց, այդ շարժումով ջունգլին մի պահ նմանեցնելով Անգլիայի կոմսություններին։

Ձայնը նորից խոսեց․

— Չեն թողնում շարժվեմ անտեր թփերը։

Ձայնի տերը, բաճկոնը քրքրելով, հետևանց դուրս մագլցեց թփուտներից։ Նրա թմբլիկ, մերկ ծնկներն ամբողջովին քերծված էին։ Տղան կռացավ, խնամքով պոկեց հագուստին կպած փշերն ու շուռ եկավ։ Նա խարտյաշից ցածր էր ու շատ գեր։ Առաջ անցավ, ոտքերի համար ապահով տեղ փնտրելով, և ակնոցի հաստ ապակիների միջով նայեց վեր։

— Էն բարձրախոսով մարդն ո՞ւր կորավ։

Շիկահեր տղան գլուխը տարուբերեց։

— Ինձ որ հարցնես, էս կղզի է։ Հրեն ծովի մեջ էլ ժայռը։ Մեծեր կարող են իսկի չլինել։

Գիրուկը ցնցվեց․

— Ո՞նց թե, բա օդաչո՞ւն, նա չէր երևում, բայց հո էն առջևի խցիկում էր, չէ՞։

Խարտյաշն աչքերը կկոցած նայում էր ծովի ժայռին։

— Հետո մնացած երեխեքը,— շարունակեց գիրուկը,— գոնե կեսը փրկված կլինեն, չէ՞։ Ճիշտ չե՞մ ասում։

Խարտյաշ տղան որքան կարելի է անբռնազբոս դիմեց ջրի կողմը։ Նա փորձում էր անմիջական լինել ու շատ բացահայտ չցուցաբերել իր անտարբերությունը, բայց գիրուկը վրա էր տալիս։

— Ի՞նչ, ուրեմն, մեծեր հե՞չ չեն մնացել։

— Չեմ կարծում, թե մնացած լինեն,— հանդիսավոր ասաց խարտյաշը, բայց և իսկույն նրան համակեց հանկարծ իրականացած բաղձանքի բերկրանքը։ Նա բացատի մեջտեղում կանգնեց գլխի վրա ու բերանով մեկ ժպտաց շուռ տված գիրուկին։

— Մեծերը չկա՜ան․․․

Գիրուկը մի պահ մտածեց։

— Բա էն օդաչո՞ւն։

Խարտյաշը ոտքերը ցած իջեցրեց ու նստեց քրտնխաշ հողին։

— Նա մեզ ցած գցեց, իսկ ինքը թռավ-գնաց։ Սենց տեղ հո չէ՞ր նստելու, էն էլ ակերով ինքնաթիռով։

— Մեր վրա հարձակվեցին, չէ՞․․․

— Ոչինչ, ինքն ուզածիդ պես հետ կգա։

Գիրուկը գլուխը տարուբերեց։

— Մենք որ իջնում էինք, ես պատուհանից նայում էի՝ մեր էն կողքը կրակ էր կպել։

Սա հայացքով չափեց բացատը։

— Էս բոլորն ինքնաթիռի արածն էր։

Խարտյաշը ձեռքը պարզեց ու շոշափեց ծառի փշրված բունը։ Նրա հետաքրքրությունը կարծես թե արթնացավ։

— Ասում ես էլի, բա ի՞նքն ինչ եղավ,— ասաց նա,— կամ կտորները։

— Փոթորիկը քշեց լցրեց ծովը։ Տես ո՜նց է փշրել բոլոր ծառերը։ Մեջը երևի դեռ երեխեք կային։

Նա մի պահ վարանեց, ապա վերջապես հարցրեց․

— Անունդ ի՞նչ է։

— Ռալֆ։

Գիրուկը սպասեց, որ իր անունն էլ հարցնեն, բայց Ռալֆ անունով տղան ոչ մի նախաձեռնություն չցուցաբերեց, ցրված Ժպտաց, ոտքի կանգնեց ու նորից դիմեց ծովախորշի կողմը։ Գիրուկը հետ չմնաց։

— Երևի էստեղ մերոնցից էլի լիքը կան, դու ոչ ոքի չե՞ս տեսել։

Ռալֆը գլուխը թափ տվեց և քայլերն արագացրեց, բայց ոտքը ճյուղի դեմ առավ, ու նա փռվեց գետնին։

Գիրուկը շնչակտուր կանգնեց նրա կողքին։

— Մորքուրս չի թողնում վազեմ,— բացատրեց նա,— շնչարգելությանս համար։

— Շնագելությա՞ն։

— Հա, շունչս տեղը չի գալի։ Ես մեր դպրոցի շնչարգելությամբ միակ տղան էի։— Հպարտությամբ ասաց գիրուկը։— Համ էլ երեք տարեկանից ակնոց եմ դնում։

Նա ակնոցը հանեց և մեկնեց Ռալֆին, աչքերը ճպճպացնելով ու ժպտալով, հետո կեղտոտ բաճկոնի փեշով սկսեց մաքրել։ Հանկարծ նրա գունատ դեմքը ծամածռվեց ցավից ու ներքին կենտրոնացումից։ Նա սրբեց այտերի քրտինքն ու ակնոցն իսկույն տեղը հագցրեց։

— Էդ մրգերը․․․

Նա աչքի անցկացրեց բացատը։

— Ես ոնց որ թե, էդ մրգերից․․․

Նա ակնոցը շտկեց, հանկարծ նետվեց մի կողմ ու պպզեց թփերի ետևում։

— Հեսա կգամ․․․

Ռալֆը զգուշությամբ ոտքի կանգնեց և ճյուղերի արանքով սպրդեց անտառ։ Շուտով գիրուկի տնքոցները մնացին հետևում, և նա մոտեցավ իրեն ծովից անջատող վերջին պատնեշին։ Մագլցեց կոտրված ծառի վրայով ու անտառից դուրս եկավ։

Ամբողջ ափով մեկ փետրավոր արմավենիներ էին ցրված։ Նրանք աճում էին ուղիղ, կոր կամ արևի կողմը թեքված, և իրենց կանաչ թևերով ճախրում էին երեսուն մետրանոց բարձունքում։ Տապալված ծառերի բները տեղ-տեղ պատռել էին խոտի կոշտ գորգը, որը ցիրուցան ծածկված էր փտող կոկոսներով ու արմավի ծիլերով։ Հետևում միայն մութ անտառն էր ու բացատի երկար սպին։ Ռալֆը, ծառին հենված, կանգնել ու անթարթ նայում էր առջևի շողշողուն ջրին։ Մի մղոն հեռվում, մարջանի խութերին խփվելով, փրփրում էր մուգ կապույտ օվկիանոսը, բայց խութերի անկանոն աղեղի մեջ փակված ծովախորշը լեռնային լճակի պես հարթ էր ու անխռով և շողում էր երկնագույնի, կանաչի ու ծիրանու բոլոր երանգներով։ Արմավների դարավանդի ու ծովի միջև ընկած նոր լողափը անծայր աղեղով ձգվում-հասնում էր անսահմանությանը։ Ամենուր իշխում էր թանձր, համարյա տեսանելի շոգը։

Ռալֆը դարավանդից թռավ ու կոշիկներով խրվեց ավազի մեջ։ Շոգը խփեց գլխին։ Հագուստը սկսեց խանգարել, և նա դեն նետեց կոշիկներն ու կտրուկ շարժումով ոտքերից ձգեց գուլպաները։ Հետո նորից ցատկեց դարավանդին, գլխի վրայով հանեց շապիկն ու կանգնեց գանգանման կոկոսների կողքին, արմավների կանաչ ստվերների խաղի տակ։ Ապա գոտին արձակեց, դուրս սահեց շալվարի ու վարտիքի միջից և, բոլորովին մերկ, հայացքն ուղղեց ցոլցլուն ծովի ու լողափի կողմը։

Տղան բավական մեծ էր՝ տասներկուսն անց, և, կորցնելով մանկական ցմփորությունը, դեռ ձեռք չէր բերել դեռահասի կազմվածքին հատուկ անշնորհքությունը։ Ուսերի թափից ու լայնությունից դատելով, նա կարող էր բռնցքամարտիկ դառնալ, սակայն մեղմ աչքերն ու բերանի ուրվագիծը բարեհոգություն էին վկայում։ Նա թեթևակի թխկացրեց արմավենու բնին և, ի վերջո համակերպվելով կղզու գոյության հետ, լիաթոք ծիծաղեց ու նորից կանգնեց գլխի վրա։ Հետո ճարպկորեն շուռ եկավ, ցած թռավ դարավանդից, և, ծունկի գալով, երկու ձեռքով ավազը քաշեց իր մոտ։ Ապա հետ նստեց ու իր փայլուն, անհանգիստ աչքերը դարձրեց ջրի կողմը։

— Ռա՜լֆ․․․

Գիրուկը դարավանդից ոտքերը զգուշորեն իջեցրեց ու նստեց եզրին։

— Կներես, որ ուշացա, էդ մրգերը․․․

Նա ակնոցը սրբեց ու դրեց իր կլորիկ քթին։ Շրջանակը քթարմատին վարդագույն խորը հետք էր թողել։ Գիրուկը քննական մի հայացք նետեց Ռալֆի ոսկեգույն մարմնին, ապա նայեց սեփական հագուստին և ձեռքը դրեց կրծքի երկար շղթայի ծայրին։

Վերջապես նա շղթան վճռաբար քաշեց ու գլխի վրայով հանեց բաճկոնը։

— Թքած։

Ռալֆն աչքի ծայրով նրան էր նայում, բայց ոչինչ չասաց։

— Երևի պետք է բոլորի անուններն իմանալ,— ասաց գիրուկը,— ու ցուցակ սարքել։ Պետք է ժողով կանչել։

Ռալֆն ակնարկը բանի տեղ չդրեց, և գիրուկը ստիպված եղավ շարունակել։

— Ինձ ինչ էլ ասեն, ոչինչ,— մտերմաբար խոստովանեց նա,— մենակ թե դպրոցի անունը չկպցնեն։

Ռալֆը փոքր-ինչ աշխուժացավ։

— Ինչ անուն։

Գիրուկը հետ նայեց, կռացավ Ռալֆի մոտ ու փսփսաց․

— Դպրոցում ինձ Խոզուկ էին ասում։

Ռալֆը պոռթկաց ու վեր ցատկեց։

— Խո՜-զուկ, Խո՜-զուկ։

— Լավ էլի, Ռալֆ․․․

Խոզուկն անախորժ կանխազգացումով ձեռքերն իրար սեղմեց։

— Ախր ես ասեցի, չէ՞, որ չեմ ուզում․․․

— Խո՜-զուկ, Խո՜-զուկ։

Ռալֆը պար գալով վազեց արևի տակ ու թևերը պարզած հետ եկավ, կործանիչ ինքնաթիռի կերպարանք առած, Խոզուկին գնդակոծելով։

— Զր՜զզզզզ․ դը՛-դը՛-դը՛-դը՛-դը՛․․․

Նա գահավիժեց խոզուկի ոտքերի տակ ու պառկած մնաց ավազների մեջ, շարունակելով հռհռալ․

— Խո՜-զուկ։

Խոզուկը դժկամությամբ Ժպտաց, կամքին հակառակ ուրախանալով, որ առնվազն ճանաչում է գտել։

— Դե լավ, եթե ուրիշներին չես ասելու․․․

Ռալֆն, ավազի մեջ թավալ տալով, քրքջում էր։ Կենտրոնացման ու ցավի արտահայտությունը նորից հայտնվեց Խոզուկի դեմքին։

— Էս րոպեիս կգամ․․․

Նա նորից նետվեց անտառ։ Ռալֆը ոտքի ելավ ու վազեց աջ։

Այնտեղ լողափի սահուն գիծը կտրուկ ընդհատվում էր կոպիտ անկյուններով վարդագույն գրանիտի հսկայական մի սալ անգթորեն հատում էր անտառը, դարավանդն ու ավազը և մխրճվում ջրի մեջ, ստեղծելով մեկ մետրից քիչ բարձր մի հարթակ։ Այն ծածկող հողի նեղ շերտի վրա կոշտ խոտ ու մատաղ արմավենիներ էին աճում։ Հողը չէր հերիքում, որ արմավները մի լավ հասակ առնեն, և, մոտ յոթ մետրի հասնելով, նրանք չորանում ու տապալվում էին ցած, գոյացնելով նստելու համար շատ հարմար բների խաչաձևված մի ցանց։ Դեռևս կանգուն արմավենիների ծածկի վրա ներքևից խաղում էին ծովախորշի ջրի արտացոլված շողքերը։ Ռալֆը, ձեռքերը հենելով, վեր թռավ այդ հարթակի վրա, գնահատեց նրա զովությունն ու ստվերը, մի աչքը փակեց ու վճռեց, որ իր մարմնի ստվերներն իրականում կանաչ են։ Նա մոտեցավ հարթակի եզրին և նայեց ներքև։ Հատակը պարզ երևում էր՝ վճիտ ջուրը նախշված էր արևադարձային ջրիմուռներով ու մարջանով։ Ներքևում դես ու դեն էր անում փոքրիկ փայլփլուն ձկնիկների մի վտառ։ Ռալֆն ակամա բացականչեց, հնչեցնելով բերկրանքի թավ լարերը։

— Առռը հա՜․․․

Հարթակի տակ նոր հրաշքներ կային։ Աստծու արարներից մեկը, որևէ ծովամրրիկ կամ թերևս հենց այն հողմը, որն ուղեկցել էր իրենց անկումը, ծովախորշի ներսում ավազ էր դիզել ու նրանից անջատել երկար ու խորը մի ավազան, որի մի ծայրը փակում էր վարդագույն ժայռը։ Ռալֆը փորձից գիտեր, որ խորության պատրանքը խաբուսիկ է լինում, և նախօրոք հիասթափություն էր ակնկալում։ Բայց կղզին այս անգամ էլ չխաբեց, և այդ անհավատալի ավազանը, որին ալիքներն անկասկած միայն մակընթացության ժամանակ էին հասնում, այնքան խորը դուրս եկավ, որ մի ծայրից նույնիսկ մուգ կանաչ էր։ Ռալֆը մանրամասն ուսումնասիրեց ավազանի ամբողջ երկայնքը և նոր միայն ցատկեց մեջը։ Ջուրը մարմնից տաք էր, Ռալֆն ասես լող տար մի մեծ լոգարանի մեջ։

Խոզուկը նորից հայտնվեց, նստեց ժայռի եզրին և սկսեց նախանձով նայել Ռալֆի կանաչ ու սպիտակ մարմնին։

— Այ թե լող ես տալիս, հա՜։

— Խո՜-զուկ։

Խոզուկը հանեց կոշիկներն ու գուլպաները, խնամքով դրանք դարսեց ժայռին և ոտքի բութ մատով փորձեց ջուրը։

— Տաք է։

— Բա դու ի՞նչ էիր կարծում։

— Ես բան չէի կարծում։ Մորքուրս․․․

— Զզվեցրիր քո մորքուրով։

Ռալֆը սուզվեց ջրի տակ և աչքերը բացեց՝ ավազանը խորշից անջատող թումբն ասես լեռնաշղթա լիներ։ Նա քիթը փակեց ու շուռ եկավ՝ ոսկեգույն լույսի շողերը բեկվեցին ու պար եկան դեմքին։ Խոզուկը վճռական տեսքով սկսեց հանել իր կարճ տաբատը։ Շուտով արդեն նրա գունատ ու թմբլիկ մարմինը բոլորովին մերկ էր։ Նա ոտքերի ծայրի վրա իջավ ավազոտ կողմն ի վար և մինչև վիզը պպզեց ջրի մեջ, հպարտորեն ժպտալով Ռալֆի կողմը։

— Ի՞նչ, չես լողանալո՞ւ։

Խոզուկը գլուխը թափ տվեց։

— Ես լողալ չգիտեմ։ Չեն թողնում, թե չէ շնչարգելությունս․․․

— Զզվցրիր քո շնագելությամբ։

Խոզուկը խոնարհաբար ձայն չհանեց։

— Բայց դու համա թե լողալ գիտես, հա՜։

Ռալֆը մեջքի վրա լողաց դեպի ափը, բերանը ջուր հավաքեց և բարակ շիթով դուրս փչեց։ Հետո գլուխը բարձրացրեց և ասաց։

— Ես հինգ տարեկանից լողալ գիտեմ, հայրս սովորեցրեց։ Ինքը ռազմական նավապետ է, հենց որ ազատվի, կգա մեզ փրկելու։ Քո հե՞րն ինչ է։

Խոզուկն իսկույն կարմրեց։

— Իմ հայրը մեռել է։— Արագ ասաց նա։— Իսկ մայրս․․․

Նա ակնոցը հանեց և սկսեց փնտրել, թե ինչով սրբի։

— Ես մորքուրիս հետ եմ ապրում։ Ինքը քաղցրավենիքի խանութ ունի, գիտե՞ս, ինչքան էի ուտում՝ ինչքան քեֆս ուզեր․․․ Իսկ քո հայրը մեզ ե՞րբ կփրկի։

— Հենց որ կարողանա։

Խոզուկը ջրից դուրս եկավ, և, կաթկթալով, սկսեց գուլպայով սրբել ակնոցը։ Առավոտյան տապի միջով նրանց հասնող միակ ձայնն այժմ խութերին փշրվող հորձանքի երկար, ընդհատվող մռնչոցն էր։

— Իսկ ի՞նչ կիմանա, որ մենք էստեղ ենք։

Ռալֆը ջրի մեջ թմրում էր։ Քունը պարուրում էր նրան, ծովախորշի փայլը շղարշել էր ջանացող գայթակղիչ տեսիլքների պես։

«Որովհետև» մտածում էր Ռալֆը՝ «Որովհետև կիմանա»։ Խութերից հասնող մռլտոցը հետզհետե հեռանում էր։

— Օդայականում կասեն։

Խոզուկը գլուխը տարուբերեց, փայլփլող ակնոցը դրեց քթին և ներքև նայեց Ռալֆի կողմը։

— Ոչ ոք էլ չի ասի։ Դու օդաչուին չլսեցի՞ր, չլսեցի՞ր ատոմային ռումբի մասին ինչ ասեց։ Բոլորը մեռել են։

Ռալֆը ջրից դուրս եկավ, կանգնեց Խոզուկի դիմաց ու սկսեց միտք անել այդ անսովոր պրոբլեմի մասին։

Խոզուկը պոկ չէր գալիս։

— Էս կղզի է, չէ՞։

— Ես էն ժայռը բարձրացել եմ,— դանդաղ ասաց Ռալֆը,— ոնց որ թե կղզի է։

— Բոլորը մեռել են։— Ասաց Խոզուկը։— Էս էլ կղզի է։ Ոչ ոք չգիտի, որ մենք կորել ենք։ Ոչ քո հայրը, ոչ էլ ուրիշ որևէ մեկը։

Նրա շուրթերը դողացին, ակնոցը մշուշվեց։

— Մենք էստեղ կմնանք մինչև չմեռնենք։

Այդ խոսքերից տապն ավելի սաստկացավ ու անտանելի ծանրությամբ լցվեց, իսկ ծովախորշի փայլը սկսեց կուրացնել։

— Գնամ,— մրմնջաց Ռալֆը,— հրեն, շորերս։

Դաժան արևին դիմանալով, նա վազեց-անցավ գրանիտե հարթակով և հավաքեց իր ցիրուցան հագուստը։ Գորշ շապիկը նորից հագնելը զարմանալիորեն հաճելի էր։ Ապա կրկին մագլցեց հարթակն ու ստվերի տակ նստեց մի հարմար բնի վրա։ Խոզուկը, իր ամբողջ ունեցվածքը թևի տակ ծալած, նույնպես վեր բարձրացավ։ Նա զգուշորեն նստեց ծովախորշին նայող փոքր ժայռաբեկորի կողքին տապալված բներից մեկին։ Ջրի խճճված շողքերը սկսեցին խաղալ նրա դեմքին։

Քիչ անց նա խոսեց։

— Մենք անպայման պիտի մյուսներին գտնենք։ Պիտի մի բան անենք։

Ռալֆը չպատասխանեց։ Ահա մարջանի մի կղզի։ Արևից պատսպարված, անտեսելով Խոզուկի մռայլ գուշակությունները, նա քաղցր երազում էր։

Խոզուկը հանգիստ չէր թողնում։

— Ի՞նչ գիտես, թե մենք քանի հոգի ենք։

Ռալֆը մոտեցավ ու կանգնեց Խոզուկի կողքին։

— Չգիտեմ։

Տեղ-տեղ զեփյուռը կնճռոտում էր շոգի մուժի տակ ձգված ջրի հայելին, արմավների սաղարթները սկսում էին խշխշալ, ու լույսի աղոտ բծերը սահում էին նրանց մարմնով կամ պայծառ թիթեռնիկների պես թպրտում ստվերում։

Խոզուկը նայեց Ռալֆին, նրա դեմքի ստվերները շրջվել էին՝ վերևից կանաչ էին, ներքևում, ջրի արտացուումից՝ լուսավոր։ Արևի շողքը խճճվել էր մազերի մեջ։

— Մենք պետք է մի բան անենք։

Ռալֆը նայում էր նրան, բայց չէր տեսնում։ Վերջապես իր երազած, բայց երբեք լիովին չիրականացած, վայրը հանկարծ մարմնավորվում էր, կյանք առնում։ Ռալֆը գոհունակությամբ ժպտաց։ Խոզուկը, ընկալելով դա որպես խրախուսանք, հաճույքից ծիծաղեց։

— Եթե սա իսկապես կղզի է․․․

— Է՞ս ինչ էր։

Ռալֆն այլևս չէր ծիծաղում և մատը տնկել էր ջրի կողմը։ Փարթամ ջրիմուռների գրկում կաթնագույն մի բան էր ընկած։

— Քար կլինի։

— Չէ՝ խեցի։

Խոզուկը հանկարծ խանդավառվեց։

— Ճիշտ որ, խեցի է։ Ես մեկի տանը դրանից տեսել եմ, բայց նա դրան փող էր ասում։ Հենց որ փչում էր, մայրը դուրս էր դալիս։ Գիտե՞ս, ինչ թանկանոց բան է․․․

Ռալֆի կողքին արմավի մի ծիլ թեքվել էր ջրի վրա։ Սակավ հողը հազիվ էր դիմանում նրա քաշին, ու այն վաղ թե ուշ պիտի ընկներ։ Ռալֆն այդ ծիլը դուրս քաշեց ու մտցրեց ջուրը, ցիրուցան անելով պսպղուն ձկնիկներին։ Խոզուկը վտանգավոր կերպով թեքվեց ցած։

— Կամաց, կջարդես։

— Ձենդ կտրի։

Ռալֆը ցրված էր։ Խեցին սիրուն էր ու հետաքրքիր՝ լավ խաղալիք, բայց գերող անուրջները դեռևս զատում էին նրան Խոզուկից, որն այդ պարագայում պարզապես ավելորդ էր։ Արմավի ծիլը ճկվեց և խեցին հրեց ջրիմուռների մեջ։ Մի ձեռքը որպես հենարան գործածելով, Ռալֆը մյուսով սեղմեց լծակը և կաթկթող խեցին վեր բարձրացրեց այնպես, որ Խոզուկն այն բռնի։

Այժմ, երբ խեցին կարելի էր ձեռք տալ, Ռալֆը նույնպես ոգևորվեց։ Խոզուկը նորից բլբլում էր։

— ․․․ անունր Փող էր։ Էնքան թանկ, չես պատկերացնում։ Եթե ուզենայիր մի տեղից առնել, ամպի չափ փող պիտի տայիր, լիքը․․․ Ինքը դրան պատից էր կախում, իսկ մորքուրս․․․

Ռալֆը խոզուկից խեցին վերցրեց, և նրա ձեռքին մի քանի կաթիլ ջուր ծորաց։ Խեցին կաթնագույն էր, տեղ-տեղ բաց վարդագույնի խփող։ Փոքրիկ անցքով սուր գագաթից մինչև վարդագույն շուրթերի գեղեցիկ բացվածքն ընկած տասնութ մատնաչափը թեթևակի ոլորվող, նրբին զարդանախշերով դաջված մակերես էր։ Ռալֆը զգուշությամբ թափ տվեց խեցու երկար փողի մեջ կուտակված ավազը։

— ․․․ կովի բառաչի պես էր ստացվում։ Հետո ինքը սպիտակ քարեր էլ ուներ, ու վանդակի մեջ թառած կանաչ թութակ։ Բայց դե սպիտակ քարը ոնց էլ փչես, բան դուրս չի գա, էնպես որ նա ասում էր, թե․․․

Խոզուկը լռեց, որ շունչ քաշի և շոյեց Ռալֆի բռնած փայլուն խեցին։

— Ռալֆ։

Ռալֆը վեր նայեց։

— Մենք սրանով կարող ենք բոլորին կանչել ու ժողով անել։ Սրա ձայնը որ լսեն, բոլորը կգան։

Նա պայծառացած դեմքով նայում էր Ռալֆին։

— Դու հենց էդ էիր ուզում, չէ՞, դրա համար ես խեցին հանել, չէ՞։

Ռալֆն իր խարտյաշ մազերը ճակատից հետ գցեց։

— Ասում ես քո ընկերն էս բանը ոնց էր փչո՞ւմ։

— Կարծես մի տեսակ թքելուց լիներ։— Ասաց Խոզուկը։— Մորքուրս չէր թողնում փչեմ իմ շնչարգելության պատճառով։ Էդ տղան ասում էր, պետք է այ էստեղից փչել։— Խոզուկը ձեռքը դրեց իր գիրուկ փորին։— Մի հատ փորձի էլի, Ռալֆ, բոլորին կկանչես։

Ռալֆը խեցու բարակ ծայրը կասկածանքով դրեց բերանին և փչեց։ Մյուս կողմից խշշոց դուրս եկավ։ Ռալֆն աղաջուրը բերանից սրբեց և նորից փորձեց, բայց ապարդյուն։

— Նա մի տեսակ թքում էր։

Ռալֆը շուրթերը ցցեց ու օդի շիթը հրեց խեցու մեջ, որը հանկարծ տռտռաց։ Դա այնպիսի մի հրճվանք պատճառեց տղաներին, որ Ռալֆը, հռհռոցի նոպաների միջև, մի քանի րոպե շարունակ խեցուց նույն ձայներն էր հանում։

— Նա ա՛յ էստեղից էր փչում։

Ռալֆը վերջապես հասկացավ և օդն ամբողջ ուժով մղեց ստոծանուց վեր։ Խեցին իսկույն արձագանքեց։ Խորը և զիլ մի ձայն թնդաց արմավների տակ․ տարածվեց անտառի ծակուծուկերով և արձագանքվեց սարի վարդագույն գրանիտից։ Ծառերի կատարներից պոկվեցին թռչունների խառնիխուռն երամները, ինչ-որ գազանիկներ ծղրտացին ու ցաքուցրիվ եղան ներքևում։

Ռալֆը խեցին բերանից պոկեց։

— Շշմելո՜ւյա․․․

Նրա սովորական ձայնը խեցու զիլ հնչյունից հետո շշուկ էր թվում։ Նա խեցին նորից հպեց բերանին, և, խորը շունչ քաշելով, փչեց։ Ձայնը նորից թնդաց, Ռալֆն էլի ուժ տվեց, և ձայնը, անակնկալ մի ությակ վեր ցատկելով, վերածվեց նախկինից ավելի ծակող անտանելի մի մռնչյունի։ Խոզուկը, ակնոցը փայլատակելով, գոհ դեմքով ինչ-որ բան էր գոռում։ Թռչունները աղաղակում էին, մանր-մունր գազանները՝ փախչում։ Ռալֆի շունչը սպառվեց՝ ձայնը մի ությակ ընկավ, վերածվեց թավ գռմռոցի, օդի խշշյունի, և վերջապես, մարեց։

Խեցին լուռ էր՝ փայլուն մի ժանիք, Ռալֆի դեմքը լարումից կարմրել էր, օդը լցված էր թռչունների աղաղակով և զրնգուն արձագանքով։

— Գրազ գամ՝ որտեղ ասես չի լսվում։

Ռալֆը շունչը տեղը բերեց և մի քանի կարճ կանչ արձակեց։

Հանկարծ Խոզուկը գոռաց․

— Հրեն մեկը։

Լողափի արմավենիների միջև, մոտ երեսուն մետրի վրա, հայտնվեց մի երեխա։ Մոտ վեց տարեկան մի տղա էր, ամրակազմ ու շեկլիկ, պատառոտված հագուստով և մրգերով լղոզված դեմքով։ Նրա շալվարն անհայտ նպատակով ցած էր իջեցված և միայն կիսով չափ վեր քաշած։ Նա ցած թռավ արմավների դարավանդից, շալվարը վերջնականապես ընկավ, և տղան նրա միջից դուրս եկավ ու դիմեց դեպի հարթակը։ Խոզուկն օգնեց, որ նա բարձրանա, իսկ Ռալֆը շարունակում էր փչել, մինչև որ անտառից մանկական ձայներ լսվեցին։ Փոքրիկ տղան պպզեց Ռալֆի դիմաց և ներքևից վերև սկսեց նրան ուսումնասիրել։ Համոզվելով, որ ինչ-որ նպատակասլաց գործողություն է կատարվում, նա գոհունակությամբ իր, միակ մաքուր մնացած, բութ մատը դրեց բերանը։

Խոզուկը կռացավ նրա մոտ։

— Անունդ ո՞նց է։

— Ջոնի։

Խոզուկն ինքն իրեն մրթմրթաց այդ անունը, հետո այն բարձրաձայն գոռաց Ռալֆին, որին դա բոլորովին չհետաքրրքրեց, քանի որ նա շարունակում էր փչել իր խեցին։ Նրա դեմքը շառագունել էր այդ ապշեցուցիչ ձայնը հանելու վայրի հաճույքից, շապիկը թրթռում էր սրտի զարկերից։ Անտառից լսվող գոռում-գոչյունը գնալով մոտենում էր։

Լողափը կենդանացավ։ Շոգի թրթռուն շղարշը հեռվում բազմաթիվ երեխաների էր թաքցնում, որոնք շիկացած ավազի միջով ճանապարհ էին փնտրում դեպի հարթակը։ Երեք փոքր տղա, Ջոնիից ոչ շատ մեծ, հանկարծ, հայտնվեցին շատ մոտիկից՝ նրանք անտառում միրգ էին խժռում։ Խոզուկից քիչ փոքր, սևուկ մի տղա դուրս եկավ կողքի թփուտներից, բարձրացավ հարթակը և բոլորին զվարթ ժպտաց։ Գնալով ավելի ու ավելի շատ երեխաներ էին հայտնվում։ Ջոնիի անմեղ օրինակին հետևելով, նրանք նստում էին արմավների տապալված բներին և սպասում։ Ռալֆը շարունակում էր խեցիով կարճ ու հատու կանչեր արձակել։ Խոզուկը բոլորին շրջանցում էր, հարցնում ամեն մեկի անունը, և, հոնքերը կիտելով, փորձում մտապահել։ Երեխաները պարզամտորեն ենթարկվում էին նրան, ինչպես մինչ այդ ենթարկվում էին բարձրախոսով մարդուն։ Ոմանք մերկ էին, հագուստները ձեռքներին, ոմանք՝ քիչ թե շատ հագնված, դպրոցական համազգեստներով, գորշ, կապույտ, դարչնագույն բաճկոնիկներով կամ բրդյա սվիթրերով։ Ոմանք կրծքանշաններ ունեին, նույնիսկ՝ նշանաբաններ, հատուկ գունավոր շերտեր գուլպաների կամ շապիկների վրա։ Կանաչ ստվերը ծածկում էր ծառաբների վրա խմբված գլուխները՝ դարչնագույն, շեկլիկ, սևուկ, շագանակագույն, գորշ, գլուխները շշնջում էին, փսփսում, մեծ-մեծ աչքերով նայում Ռալֆին ու ենթադրություններ անում։ Ինչ-որ բան էր կատարվում։

Մենակ կամ զույգ-զույգ լողափից եկող երեխաները տեսանելի էին դառնում, երբ, մոտենալով, հայտնվում էին շիկացած տապի շղարշից այս կողմ։ Այստեղ աչքը սկզբից նկատում էր ավազի վրա թրթռացող սև չղջիկանման կերպարը, և հետո միայն նշմարում նրա վրայի մարմինը։ Չղջիկը երեխայի ստվերն էր, որը, ուղղաձիգ կախված արևից սմքելով, վերածվում էր ոտքերի միջև ընկած կարկատանի։ Խեցին փչելով, Ռալֆը նկատեց թպրտացող սև բծերի վրայով հարթակին մոտեցող վերջին զույգին։ Կլորագլուխ երկու տղա, խծուծի պես մազերով, իրենց ցած գցեցին Ռալֆի ոտքերի տակ և մնացին պառկած, շնիկների պես շնչակտուր ժպտալով։ Երկվորյակներ էին, իրար այնքան նման, որ այդ զվարճալի կրկնությանը պարզապես հավատալ չէր լինում։ Նրանք միասին շնչում էին, միասին ժպտում, նրանք պինդ էին և կենսունակ։ Ռալֆին դարձրած նրանց շուրթերը խոնավ էին, երկուսի դեմքին ասես բավականաչափ մաշկ հատկացված չլիներ, որից նրանց ուրվագծերր կորցնում էին իրենց հստակությունը, իսկ բերանները բաց էին մնում։ Խոզուկն իր փայլուն ակնոցով կռացել էր նրանց վրա, նրա ձայնը լսվում էր խեցու կանչի ընդմիջումներում։

— Սամ, Էրիք, Սամ, Էրիք։

Շուտով նա շփոթվեց, ու երկվորյակները, համընդհանուր ծիծաղի տակ, սկսեցին գլուխները տարուբերել և իրար ցույց տալ։

Վերջապես Ռալֆը դադարեց փչել և, խեցին մի ձեռքում բռնած, նստեց, գլուխն իջացնելով ծնկներին։ Արձագանքի հետ մարեց նաև ծիծաղը։ Լռություն տիրեց։

Լողափի ադամանդյա մշուշում ինչ-որ արարած էր շարժվում։ Առաջինը Ռալֆն էր դրան նկատել, բայց նրա լարված հայացքն ամենքին ստիպել էր նայել այդ կողմը։ Շուտով այդ արարածը շոգի մուժից դուրս եկավ և բոլորը տեսան, որ նրա մուգ գույնը ոչ այնքան ստվերի արդյունքն էր, որքան հագուստի։ Դա տղաների մի խումբ էր, որոնք քիչ թե շատ կանոնավոր քայլում էին երկու զուգահեռ շարք կազմած։ Նրանց հագուստն արտառոց էր՝ շապիկները, տաբատներն ու մնացած շորերը նրանք պահում էին ձեռքում, ամեն մեկի գլխին արծաթե նշանով քառակուսի սև գլխարկ կար։ Նրանք ոտքից գլուխ փաթաթված էին ձախ կրծքին երկար արծաթե խաչ ունեցող սև թիկնոցներով, որոնք պսակված էին փարթամ օձիքներով։ Արևադարձային տապը, վայրէջքը, սննդի հոգսերը, վերջապես, շիկացած լողափով այդ երկար, քրտնխաշ անցումը նրանց դեմքերին նոր լվացած սալորի մուգ փայլ էին տվել։ Սրանց առաջնորդող տղան նույն համազգեստն ուներ, միայն թե նրա գլխարկի նշանը ոսկեգույն էր։ Հարթակին մոտ երեք մետր չհասած, նա խմբին հրամայեց կանգնել շնչահեղձ և քրտնած, նրանք օրորվելով կանգնեցին անխնա արևի տակ։ Թիկնոցի փեշերը թռցնելով, առաջնորդը ցատկեց հարթակի վրա և կկոցած աչքերը հառեց համարյա անթափանց մթին։

— Ո՞ւր է շեփորով մարդը։

Տեսնելով, որ արևը նրան կուրացրել է, Ռալֆը պատասխանեց․

— Ոչ մի շեփորով մարդ չկա։ Ես եմ։

Տղան մոտեցավ և հայացքը վերևից սևեռեց Ռալֆին, դեմքը դժգոհ ծամածռելով։ Կաթնագույն խեցին ծնկներին դրած խարտյաշ տղայի տեսքը նրա վրա տպավորություն չգործեց։ Սև թիկնոցը շրջելով, նա կտրուկ շուռ եկավ։

— Ուրեմն, նա՞վ էլ չկա։

Երկար թիկնոցի տակ նա նիհար էր, ոսկրոտ և բարձրահասակ, սև գլխարկի տակից դուրս էին պրծնում շիկավուն մազերը։ Պեպենոտ դեմքը կնճռոտված էր ու տգեղ, բայց հիմար չէր։ Նրա կապույտ աչքերը հիասթափությամբ էին լցված, որը պատրաստ էր ցասումով բռնկվել։

— Ուրեմն էստեղ մեծերից մարդ չկա՞։

Ռալֆը դիմեց նրա մեջքին։

— Չէ, բայց մենք ժողով ենք անում։ Եկեք միացեք։

Թիկնոցավոր տղաները շարքը խախտեցին։ Բարձրահասակը գոռաց։

— Երգչախո՜ւմբ, զգա՜ստ։

Հոգնած ենթարկվելով, երգչախմբի տղաները նորից խցկվեցին արևի տակ օրորվող շարքերը։ Ոմանք, այնուամենայնիվ, բողոքի թույլ նշաններ ցուցաբերեցին։

— Ախր, Մերիդյու, լսի, չի լինի՞ մենք․․․

Նրանցից մեկը երեսնիվայր ընկավ ավազի վրա, և շարքը ցրվեց։ Ուշաթափվածին բարձրացրին և պառկեցրին հարթակի վրա։ Մերիդյուն փորձեց սևերես չմնալ։

— Դե լավ, կարող եք նստել։ Հանգիստ թողեք դրան։

— Բայց ախր, Մերիդյու․․․

— Ամեն անգամ սուտմեռուկ է անում՝ նույնը չարե՞ց Ջիբրալթարում, հետո Ադիս-Աբեբայում, իսկ առավոտյան ժամերգության ժամանակ գլորվում էր ուղիղ խմբավարի գիրկը։

Վերջին դիտողությունից երգչախմբի անդամները, որոնք, սև թռչունների պես ծառաբներին թառած, հետաքրքրությամբ նայում էին Ռալֆին, սկսեցին քրքջալ։ Խոզուկն էլ անուններ չէր հարցնում՝ նրան խեղճացրել էր համազգեստների առաջացրած հեղինակությունը և Մերիդյուի վճռական ձայնը։ Խոզուկը մտել էր Ռալֆի հետևը և զբաղված էր իր ակնոցով։

Մերիդյուն շուռ եկավ Ռալֆի կողմը։

— Ասում ես, Ուրեմն, մեծեր չկա՞ն։

— Չէ։

Մերիդյուն նույնպես նստեց և նայեց շուրջը։

— Էդպես է, մեր գլխի ճարն ինքներս պիտի տեսնենք։ Ռալֆի հետևում իրեն ապահով զգալով, Խոզուկը երկչոտ ձայն բարձրացրեց։

— Դրա համար էլ Ռալֆը ժողով կանչեց։ Որ տեսնենք ինչ ենք անելու։ Մենք արդեն սկսել ենք անունները հավաքել, էս մեկը Ջոնին է, մյուս երկուսը երկվորյակներ են՝ Սամն ու Էրիքը, ո՞րըդ էիք Էրիքը․․․ չէ, դու Սամն ես։

— Սամը ես եմ․․․

— Ես էլ Էրիքն եմ։

— Առանց անունների յոլա չենք գնա։— Ասաց Ռալֆը։— Ես Ռալֆն եմ։

— Մենք արդեն լիքը անուններ գիտենք։— Ասաց Խոզուկը։— Հենց նոր հավաքեցինք։

— Փոքրական անուններ են,— ասաց Մերիդյուն,— ես ինչի՞ պիտի Ջաք լինեմ, ես Մերիդյուն եմ։

Ռալֆը կտրուկ շուռ եկավ նրա կողմը։ Դա իր գործն իմացող մարդու ձայն էր։

— Հետո էն մյուս տղան, ո՞նց էր, մոռացա․․․

— Շատ ես բլբլում, Հաստաքամակ։— Ասաց Ջաք Մերիդյուն։— Ձենդ կտրի։

Բոլորը ծիծաղեցին։

— Ինքը Հաստաքամակ չի։— Գոռաց Ռալֆը։— Նրա ճիշտ անունը Խոզուկ է։

— Խոզո՜ւկ։

— Խո՜-զուկ։

— Համա թե խոզն ես, հա՜։

Շուրջբոլորը փոթորկում էր ծիծաղը, նույնիսկ ամենափոքր մանուկները միացել էին ընդհանուր հռհռոցին։ Ծիծաղը մի պահ միավորել էր ամենքին, Խոզուկին դուրս թողնելով այդ սերտ հանրությունից։ Նա շիկնեց, և, գլուխը կախ, սկսեց նորից մաքրել ակնոցը։

Վերջապես ծիծաղը մարեց, և վերսկսվեց անվանակոչությունը։ Ջաքից հետո երգչախմբի ամենախոշոր տղան լայնաթիկունք և անդադար քմծիծաղող Մորիսն էր։ Կար նաև մի թուլակազմ, սուսուփուս տղա, որին ոչ ոք չէր ճանաչում և որը, ասես մի գաղտնիք թաքցնելով, բոլորից խուսափում էր։ Նա մրթմրթաց, որ իր անունը Ռոջըր է, բայց ուրիշ ոչինչ չասաց։ Բիլ, Ռոբերտ, Հարըլդ, Հենրի․․․ Ուշաթափված տղան հենվեց արմավենու բնին և գունատ ժպտաց Ռալֆի կողմը, ասելով, որ իր անունը Սայմոն է։

Ջաքը խոսեց։

— Պետք է որոշենք, թե մեզ ոնց են փրկելու։

Ժխոր առաջացավ։ Մանուկներից մեկը, Հենրի անունով, ասաց, որ ուզում է տուն գնալ։

— Սուս կացեք։— Ցրված ասաց Ռալֆը և խեցին վեր բարձրացրեց։— Մի բան որոշելու համար նախ և առաջ պետք է առաջնորդ ունենալ։

— Առաջնո՜րդ, առաջնո՜րդ։

— Ես կլինեմ առաջնորդը,— պարզուշիտակ ամբարտավանությամբ ասաց Ջաքը,— քանի որ ես ավագն եմ եղել ու շարականների սկսողը, ու հետո ես կարող եմ դո դիեզ երգել։

Նորից ժխոր ծագեց։

— Դե, ուրեմն,— ասաց Ջաքը,— ես․․․

Նրա խոսքը կիսատ մնաց։ Խորհրդավոր տղան՝ Ռոջըրը, վերջապես, տեղից շարժվեց և առաջարկեց։

— Եկեք ընտրություն անենք։

— Ճիշտ որ․․․

— Առաջնորդ ընտրենք։

— Քվեարկություն սարքենք։

Քվեարկություն անցկացնելու միտքը համարյա նույնքան գրավիչ մի խաղալիք էր, որքան խեցին։ Ջաքը փորձում էր առարկել, բայց առաջնորդ ունենալու անորոշ մղումն այժմ փոխարինվել էր մասնավորապես Ռալֆին ընտրելու խանդավառությամբ։ Տղաներից ոչ մեկն ընդունակ չէր հաշիվ տալ իր այդ ցանկության համար՝ եղածներից մտածելու կարողություն, անշուշտ, Խոզուկն էր ցուցաբերել, իսկ ինչ վերաբերում է առաջնորդելու ջիղին, ապա ակնհայտ թեկնածուն Ջաքն էր։ Բայց Ռալֆին առանձնացնում էր այն յուրովի անվրդովությունը, որով նա նստած էր ծառի բնին և, ապա, նրա չափը, գրավիչ արտաքինը և, ամենաանբացատրելին, բայց և ամենաազդեցիկը՝ խեցին։ Նա, ով արձակել էր այդ կանչը և հետո, հարթակին նստած, այդ սիրուն բանը ծնկին, ամենքին սպասել, անկասկած, պիտի որ հատուկ մեկը լիներ։

— Խեցին բռնողին ընտրենք։

— Ռալֆին, Ռալֆին։

— Թող այդ փողը փչողն առաջնորդ լինի։

Ռալֆը ձեռքը բարձրացրեց, որ բոլորը լռեն։

— Շատ լավ։ Ո՞վ է ուզում առաջնորդը Ջաքը լինի։

Երգչախումբը խոժոռ հնազանդությամբ բարձրացրեց ձեռքերը։

— Ո՞վ է ինձ ուզում։

Բացի Խոզուկից, երգչախմբից դուրս բոլորը բարձրացրին իրենց ձեռքերը։ Քիչ անց Խոզուկն էլ, բրդբրդալով, ձեռքը բարձրացրեց։

Ռալֆը հաշվեց։

— Ուրեմն, առաջնորդը ես եմ։

Տղաները ծափահարեցին։ Ծափահարեց նույնիսկ երգչախումբը, և Ջաքի պեպեններն անհետացան՝ արյունը տվել էր գլուխը։ Նա վեր ցատկեց, բայց հետո միտքը փոխեց և նստեց տեղը, մինչ օդը ծափահարությունից թնդում էր։ Ռալֆը նրան նայեց ինչ-որ բանով մխիթարելու ցանկությամբ։

— Երգչախումբն, անշուշտ, քեզ է պատկանում։

— Նրանք կարող են բանակը լինել։

— Կամ որսորդները․․․

— Չէ, ավելի լավ է․․․

Ջաքի դեմքը նորմալ գույն ստացավ։ Ռալֆը նորից ձեռքով արեց, լռություն պահանջելով։

— Երգչախմբի պատասխանատուն Ջաքը կլինի։ Նրանք կարող են․․․ Ի՞նչ եք ուզում, որ լինեն։

— Որսորդներ։

Ջաքն ու Ռալֆը երկչոտ հավանությամբ նայեցին իրար։ Մյուսները սկսեցին աշխուժորեն զրուցել։

Ջաքը ոտքի ելավ։

— Դե լավ։ Երգչախումբ, թիկնոցները հանել։

Տղաները, ասես իրենց դասից բաց թողած լինեին, վեր ցատկեցին, սկսեցին խոսել, սև թիկնոցները դիզեցին խոտին։ Ջաքն իրենը Ռալֆի կողքին փռեց խոտին։ Նրա կարճլիկ գորշ քրտնաթաթախ տաբատը մարմնին էր կպած։ Ռալֆը հիացմունքով նայեց դրան, Ջաքը նրա հայացքը տեսավ և բացատրեց․

— Ես էն սարն էի բարձրանում, որ տեսնեմ ինչ կա չկա, բայց քո խեցին խանգարեց։

Ռալֆը ժպտաց և խեցին վեր բարձրացրեց, որ բռլորը լռեն։

— Բոլորդ ինձ լսեք։ Ինձ ժամանակ է պետք, որ ամեն ինչ որոշեմ, միանգամից ոչ մի բան դուրս չի գա։ Եթե սա կղզի չի, մեզ կարող է միանգամից փրկեն։ Ուրեմն, առաջին հերթին պիտի պարզենք կղզու հարցը։ Բոլորդ կսպասեք էստեղ ու ոչ մի տեղ չեք գնա։ Մենք երեքով, ավելի շատ չի լինի, թե չէ իրար կխառնվենք ու կկորչենք, երեքով կգնանք արշավի ու ամեն ինչ կիմանանք։ Ես կվերցնեմ Ջաքին ու․․․

Նա աչքի անցկացրեց անհամբեր դեմքերի շրջանը։ Ցանկացողների պակաս չկար։

— Ու Սայմոնին։

Սայմոնի կողքի տղաները քրքջացին, և նա վեր կացավ, ինքն էլ թեթևակի ժպտալով։ Այժմ, երբ նրա գունատությունն անցել էր, նա մի ոսկրոտ, կարճլիկ և աշխույժ տղա էր, ուղիղ ու սև, կոշտ մազերի խուրձի տակից նայող հայացքով։

Նա գլխով արեց Ռալֆին։

— Ես ձեզ հետ կգամ։

— Իսկ ե՜ս․․․

Ջաքն իր գոտկատեղից բավական մեծ որսորդական մի դանակ հանեց և մխրճեց ծառը։ Երեխաներով ղժվժոց անցավ։

Խոզուկն իրար խառնվեց։

— Ես էլ եմ գալու։

Ռալֆը դարձավ նրա կողմը։

— Էս գործում մենք առանց քեզ էլ յոլա կգնանք։

— Մեկ է, թող ես էլ գամ։

— Դու մեզ հեչ պետք չես։— Կտրուկ ասաց Ջաքը։— Երեքը լրիվ հերիք է։

Խոզուկի ակնոցը փայլատակեց։

— Ինքը որ փողը գտավ, ես հետն էի, ես նրա հետ էի, երբ դեռ ոչ ոք չկար։

Ջաքն ու մնացածները նրան ուշադրություն չէին դարձնում։ Բոլորր ցրվեցին։ Ռալֆը, Ջաքը և Սայմոնը ցած թռան հարթակից ու լողավազանի կողքով առաջ գնացին։ Խոզուկը ճարահատյալ ընկավ նրանց հետևից։

— Եթե Սայմոնին մեջտեղ գցենք,— առաջարկեց Ռալֆը,— կարող ենք նրա գլխի վրայով խոսել։

Նրանք սկսեցին համաչափ քայլել։ Դա նշանակում էր, որ Սայմոնը, ետ չնկնելու համար, ստիպված է մեկընդմեջ քայլերը կրկնապատկել։ Վերջապես Ռալֆը չդիմացավ և հետ նայեց Խոզուկին։

— Լսի․․․

Ջաքն ու Սայմոնը, իբր ոչինչ չնկատելով, շարունակում էին քայլել։

— Դու մեզ հետ չես կարող գալ։

Խոզուկի ակնոցը նորից մշուշվեց՝ այս անգամ նվաստացումից։

— Դու նրանց ասեցիր, նույնիսկ իմ խնդրելուց հետո։

Նրա դեմքը կարմրեց, շուրթերը դողում էին։

— Նույնիսկ երբ ես զգուշացրի, որ չեմ ուզում․․․

— Ի՞նչ ես ասում, չեմ հասկանում։

— Ինձ Խոզուկ կանչելու մասին։ Ես ասացի, որ դեմ չեմ, եթե ինձ չվառես։ Ես քեզ զգուշացրեցի, իսկ դու տեղնուտեղը ծախեցիր․․․

Լռություն տիրեց։ Ռալֆը սկսեց հասկանալ, թե Խոզուկը որքան է վիրավորված ու ճնշված։ Նա տատանվում էր ներողություն խնդրելու և էլ առավել վիրավորելու հնարավորությունների միջև։

— Ավելի լավ է Խոզուկ ասեն, քան թե Հաստաքամակ,— առաջնորդին վայել շիտակությամբ վերջապես ասաց նա։— Ամեն դեպքում ափսոս, իհարկե, որ դու էդքան վատ ես զգում։ Դե հիմա գնա ու անունները հավաքի։ Էդ է քո գործը։ Ստեսթյուն։

Նա շուռ եկավ և վազեց մյուս երկուսին հասնելու։ Խոզուկը մնաց կանգնած։ Վրդովմունքը հետզհետե նրա դեմքից անհետացավ, և նա վերադարձավ հարթակ։

Երեք տղաներն ավազով առույգ առաջ էին շարժվում ։

Տեղատվությունն ազատել էր ջրիմուռներով պատված լողափի նեղ մի շերտ, որը համարյա ճանապարհի պես կոշտ էր։ Տղաները համակված էին յուրովի հմայքով, որը տարածվում էր նաև շրջապատի վրա և երջանիկ մի զգացում էր հաղորդում իրենց։ Նրանք անընդհատ իրար էին նայում, աշխուժորեն զրուցում, ծիծաղում, իրար չէին լսում։ Օդը ջինջ էր ու պայծառ։ Ռալֆը, որը պարտավորված էր զգում այդ ամենը թարգմանել բացատրելի մի լեզվի, հանկարծ գլխի վրա կանգնեց ու ցած թռավ։ Երբ նրանք կուշտ ծիծաղեցին, Սայմոնը երկչոտ շոյեց նրա թևը և բոլորը նորից փռթկացին։

— Դե լավ, գնացինք։— Վերջապես ասաց Ջաքը։— Հետախո՞ւյզ ենք, թե՞ չէ։

— Մենք կհասնենք կղզու ծայրին,— ասաց Ռալֆր,— ու կնայենք, թե մյուս կողմն ինչ կա։

— Եթե, իհարկե, էս կղզի լինի։

Իրիկնադեմին տեսիլքները կամաց-կամաց ցրվում էին։ Նրանք գտան կղզու ծայրը, որն ուրվագծվում էր միանգամայն հստակ՝ առանց դյութանքի կամ խաբեության։ Նույն անկյունաձև զանգվածների կուտակումն էր ու մի մեծ ժայռ ծովի մեջ։ Ժայռին անթիվ անհամար թռչուններ էին թառել։

— Ոնց որ շաքար ցանած թխվածքի կտոր լինի։— Ասաց Ռալֆը։

— Մենք էս ծայրից դենը չենք էլ տեսնի։— Ասաց Ջաքը։— Որտև ծայր իսկի չկա էլ՝ ափն անընդհատ կամաց-կամաց ծռվում է։ Ու հետո մեկ է, էս ժայռերով անցնել չի լինի։

Ռալֆը ձեռքով ծածկեց արևն ու ուսումնասիրեց դեպի գագաթը բարձրացող ժայռերի անկանոն ուրվագիծը։ Ծովափն այստեղ ամենից շատ էր մոտենում գագաթին։

— Մենք հիմա կփորձենք սարը բարձրանալ։— Ասաց նա։— Ինձ որ հարցնեք, ամենահեշտ ճանապարհն էս է։ Ավելի քիչ ծառ-մառ կա, քարերով հեշտ կլինի։ Գնացինք։

Տղաները սկսեցին երեքով մագլցել։ Մի անհայտ ուժ խառնել ու ցրիվ էր տվել հսկայական սալերն այնպես, որ նրանք շարվել էին թեք ու ծուռ, հաճախ իրար վրա դարսվելով։ Ներքևի թեք սալի վրա որպես օրենք հագնում էր մի նոր վարդագույն բեկոր, և այդպես շարունակ, մինչև որ խառնիճաղանջ լիանաների ցնորքի միջով կառուցվում էին ժայռաբեկորների աստիճանաձև վարդագույն կույտերը։ Անմիջապես հողից դուրս ցցված ժայռերի կողքից, որպես օրենք, նեղլիկ արահետներ էին բարձրանում ։ Տղաները, դեմքերը ժայռին քսելով, առաջ էին խցկվում այդ կածաններով, խորանալով բուսական աշխարհը։

— Էս ո՞ւմ սարքած կածաններն են։

Ջաքը դադար առավ, դեմքից սրբելով քրտինքը։ Ռալֆը շնչակտուր կանգնած էր նրա կողքին։

— Մարդկա՞նց։

Ռալֆը գլուխը տարուբերեց։

— Չէ, գազանների։

Ռալֆը հայացքը սևեռեց ծառերի տակի խավարին։ Անտառը թեթևակի սրթսրթում էր։

— Գնացինք։

Դժվարը ոչ թե ժայռերի կողքով բարձրացող զառիվեր կածաններն էին, այլ հերթական կածանին հասնելու համար հաղթահարվող անանցանելի մացառները։ Այստեղ լիանաների արմատներն ու բներն այնքան էին խճճված, որ տղաները երբեմն հսկա ասեղների պես ստիպված էին լինում թելել նրանց միջև գոյացած նեղլիկ անցքերը։ Նրանց միակ ուղեցույցը, բացի դարչնագույն հողից և տերևների խիտ ծածկից թափանցող լույսի հազվագյուտ շողերից, թեքությունն էր՝ արդյո՞ք հերթական անցքը նախորդից բարձր էր, թե ոչ։

Մի կերպ, կամաց-կամաց, նրանք մագլցում էին վեր։

Երևի ամենից դժվարին ու խճճված պահին Ռալֆը շողշողուն հայացքը դարձրեց մյուսների կողմը։

— Շշմելո՜ւյա։

— Առըհա՜։

— Բա ո՜նց։

Նրանց ցնծության պատճառն ամենևին ակնհայտ չէր։ Երեքն էլ կեղտոտ էին, հոգնած ու քրտնխաշ։ Ռալֆը ոտքից գլուխ քերծոտված էր։ Նրանց ազդրերի պես հաստ լիանաները համարյա ոչ մի անցում չէին թողնում։ Ռալֆը փորձի համար մի ճիչ արձակեց և ականջ դրեց խեղդված արձագանքին։

— Այ թե հետախուզությունը ո՜նց կլինի։— Ասաց Ջաքը։— Գրազ կգամ, որ էս կողմերում ուրիշ մարդ չի եղել․

— Վատ չէր լինի քարտեզ կազմել։— Ասաց Ռալֆը։— Մենակ թե թուղթ չունենք։

— Կարող ենք կեղևի վրա խազեր քաշել,— առաջարկեց Սայմոնը,— ու հետո մեջը մի սև բան տրորել։

Խավարի մեջ շողշողացող հայացքների մի նոր, խորհրդավոր փոխանակում կայացավ։

— Շշմելո՜ւ։

— Բա ո՜նց։

Գլխի վրա կանգնելու տեղ չկար։ Այս անգամ Ռալֆը փոթորկող զգացմունքներն արտահայտեց, Սայմոնին կատակով գետին տապալելով։ Շուտով ետմիջօրյա կիսաստվերում արդեն թավալվում էր հևիհև մարմինների երջանիկ կույտը։

Երբ նրանք իրարից վերջապես անջատվեցին, Ռալֆը ասաց․

— Պետք է գնալ։

Հաջորդ ժայռաբեկորը բուսականությունից հեռու էր, այնպես որ նրա կողքով կարելի էր ազատ մագլցել։ Վերևում անտառն ավելի նոսր էր, և նրանք նույնիսկ կարողացան տեսնել ծովը։ Բաց տարածությունում արևն արագ չորացրեց հեղձուցիչ խավարում քրտնաթաթախ եղած հագուստը։ Մինչև գագաթը միայն վարդագույն ժայռեր էին մնացել, կարիք չկար այլևս մթան մեջ խարխափել։ Տղաները ճանապարհ էին ընտրում փոքրիկ կիրճերի ու քարի կտորտանքի միջով։

— Զգո՛ւյշ։

Ժայռերն այստեղ երկինք էին խրվում ցցերի ու ծխնելույզների ձևով։ Նրանցից մեկը, որին հենվել էր Ջաքը, հանկարծ ճռնչալով շարժվեց։

— Տղե՜րք։

Բայց ոչ թե «Տղե՜րք, վերև՛»։ Գագաթը պիտի սպասեր, մինչև տղերքն ընդունեին այս մարտահրավերը։ Ժայռաբեկորը մի փոքր մեքենայի չափ կլիներ։

— Հո՛ւպ տուր։

Առաջ, հետ, առաջ, հետ, մինչև որ գտնվի ճիշտ կշռույթը։

— Հո՛ւպ տուր։

Ճոճել, ճոճել ավելի ուժեղ, խախտել հավասարակշռությունը, մի քիչ էլ, մի քիչ էլ։

— Հո՛ւպ տուր։

Հսկա քարը տատանվեց, մի պահ երկմտաց, որոշեց հետ չգալ, գահավիժեց, դղրդոցով զարկվեց ժայռին, գլուխկոնծի տվեց, օդի մեջ դժժաց և ճարճատյունով ճեղքեց անտառի սաղավարտը։ Արձագանքի հետ միասին վեր սավառնեցին թռչունները։ Օդը լցվեց սպիտակ և վարդագույն փոշիով։ Ներքևում անտառը որոշ ժամանակ դեռ ցնցվում էր, ասես նրանով մի հսկա գազազած վիշապ անցներ։ Հետո ամեն ինչ խաղաղվեց։

— Ուռա՜ա։

— Ոնց որ ռումբ լիներ։

— Շշմելո՜ւ։

Ամբողջ հինգ րոպե նրանք ուշքի չէին գալիս հաղթական ցնծությունից, բայց, վերջապես, տեղից շարժվեցին։

Մինչև գագաթը համարյա ոչինչ չէր մնացել։ Վերջին զառիվերի մոտ Ռալֆը կանգ առավ։

— Այ քեղ բա՜ն։

Նրանք կանգնած էին մի փոքրիկ կիսաշրջանաձև գոգավորության եզրին, այն ողողված էր լեռնային կապույտ ծաղիկներով, որոնք, պռունկից կախվելով, սկսել էին գրոհել նաև անտառը։ Օդում անհամար թպրտացող թիթեռնիկներ էին էին վխտում։

Գոգավորության վերևում արդեն լեռան տափակ գագաթն էր, և շուտով տղաներն արդեն կանգնած էին նրա վրա։

Նրանք մինչ այդ էլ կռահում էին, որ կղզի կտեսնեն։ Վարդագույն ժայռերը մագլցելիս, երբ երկու կողմից ծովն էր, իսկ վերևում՝ շլացնող բարձունքը, բնազդաբար զգում էին, որ հովն ամենուր է։ Բայց և այնպես վճռական եզրահանգումը հավուր պատշաճի թողնում էին գագաթին կայացնելու համար, երբ հորիզոնն իսկապես չորս կողմից միայն ջրով շրջափակվեր։

Ռալֆը շուռ եկավ և դիմեց մյուսներին։

— Էս ամբողջը մերն է։

Կղզին նավ էր հիշեցնում՝ լեռան սապատն իրենց կողմից ցած էր իջնում խառնաշփոթ զառիթափով։ Երկու կողմից ցից ժայռեր էին, առանձին ծառեր և զառիվեր լանջեր։ Դրանից հետո, նավի միջնամասում, լանջերն ավելի հարթ էին ու սահուն, ծառապատ, տեղ-տեղ դուրս պրծած վարդագույնով։ Մնացածը հարթ և տափակ ջունգլի էր, մուգ կանաչ, որը, սակայն, վերջում պսակվում էր վարդագույն պոչով։ Այնտեղ կղզին ծովն էր մխրճվում համարյա առանձնացած բարձր մի ժայռով, որը կանաչի տարածքի վրայով ընկալվում էր որպես վարդագույնի հանդուգն մի բերդ։

Ուսումնասիրելով այս ամենը, տղաներն անդրադարձան ծովին։ Կեսօրն անցել էր, և բարձունքից ամեն ինչ երևում էր հստակ, առանց միգապատ պատրանքների։

— Սա մարջանի կղզի է, ես սրա նման նկարներ եմ տեսել։

Մարջանի խութերը շրջափակում էին կղզու կեսից ավելին, մոտ մեկ մղոնի վրա զուգահեռ հետևելով այն ափին, որը տղաներն արդեն իրենցն էին համարում։ Մարջանը ծովում ցանած էր այնպես, ասես մի հսկա ձեռք անփութորեն փորձել էր կավճով կղզին ուրվագծել, բայց գործի կեսից հոգնել էր ու փոշմանել։ Ներսում ջուրը խաղում էր զմրուխտի, կապույտի և ոսկեգույնի բոլոր երանգներով՝ ակվարիումի պես երևում էին խորքի բոլոր քարերն ու ջրիմուռները։ Դրսում ծովը մուգ կապույտ էր։ Տեղատվությունր խութերից փրփուրի երկար պոչեր էր քաշում, այնպես որ տղաներին մի պահ թվաց, որ նավն իսկապես խելով առաջ է շարժվում։

Ջաքը ներքև ցույց տվեց։

— Հրեն մեր իջած տեղը։

Ժայռերի տակ, անտառի ծածկում խոր վերք էր բացված՝ ծառերի բները փշրված էին ակոսի ամբողջ լայնքով, այն ծովափից արմավների մի նեղ շերտ էր միայն բաժանում։ Ծովախորշի մեջ խրված հարթակն էլ էր երևում, երևում էին նույնիսկ նրա կողքին խլվրտացող միջատանման կերպարանքները։

Ռալֆը ձեռքի շարժումով ուրվագծեց սարի լանջով, ծաղիկների միջով, հեղեղատը շրջանցելով, ներքև, դեպի անտառը պատռած սպին տանող իրենց ուղին։

— Էս հետ գնալու ամենակարճ ձևն է։

Կայծկլտոլն աչքերով, բերանները բաց, ցնծալով, նրանք ըմբոշխնում էին սեփականատիրոջ իրենց իրավունքը։ Նրանք թևեր էին առել, մտերմացել։

— Ոչ ծուխ կա, ոչ նավակներ։— Խորաթափանց ասաց Ռալֆը։— Հետո, իհարկե, կպարզենք, բայց իմ կարծիքով էս կղզին անմարդաբնակ է։

— Մենք կզբաղվենք ուտելիք ճարելով,— բացականչեց Ջաքը,— որսի կգնանք, գազան-մազան կբռնենք, մինչև որ․․․ մեզ կգտնեն։

Սայմոնն անխոս նրանց էր նայում և գլխով անում այնպես, որ նրա սև մազախուրձն անընդհատ հետ ու առաջ էր լինում։ Նրա դեմքը փայլում էր։

Ռալֆը նայեց մյուս լանջին, որն իջնում էր առանց խութերի ափը։

— Էդ կողմը ոնց որ ավելի թեք լինի։— Ասաց Ջաքը։

Ռալֆը ափերն ասես խմելու համար իրար կցեց։

— Տեսնո՞ւմ ես էն անտառի կտորը․․․ սարի վրա ա՛յ էսպես է նստած։

Սարի ցանկացած հարթ մասում ծառեր էին աճում, ծառեր ու ծաղիկներ։ Հանկարծ անտառն անհանգիստ խշշաց, մռնչաց, սրթսրթաց։ Մոտակա ծաղիկներն ալեկոծվեցին, տղաների դեմքին մի պահ զով քամի փչեց։

Ռալֆը ձեռքերը պարզեց։

— Էս բոլորը մերն է։

Նրանք նորից ծիծաղեցին, մի քիչ էլ թավալ եկան ու գոռգոռացին սարի վրա։

— Սոված եմ։

Սայմոնի այս խոսքերից մյուսներն էլ քաղց զգացին։

— Դե լավ, գնացինք, ինչ որ պետք էր, իմացանք։

Նրանք ժայռից ցած իջան, կտրեցին-անցան ծաղիկներով հովիտը և մտան ծառերի տակ։ Ապա կանգ առան և սկսեցին զարմանքով ուսումնասիրել կողքի թփուտները։

Առաջինը Սայմոնը խոսեց․

— Միշտ մոմի պես են։ Մոմերով թփեր։ Երևի սրանք բողբոջներն են։

Մշտադալար, մուգ կանաչ այդ թփերը ծածկված էին անուշահոտ և, ասես, մոմապատ կանաչ ձիգ բողբոջներով։ Ջաքը դանակով կիսեց դրանցից մեկը՝ բուրմունքը դուրս ցայտեց։

— Մոմի բողբոջներ են։

— Ուզես էլ, չես վառի։— Ասաց Ռալֆը։— Պարզապես նման են մոմերի։

— Կանաչ մոմեր։— Արհամարհանքով ասաց Ջաքը։— Ոչ էլ ուտելու են։ Գնացինք։

Նրանք արդեն թավուտի մատույցներում էին, հազիվ շարժելով հոգնած ոտքերը, երբ հանկարծ ձայներ լսեցին՝ ճվճվոց ու կճղակների դոփյուն։ Տղաներն առաջ նետվեցին։ Ճվճվոցը գնալով սաստկանում էր, մինչև որ վերածվեց զիլ ճիչի։ Լիանաների ցանցում խճճված մի խոճկոր էր, որը ծայրագույն սարսափից խելակորույս թպրտում էր և ճչում սուր ու բարակ հուսահատ ձայնով։ Տղաները վրա տվին, Ջաքը ճանկեց իր փայլատակող դանակն ու քաշեց խոճկորի վրա։ Բայց այդ պահին առաջացավ մի դադար, ընդմիջում, որի ընթացքում խոճկորը շարունակում էր թպրտալ և ճվալ, իսկ դանակի սայրն օդում կախված շողշողում էր։ Այդ պահը բավական էր, որպեսզի նրանք ըմբռնեին, թե որքան անբնական ու զարհուրելի բան կլիներ այդ հարվածը։ Խոճկորն այդ ընթացքում լիանաներից դուրս պրծավ և նետվեց թփուտները։ Տղաները, շվարած, մեկ իրար էին նայում, մեկ այդ սարսափելի տեղին։ Ջաքի պեպենոտ դեմքը սփրթնել էր։ Նա նկատեց, որ դանակը դեռ օդում է պահում և այն դրեց պատյանը։ Հետո երեքն էլ ամոթխած ծիծաղեցին և վերադարձան իրենց կածանը։

— Ես նշան էի բռնում։— Ասաց Ջաքը։— Հարմար պահի էի սպասում, որ ճիշտ տեղին խփեմ։

— Պիտի դրան մորթեիր,— վրա տվեց Ռալֆը։— Խոզերին չեն խփում։ Մորթում են։

— Չէ, սկզբից վիզն են կտրում, որ արյունը թափի,— ասաց Ջաքը,— առանց դրա միսն ուտել չի կարելի։

— Բա ինչի՞ չկարողացար․․․

Նրանք շատ լավ գիտեին, թե ինչու որովհետև կենդանի մարմնի մեջ մխրճվող դանակը զարհուրելի է, որովհետև անտանելի է թափված արյան տեսքը։

— Բան չէր մնում, որ խփեի։— Ասաց Ջաքը։ Նա առջևից էր գնում և մյուսները նրա դեմքը չէին տեսնում։— Ես ճիշտ տեղն էի ջոկում․․․ Ա՜յ թե մյուս անգամ․․․

Նա ճանկեց իր դանակն ու մխրճեց մոտակա ծառը։ Մյուս անգամ՝ ոչ մի գթություն։ Նա փրփրած շուռ եկավ տեսնելու, թե ով կհանդգնի առարկել։ Այստեղ նրանք անտառից դուրս եկան և որոշ ժամանակ զբաղված էին ուտելիք փնտրելով ու կլանելով, մինչև որ, բացատն ի վար, հասնեն հարթակին, նոր ժողով կանչելու։

Երկրորդ գլուխ։ Կրակը լեռան վրա

Երբ Ռալֆը դադարեց խեցին փչել, բոլորն արդեն հրմշտվում էին հարթակի վրա։ Այս ժողովը տարբերվում էր առավոտվանից։ Հարթակի մյուս ծայրից թափանցում էին մայր մտնող արևի թեք ճառագայթները, և երեխաներից շատերը, մաշկի վրա չափից ավելի ուշ զգալով արևի խայթող ուժը, այժմ հագնվել էին։ Երգչախումբը պակաս կազմակերպված տեսք ուներ և հրաժարվել էր թիկնոցներից։

Ռալֆր նստած էր ընկած ծառաբնին, ձախ կողն արևին տված։ Աջից տեղավորվել էր երգչախմբի մեծ մասը, ձախից նստած էին էվակուացիայից առաջ իրար անծանոթ քիչ թե շատ մեծ երեխաները, դիմացը խոտի մեջ պպզել էին մանուկները։ Բոլորը լուռ էին։ Ռալֆը կաթնավարդագույն խեցին դրեց ծնկներին, հարթակով մեկ թեթև քամի անցավ։ Ռալֆը տատանվում էր՝ կանգնե՞լ, թե՞ նստած մնալ։ Նա Նայեց ձախ, ծովափի կողմը՝ Խոզուկն այնտեղ էր, ոչնչով չէր օգնում։

Ռալֆը կոկորդը մաքրեց։

— Ուրեմն էսպես․․․

Հանկարծ նա հասկացավ, որ հիմա սահուն ու պարզ կկարողանա բացատրել իր ասելիքը։ Ձեռքով մազերը շտկեց և խոսեց․

— Մենք կղզի ենք ընկել։ Սարի գլխից չորս կողմը ջուր էր երևում։ Ոչ տուն կա, ոչ ծուխ, ոչ ոտնահետք, ոչ նավակ։ Մենք անմարդաբնակ մի կղզում ենք ու էստեղ ուրիշ մարդ չկա։

Ջաքը մեջտեղ ընկավ։

— Մեկ է, բանակը պետք է․․․ որսի համար։ Խոզեր բռնելու․․․

— Ճիշտ է, էստեղ խոզեր կան։

Երեքն էլ փորձեցին հաղորդել լիանաներում խճճված վարդագույն ճչացող կենդանու զգացումը։

— Տեսնեիք ո՜նց էր թպրտում․․․

— Ձենը գլուխն էր գցել․․․

— Հետո թողեց տռճիկ տվեց․․․

— Իսկի չհասցրի խփել, ոչինչ, մյուս անգամ․․․

Ջաքն իր դանակը նորից մխրճեց ծառն ու հանդուգն նայեց շուրջը։

Ժողովը հանդարտվեց։

— Էնպես որ,— ասաց Ռալֆը,— մեզ իսկապես որսորդներ են պետք միս ճարելու համար։ Բացի դրանից․․․

Նա խեցին ծնկներին դրեց և նայեց բոլորի արևահարված դեմքերին։

— Բացի դրանից մենք չենք կարող էստեղ բոլորս միանգամից խոսել։ Պետք է դպրոցի պես ձեռք բարձրացնել։

Նա խեցին պարզեց իր դեմքի առաջ և նայեց բացվածքին։

— Ես էս փողը կտամ նրան, ով ձայն խնդրի։

— Փողը՞։

— Հա, էս խեցու անունը փող է։ Ես սա կտամ հաջորդ խոսողին ու նա կարող է խոսելուց փողը պահել ձեռքին։

— Ախր․․․

— Իսկ․․․

— Ու նրան ոչ ոք իրավունք չի ունենա ընդհատել։ Բացի ինձանից։

Ջաքը ոտքի ցատկեց։

— Մենք օրենքներ կհնարենք։— Ոգևորված գոչեց նա,— Լիքը օրենքներ, ու եթե որևէ մեկը փորձի․․․

— Ճիշտ է․․․

— Ուռա՜ա․․․

— Ուխա՜յ․․․

— Շշմելո՜ւ․․․

Ռալֆի ձեռքից խեցին վերցրին։ Խոզուկը, խնամքով գրկած կաթնագույն մեծ փողը, կանգնեց մեջտեղում։ Աղմուկը լռեց։ Ջաքը հարցական մի հայացք նետեց Ռալֆի կողմը, բայց վերջինս ժպտաց և թխկթխկացրեց ծառի բունը։ Ջաքը նստեց։ Խոզուկն ակնոցը հանեց, և, աչքերը ճպճպացնելով, սկսեց շապիկի փեշով մաքրել։

— Դուք Ռալֆին խանգարում եք։ Չեք թողնում ամենակարևոր բանն ասի։

Նա տպավորիչ մի դադար արեց։

— Ո՞վ գիտի, որ մենք էստեղ ենք, հը՞։

— Օդակայանում գիտեն։

— Էն բարձրախոսով մարդը․․․

— Հայրիկս գիտի։

Խոզուկն ակնոցը դրեց։

— Ոչ ոք չգիտի մենք ուր ենք։— Ասաց Խոզուկը։ Նա շատ գունատ էր և դժվարությամբ էր շնչում։— Նրանք ամենաշատը կարող են իմանալ, թե մենք ուր ենք գնում, բայց չգիտեն, թե հիմա ուր ենք, որովհետև մենք էնտեղ չհասանք։— Մի պահ նա օդ էր կուլ տալիս, հետո ճոճվեց ու նստեց տեղը։ Ռալֆը նրա ձեռքից խեցին վերցրեց։

— Ես էլ հենց էդ էի ուզում ասել,— շարունակեց նա,— երբ որ դուք․․․— Նա նայեց երեխաների ուշադիր դեմքերին։— Մեզ խփեցին, մեր ինքնաթիռը կրակ էր կպել․․․ Ոչ ոք չգիտի, որ մենք էստեղ ենք ու մենք կարող ենք դեռ շատ մնալ էս կղզում։

Բոլորն այնքան լուռ էին, որ լսվում էր Խոզուկի ծանր շնչառությունը։ Արևն իջել էր և ոսկեգույն լույսով ողողել հարթակի կեսը։ Կատվի ձագի պես ջրի վրա իր պոչի հետևից ընկած հովիկն այժմ հարթակի վրայով տեղափոխվում էր անտառի կողմը։

Ռալֆը ճակատից ետ գցեց խարտյաշ մազերի խուրձը։

— Էնպես որ կարող է էստեղ դեռ երկար մնանք։

Ոչ ոք ոչինչ չասաց։ Ռալֆն անսպասելի ժպտաց։

— Բայց սա լավ կղզի է։ Ես Ջաքի ու Սայմոնի հետ բարձրացա էն սարի գլուխը։ Շշմելու կղզի է՝ համ ուտելիք կա, համ ջուր, համ․․․

— Ժայռեր․․․

— Կապույտ ծաղիկներ․․․

Մասամբ ուշքի եկած Խոզուկը մատը տնկեց Ռալֆի խեցուն, և Ջաքն ու Սայմոնը լռեցին։

— Էնպես որ, քանի դեռ մեզ էստեղից չեն տարել, մենք էս կղզում, շատ լավ ժամանակ կանցկացնենք։

Նա լայն պարզեց ձեռքերը։

— Ոնց որ գրքերում։

Բոլորն իրար խառնվեցին։

— «Գանձերի կղզին»։

— «Ծիծեռնակներն ու ամազոնները»։

— «Մարջանի կղզին»։

Ռալֆը խեցին տարուբերեց։

— Սա մեր կղզին է։ Շատ լավ կղզի է։ Մենք էստեղ կուտենք, կխմենք, կուրախանանք մինչև մեծերի գալը։

Ջաքը ձեռքը բարձրացրեց և ստացավ խեցին։

— Էստեղ խոզեր կան,— ասաց նա,— ու լիքը ուտելիք, իսկ էն առվում՝ խմելու ջուր՝ ինչ որ քեֆներդ ուզի։ Ուրիշ ո՞վ ինչ է գտել։

Նա խեցին վերադարձրեց Ռալֆին և նստեց տեղը։ Կարծես թե ոչ ոք ուրիշ ոչինչ չէր գտել։

Նրանք մանուկին նկատեցին, երբ վերջինս սկսեց դիմադրել ու քացի տալ։ Փոքրիկների մի խումբ նրան առաջ էր հրում, բայց նա չէր ուզում գալ։ Մոտ վեց տարեկան վտիտ մի տղա էր, դեմքի մի կողմը ծածկում էր թանաքագույն խալը։ Բազմաթիվ հայացքների տակ շփոթված, նա ոտքով խոտն էր փորում, ինչ-որ բան թնգթնգում և քիչ էր մնում լաց լիներ։

Մյուս փոքրիկները, փսփսալով, նրան հրում էին Ռալֆի կողմը։

— Արի տեսնեմ։— Ասաց Ռալֆը։— Ի՞նչ է եղել։

Փոքրիկ տղան սարսափահար շուրջը նայեց։

— Դե ձայն հանի։

Մանչուկը ձեռքերը երկարեց խեցու կողմը, բոլորը փռթկացին, խեղճը ձեռքերն իսկույն ետ քաշեց և սկսեց լաց լինել։

— Թողեք վերցնի,— գոռում էր Խոզուկը,— թողեք փողը վերցնի։

Վերջապես Ռալֆը համոզեց նրան խեցին վերցնել, բայց համընդհանուր ծիծաղից փոքրիկի լեզուն կապ էր ընկել։ Խոզուկը ծունկի իջավ նրա կողքին, ականջ դրեց և սկսեց ժողովի համար մեկնաբանել նրա ասածները։

— Ուզում է իմանալ, թե օձին ինչ եք անելու։

Ռալֆը ծիծաղեց, մյուսները միացան նրան։ Փոքրիկ տղան մի բուռ դարձավ։

— Ասա տեսնենք, էդ ի՞նչ օձ էր։

— Ասում է, գազան էր։

— Ի՞նչ գազան։

— Օձի պես։ Մեծ-մեծ։ Ինքն է տեսել։

— Որտե՞ղ։

— Անտառում։

Դեգերող քամու կամ գուցե արևի ցածրության պատճառով հարթակը զովացել էր։ Տղաները սկսեցին սրթսրթալ։

— Սրա պես փոքր կղզիներում օձ ու գազան չի լինում։— Համբերատար բացատրեց Ռալֆը։— Դրանք մենակ Աֆրիկայի ու Հնդստանի պես մեծ երկրներում են ապրում։

Բոլորը փսփսացին ու բանիմացաբար գլխով արին։

— Ասում է, գազանը մթան մեջ եկավ։

— Բա որ մութ էր, ո՞նց տեսավ։

Ծիծաղ ու ծափահարություններ։

— Լսեցի՞ք, ասում է, մթան մեջ է տեսել գազանին։

— Ասում է, եկավ, թողեց-գնաց ու հետո նորից եկավ, որ իրան ուտի։

— Երազում տեսած կլինի։

Ռալֆը ժպտալով շուրջը նայեց, իր խոսքերի վավերացումը փնտրելով։ Ավագ տղաները համաձայնվեցին, բայց փոքրերի կասկածները փարատելու համար ողջամիտ բացատրությունը քիչ էր։

— Հաստատ երազի բոբոներից է եղել։ Էղքան լիանաների մեջ թափառելուց հետո զարմանալի չի։

Գլխով անողների թիվն ավելացավ՝ երազի բոբոներին շատերն էին ծանոթ։

— Ասում է, էդ գազանը, էդ օձը էս գիշեր հո հետ չի՞ գա։

— Ոչ մի գազան չկա։

— Ասում է, առավոտյան դառավ էն պարանների պես, որ էստեղ ծառերից կախած են։ Ասում է, էս գիշեր հո նորից չի՞ գալու։

— Ասեցինք, չէ՞, որ ոչ մի գազան չկա։

Այս անգամ ոչ ոք չծիծաղեց, բոլորը մռայլ դիտում էին, թե ինչպես է Ռալֆը ձեռքերը խրում մազերի մեջ և զարմանքով ու հիասթափությամբ նայում փոքրիկ տղային։

Ջաքր ճանկեց խեցին։

— Ճիշտ է ասում Ռալֆը՝ ոչ մի օձ էլ չկա։ Եթե նույնիսկ լիներ էլ, մենք նրան կբռնեինք ու կսպանեինք։ Մենք որսի ենք գնալու, որ խոզեր բռնենք ու բոլորի համար միս բերենք։ Էդ ձեր օձին էլ ման կգանք։

— Ախր չկա էլի էդ անտեր օձը։

— Մենք էլ հենց որս անելուց հաստատ կստուգենք։

Ռալֆն իրեն անօգնական ու մի պահ նաև՝ պարտված զգաց։ Ահա մի իրավիճակ, որից նա չէր կարողանում գլուխ հանել։ Նրան հառած հայացքները միանգամայն լուրջ էին։

— Ախր ոչ մի գազան չկա։

Չգիտես ինչու, ինքն էլ չհասկացավ, նա ոտքի կանգնեց և նորից, կտրուկ ու բարձրաձայն, հայտարարեց։

— Ասում եմ ձեզ, որ ոչ մի գազան չկա։

Ժողովը լուռ էր։

Ռալֆը խեցին բարձրացրեց և այն մտքից, թե հիմա ինչ պիտի ասի, նրա տրամադրությունն էլ բարձրացավ։

— Իսկ հիմա ամենակարևորը։ Ես մի լավ մտածեցի։ Սարը բարձրանալուց էլ էի մտածում։— Նա մյուս երկուսին թաքուն համախոհների պես ժպտաց։— Հենց հիմա էլ էի մտածում ու որոշեցի՝ մենք ուզում ենք մի լավ քեֆ անել ու մենք ուզում ենք փրկվել։

Խրախուսական բացականչություններն ալիքի պես ողողեցին Ռալֆին և կտրեցին նրա մտքի թելը։ Նա նորից մտածեց։

— Իմ հայրը նավատորմի սպա է։ Նա ասում է, որ աշխարհում էլ ոչ մի անհայտ կղզի չի մնացել։ Նա ասում է, որ թագուհին քարտեզներով լիքը մի մեծ սենյակ ունի, ու աշխարհի բոլոր կղզիներն էնտեղ կան։ Էնպես որ թագուհին մեր կղզու նկարն էլ ունի։

Նորից լսվեցին գոհ ու ցնծագին բացականչություններ։

— Շուտ թե ուշ էստեղ նավ կուղարկեն։ Մեկ էլ տեսար՝ նույնիսկ հորս նավը եղավ։ Էնպես որ, ոնց էլ լինի, մեղ էստեղից կտանեն։

Նա հապաղեց, որ իր ասածը տեղ հասնի։ Նրա խոսքերը տղաներին ապահովության զգացում ներարկեցին։ Նա վաղուց էր բոլորին դուր եկել, բայց այժմ շահեց նաև տղաների հարգանքը։ Հարթակով մեկ ինքնաբուխ ծափահարություն բռնկվեց։ Ռալֆր կարմրեց, աչքի տակով նկատեց Խոզուկի բացահայտ երկրպագությունը և, մյուս կողմում, Ջաքի ծիծաղն ու կեղծ ծափերը։

Ռալֆը խեցին տարուբերեց։

— Հերիք է, սուս կացեք, դե լսեք։

Հաջողությամբ ոգևորված, նա շարունակեց։

— Մի բան էլ կա։ Մենք մեզ փնտրողներին կարող ենք օգնել։ Կարող է պատահի, որ կողքից անցնող նավը մեզ իսկի չնկատի էլ։ Էնպես որ մենք պետք է սարի գլխին ծուխ սարքենք։ Պետք է խարույկ վառել։

— Խարո՜ւյկ, խարո՜ւյկ։

Բոլորն իսկույն վեր ցատկեցին։ Ջաքն ամենքից բարձր էր աղաղակում, խեցին մոռացության էր մատնված։

— Տղե՜րք, իմ ետևից։

Արմավների տակ կատարյալ իրարանցում գոյացավ։ Ռալֆը նույնպես կանգնեց, փորձելով բոլորին լռեցնել, բայց նրան ոչ ոք չէր լսում։ Ջաքին հետևելով, բոլորը միանգամից նետվեցին կղզու խորքն ու շուտով այլևս չէին երևում։ Նույնիսկ ամենափոքր մանչուկները համառորեն մագլցում էին կոտրված ճյուղերի ու մացառների միջով։ Խեցին ձեռքին, Ռալֆը մենակ մնաց Խոզուկի հետ։

Խոզուկի շունչը վաղուց տեղն էր ընկել։

— Ոնց որ երեխեք լինեն,— հանդիմանեց նա,— մաքուր երեխաների պես են իրենց պահում։

Ռալֆը կասկածանքով նայեց նրան և խեցին ցած դրեց։

— Ով գիտի արդեն ուտելու ժամը լինի։— Ասաց Խոզուկը։— Թե ի՞նչ են կորցրել էդ սարի գլխին։

Նա ակնածանքով շոյեց խեցին և վեր նայեց։

— Հեյ, Ռալֆ, էդ ո՞ւր։

Ռալֆն արդեն հաղթահարում էր անտառի սպիի առաջին փշրված գերանները։ Ծիծաղն ու աղմուկը գնալով հեռանում էին։

Խոզուկը նեղացած նայեց նրա հետևից։

— Իսկը ոնց որ երեխեք լինեն։

Նա հոգոց հանեց, կռացավ և սկսեց կոշիկները կապել։ Խելքահան արված ժողովի աղմուկը հետզհետե մարում էր սարն ի վեր։ Չարաճճի երեխայի քմայքներին նահատակվող ծնողի տեսքով, Խոզուկը վերցրեց խեցին և ջարդուխուրդ սպիի միջով դիմեց դեպի սարը։

Սարի հակառակ լանջին անտառապատ մի ելուստ կար։ Ռալֆն ափերն իրար միացրեց, ցույց տալով։

— Այ, էնտեղ ինչքան ասես ցախ կա։

Ջաքը գլխով արեց և քաշեց իր ներքևի շրթունքը։ Զառիթափ լանջով մի երեսուն մետր ներքևում գտնվող այդ ելուստն, ասես, հատուկ նախատեսված լիներ վառելիք մատակարարելու համար։ Խոնավ տապը ծառերին վեր էր մղում, բայց հողը քիչ էր, և նրանք, վաղաժամ չորանալով, տապալվում էին ու փտում, լիանաներով ու նոր ծիլերով շրջապատված։

Ջաքը շուռ եկավ կազմ ու պատրաստ երգչախմբի կողմը։ Նրանց խորհրդանիշ սև գլխարկները բերետների պես թեքվել էին կողքի։

— Մի մեծ խարույկ սարքելու, առա՛ջ։

Նրանք գտան ներթև տանող ամենահարմար ուղին և սկսեցին ծառերը քաշքշել։ Շուտով վրա հասան նաև փոքրիկներն ու իսկույն կպան գործի՝ բոլորն աշխատում էին, չկար միայն Խոզուկը։ Ծառաբների մեծ մասը փտած էր և դիպչելուն պես ցրիվ էր գալիս՝ մանր բեկորների, փայտոջիլների ու մգլած փոշու անձրև տեղալով, բայց որոշ բներ վերև էին հասնում անվնաս։ Այսպիսի մի գերան գտել էին երկվորյակները, Սամն ու Էրիքը, բայց չէին կարողանում հախից գալ, մինչև որ Ռալֆը, Ջաքը, Սայմոնը, Ռոջըրն ու Մորիսը չհասան օգնության։ Զավեշտական տեսք ունեցող անկենդան այդ գերանը նրանք միասին քարշ տվին վերև և գցեցին ընդհանուր կույտի վրա։ Տղաների ամեն մի խումբ ուժերի ներածին չափով իր բաժինն էր բերում, և վառելիքի կույտն արագ աճում էր։ Ռալֆը նորից հայտնվեց Ջաքի հետ մի գերան բռնած, և նրանք քմծիծաղ տվին միմյանց։ Բարձր գագաթին ընկնող թեք լույսի տակ, ծովից փչող թույլ քամու, աղմուկ-աղաղակի մեջ, նրանք կրկին միասին վայելում էին այդ անորսալի հմայքը, կիսում էին գոհունակության, արկածի և ընկերության զարմանալի շնորհը։

— Այ թե ծա՜նր գերան եմ ասել։

Ջաքն ի պատասխան ժպտաց։

— Երկուսիս համար ի՜նչ է որ։

Նրանք միասին ուսերին առան այդ բեռը և, օրորվելով, հաղթահարեցին սարի վերջին զառիվերը։ Միասին գոռացին «Մեկ, երկու, երեք», նետեցին այդ գերանը բարձր կույտի գագաթին և հետ կանգնեցին, ցնծագին հաճույքից ծիծաղելով՝ այն աստիճան, որ Ռալֆը նորից գլխի վրա կանգնեց։ Ներքևում տղաները դեռ աշխատում էին, չնայած փոքրերից շատերն արդեն հետաքրքրությունը կորցրել և նոր անտառում միրգ էին փնտրում։ Երկվորյակները, զարմանալի ձեռներեցությամբ, չոր տերևների խուրձեր բերին և լցրեցին կույտի վրա։ Տղաները մեկ առ մեկ հայտնաբերում էին, որ խարույկը պատրաստ է, և մնում էին վերևում, վարդագույն ժայռերի միջև։ Քրտինքը չորանում էր, շնչառությունը՝ տեղն ընկնում։

Ռալֆն ու Ջաքը կենտրոնում կանգնած իրար էին նայում, մինչ ժողովուրդը սպասում էր։ Երկուսն էլ ամոթալի մի եզրկացության էին հանգել և չգիտեին, թե ինչպես խոստովանվեն։

Առաջինը շիկնած Ռալֆը խոսեց։

— Գուցե դու․․․

Նա կոկորդը մաքրեց և շարունակեց։

— Գուցե խարույկը վառե՞ս։

Արտառոց վիճակը բացահայտվեց, Ջաքը նույնպես շիկնեց և սկսեց մրթմրթալ։

— Պետք է երկու փայտիկ վերցնել ու իրար քսել, քսել իրար․․․

Նա նայեց Ռալֆին, որը վերջնականապես հանձն առավ իրենց անճարակությունը, պոռթկալով։

— Ոչ ոք լուցկի չունի՞։

— Փայտիկը պետք է աղեղով պտտել,— ասաց Ռոջըրն ու ձեռքով ցույց տվեց,— դըժ-վըԺ, դըժ-վըժ․․․

Սարի վրայով քամի անցավ, և հայտնվեց Խոզուկը։ Կարճ տաբատն ու շապիկը հագին, խեցին թևի տակ խնամքով սեղմած, նա զգուշորեն դուրս էր դալիս թավուտից, իրիկնային արևի փայլն ակնոցից արտացոլելով։

Ռալֆը, նրան տեսնելով, գոռաց։

— Խոզուկ, հո լուցկի չունե՞ս։

Մնացած տղաները միացան նրան, սարը դղրդացնելով։ Խոզուկը գլուխը տարուբերեց և մոտեցավ խարույկին։

— Տես է՜, ինչ էլ մեծ կույտ եք դիզել։

Հանկարծ Ջաքը գլխի ընկավ։

— Ակնոցները․․․ Ախր սրա ակնոցները խոշորացույց են, չէ՞․․․

Խոզուկը չհասցրեց ծպտուն հանել, երբ արդեն շրջապատված էր։

— Թողեք, հո չե՞ք գժվել։— Սարսափահար ճչաց նա, մինչ Ջաքը նրա քթից պոկում էր ակնոցը։— Լսեք, ակնոցս տվեք, ես բան չեմ տեսնում, վա՜խ, ախր փողը կջարդեք։

Ռալֆը նրան մի կողմ հրեց և ծունկի իջավ խարույկի կողքին։

— Էն կողմ, լույսը մի փակեք։

Նրա շուրջը հրմշտոց և ավելորդ իրարանցում ստեղծվեց։ Ռալֆը ոսպնյակները հետ ու առաջ էր շարժում, վերև-ներքև անում, մինչև որ կարողացավ մայր մտնող արևից պայծառ մի բիծ կենտրոնացնել փտած ճյուղերից մեկի վրա։ Իսկույն բարալիկ ծուխ բարձրացավ, որից Ռալֆը սկսեց հազալ։ Ջաքը ծունկի իջավ նրա կողքին և զգուշությամբ փչեց։ Ծուխը բեկվեց, հաստացավ և, վերջապես, կրակի մի փոքրիկ լեզվակ ցույց տվեց։ Պայծառ լույսի տակ սկզբում համարյա անտեսանելի, բոցը շուտով հասավ մի փոքրիկ ճյուղի, աճեց, գույն առավ և թռավ մի ուրիշ ճյուղի, որն իսկույն ճարճատյունով բռնկվեց։ Խարույկը վառվեց, և տղան երբ հրճվանքով աղաղակեցին։

— Ակնոցս,— կաղկանձում էր Խոզուկը,— ակնոցս տվեք։

Ռալֆը խարույկից ետ կանգնեց և ակնոցը խոթեց Խոզուկի խարխափող ձեռքը։

Վերջինս արդեն հազիվ լսելի մրթմրթում էր։

— Ամեն ինչ լղոզված է, ձեռս հազիվ եմ տեսնում։

Տղաները պար էին բռնել։ Խարույկի փայտն այնքան նեխած էր ու չոր, որ գերանները միանգամից անձնատուր էին լինում դեղին կրակին, վեր մղելով յոթ-ութ մետրանոց բոցավառ թպրտացող մորուսը։ Շուրջբոլորն անտանելի շոգ էր, քամին կայծերի հոծ վտառներ էր ցրում։ Ծառերի հաստ բներն անհետ կորչում էին սպիտակ փոշում։

— Էլի փայտ բերեք, բոլորդ փայտ բերեք,— բացականչեց Ռալֆը։

Խարույկի հետ մրցելով, տղաները ցրվեցին մոտակա անտառում։ Նրանց առաջնահերթ մտահոգությունը դարձավ գագաթին ցոլացող բոցը վառ պահելը՝ թե հետո ինչ կլինի, ոչ ոքի չէր հետաքրքրում։ Նույնիսկ ամենափոքր մանուկները, եթե մրգերով չէին զբաղված, ցած էին բերում և գցում կրակի մեջ։ Քամին փոքր-ինչ ուժեղացավ՝ խարույկի մի կողմում օդը զով էր, մյուս կողմում անտանելի շոգի թեքն իսկույն ևեթ խանձում էր անզգույշ տղաների մազերը։ Իրիկնային զով քամու թարմությունը դեմքերին զգալով, տղաները հասկանում էին, որ ուժասպառ են, և ժայռերի ստվերի տակ փռվում գետնին։ Բոցն անշեղորեն պակասում էր, քիչ անց խարույկը ներս ընկավ և մարմանդ հոգոցով փլվեց, կայծերի ծառանման մի բույլ ժայթքելով, որը քամու հետ ճյուղավորվեց-գնաց։ Տղաները պառկել էին, շների պես հաճախակի շնչելով։

Ռալֆը գլուխն արմունկներից բարձրացրեց։

— Օգուտ չուներ։

Ռոջըրը ճարպկորեն թքեց ածուխների մեջ։

— Ասածդ ի՞նչ է։

Խոզուկը նստել էր երկու քարի միջև, խեցին ծնկներին գրած։

— Ձեր սարքած խարույկը բանի պետք չէր։— Ասաց նա, դրա պես խարույկը երկար պահել չի լինի, նույնիսկ եթե կաշվից դուրս գաս։

— Թե քո հաստ կաշվի նմանը լինի, իհարկե բան դուրս չի գա,— ծեփեց Ջաքը,— դու քեզ համար նստած էիր։

— Ինչի՞, նա էլ օգնեց,— ասաց Սայմոնը, դաստակով լղոզելով իր առանց այդ էլ սև այտը։— Մենք նրա ակնոցը վերցրինք, չէ՞։

— Թողեք ես խոսեմ,— վրդովվեց Խոզուկը,— փողը մոտըս է, չէ՞։

— Սարի գլխին փողը հաշիվ չի,— ասաց Ջաքը,— էնպես որ ձենդ կտրի։

— Փողն ի՛մ ձեռքին է։

— Պետք էր դալար ճյուղեր ավելացնել։— Ասաց Մորիսը։— Ծուխ անելու լավագույն ձևն էդ է։

— Ախր փողը ես եմ բռնել․․․

Ջաքը զայրացած շուռ եկավ։

— Չասեցի՞ ձենդ կտրի։

Խոզուկը սսկվեց։ Ռալֆը խեցին նրա ձեռքից վերցրեց և նայեց շուրջը։

— Մենք պիտի կրակը պահող հատուկ մարդիկ ունենանք։ Նավը երբ ասես կարող է գալ։— Նա ձեռքով ցույց տվեց հորիզոնի գիծը։— Ու եթե մենք նրանց իմաց չտանք, մեզ չեն փրկի։ Ու մի բան էլ։ Մեզ նոր օրենքներ են պետք։ Որտեղ խեցին՝ էնտեղ Ժողով, մեկ է՝ վերևում թե ներքևում։

Բոլորը համաձայնեցին։ Խոզուկը բերանը բացեց, բայց, դեմ առնելով Ջաքի հայացքին, միտքը փոխեց։ Ջաքը ձեռքը մեկնեց, մրոտ ափերով զգուշորեն վերցրեց խեցին և խոսեց։

— Ռալֆը ճիշտ է ասում։ Մեզ նոր օրենքներ են պետք, որ բոլորը ենթարկվեն։ Վերջապես վայրենիներ հո չե՞նք։ Մենք անգլիացի ենք, իսկ անգլիացիներն ամեն ինչում լավագույնն են։ Էնպես որ մենք պետք է ամեն ինչ կարգին անենք։

Նա դիմեց Ռալֆին։

— Ռալֆ, ես իմ երգչախումբը, այսինքն, որսորդներին, կբաժանեմ խմբերի ու մենք պատասխանատու կլինենք կրակի համար․․․

Նրա մեծահոգությունը հատուկենտ ծափեր առաջացրեց։ Ջաքը քմծիծաղ տվեց և, խեցին թափահարելով, լռություն պահանջեց։

— Հիմա կթողնենք, որ խարույկը հանգի, մեկ է, գիշերով ոչ մի ծուխ չի երևա։ Սրանից հետո, երբ ուզենանք, կվառենք։ Այս շաբաթ կրակ պահողներն առաջին ձայները կլինեն, իսկ մյուս շաբաթ՝ երկրորդները։

Ժողովը լուռ համաձայնվեց։

— Բացի դրանից մենք նաև դիտորդներ կլինենք։ Եթե էնտեղ,— բոլորը նայեցին նրա մատնանշած կողմը,— նավ երևա, դիտորդները կրակին դալար ճյուղեր կավելացնեն, որ ծուխ գա։

Բոլորն անթարթ նայում էին հորիզոնին, ասես այնտեղ ուր որ է պիտի հայտնվեր նավի հազիվ նշմարելի ուրվագիծը։

Արևի ոսկեգույն կաթիլը գլորվելով մոտենում էր աշխարհի շեմին։ Հանկարծ բոլորը գիտակցեցին, որ ջերմությունն ու լույսը շուտով կվերջանան։

Խեցին վերցրեց Ռոջըրն ու մռայլ հայացքը շրջեց բոլորի դեմքերով։

— Ես վաղուց եմ նայում ծովին՝ նավի նշույլ էլ չի եղել, վայ թե մեզ երբեք չփրկեն։

Տղաներով շշուկներ անցան։ Ռալֆը ետ վերցրեց խեցին։

— Ես ձեզ ասում եմ, որ մեզ շուտ թե ուշ կփրկեն, պարզապես պիտի սպասենք, ուրիշ ոչինչ։

Վրդովված Խոզուկը խեցին անվախ խլեց։

— Բա ես ինչ էի ասում, ես չէի՞ ասում, որ կարգուկանոն է պետք, իսկ դուք՝ «ձենդ կտրի»․․․

Նրա ձայնն արդարացի կշտամբանքից սրվել և ճղճղան էր դարձել։ Ոմանք փորձեցին նրան լռեցնել։

— Ասեցիք, ուզում եք փոքր խարույկ անել, բա էդ հսկա կույտն ո՞վ դիզեց։ Հենց ես ուզում եմ բերանս բացել,— ճչում էր դառը ճշմարտության ջատագովը,— վրա եք տալիս՝ «ձենդ կտրի», իսկ երբ Ջաքը, կամ Մորիսը, կամ Սայմոնը․․․

Խառը ժխորի մեջ նա մի պահ կանգ առավ, բոլորի գլխների վրայով նայելով դիմացի լանջի ելուստին, որից մինչ այդ վառելիք էին բերում։ Հանկարծ նա պոռթկաց այն աստիճան տարօրինակ մի ծիծաղով, որ բոլորը սսկվեցին ու մի պահ ապշած նայում էին նրա ցոլցլուն ակնոցին։ Ապա հետևեցին այդ հայացքին և գտան նրա մռայլ բերկրանքի պատճառը։

— Խնդրեմ, էս էլ ձեր փոքրիկ խարույկը։

Տապալված բներին փաթաթված լիանաների արանքից ծուխ էր բարձրանում։ Բոլորի աչքի առաջ բռնկվեց փայտի խուրձերից մեկը, ծխի բարալիկ շիթերը հետզհետե հաստացան։ Տեղ-տեղ կրակի փոքրիկ լեզվակները սկսեցին լպստել տերևները, թփերն ու ճյուղերը, գնալով բաժանվելով ու բազմանալով։ Մի մեծ ծառի դիպչելով, կրակը պայծառ սկյուռիկի պես ակնթարթաբար մագլցեց վեր։ Ծուխն ավելանում էր, թանձրանում, քուլա-քուլա գլորվում վեր։ Սկյուռիկը քամուց թևեր առավ և ցատկեց հարևան ծառին, այս անգամ արդեն ներքև վազելով։ Ծխածածկույթի և սաղարթների ստվերի տակ, կրակը սողոսկելով, բռնկել էր ամբողջ անտառը և հիմա, գազազած, խժռում էր ինչ պատահի։ Շիկավուն և սև ծխի հսկայածավալ զանգվածներն անշեղորեն սողում էին ծովի կողմը։ Կործանարար հրդեհի տեսքից երեխաները սկսեցին բորբոքված ճչալ։ Կրակն ասես կենդանի լիներ, հովազի պես փորսող տալով, նա մոտեցել էր կեչիներ հիշեցնող ծառերի մատաղ մի պուրակի, որը բմբուլների խավի պես ծածկել էր վարդագույն ժայռերից մեկը։ Ցատկելով առաջին ծառին, բոցն այն վայրկենապես վերածեց վառվռուն ջահի, ապա հեշտությամբ հաղթահարեց փոքրիկ բացատը, և, պար գալով, սկսեց միանգամից խժռել ամբողջ պուրակը։ Հիացմունքից թռվռացող տղաների ոտքի տակ մոլեգնող հրդեհը բռնկել էր անտառի քառորդ քառակուսի մղոնը, անխնա ծուխ արձակելով։ Հրդեհի առանձին ձայները միահյուսվել էին խլացուցիչ մի հռնդյունի մեջ, որից ամբողջ սարն ասես դղրդար։

— Խնդրեմ, էս էլ ձեր փոքրիկ խարույկը։

Ռալֆն անսպասելիորեն նկատեց, որ տղաներն աստիճանաբար լռում են և հանդարտվում, սկսելով երկյուղել իրենց քթերի տակ սանձարձակվող ահեղ ուժից։ Այդ գիտակցությունը, խառնված նույն երկյուղի հետ, կատաղության դուռը հասցրեց նրան։

— Վերջապես ձայնդ կտրելո՞ւ ես, թե չէ։

— Փողն իմ ձեռքին է։— Վիրավորված ասաց Խոզուկը։— Ես խոսելու իրավունք ունեմ։

Նրան նայում էին չտեսնող հայացքներով, ականջները լարած հրդեհի հռնդյունին։ Խոզուկն անհանգստացած նայեց այդ դժոխքի կողմն ու խեցին պինդ գրկեց։

— Ուզեք, չուզեք, պիտի թողնեք վառվի։ Իսկ դա մեր ամբողջ փայտի պաշարն էր։

Նա շուրթերը լպստեց։

— Մենք բան չենք կարող անել։ Սրանից հետո պետք է ավելի ուշադիր լինել։ Ոնց եմ վախենո՜ւմ։

Ջաքն աչքերը հրդեհից կտրեց։

— Իսկ դու ե՞րբ չես վախենում որ, Հաստաքամակի մեկը։

— Փողը ես եմ բռնել։— Նվազ ձայնով ասաց Խոզուկը և շուռ եկավ Ռալֆի կողմը։— Ճիշտ չի՞, Ռալֆ։

Ռալֆը դժկամությամբ երեսը դարձրեց սքանչելի ու սարսափազդու տեսարանից։

— Հը՞, ի՞նչ կա։

— Փողն ի՛մ ձեռքին է, ե՛ս պիտի խոսեմ։

Երկվորյակները քրքջացին։

— Ծուխ էիք ուզում, ո՞նց չէ, էս էլ ձեր ծուխը․․․

Ծխի վիթխարի ամպը տարածվում էր համարյա մինչև հորիզոնը։ Խոզուկից բացի բոլորը սկսեցին քրքջալ, հետզհետե անցնելով բուռն հռհռոցի։

Խոզուկը համբերությունը կորցրեց։

— Լսեք, ախր փողը ես եմ բռնել։ Դուք պարտավո՛ր եք ինձ լսել։ Առաջին հերթին ի՞նչ էր պետք անել՝ ծովափին քոլիկներ սարքել։ Մտքներովդ իսկի չանցավ էլ, որ գիշերն էստեղ շան պես մրսելու եք։ Բայց հենց Ռալֆն ասեց «խարույկ», բոլորդ հարայհրոցով թռաք սարը։ Ոնց որ փոքր երեխեք։

Հիմա արդեն նրա ճառին ականջ էին դնում։

— Ո՞նց եք ուզում, որ ձեզ փրկեն, եթե չեք իմանում սկզբից ինչ անել։

Նա ակնոցը հանեց և փորձեց խեցին ցած դնել, բայց ավագ տղաներից շատերն իսկույն ձեռքերը պարզեցին, և նա միտքը փոխեց։ Խոզուկը խեցին դրեց թևի տակ և պպզեց ժայռին։

— Էստեղ էլ էս ախմախ խարույկը սարքեցիք ու կղզին վառեցիք։ Հիմա որ ամբողջ կղզուց բան չմնա, ո՞վ է մեղավոր։ Խորոված միրգ ու տապակած խոզ եք ուտելու, հա՞։ Ոչ մի ծիծաղելու բան չկա։ Դուք Ռալֆին առաջնորդ ընտրեցիք ու իսկի չթողիք մի կարգին մտածի։ Իսկ երբ նա մի բան ասեց, բոլորդ գժի պես․․․

Նա կանգ առավ, որ շունչ քաշի։ ներքևում մռլտում էր հրդեհը։

— Էդ դեռ ի՜նչ, բա պուճուրները, նրա՞նց ով մարդու տեղ դրեց, ո՞վ գիտե, թե նրանք քանի հոգի են։

Ռալֆն առաջ անցավ։

— Բա ես քեզ չասի՞, որ ցուցակ սարքես։

— Մենակ ո՞նց սարքեի,— վրդովված գոռաց Խոզուկը,— թողում-փախնում էին, ջուրն էին ընկնում, ուր ասես չէին խցկվում։ Ի՞նչ իմանայի որը որն էր։

Ռալֆը լպստեց իր գունատ շուրթերը։

— Ուրեմն դու հիմա չգիտե՞ս էստեղ քանի հոգի պիտի լինի։

— Ո՞նց իմանամ, երբ որ էդ բլոճներն անընդհատ վազվզում էին։ Իսկ երբ դուք երեքով հետ եկաք, հենց խարույկի անուն տվիր, տնով-տեղով առաք փախաք, ես իսկի չհասցրի․․․

— Հերիք եղավ։— Կտրուկ ընդհատեց նրան Ռալֆն ու խեցին խլեց։— Ինչ չես արել՝ չես արել։

— ․․․ Իսկ հետո հարձակվեցիք ու ակնոցս ձեռիցս առաք․․․

Ջաքը նրան սաստեց։

— Ձենդ կտրի․․․

— ․․․ Իսկ պուճուրներն էնտեղ թրև էին գալիս՝ հրդեհի տեղը։ Ի՞նչ իմանաք, թե հիմա էլ էնտեղ չեն։

Խոզուկը կանգնեց և մատը տնկեց կրակի ու ծխի քուլաների կողմը։ Տղաներով անհանգիստ մրմունջ անցավ։ Խոզուկը շնչակտուր լռեց՝ նրան ինչ-որ տարօրինակ բան էր պատահել։

— Էն ճստոն․․․— հևում էր Խոզուկը,— խալով տղան, աչքիս չի երևում, հիմա ո՞ւր է․․․

Մեռյալ լռություն տիրեց։

— Էն որ օձերից էր բողոքում, ինքն էլ էր ներքևում․․․

Բոցերի մեջ մի ծառ ռումբի պես պայթեց։ Օդում լիանաների երկար պատառներ ցրիվ եկան, և, հոգևարքի մեջ գալարվելով, ընկան ցած։ Մանուկները գոռացին,

— Օձե՜րը, տեսե՜ք, օձե՜րը։

Արևմուտքում, հորիզոնից ընդամենը մի մատնաչափ վերև, անուշադրության էր մատնված արևը։ Բոլորի դեմքերը լուսավորված էին կարմիր գույնով։ Խոզուկն իրեն գցեց մի թեք ժայռի վրա և ձեռքերով այն գրկեց։

— Էն խալով ճստոն․․․ Ո՞ւր կորավ, ձեզ եմ ասում, աչքիս չի երևում․․․

Տղաները վախվորած, տարակուսանքով իրար էին նայում։

— Ո՞ւր կորավ․․․

Ռալֆը շփոթված մրթմրթաց։

— Երևի հետ գնաց էնտեղ, էն․․․ էն․․․

Ներքևում, սարի զառիթափ լանջին, շարունակվում էր սոսկալի հռնդյունը։

Երրորդ գլուխ։ Ծովափի քոլիկները

Ջաքը, վազորդի պես երկու տակ կքված, քիթը համարյա հպել էր խոնավ հողին։ Լիանաներով պարուրված ծառերի բներն անհետանում էին տասը մետրանոց կանաչ մշուշում, շուրջբոլորը թփուտներ էին։ Այստեղ մի ճաքած ճյուղ կար և հողին դրոշմված կես կճղակի պես մի բան, ուրիշ ոչինչ։ Նա դեմքն իջեցրեց և հայացքն այնպես սևեռեց հետքերին, կարծես ուզում էր նրանցից խոստովանություն կորզել։ Որսկան շան պես, չորեքթաթ, անտեսելով անհարմար դիքը, նա մի հինգ քայլ առաջ անցավ և կանգնեց։ Լիանաների հանգույցն այստեղ օղակ էր կազմում, որից մի կոշտ բեղիկ էր կախված։ Բեղիկը ներքևից մաշված էր՝ օղակով անցնելիս, խոզերը փայլեցրել էին այն իրենց մորթով։

Մի պահ նա մնաց այդ հետքի մոտ, անթարթ նայելով մացառների խավարին։ Կղզում հայտնվելու օրից նրա շեկ նկատելիորեն երկարել էին ու գունաթափվել, պեպենոտ, մերկ մեջքը մաշկահան էր լինում։ Աջ ձեռքին նա քարշ էր տալիս մեկուկես մետրանոց սուր մի ձող և մերկ էր, չհաշված դանակը պահող գոտիով քրքրված կարճ տաբատը։ Նա վիզը ձգեց, փակեց աչքերն ու լայնացած ռունգերով անաղմուկ ներս քաշեց օդը՝ ջերմ շիթը ստուգելով նոր տվյալների համար։ Երկուսն էլ անշարժ էին՝ անտառն ու Ջաքը։

Վերջապես նա երկար հոգոցով օդը դուրս թողեց և բացեց աչքերը։ Աչքերը երկնագույն էին, բայց տվյալ պահին հուսախաբությունից կայծակում և համարյա խենթ էին։ Նա լեզվով թրջեց չորացած շուրթերն ու աչքի անցկացրեց անբարբառ անտառը։ Ապա նորից առաջ անցավ, գետինը խուզարկելով։

Անտառի լռությունը շոգից ավելի թանձր էր ու ճնշող, օրվա այս ժամին նույնիսկ միջատները չէին տզզում։ Ջաքն ինքը պատահմամբ իր անպաճույճ բնից փախցրեց երփներանգ մի թռչունի, որի խռպոտ ճիչը փշրեց անտառի անդորրը, զրնգացնելով ասես դարերի խորքից եկող արձագանքը։ Վախեցած ընկրկելով, նա շունչը պահեց և, մի պահ, որսորդից վերածվեց ծառին ծեփված հալածված կապկանման մի էակի։ Ապա կորցրած հետքի հուսախաբությունը նորից նրան կանչեց և սեղմեց գետնին։ Գունատ ծաղիկներով պատված աժդահա մի ծառի գորշ քնի մոտ նա կանգ առավ, աչքերը փակեց և նորից ներս քաշեց տաք օդը։ Հենց այդ պահին նրա շունչը կտրվեց՝ դեմքը սփրթնեց և անմիջապես շառագունեց։ Նա ստվերի պես սպրդեց ծառի հետևն ու սկսեց զննել ոտքի տակ տրորված գետինը։

Թրիքը դեռ տաք էր։ Փորփրած հողին կլունձված, այն ողորկ էր ու կանաչավուն և թույլ գոլորշի էր արձակում։ Ջաքը բարձրացրեց գլուխն ու նայեց ճանապարհը փակած լիանաների անթափանց մանվածքին։ Ապա նիզակը վեր առավ և սողոսկեց առաջ։ Լիանաների վարագույրից այն կողմ խոզերի տրորած իսկական կոշտ մի արահետ էր գոյացել։ Ոտքի կանգնելով, Ջաքն ինչ-որ շարժում նշմարեց։ Նա անմիջապես ետ գցեց աջ ձեռքն ու ամբողջ ուժով նիզակը նետեց։ Արահետից կճղակների հաճախակի կտկտոց լսվեց՝ գայթակղիչ, խենթացնող, միս ավետող։ Ջաքը դուրս պրծավ թփուտներից ու ճանկեց Նիզակը։ Կճղակների կտկտոցը մարեց հեռվում։

Ջաքը քրտնաթաթախ ոտքի կանգնեց՝ ցեխոտ, որսի տարաբախտությունների հետքերը մարմնին։ Հայհոյելով, նա արահետից ցած իջավ և սկսեց թփուտների միջով ճանապարհ հարթել, մինչև որ անտառի մութ ծածկը պահող մերկ բների փոխարեն երևացին լուսավոր գորշ արմավենիները՝ փետրազարդ սաղարթներով։ Նրանց արանքից շողշողում էր ծովը, և ձայներ էին լսվում։ Ռալֆը կանգնած էր արմավենու տերևներից և բներից մոգոնած, ծովին նայող կոշտուկոպիտ մի քոլիկի կողքին, որն ուր որ է պիտի փլվեր։ Նա Ջաքին չէր նկատել։

— Ջուր չունե՞ս։

Ռալֆը խոժոռ հայացքը թեքեց տերևների հյուսվածքից։ Նայելով Ջաքին, նա դեռևս չէր նկատել նրան։

— Ասում եմ, ջուր չունե՞ս, խմեմ, ծարավ եմ։

Ռալֆը քոլիկից կտրեց ուշադրությունն ու հանկարծ հայտնաբերեց Ջաքին։

— Վա՜յ, բարև։ Ջուրը հրեն, ծառի տակ, պիտի որ մնացած լինի։

Ջաքը ստվերում շարված կոկոսի կեղևներից ընտրեց բերնեբերան թարմ ջրով լցված մեկն ու սկսեց խմել։ Ջուրը լցվեց նրա կզակին, վզին, թափվեց կրծքին։ Ապա նա հևիհև շունչը տեղը բերեց։

— Ուխա՜յ։

Քոլիկից լսվեց Սայմոնի ձայնը։

— Մի քիչ վերև։

Ռալֆը տերևների շարանով մի ճյուղ հրեց վերև։ Տերևներն իրարից անջատվեցին ու թափվեցին ցած։ Բացվածքի մեջ հայտնվեց մեղավոր տեսքով Սայմոնը։

— Ես դիտմամբ չարի։

Ռալֆը զզվանքով նայում էր ավերակներին։

— Սրա պես որ գնա՝ կյանքում չենք պրծնի։

Նա գետին նետվեց Ջաքի ոտքերի կողքին։ Սայմոնը մնաց անցքից դուրս ցցված։ Ռալֆը գետնի վրայից բացատրեց։

— Քանի օր է չարչարվում ենք, ու եղածն ի՞նչ լինի, ըհը․․․

Երկու խարխուլ քոլիկ մի կերպ կանգնած էին, երրորդն ավերվել էր։

— Մենակ թե թողնեն-փախնեն։ Հիշո՞ւմ ես ժողովին ոնց էին երդվում, որ օր ու գիշեր քրտինք են թափելու, մինչև քոլիկները չշինենք։

— Բացի ինձնից ու իմ որսորդներից։

— Բացի որսորդներից։ Դե փոքրերը, ո՞նց ասեմ․․․

Նա ձեռքով մի շարժում արեց, ճիշտ խոսքը փնտրելով։

— Անհույս են։ Բայց ախր մեծերն էլ մի բան չեն։ Տեսար չէ՞ առավոտից մենակ ես ու Սայմոնն ենք գործ անում, ուրիշ մարդ չկա։ Լողանում են, լափում կամ խաղ անում։

Սայմոնը անցքից գլուխը հանեց։

— Առաջնորդը դու ես, դու էլ հրամայի։

Ռալֆը, մեջքի վրա պառկած, նայում էր երկնքին ու արմավներին։

— Ժողով, չէ մի չէ՜, խելքները գնում է ժողով անելու համար, կուզես ամեն օր, կուզես՝ օրն երկու հատ։— Նա հենվեց արմունկներին։— Գրազ գանք, հիմա փողը փչեմ, վազելով կգան։ Խելոք-խելոք կնստեն։ Հետո մեկնումեկը կառաջարկի ինքնաթիռ սարքել, կամ սուզանավ, կամ հեռուստացույց։ Ժողովից հետո մի հինգ րոպե կաշխատեն ու կցրվեն որս անելու։

Ջաքը շիկնեց։

— Միս էլ է պետք, չէ՞։

— Է հա, որ լիներ, բան չէի ասի։ Քոլիկներն էլ են պետք։ Հետո, քո մնացած որսորդները վաղուց են եկել, հրեն, մինչև հիմա լող են տալիս։

— Ես նրանց ինքս բաց թողի ու մենակ գնացի, ես․․․

Նա փորձեց Ռալֆին բացատրել հետապնդելու, տալու-սպանելու իրեն համակած մարմաջը։

— Ես ինքս գնացի, մենակ․․․

Նրա աչքերում նորից վառվեց խենթ փայլը։

— Քիչ էր մնում սպանեի։

— Բայց հոմ չսպանեցիր։

— Բան չէր մնացել։

Ռալֆի ձայնը դողաց քողարկված զայրույթից։

— Բայց չսպանեցիր, չէ՞։

Եթե ձայնի հատուկ երանգը չլիներ, նրա առաջարկը կարող էր սովորական թվալ։

— Դու, իհարկե, միտք չունե՞ս մեզ հետ քոլիկներ շինելու։

— Մեզ միս էլ է պետք․․․

— Չտեսանք էդ միսը։

Այժմ արդեն դիմակայությունը բացահայտ էր։

— Կտեսնեք, մյուս անգամ՝ անպայման։ Մենակ թե նիզակի ծերին հաջողացնեմ կեռ անել, թե չէ մեկին խփեցինք, դուրս ընկավ, չպահեց։ Այ թե կեռ անելու ձևն իմանայի․․․

— Մեզ տուն-տեղ էլ է պետք։

Տաքն անսպասելի կատաղեց։

— Հը՞, ի՞նչ, բա՞ն ես ասում․․․

— Էն եմ ասում, որ հոգիներս դուրս եկավ։ Էդքան բան։

Երկուսն էլ կարմրել և դժվարությամբ էին իրար նայում։

Ռալֆը գլորվեց փորի վրա ու սկսեց խոտի հետ խաղալ։

— Եթե մեր եկած օրվա պես անձրև գա, առանց քոլիկների յոլա չենք գնա։ Ու հետո քոլիկները մեզ նաև պետք են․․․

Նա մի պահ դադար արեց, երկուսն էլ մարեցին իրենց զայրույթը։ Ռալֆը շարունակեց ապահով թեմայով։

— Դու էլ ես նկատել, չէ՞։

Ջաքը նիզակը վայր դրեց ու պազեց։

— Ի՞նչ եմ նկատել։

— Դե, որ տակները լցրել են․․․

Նա շուռ եկավ ու անթարթ նայեց Ջաքի վայրի, ցեխոտ դեմքին։

— Հասկանում ես, նրանք երազում ինչ-որ բան են տեսնում, ես ինքս եմ լսել, դու ի՞նչ է, գիշերը չե՞ս զարթնում։

Ջաքը գլուխը տարուբերեց։

— Քնի մեջ խոսում են ու գոռում, էդ փոքրերը։ Նույնիսկ ուրիշներն էլ, ոնց որ․․․

— Ոնց որ էս կղզին լավը չլինի։

Միջամտությունից ապշած, նրանք նայեցին Սայմոնի լուրջ դեմքին։

— Ոնց որ,— շարունակեց Սայմոնը,— էն գազանը, հիշո՞ւմ եք, էն օձի պես գազանն իսկական լինի։

Երկու ավագը, այդ ամոթալի բառը լսելով, ցնցվեցին։ Օձերի մասին վաղուց արդեն չէր խոսվում, չէր կարելի խոսել։

— Ոնց որ էս կղզին լավը չլինի։— Դանդաղ ասաց Ռալֆը։— Ճիշտ որ։

Ջաքը նստեց ու ոտքերը երկարեց։

— Խելա՞ռ են, ինչ են։

— Ըհը, ցնդվել են։ Հիշո՞ւմ ես, ոնց էինք հետախուզության գնացել։

Նրանք ժպտացին իրար, վերհիշելով առաջին օրվա դյութանքը։ Ռալֆը շարունակեց։

— Էնպես որ քոլիկները մեզ պետք են, որ․․․

— Տուն ունենանք։

— Հա, հենց դրա համար։

Ջաքը ոտքերը ծալեց, գրկեց ծնկներն ու հոնքերը կիտեց՝ ջանալով պարզություն մտցնել։

— Ինչ կուզես ասա, բայց անտառում, երբ որս ես անում, ոչ թե բոլորով, միրգ փնտրելուց, այլ մենակ, ինքդ քեզ․․․

Նա մի պահ լռեց, կասկածելով, արդյո՞ք Ռալֆն իրեն լուրջ կընդունի։

— Հետո՞։

— Որս անելուց մեկ-մեկ էնպես ես զգում, ոնց որ․․․— նա հանկարծ շիկնեց։— Հեչ, լուրջ բան չի, իհարկե։ Պարզապես էն տպավորությունն ես ունենում, որ ոչ թե դու ես որսի դուրս եկել, այլ․․․ քեզ են որսում, ոնց որ ինչ-որ մեկը ջունգլիներում անընդհատ ընկած լինի հետևիցդ։

Նրանք նորից լռեցին, Սայմոնը՝ լարված, Ռալֆը՝ թերահավատությամբ և թեթևակի զայրույթով։ Նա ոտքի կանգնեց, կեղտոտ ձեռքով ուսը տրորելով։

— Ի՞նչ ասեմ, չեմմանում։

Ջաքը վեր ցատկեց և սկսեց հապճեպ խոսել։

— Այ, անտառում էդպես է լինում, եղածը մի լուրջ բան չի, բայց․․․ մենակ թե․․․

Նա մի քանի շտապ քայլ արեց ծովափի կողմն ու հետ եկավ։

— Մենակ թե ես գիտեմ, թե նրանք ինչ են զգում, հասկացա՞ր։

— Կարևորն էնպես անելն է, որ մեզ փրկեն։

Ջաքը մի պահ մտածեց, մինչև որ հասկացավ, թե ինչ փրկելու մասին է խոսքը։

— Փրկեն, բա ոնց։ Մեկ է, սկզբից ես իմ խոզը կբռնեմ․․․— նա նիզակը ճանկեց ու թափով խրեց հողը։ Խենթությունը նորից պղտորեց նրա աչքերը։ Մազերի խճճված խուրձի միջով Ռալֆը քննադատաբար նրան էր ուսումնասիրում։

— Քանի դեռ քո որսորդները կրակը չեն մոռացել․․․

— Դու էլ, քո կրակն էլ։

Նրանք երկուսով վազեցին ծովի կողմը և ափի եզրին շուռ եկան ու նայեցին վարդագույն սարին։ Ծուխը կավճի բարալիկ գծի պես կտրում անցնում էր երկնքի թանձր կապույտը երերալով, հալվում բարձունքում։

— Հետաքրքիր է, ինչքա՞ն հեռվից կերևա։

— Ինչքան ասես։

— Ծուխը քիչ է։

Ասես լսելով նրանց խոսքերը, ծուխը ներքևից թանձրացավ և խախուտ պղտոր սյունով սողաց վեր։

— Վրեն դալար ճյուղեր գցեցին։— Մրթմրթաց Ջաքը։— Հա էլի։— Նա աչքերը կկոցեց և կտրուկ դարձավ հորիզոնի կողմը։

— Գտա։

Ջաքն այնքան բարձր գոռաց, որ Ռալֆը վեր թռավ։

— Ի՞նչ, ո՞ւր, հո նա՞վ չէր։

Ջաքը ցույց էր տալիս սարից կղզու տափարակն իջնող շեղ կիրճերը։

— Իհարկե, ո՜նց չէի մտածել՝ նրանք էնտեղ են պառկում․․․ ուզեն-չուզեն, էն շոգ ժամին ուրիշ ո՞ւր կարան գնալ։

Ռալֆն ապշահար նայում էր նրա ոգևորված դեմքին։

— ․․․ Բարձրանում են ու ստվերում վեր ընկնում, մինչև անցնի, ոնց որ տանը կովերը․․․

— Ես էլ ասի նավ ես տեսել։

— ․․․ Կսողանք մեկնումեկի մոտ, երևի երեսներս էլ ներկենք, որ չտեսնի, կալմեջ կանենք ու․․․

Ռալֆը վրդովմունքից իրեն կորցրեց։

— Ես էստեղ ինչ եմ ասում ծուխի մասին․․․ Լսի, չե՞ս ուզում քեզ փրկեն։ Գիշեր-ցերեկ մենակ խոզերից ես բլբլում։

— Բա միս չճարե՞նք․․․

— Իսկ ես առավոտից էստեղ մենակ Սայմոնի հետ էշություն եմ անում, ու դու գալի իսկի բանի տեղ էլ չես դնում էս քոլիկները։

— Ես էլ եմ գործ անում․․․

— Հա, բայց դու քո արածից հաճույք ես ստանում,— բացականչեց Ռալֆը,— դու որս անել սիրում ես, իսկ ես․․․

Հույզերի շփումից շշմած, նրանք դեմդիմաց կանգնած էին պայծառ լողափին։ Ձևացնելով, թե ավազին խաղացող մանուկները գրավեցին իր ուշադրությունը, Ռալֆն առաջինը թեքեց հայացքը։ Հարթակի մյուս կողմից լսվում էր ավազանում լողացող որսորդների գոռում-գոչյունը։ Խոզուկը, հարթակի եզրին փռված, նայում էր հստակ ջրին։

— Ոչ մեկդ բանի պետք չեք։

Ռալֆն ուզում էր բացատրել, որ մարդիկ իրականում բոլորովին այլ բան են դուրս գալիս, քան պատկերացնում էիր։

— Ինձ մենակ Սայմոնն է օգնում,— նա ցույց տվեց քոլիկները,— մնացածը ցրվեցին։ Ինքն էլ իմ չափ գործ արեց, մենակ թե․․․ միշտ քիթս էր մտնում։

Ռալֆը Ջաքի հետ վերադարձավ քոլիկների մոտ։

— Ես քեզ մի քիչ կօգնեմ,— ասաց Ջաքը,— մինչև գնամ լողանամ։

— Բան ու գործ չունես։

Երբ նրանք հասան քոլիկներին, Սայմոնը չէր երևում։ Ռալֆը գլուխը մտցրեց բացվածքը, դուրս հանեց ու դարձավ Ջաքին։

— Էս մեկն էլ ցվրվեց։

— Զահլան գնաց,— ասաց Ջաքը,— լողանալուց կլինի։

Ռալֆը հոնքերը կիտեց։

— Տարօրինակ տղա է, խփնված։

Ջաքը հենց այնպես գլխով արեց և, անխոս համաձայնությամբ, նրանք ուղղվեցին ավազանի կողմը։

— Հենց լողանամ,— ասաց Ջաքը,— մի բան կուտեմ ու կգնամ սարի էն կողմը, մեկ էլ տեսար բախտս բերեց։ Կգա՞ս։

— Արևը հեսա կմտնի։

— Ոչինչ, ես կհասցնեմ։

Նրանք քայլում էին կողք կողքի՝ գաղափարների ու հույզերի երկու տարբեր աշխարհ՝ անընդունակ հաղորդակցվելու։

— Մենակ թե մի խոզ ձեռս ընկներ։

— Ես հետ կգամ տուն շինելու։

Նրանք իրար նայեցին տարակուսանքով, սիրով և ատելությամբ։ Ավազանի աղի, տաք ջրի չփչփոցը, ծիծաղն ու աղմուկ-աղաղակը բավական էին, որ նրանք նորից միասին լինեն։

Սայմոնը, որին նրանք ակնկալում էին տեսնել ավազանում, այնտեղ չէր։ Երբ Ռալֆն ու Ջաքը գնացին ծովափից սարին նայելու, նա մի քանի քայլ նրանց հետևեց, ապա կանգ առավ և որոշ ժամանակ խոժոռ նայում էր ինչ-որ մեկի, ավազից կառուցած կիսաքանդ տնակին։ Հետո շուռ եկավ և նպատակասլաց տեսքով մտավ անտառը։ Նա մի վտիտ, ոսկրոտ տղա էր ցցուն կզակով և այն աստիճան պայծառ աչքերով, որ Ռալֆը մոլորության մեջ էր ընկել, կարծելով, թե նա զվարթ է ու չարաճճի։ Սև ու կոշտ երկար մազերի խուրձը համարյա լրիվ ծածկում էր նրա լայն ճակատը։ Նա Ջաքի պես ոտաբոբիկ էր և հագած էր իր կարճ տաբատի մնացորդները։ Ու թեև նրա մաշկն առանց այդ էլ մուգ էր, այժմ այն արևից վառվել էր ու ավելի սևացել, քրտինքից փայլելով։

Նա անցավ երկար սպիի միջով և, առաջին օրը Ռալֆի մագլցած ժայռի կողքից, ծառերի միջով թեքվեց աջ։ Նա վստահ քայլում էր մրգատու ծառերի պուրակի միջով, ուր նույնիսկ ամենադինջ մարդն առանց դժվարության կարող էր սնունդ հայթայթել, որը, սակայն, չէր կշտացնում։ Ծաղկած ծառերին միաժամանակ նաև մրգեր էին աճում, օդը լցված էր հասունության բույրով և միլիոնավոր մեղուների դզզոցով։ Այստեղ Սայմոնի հետևից ընկած մանուկները վերջապես հասան նրան։ Իրար խանգարելով, նրանք բոլորը միանգամից ինչ-որ բան էին գոռում ու քարշ տալիս նրան ծառերի ուղղությամբ։ Մեղուների անդադար գվվոցի տակ, ետմիջօրյա արևի լույսի ներքո, Սայմոնը նրանց համար քաղեց վերևի ամենահասուն մրգերն ու բաժանեց անհամբեր երկարած անթիվ թաթիկներին։ Երեխաներին գոհացնելով, նա նայեց շուրջը։ Փոքրիկները, լիուլի գրկած ընտիր մրգերը, առեղծվածային հայացքներով նայում էին նրան։

Սայմոնը նրանց լքեց, առաջ գնաց հազիվ նշմարելի մի կածանով և շուտով հայտնվեց անտառի թավուտում։ Ծառերի բարձր բները պատված էին անսպասելիորեն գունատ ծաղիկներով համարյա մինչև մութ կատարները, որտեղ աշխույժ եռուզեռ էր տիրում։ Ներքևում նույնպես մութ էր, ծառերից կախված լիանաներն ասես խորտակված նավերի թոկերը լինեին։ Նրա ոտնահետքերը դրոշմվում էին փափուկ հողին, լիանաներն ամեն հպումից ամբողջ երկայնքով թրթռում էին։

Վերջա պես նա հասավ արևոտ մի բացատ՝ այստեղ լիանաները լույսին ձգվելու կարիք չունեին և բացատը մի կողքից վարագուրել էին հսկայական մի գորգով։ Հողի մակերեսին ներքևից ընդհուպ մոտեցած ժայռը խոտերից ու պտերներից մեծ ուրիշ ոչ մի բույս չէր հանդուրժում։ Բացատը երիզված էր մուգ գույնի անուշաբույր թփերով և, ասես, շոգի ու լույսի կաթսա լիներ։ Մի հսկա ծառ տապալվել-հենվել էր հարևան, դեռևս կանգուն, ծառերին և ոտքից գլուխ ցողված էր պատատուկի դեղին ու կարմիր ծաղիկներով։

Սայմոնը կանգնեց, Ջաքի պես նայեց իր հետևից ծածկվող անցումին և, արագ շուրջը ստուգելով, համոզվեց, որ մենակ է։ Հալածվածի պես շարժվելով, նա կռացավ և սողոսկեց բացատը վարագուրող գորգից այն կողմ։ Լիանաներն այնքան քիպ էին, որ նրա քրտինքից թրջվում և հետևից անմիջապես իրար էին միանում։ Ներս սողալով, նա հայտնվեց բացատից տերևներով քողարկված փոքրիկ մի որջում։ Պպզեց, տերևները ձեռքով բացեց և դուրս նայեց։ Ոչինչ չէր շարժվում, բացի շոգ օդում իրար շուրջ թպրտացող մի զույգ խայտաբղետ թիթեռներից։ Շունչը պահելով, լարված ականջ դրեց կղզու ձայներին։ Երեկոն աստիճանաբար զավթում էր կղզին՝ հեքիաթային երփներանգ թռչունների ձայները, մեղուների գվվոցը, նույնիսկ ժայռերի մեջ իրենց բները վերադարձող ճայերի ճիչերը խլացել էին։ Հեռու-հեռվում խութերին փշրվող ծովի շրշյունն ավելի հուշիկ էր, քան արյան շրջապտույտը։

Սայմոնը տերևներն իջեցրեց։ Արևի մեղրագույն ճառագայթները գնալով թեքվում էին, նրանք սահեցին թփերի վրայով, տնտղեցին մոմաձև բողբոջները, քսվեցին սաղարթներին, և ծառերի տակ թանձրացավ խավարը։ Լույսի հետ խամրևցին նաև ըմբոստ գույները, ստիպողական շոգը նահանջեց։ Մոմաձև բողբոջները խլրտացին։ Նրանց կանաչ թերթիկները հետ քաշվեցին, զգուշորեն ազատելով սպիտակ ծաղիկների նրբին կոկոնները։

Արևը վերջնականապես լքել էր բացատն ու ջնջվել երկնքից։ Խավարը ողողում էր անտառը, խորտակելով ծառերի արանքները, մինչև որ նրանք աղոտ ու անսովոր կերպարանք ստացան, ասես ջրի տակ ընկղմվելով։ Սպիտակ, շողշողուն ծաղիկները լայն բացվեցին առաջին աստղերից ծորացող լույսին ընդառաջ։ Նրանց բուրմունքը լցրեց օդը և զավթեց կղզին։

Չորրորդ գլուխ։ Ներկած դեմքեր, երկար մազեր

Առաջին կշռույթը, որին նրանք ընտելացան, օրվա անշտապ ճոճքն էր այգաբացից մինչև կտրուկ մայրամուտը։ Առավոտյան հմայքը, պայծառ արևը, ծովի ծփանքն ու քաղցր օդը նրանք ընկալում էին որպես վայելքների և խաղի ժամանակ, երբ հույսն ավելորդ էր և, հետևաբար՝ մոռացված։ Կեսօրին մոտ, երբ լույսի ուղղահայաց հեղեղը մարգարտափայլ մեղմություն էր հաղորդում լուսաբացի զիլ գույներին, իսկ շոգը, արևից թափ առնելով, սկսում էր խփել գլխին, նրանք արևից խույս էին տալիս ու պառկում, անգամ քնում, ստվերների տակ։

Կեսօրին տարօրինակ բաներ էին պատահում։ Պսպղուն ծովն ուռչում էր և ճեղքվում ծայրագույն անկարելիության բազում դրվագների՝ մարջանի խութերը և նրանց կառչած հատուկենտ գաճաճ արմավենիները ծառանում էին վեր, թրթռում, երկփեղկվում, լարից կախված կաթիլների պես գլորվում ու բազմապատկվում, ասես հայելիների արտառոց շարանում։ Մեկ էլ հանկարծ ցամաք էր հայտնվում այնտեղ, ուր ոչ մի ցամաք չէր եղել, ապա՝ երեխաների աչքի առաջ, պղպջակի պես չքվում։ Խոզուկն այդ ամենը գիտականորեն զանց առավ որպես «միրաժ», և քանի որ տղաներից ոչ մեկը չէր կարող սրատամ գայլաձկների միջով լողալ-հասնել նույնիսկ ամենամոտ խութերին, բոլորը վարժվեցին այդ հրաշքներին և այլևս դրանք չէին նկատում, ինչպես չէին նկատում նաև թրթռուն խորհրդավոր աստղերը։ Կեսօրին պատրանքները ձուլվում էին երկնքին, որից, զայրացած աչքի պես, ներքև էր նայում արևը։ Իրիկնադեմին միրաժները սմքում էին, և երկնագույն հորիզոնը հարթվում էր ու ձգվում իջնող արևի ներքո։ Կրկին, մթան սպառնալիքի տակ, քիչ թե շատ զով էր գալիս։ Արևի սուզվելուն պես խավարը կլանում էր կղզին, և քոլիկները, հեռավոր աստղերի տակ, բռնվում էին անհանգստությամբ։

Այնուհանդերձ աշխատանքի, խաղի և սննդի հյուսիսեվրոպական ավանդությունը նրանց համար անհնար էր դարձնում լիովին համակերպվել օրվա նոր կշռույթին։ Փոքրիկներից մեկը, Փըրսիվալը, հենց սկզբից խցկվել էր քոլիկներից մեկն ու երկու օր շարունակ դուրս չէր գալիս ինքն իր հետ խոսելով, երգելով ու լաց լինելով, մինչև որ բոլորը, տարակուսելով, սկսեցին նրան գժի տեղ դնել։ Վերջապես նա դուրս եկավ, խեղճացած ու սմքած, կարմիր աչքերով, և դրանից հետո, համարյա, չէր խաղում ու անվերջ հեծկլտում էր։

Կրտսեր տղաներն արդեն հավաքական «փոքրեր» անունով էին կոչվում։ Հասակի նվազումը, Ռալֆից սկսած, աստիճանական էր, ու թեև Սայմոնի, Ռոբերտի ու Մորիսի դրությունը վիճելի էր, բոլորը հեշտությամբ զանազանում էին մեծերին ու փոքրերին։ Շուրջ վեց տարեկանները, անվիճելի փոքրերը, իրենց հատուկ, լարված կյանքն էին ապրում։ Օրվա մեծ մասը նրանք ուտում էին, հասունությունից ու որակից անկախ անխտիր քաղելով ձեռքի տակ ընկած մրգերը, և այդ պատճառով միշտ փորացավ ու կայուն լուծ ունեին։ Նրանք անասելի սարսափում էին մթությունից և խավարի մեջ վախվորած իրար էին սեղմվում։ Ուտելուց և քնելուց բացի, նաև ժամանակ էին գտնում ծովափին պարզ ու աննպատակ խաղեր խաղալու։ Նրանք շատ ավելի քիչ էին թնկթնկում իրենց մայրերի համար, քան կարելի էր ակնկալել, մուգ դարչնագույն էին և անտանելի կեղտոտ։ Խեցու կանչին ենթարկվում էին, մասամբ որովհետև այն Ռալֆն էր փչում, որը բավականաչափ խոշոր էր երեխաների աչքում մեծերի աշխարհին կապվելու համար, իսկ մասամբ էլ այն պատճառով, որ ժողովները նրանց զվարճացնում էին։ Մնացած դեպքերում նրանք որպես օրենք մեծերով չէին հետաքրքրվում, ապրելով իրենց առանձին, աշխույժ կյանքով։

Փոքրիկ գետակի բերանին նրանք մոտ կես մետր բարձրությամբ, խեցիներով, թոշնած ծաղիկներով ու նախշուն քարերով զարդարված ավազե դղյակներ էին ծեփում։ Այդ բարդ կառույցները շրջապատված էին ճանապարհների, ուղեցույցների, երկաթգծերի և թմբերի խճճված ցանցով, որից կարելի էր գլուխ հանել միայն ընդհուպ ավազի վրա կռանալով։ Մանուկներն այստեղ խաղում էին եթե ոչ զվարթ, ապա կենտրոնացած և հափշտակված, հաճախ միևնույն դղյակի վրա նրանք աշխատում էին մինչև երեք հոգով։

Հիմա էլ այստեղ երեք փոքրիկ էին խաղում, Հենրին նրանցից ամենամեծն էր։ Նա նաև հեռավոր ազգականն էր այն խալով տղայի, որին մեծ հրդեհի գիշերվանից այլևս տեսնող չէր եղել։ Բայց Հենրին դեռ այնքան մեծ չէր, որ դա հասկանար՝ եթե նրան ասեին, որ այն տղան ինքնաթիռով տուն է գնացել, նա միամտորեն կհավատար։

Այսօր Հենրին պարագլխի պես մի բան էր, քանի որ մյուս երկուսը Փըրսիվալն ու Ջոնին էին՝ կղզու ամենափոքրերը։ Փըրսիվալը մկնագույն էր և լավիկ չէր թվացել նույնիսկ սեփական մորը, Տոնին բարեկազմ էր, խարտյաշ ու կռվարար։ Տվյալ պահին նա հնազանդ էր, որովհետև հափշտակվել էր խաղով։ Երեքով ավազին չոքած, մանուկները հանգիստ խաղում էին։

Անտառից դուրս եկան Ռոջըրն ու Մորիսը։ Խարույկին հետևելու նրանց հերթն անցել էր, և նրանք իջել էին լողալու։ Ռոջըրն ուղիղ դղյակների վրայով էր քայլում՝ ոտքով փլելով գմբեթները, ծաղիկները տրորելով և ցրիվ տալով խնամքով ընտրված քարերը։ Մորիսը ծիծաղելով լրացնում էր ավերածությունը։ Երեք մանուկներն ընդմիջեցին իրենց խաղն ու վեր նայեցին։ Բախտի բերմամբ տվյալ պահին իրենց հետաքրքրող կառույցները չէին տուժել, այնպես որ նրանք չընդվզեցին։ Միայն Փըրսիվալը սկսեց թնկթնկալ, որովհետև նրա աչքն ավազ էր լցվել, և Մորիսը հապճեպ մի կողմ քաշվեց։ Նախորդող կյանքում նրան արդեն վիճակվել էր մի լավ պատիժ ուտել ուրիշի աչքն ավազ լցնելու համար և այժմ, չնայած ծնողական ծանր ձեռքը չկար, Մորիսն իրեն այնուամենայնիվ մեղավոր էր զգում։ Նրա մտքում ներողություն խնդրելու աղոտ մի ցանկություն ծագեց։ Նա ինչ-որ բան մրթմրթաց լողալու մասին և թողեց-փախավ։

Ռոջըրը մնաց, նայելով մանուկներին։ Առաջին օրվա համեմատ նրա մաշկի գույնն առանձնապես չէր մգվել, բայց ճակատն ու վիզը ծածկող սև մազերի բաշն ավելի էր ընդգծել նրա դեմքի մռայլությունը՝ եթե առաջ այն պարզապես անբարեհամբույր էր, ապա այժմ վանող էր դարձել։ Արցունքները լվացին Փըրսիվալի աչքի ավազը, և նա ձայնը կտրեց ու վերսկսեց խաղալ։ Ջոնին կապուտակ աչքերով նրան էր նայում, հետո սկսեց բռերով ավազ թռցնել, և շուտով Փըրսիվալը նորից ձայնը գցեց։

Երբ Հենրին խաղից ձանձրացավ և թողեց-գնաց ծովի կողմը, Ռոջըրը արմավների տակով հետևեց նրան։ Հենրին դեռ շատ փոքր էր արևից գիտակցաբար պատսպարվելու համար և լողափի մեջտեղով էր քայլում։ Նա մոտեցավ ափին և սկսեց ջրի հետ զբաղվել։ Սկսվել էր խաղաղօվկիանոսյան մեծ մակընթացությունը, և ծովախորշի համեմատաբար հանդարտ ջուրը վայրկյան առ վայրկյան առաջ էր գալիս։ Ծովի եզերքում հազիվ նշմարելի թափանցիկ էակներ էին ապրում, որոնք ջրի հետ վրա էին տալիս շիկացած չոր ավազին և աներևույթ զգայարաններով խուզարկում նոր տարածքը։ Գուցե այնտեղ, ուր նախորդ ասպատակության ժամանակ ոչինչ չկար, այժմ կեր էր հայտնվել՝ թռչնաղբ, մլակներ կամ վերգետնյա կյանքի այլևայլ թափոններ։ Հսկայական եղանի անթիվ ատամների պես, թափանցիկ էակներն ափը գրոհում էին աղբահավաքի։

Հենրին զմայլված էր։ Նա ջուրն էր մտցրել մաշած ու աղակալած մի փայտիկ, որը նույնպես ծովն էր բերում, ու փորձում էր յուրովի կարգավորել աղբահավաքների անցուդարձը։ Ավազի մեջ փոքրիկ առվակներ էր փորում և, մակընթացության ջրի հետ, աշխատում որքան կարելի է շատ էակներ ներս քշել։ Նա երանության մեջ էր, ըմբոշխնելով կենդանի էակների նկատմամբ վայելած իր իշխանությունը։ Խոսում էր նրանց հետ, շտապեցնում, հրամաններ տալիս։ Առաջ գալով, մակընթացությունը ջրափոսերի էր վերածում նրա ոտնահետքերը, նրանցում կալանված թափանցիկ էակներին անվերապահ տիրելու պատրանք ստեղծելով Հենրիի մոտ։ Ջրի եզրին պպզած, նա գլուխն իջեցրել էր ներքև՝ մազերը ճակատի վրայով ցած էին թափվել։ Կեսօրյա արևը վերևից անտեսանելի նետեր էր թափում։

Ռոջըրը սպասում էր։ Սկզբում նա թաքնվել էր մի հաստ արմավենու հետևում, բայց Հենրիի հափշտակվածությունն այնքան ակներև էր, որ նա վերջիվերջո դուրս էր եկել։ Ռոջըրը նայեց շուրջը՝ Փըրսիվալը լաց լինելով փախել էր և դրղյակները թողել ցնծագին Ջոնիին։ Վերջինս, քթի տակ երգելով, ավազ էր նետում երևակայական Փըրսիվալի վրա։ Նրանից այն կողմ երևում էին հարթակը և Ռալֆի, Սայմոնի, Խոզուկի ու Մորիսի բարձրացրած ջրի ցայտերը։ Ռոջըրն ուշադիր ականջ դրեց, հազիվ լսելով նրանցից հասնող ձայները։

Անսպասելի քամին ցնցեց արմավների շարանը, խշխշացնելով ու թափ տալով նրանց կատարները։ Ռոջըրի գլխավերևում, քսան մետրանոց բարձունքում, ծառից պոկվեց գնդակի չափ կոկոսների մի ամբողջ խուրձ, որոնք թրխկալով թափվեցին շուրջը, առանց նրան դիպչելու։ Ռոջըրը խույս տալու փորձ չարեց, նա մեկ կոկոսներին էր նայում, մեկ Հենրիին։ Արմավների տակի հողը հումուսի ուշ կուտակումներից էր, և ծառերի սերունդները նրա տակից արմատներով դուրս էին քաշել վաղեմի ուրիշ մի ծովափի քարերը։ Ռոջըրը կռացավ, մի քար վերցրեց, նշան բռնեց և նետեց Հենրիի վրա միտումնավոր վրիպելով։ Քարը, վայրենաբարո ժամանակների այդ խորհրդանիշը, հինգ մետրի վրա սուրաց Հենրիի կողքով և ընկավ ջուրը։ Ռոջըրն էլի մի քանի քար հավաքեց և սկսեց հերթով նետել։ Բայց և այնպես Հենրիի շուրջը մնացել էր մոտ վեց մետր տրամագծով մի շրջան, որին նա չէր համարձակվում դիպչել։ Աներևույթ ու զորավոր, այնտեղ ուժի մեջ էր հին կյանքի տաբուն։ Պպզած երեխային պատսպարել էր ծնողների, դպրոցի, ոստիկանության և օրենքի հովանավորությունը։ Ռոջըրի ձեռքը բռնել էր այն աշխարհի քաղաքակրթությունը, որը, նրանից անտեղյակ, արդեն ավերակների մեջ էր։

Ջրի ճողփյունը հանկարծակիի էր բերել Հենրիին։ Նա հանգիստ թողեց թափանցիկ էակներին և, ցեղարյուն շան պես, քիթը տնկեց ջրի վրա լայնացող շրջանների կենտրոնին։ Քարերն ընկնում էին մեկ աջից, մեկ ձախից, և Հենրին հլու շրջում էր գլուխը, բայց չէր հասցնում քարերն օդում տեսնել։ Վերջապես նա տեսավ քարերից մեկն ու ծիծաղեց, փնտրելով իրեն ձեռք առնող խաղընկերոջը։ Բայց Ռոջըրն արդեն սպրդել-մտել էր նույն ծառի հետևը, հևիհև աչքերը թարթելով։ Հենրին քարերից հիասթափվեց և թողեց-գնաց։

— Ռո՛ջըր։

Տասը մետր այն կողմ ծառի տակ կանգնած էր Ջաքը։ Նրան տեսնելով, Ռոջըրի թուխ դեմքն ավելի մթնեց, բայց Ջաքը ոչինչ չնկատեց։ Նա անհամբեր նշաններ էր անում, Ռոջըրին իր մոտ կանչելով։ Նախքան ծովը լցվելը, գետակը փոքրիկ մի լիճ էր կազմում, ջրաշուշաններով ու եղեգներով լի։ Այստեղ, Բիլի հետ միասին, նրանց սպասում էին Սամն ու Էրիքը։ Ջաքը ծունկի իջավ լճի ափին և բացեց հետը բերած երկու խոշոր տերևները։ Մեկի մեջ սպիտակ կավ էր, մյուսի մեջ՝ կարմիր։ Կողքին խարույկից բերված ածուխի մի կտոր էր։

Գործի անցնելով, Ջաքը սկսեց Ռոջըրին բացատրել։

— Նրանք իմ հոտը չեն առնում, բայց ոնց որ թե տեսնում են՝ ծառերի մեջ մի սպիտակ բան են երևի տեսնում։

Նա կավը քսեց դեմքին։

— Երնեկ մի քիչ էլ կանաչ լիներ։

Նա Ռոջըրին դարձրեց դեմքի ներկած կեսն ու պատասխանեց վերջինիս աչքերում ծագած ենթադրությանը։

— Ըհը, որսի համար է, ոնց որ պատերազմի ժամանակ։ Գիտես էլի՝ քողարկություն, որ մի բան ուրիշ բանի տեսք ունենա․․․

Նա ամեն գնով ջանում էր Ռոջըրին հասկացնել։

— Ոնց որ ցեցը ծառի վրա։

Ռոջըրը հասկացավ և խոժոռ գլխով արեց։ Երկվորյակներրը մոտեցան Ջաքին և երկչոտ սկսեցին ինչ-որ բանից գանգատվել։ Ջաքը նրանց մի կողմ հրեց։

— Ռադներդ քաշեք։

Նա ածուխը քսեց դեմքի կարմիր ու սպիտակ բծերի միջև։

— Չէ, հետս կգաք։

Ջաքը նայեց իր արտացոլմանն ու չհավանեց։ Նա կռացավ, երկու բուռ գոլ ջուր վերցրեց ու դեմքին քսածը լվաց։ Երևացին պեպեններն ու ավազագույն հոնքերը։

Ռոջըրը դժկամոր են ժպտաց։

— Համա թե տե՜սք ունես։

Ջաքն իր համար արդեն նոր դեմք էր հորինում։ Մի այտն ու աչքի շուրջը նա սպիտակ ներկեց, իսկ դեմքի մյուս կեսը՝ կարմիր։ Ապա աջ ականջից ածուխով հաստ գիծ քաշեց մինչև կզակի ձախ կողմը։ Նա կռացավ լճակի վրա, բայց ջուրը շնչառությունից դողում էր և պատկերը խախտում։

— Սամ, Էրիք, մի դատարկ կոկոս բերեք, շուտ։

Ջրով լի կեղևը բռնած, Ջաքը ծունկի իջավ։ Լույսի կլոր բիծը սկսեց խաղալ նրա դեմքին, ջրի մակերեսը պայծառացավ։ Նա ապշահար ուսումնասիրում էր արդեն ոչ թե իր, այլ սարսռազդու մի անծանոթի արտացոլումը։ Ապա ջուրը թափեց, ոտքի ցատկեց և խանդավառությունից սկսեց հռհռալ։ Նրա ջլոտ մարմնի վրա տնկված էր մի դիմակ, որը սարսափեցնում և ձգում էր բոլորի հայացքները։ Ջաքը սկսեց պար գալ, նրա ծիծաղը վերածվեց արյունարբու մռնչոցի։ Նա ցատկոտեց Բիլի կողմը՝ դիմակն ինքնուրույն կյանքով էր ապրում, Ջաքը թաքնվել էր նրա տակ, ազատվելով ամեն տեսակ ամոթից։ Կարմիր, սպիտակ, սև դեմքը պար գալով քշում էր Բիլի վրա։ Բիլը փռթկաց, բայց հանկարծ լռեց ու սկսեց թփերի միջով փախչել։

Ջաքը նետվեց երկվորյակների կողմը։

— Շարվիր․․․ առա՛ջ, իմ ետևից։

— Բայց․․․

— Ախր․․․

— Առա՜ջ։ Կսողամ մոտն ու հո մի չեմ տա․․․

Դիմակը ստիպում էր ենթարկվել։

Ռալֆը ջրավազանից դուրս եկավ, նստեց արմավների ստվերի տակ և ձեռքով սրբեց ճակատին ու հոնքերին ծեփված խարտյաշ մազերը։ Սայմոնը, ջրի մեջ փռված, ոտքերով փրփուր էր ծեծում, Մորիսը սովորում էր սուզվել։ Խոզուկն աննպատակ թրև էր գալիս, գետնից ինչ-որ բաներ վերցնելով ու դեն նետելով։ Նրան գերող ջրափոսերը մակընթացությունն իր տակն էր առել, և Խոզուկը սպասում էր, մինչև ջուրն իջնի։ Ռալֆին տեսնելով, նա մոտեցավ և նստեց կողքին։

Խոզուկը հագել էր իր կարճ տաբատի մնացորդը, նրա գեր մարմինը ոսկեգույն երանգ էր ստացել, իսկ ակնոցը դեռ փայլում էր, երբ նա ինչ-որ բանի էր նայում։ Սա կղզու միակ տղան էր, որի մազերը կարծես բոլորովին աճած չլինեին։ Մյուս բոլորը վաղուց արդեն մազակալել էին, իսկ Խոզուկի գլուխը պատված էր նույն կարճլիկ խոպոպներով, ասես նրա ճակատին գրված լիներ ճաղատ դառնալը, և այդ անկատար ծածկույթը, նոր ծլած եղջյուրների աղվամազի պես, շուտով պիտի վերանար։

— Ես էստեղ միտք էի անում,— ասաց նա,— ժամացույցի մասին։ Կարելի է արևի ժամացույց սարքել։ Ավազի մեջ մի փայտ կխրենք ու․․․

Դրա հետ կապված հանրահաշվական բարդություններն արտահայտելը նրա ուժերից վեր էր։ Խոզուկն ընդամենը ձեռքով օդում մի քանի շարժում արեց։

— Վրից էլ մի հատ ինքնաթիռ կսարքենք, մի հատ էլ հեռուստացույց,— թթված արձագանքեց Ռալֆը,— հետո էլ շոգեմեքենա․․․

Խոզուկը գլուխը շարժեց։

— Դրանց համար լիքը մետաղ է պետք,— ասաց նա,— մենք մետաղ չունենք։ Իսկ փայտիկն, ըհը, խնդրեմ։

Ռալֆն ակամա ժպտաց։ Խոզուկը բոլորի հոգին հանում էր՝ նրա ճարպը, շնագելությունն ու տարբեր տեսակի մտահղացումները ձանձրացուցիչ էին, բայց նրան ձեռք առնելը միշտ էլ զվարճալի էր, նույնիսկ երբ պատահմամբ էր ստացվում։

Խոզուկը նրա ժպիտը մեկնաբանեց որպես բարյացակամության նշան։ Մեծերի շրջանում լռելյայն կարծիք էր հաստատվել, որ Խոզուկը խորթ է, ոչ միայն խոսվածքի պատճառով, որը ոչ մեկի հոգը չէր, այլ նաև՝ գիրության, շնագելության, ակնոցի և ֆիզիկական աշխատանքից խորշելու համար։ Տեսնելով, որ Ռալֆն իր խոսքերից ուրախացավ, Խոզուկը թևեր առավ և սկսեց զարգացնել իր նվաճումը։

— Փայտիկներ ինչքան ասես կան։ Ամեն մեկս մի արևի Ժամացույց կունենանք, ու երբ ուզենք, ժամը կիմանանք։

— Որ հանկարծ ուտելուց շուշանանք։

— Դո՞ւ չէիր ասում, որ մեզ փրկելու համար պիտի բաներ անենք։

— Ո՜ւֆ, զահլաս տարար։

Նա ոտքի ցատկեց և հետ գնաց լողավազանի մոտ։ Հենց այդ պահին Մորիսը բավական անհաջող ցատկեց ջուրը։ Ռալֆն ուրախ էր թեման փոխել։ Երբ Մորիսը ջրի մակերես դուրս եկավ, նա բացականչեց։

— Այ թե լավ փորսուղ տվիր։

Մորիսը ժպտաց, իսկ Ռալֆը սահուն ցատկեց ջուրը։ Նա բոլոր տղաներից լավ էր լողում, բայց այսօր, լսելով ափեղցփեղ բերված փրկություն բառը, նա սրտնեղել էր, և նույնիսկ ջրի կանաչ խորքն ու արևի ոսկեգույն շողերը նրա սիրտը չէին հովացնում։ Ջրում մնալու և խաղալու փոխարեն, նա վճռաբար լողաց-անցավ Սայմոնի տակով և դուրս եկավ ավազանի հակառակ ափին պառկելու, փոկի պես կաթկթալով ու փայլելով։ Խոզուկը, ինչպես միշտ անշնորհք, մոտեցավ և կանգնեց նրա կողքին, ստիպելով Ռալֆին գլորվել փորի վրա ու ձև անել, թե նրան չի տեսնում։ Միրաժներն արդեն մարել էին, նա մռայլ աչքի անցկացրեց հորիզոնը։

Հաջորդ ակնթարթին Ռալֆը կանգնած գոռում էր․

— Ծո՜ւխը, ծո՜ւխը։

Սայմոնը ջրի մեջ պառկած վեր թռավ և քիչ էր մնում խեղդվեր։ Ցատկել պատրաստվող Մորիսը կրունկների վրա ճոճվեց, նետվեց դեպի հարթակը, բայց շեղվեց արմավների կողմն ու սկսեց համենայն դեպս հապճեպ հագնել իր քըրջոտ տաբատը։

Ռալֆը կանգնել էր, մի ձեռքով ճակատից հետ քաշելով մազերը, մյուսը՝ բռունցք արած։ Սայմոնը ջրից դուրս էր գալիս։ Խոզուկն իր տաբատի փեշով ակնոցն էր մաքրում և աչքի տակից նայում ծուխին։ Մորիսը երկու ոտքը մտցրել էր մի փողքի մեջ, միայն Ռալֆն էր անշարժ կանգնած։

— Ես ծուխ չեմ տեսնում,— կասկածանքով ասաց Խոզուկը։— Ոչ մի ծուխ չի երևում, Ռալֆ, ի՞նչ ծուխ ես ասում։

Ռալֆը չէր պատասխանում։ Նա ճակատն արդեն երկու ձեռքով էր սեղմել, որ մազերն աչքերը չընկնեն։ Նա առաջ էր թեքվել, մարմինը չորացող ծովաջրից սկսել էր սպիտակել։

— Ռալֆ, ի՞նչ է, նա՞վ կա։

Սայմոնը մոտեցավ և հայացքը Ռալֆից դարձրեց հորիզոնի կողմը։ Մորիսը դեն գցեց պատռված տաբատը, դիմեց անտառի կողմն ու իսկույն հետ վազեց։

Ծուխը հորիզոնի վրա դանդաղ արձակվող փոքրիկ մի հանգույց էր։ Նրա տակի կետը կարող էր նավի ծխնելույզը լինել։ Ռալֆի դեմքը գունատ էր։

— Նրանք մեր ծուխը կտեսնեն։

Խոզուկն արդեն ճիշտ ուղղությամբ էր նայում։

— Որ ասեմ համարյա չի երևում․․․

Նա շուռ եկավ և նայեց սարին։ Ռալֆն անհագ հայացքով շարունակում էր հետևել նավին։ Նրա դեմքին աստիճանաբար գույն էր գալիս։ Սայմոնը լուռ կանգնած էր կողքին։

— Ճիշտն ասած ես լավ չեմ տեսնում,— ասաց Խոզուկը,— մենք ծուխ ունե՞նք, թե՞ չէ։

Ռալֆն անհամբեր շարժում արեց, հայացքը նավից չկտրելով։

— Սարի ծուխը գալի՞ս է, թե՞ չէ։

Վազելով եկավ Մորիսն ու հայացքը հառեց ծովին։ Սայմոնն ու Խոզուկը սարին էին նայում։ Խոզուկի դեմքն այլայլվեց, իսկ Սայմոնն ամբողջ ուժով գոռաց, ասես խիստ ցավից։

— Ռա՜լֆ, Ռա՜լֆ։

Նրա ձայնի որակը Ռայֆին մեխեց ավազին։

— Ասեք էլի,— պաղատում էր Խոզուկը,— մենք ազդանշան ունե՞նք, թե չէ։

Ռալֆը հետ նայեց հորիզոնում հալչող ծխի շիթին ու ապա՝ նորից սարին։

— Խնդրում եմ, Ռալֆ, ազդանշան չկա՞․․․

Սայմոնը ձեռքը երկչոտ պարզեց Ռալֆին դիպչելու, բայց նա արդեն վազում էր ավազանի սաղր կողմով, շիկացած սպիտակ ավազի վրայով և արմավենիների տակով։ Քիչ անց նա հաղթահարում էր սպին արդեն ծածկել սկսող խիտ մացառուտը։

Սայմոնն ու Մորիսը վազեցին նրա հետևից։ Խոզուկը գոռում էր։

— Ռալֆ, խնդրում եմ, Ռա՜լֆ․,․

Ապա նա էլ վազեց, խճճվեց Մորիսի գցած տաբատի մեջ, դուրս պրծավ և նետվեց նրա հետևից։ Չորս տղաների հետևում ծուխը դանդաղ սողում էր հորիզոնի գծով։ Լողափին Հարին ու Ջոնին ավազ էին նետում Փըրսիվալի վրա, որը կամացուկ լաց էր լինում՝ երեքն էլ իրարանցումից անտեղյակ։

Սպիի հակառակ ծայրին հասնելով, Ռալֆը շնչակտուր հայհոյեց։ Նա անխնա քերծել էր մերկ մարմինը լիանաների կոշտ կողերով և այժմ արյունլվա էր։ Սարի լանջին հասնելով, նա կանգ առավ, Մորիսը մի քանի մետր հետ էր մնացել։

— Խոզուկի ակնոցները,— գոռաց Ռալֆը,— թե կրակը պրծած լինի, պետք կգան․․․

Նա կանգ առավ ու օրորվեց։ Խոզուկը տեսադաշտում նոր էր հայտնվում, անվարժ գլորվելով ավազի վրայով։ Ռալֆը մեկ հորիզոնին էր նայում, մեկ սարին։ Գուցե հարկավոր էր ակնոցը Խոզուկից վերցնե՞լ, բայց նավն այդ ընթացքում կարող էր գնալ։ Իսկ եթե նրանք հասնեին վերև, ու խարույկը հանգած լիներ՝ դե նստիր ու սպասիր մինչև Խոզուկը բարձրանա, նայելով, թե նավն ինչպես է չքանում։ Երկընտրանքից կեղեքվելով, անորոշության հոգևարքի մեշ, Ռալֆը բացականչեց․

— Ա՛խ, Տե՜ր Աստված․․․

Սայմոնը հևիհև մաքառում էր մացառների դեմ։ Նրա դեմքն այլայլված էր։ Ռալֆն, իրեն չխնայելով, առաջ նետվեց, հորիզոնի ծուխը հեռանում էր։

Խարույկը հանգած էր։ Նրանք դա իսկույն տեսան, նրանք այդ գիտեին դեռ ներքևում, ծովափին, երբ հայրենի ծուխը կանչել էր նրանը։ Խարույկն անկենդան էր, հանգած, անգամ չէր ծխում, հերթապահները չկային։ Պատրաստի վառելիքի կույտը դիզված էր կողքին։

Ռալֆը դարձավ ծովի կողմը։ Հորիզոնի գիծը նորից ունայն էր ու անդեմ՝ միայն ծխի հազիվ նշմարելի մի հետք էր երևում։ Ռալֆն իրեն գցեց ծովի կողմը, ժայռի եզրին մի կերպ փրկեց հավասարակշռությունն ու գոռաց․

— Արի հե՜տ, հե՜տ արի․․․

Նա ժայռի վրայով դես ու դեն էր անում, ծովից հայացքը չկտրելով, և խելագարի պես ճչում։

— Հե՜տ արի, հե՜տ արի․․․

Սայմոնն ու Մորիսը վրա հասան։ Ռալֆն անթարթ նայեց նրանց։ Սայմոնը հայացքը թեքեց, այտերը սրբելով։ Ռալֆը փնտրեց իր իմացած ամենասոսկալի բառը։

— Իշի քուռակները խարույկը հանգցրին։

Նա նայեց սարի հակառակ լանջն ի վար։ Փոքրիկի պես նվնվալով, հայտնվեց շնչահեղձ Խոզուկը։ Ռալֆը բռունցքները սեղմեց և շառագունեց։ Նրա սևեռուն հայացքն ու լարված ձայնն ակամա նշեցին ուղղությունը։

— Հեն են։

Թափորը շարժվում էր ներքևում, ափամերձ վարդագույն քարաբեկորների միջով։ Ոմանց գլխին սև գլխարկներ կային, դրանից բացի բոլորը համարյա մերկ էին։ Հեշտ տեղերով անցնելիս, նրանք ամեն անգամ ձեռքերի փայտերը վեր էին բարձրացնում։ Ինչ-որ բան էին երգում, որը վերաբերում էր խելքահան արված երկվորյակների քարշ տված բեռին։ Ռալֆն անգամ հեռվից իսկույն տարբերեց Ջաքին՝ բարձրահասակ, շիկահեր և, իհարկե, բոլորի առաջն ընկած։

Սայմոնը Ռալֆից հայացքը դարձրեց Ջաքին, ինչպես մինչ այդ դարձրել էր հորիզոնին և, հավանաբար, Ջաքի տեսքից վախեցավ։ Ռալֆն այլևս ոչինչ չասաց և սպասեց, որ թափորը մոտենա։ Երգն արդեն լսվում էր, բայց բառերը չէին զանազանվում։ Երկվորյակները քայլում էին Ջաքի հետևից, ուսերին մի հաստ ձող գցած։ Ձողից կախված մորթված խոզի իրանը ծանր տարուբերվում էր ճանապարհի անհարթությունները հաղթահարող երկվորյակների ցնցումներից։ Պատռած կոկորդից կախված գլուխն ասես ճամփան հոտոտեր։ Վերջապես, մոխրացած տափարակի վրայով, երգի խոսքերը հասան վեր։

— Խոզին մորթենք, կոկորդը ճղենք, թափենք արյունը։

Հենց որ խոսքերը լսելի դարձան, թափորը սկսեց զառիթափով բարձրանալ, և մի երկու րոպեից երգը մարեց։ Խոզուկը քիթը քաշեց։ Սայմոնը անմիջապես նրան սաստեց, ասես խեղճը եկեղեցում բարձրաձայն խոսած լիներ։

Ջաքը, կավով նախշված դեմքով, առաջինը հասավ գագաթին և բարձրացրած նիզակով Ռալֆին ոգևորված ողջունեց։

— Տես է՜, խոզ ենք սպանել․․․ սողացինք մոտը, կալմեջ արինք։

Որսորդները վրա տվին։

— Կալմեջ արինք․․․

— Սուսուփուս մոտեցանք․․․

— Ձենը գլուխն էր գցել․․․

Խոզը ճոճվում էր երկվորյակների միջև, քարերին սև կաթիլներ թափելով։ Նրանք երկուսով ասես մի ընդհանուր, լայն, ինքնամոռաց ժպիտ կիսեին։ Ջաքը չգիտեր, որը պատմի, որը թողնի։ Նա քիչ էր մնում պար գար, բայց արժանապատվությունը հիշելով, կանգ առավ, լայն ժպիտը դեմքին։ Հետո նկատեց ձեռքերի արյունն ու զզվանքով ծամածռվեց, մի բան փնտրելով, որ սրբի։ Վերջապես ձեռքերը մաքրեց տաբատին ու ծիծաղեց։

Ռալֆը խոսեց։

— Դուք թողեցիք, որ խարույկը հանգչի։

Ջաքը ընկրկեց, փոքր-ինչ զայրանալով նման անտաշությունից, որը, սակայն, չէր կարող պղտորել նրա երջանկությունը։

— Բան ասիր՝ նորից կվառենք։ Պիտի մեզ հետ լինեիր, Ռալֆ, շշմելու բան էր։ Երկվորյակները փռվել էին․․․

— Հո չտվի՜նք․․․

— Ես հասա վրեն։

— Ես էլ վիզը կտրեցի,— հպարտ ասաց Ջաքը, այնուամենայնիվ ցնցվելով։— Քոնը կտա՞ս, Ռալֆ, դանակիս կոթին նշան անեմ։

Տղաներն աղմկում էին ու պար գալիս։ Երկվորյակները շարունակում էին ժպտալ։

— Լրիվ արյուն էր եղել,— ծիծաղելով ասաց Ջաքը և նորից սրթսրթաց,— պիտի տեսած լինեիր․․․

Ռալֆը տեղից չշարժվեց, նրա ձայնը խռպոտ էր։

— Դուք կրակն անտեր էիք թողել։

Կրկնությունը Ջաքի դուրը չեկավ, նա նայեց նախ երկվորյակներին, ապա Ռալֆին։

— Նրանց որ չվերցնեինք,— ասաց նա,— չէինք կարանա կալմեջ անել։

Հետո շիկնեց, հասկանալով, որ սխալ բան է արել։

— Մի երկու ժամ էր, էլի, հեսա նորից կվառենք․․․

Նա նկատեց Ռալֆի ճանկռոտած մերկ մաշկը, բոլոր չորսի մռայլ լռությունը։ Լայնասիրտ երջանկությամբ նա ուզում էր բոլորին պարգևել կատարվածի բերկրանքը։ Նրա միտքը հեղեղված էր որսի պատկերներով՝ թպրտացող խոզի վրա հարձակվելու պահով, կենդանուն ճարպկությամբ գերազանցելու, իր կամքը պարտադրելու, երկար, ծարավը հագեցնելու պես, նրա կյանքը խլելու հայտնություններով։

Նա լայն տարածեց ձեռքերը։

— Պիտի տեսնեիր ո՜նց էր արյունը թափվում։

Փոքր-ինչ խաղաղված որսորդներն այս խոսքերից նորից խլրտացին։ Ռալֆը մազերը հետ գցեց և ձեռքը պարզեց հորիզոնի կողմը։ Նրա գազազած ձայնից բոլորն իսկույն սսկվեցին։

— Էնտեղ նավ կար։

Ջաքը միանգամից ըմբռնեց ասվածի սոսկալի նշանակությունն ու Ռալֆի հայացքից խույս տվեց։ Նա ձեռքը դրեց խոզին և դանակը դուրս քաշեց։ Ռալֆն իջեցրեց սեղմած բռունցքը, նրա ձայնը դողում էր։

— Էնտեղ նավ կար։ Դու խոսք էիր տվել կրակը պահել ու թողիր, որ հանգի։— Նա քայլ արեց Ջաքի կողմը, որը չուռ, եկավ և աչքերը բարձրացրեց։

— Նրանք մեզ կտեսնեին ու մենք տուն կգնայինք․․․

Խոզուկն այլևս չդիմացավ և, կորստի վշտից մոռանալով իր երկչոտությունը, ճչաց․

— Դո՛ւ էլ, քո արյո՛ւնն էլ, Ջաք Մերիդյու, քո որսի պատճառով․․․ հիմա արդեն տուն կգնայինք

Ռալֆը Խոզուկին մի կողմ հրեց։

— Էստեղ ես եմ առաջնորդն ու դու պարտավոր ես իմ ասածներն անել։ Մենակ թե թողնեն խոսես։ Նույնիսկ քոլիկ շինել չես կարող․․․ գնում ես որսի ու կրակն անտեր թողնում։

Նա լռեց և շուռ եկավ։ Ապա բորբոքված ավելացրեց։

— Էնտեղ նավ էր անցնում։

Որսորդներից մեկը, փոքրերից, սկսեց հեկեկալ։ Չարաբաստիկ իրողությունը սկսում էր բոլորին տեղ հասնել։ Ջաքը, կաս-կարմիր կտրած, դանակով խփում էր խոզին։

— Ախր շատ մեծ գործ էր, առանց բոլորի յոլա չէինք գնա։

Ռալֆը շրջվեց։

— Քոլիկները կպրծնեինք, բոլորին կվերցնեիր։ Էլ ո՜նց կլիներ, պիտի որսի գնայիր․․․

— Միս էլ էր պետք, չէ՞։

Այս ասելով, Ջաքն ուսերն ուղղեց, արյունոտ դանակը ձեռքին։ Նրանք կանգնած իրար էին նայում։ Մի կողմից որսի, որոգայթների, վայրենի բերկրանքի, ճարպկության աշխարհն էր, մյուս կողմից՝ անձկության ու տարակուսող ողջամտության։ Ջաքը դանակը փոխեց մյուս ձեռքը և, քրտնած մազերը հետ քաշելով, ճակատն արնոտեց։

Խոզուկը նորից մեջ ընկավ։

— Դու իրավունք չունեիր կրակն անտեր թողնել։ Դու խոսք էիր տվել ծուխը պահել․․․

Խոզուկից նման բան լսելը, և այն էլ որսորդներից ոմանց համամիտ թնկթնկոցի տակ, Ջաքին կատաղության դուռը հասցրեց։ Նրա կապույտ աչքերը կայծակեցին։ Ջաքն առաջ եկավ և, վերջապես մեկնումեկին խփելու հնարավորություն գտնելով, բռունցքը մխրճեց Խոզուկի փորը։ Խոզուկը խռնչաց ու նստեց։ Ջաքը կանգնեց կողքին։ Նրա ձայնը վիրավորանքից չարացել էր․

— Հը, ո՞նց էր, կերա՞ր, Հաստաքամակ։

Ռալֆը քայլ արեց նրանց կողմը, Ջաքը խփեց Խոզուկի գլխին։ Ակնոցը թռավ ու շրխկաց քարին։ Խոզուկը սարսափահար ճչաց․

— Ակնո՜ցըս։

Նա չորեքթաթ սկսեց շոշափել գետինը, բայց Սայմոնն ավելի շուտ հասավ և ակնոցը մեկնեց նրան։ Սարի գլխին, Սայմոնի շուրջ, աղետալի թևերով թպրտում էին կրքեըը։

— Մի կողմը փշրվեց։

Խոզուկն ակնոցը խլեց և դրեց քթին։ Նա կատաղած նայեց Ջաքին։

— Ես առանց ակնոց չեմ կարող, մի աչքով մնացի, ես քո․․․

Ջաքը քշեց Խոզուկի վրա, որը սողաց-թաքնվեց մի քարի հետևում։ Ապա գլուխը տնկեց, ու միակ ապակին փայլատակեց։

— Մի աչքով մնացի, ես քեզ ցույց կտամ։

Ջաքը կապկեց նրա սողալն ու լացուկոծը։

— Վա՜յ, միաչքանի եմ դառե՜լ․․․

Խոզուկն ու իր տնազն այնքան զվարճալի էին, որ որսորդները ծիծաղեցին։ Ջաքը քաջալերվեց։ նա շարունակեց զավեշտորեն սողալ, և ծիծաղը վերածվեց անսանձ հռհռոցի։ Ռալֆի շուրթերն ակամա թրթռացին։ Նա զայրացավ, որ տեղի տվեց և, ատամները սեղմած, ասաց։

— Դու ստոր բան արիր։

Ջաքը դադարեց թավալ տալ, նայեց Ռալֆին և ոտքի կանգնելով, գոռաց․

— Դե լավ, լավ։

Նա հերթով նայեց Խոզուկին, որսորդներին, Ռալֆին։

— Ես չէի ուզում, դե էդ․․․ խարույկը էլի, ոնց ասեմ, ես․․․

Նա շունչ հավաքեց։

— Ներողություն եմ խնդրում։

Որսորդները գվվացին, հիացած այդ արժանավայել արարքից։ Կասկած չկար, որ Ջաքը, մեծահոգաբար ներողություն խնդրելով, մեծապես շահել էր, մինչդեռ Ռալֆը, չգիտես ինչու, անհարմար վիճակի մեջ էր ընկել։ Նրանք պատշաճ և արժանի պատասխանի էին սպասում։

Ռալֆը ոչ մի նման ասելիք չուներ։ Ջաքն իսկապես հաջող դուրս եկավ իր մեղքի տակից, բայց դրանից Ռալֆը միայն ավելի կատաղեց։ Խարույկը հանգել էր, նավը՝ գնացել։ Մի՞թե ոչ ոք չէր հասկանում։ Ի՜նչ արժանի պատասխան, նա չէր կարողանում զսպել իր զայրույթը։

— Դու ստորություն ես արել։

Սարի գագաթին բոլորը լռել էին։ Ջաքի աչքերը մի պահ մթագնեցին։

Ռալֆի վերջին խոսքն անվայելուչ մրթմրթոց էր։

— Դե լավ, կրակը վառեք։

Բոլորը վերջապես ինչ-որ զբազմունք գտան և լարումը փոքր-ինչ պակասեց։ Ռալֆն այլևս բերանը չէր բացում, ոչինչ չէր անում և կանգնած նայում էր ոտքերի տակի մոխրին։ Ջաքն աշխույժ դեսուդեն էր անում։ Նա աջ ու ձախ կարգադրություններ էր տալիս, երգում էր, սուլում և մեկ-մեկ Ռալֆի կողմը դիտողություններ նետում, որոնք պատասխան չէին պահանջում և նոր շփման առիթ չէին տալիս։ Ոչ ոք, նույնիսկ Ջաքը, չէր հանդգնում նրան խնդրել իր տեղից շարժվել, և խարույկը ստիպված շարեցին երեք մետր այն կողմ, պակաս հարմար մի տեղում։ Դրանով Ռալֆը փաստեց իր առաջնորդությունը և այդ անելու ավելի լավ ձև երևի չէր գտնի, նույնիսկ եթե օրերով մտածեր։ Այդ աներևույթ ու ազդեցիկ զենքի դեմ Ջաքը ոչինչ անել չէր կարող և սաստիկ բորբոքվում էր, առանց պատճառը հասկանալու։ Երբ խարույկը պատրաստ էր, նրանց արդեն բարձր մի պատնեշ էր անջատում։

Մնաց խարույկը վառել, և այստեղ մի նոր ճգնաժամ նրշմարվեց։ Ջաքը կանգնած չգիտեր, թե ինչ անի։ Ի զարմանս նրա, Ռալֆն ինքը մոտեցավ Խոզուկին և ակնոցը վերցրեց։ Նույնիսկ Ռալֆը չըմբռնեց, թե ինչպես իր և Ջաքի միջև նորից հաստատվեց գրեթե կտրված կապը։

— Հիմա կբերեմ։

— Ես էլ եմ գալիս։

Ռալֆը ծունկի իջավ և սկսեց շարժել փայլփլուն կիզակետը, մինչ Խոզուկը կանգնել էր նրա կողքին՝ անմիտ գույների ծովի մեջ կղզիացած։ Խարույկը վառվելուն պես Խոզուկը ձեռքը պարզեց և ճանկեց ակնոցը։

Դեղին, կարմիր և մանուշակագույն հեքիաթային ծաղիկների կողքին անբարյացակամությունը հալվեց-գնաց։ Նրանք վերածվեցին ճամբարային խարույկի շուրջ հավաքված տղաների սովորական մի խմբի, համարյա ներգրավելով նույնիսկ Ռալֆին ու Խոզուկին։ Շուտով ոմանք վազեցին նոր ցախ բերելու, մինչ Ջաքը դանակով կտրում էր խոզի իրանը։ Սկզբում փորձեցին խոզն առանց ձողից հանելու միանգամից խորովել, բայց փայտն իսկույն ևեթ ածխացավ։ Հետո մսի կտորները հագցրին դալար ճյուղերին ու բռնեցին կրակի վրա, բայց այժմ էլ ստիպված էին գրեթե մսի հետ հավասար խարկվել։

Ռալֆի փորը սովից վեց-վեց էր անում։ Նա որոշել էր մսից հրաժարվել, բայց հատուկենտ ձկներով ու խեցգետիններով համեմված մրգերի ու ընկույզների երկար ծոմը նրան դիմադրելու ուժ չէր տալիս։ Նա ձեռքն առավ կիսահում մսի կտորն ու գայլի պես հարձակվեց վրան։

— Ինձ չի հասնում, հա՞,— թուքը կուլ տալով, ասաց Խոզուկը։

Ջաքը մտադրվել էր անորոշությամբ նրան մի քիչ տանջել՝ իր իշխանությունը բանեցնելով, բայց Խոզուկը, անպատեհ մեջտեղ ընկնելով, ավելի դաժան վերաբերմունքի արժանացավ։

— Դու որսի չես եկել։

— Թե չէ Ռալֆն եկել էր,— կաղկանձեց Խոզուկը,— կամ Սայմոնը․․․ Ախր խաչափառի մեջ հեչ ուտելու բան չկա։— Ընդգծեց նա։

Ռալֆը սրտնեղած ցնցվեց։ Երկվորյակների և Խոզուկի միջև նստած Սայմոնը բերանը սրբեց ու իր կտոր միսը քարի վրայով գցեց Խոզուկին, որն ագահորեն հարձակվեց վրան։ Երկվորյակները քրքջացին, իսկ Սայմոնն ամոթխած գլուխն իջեցրեց։

Ջաքը վեր թռավ, դանակով մսի ահռելի մի պատառ կտրեց և գցեց Սայմոնի ոտքերի տակ։

— Առ կեր, գրողը քեզ տանի։

Նա փայլող աչքերով նայում էր Սայմոնին։

— Քեզ չասի՞ն վերցրու։

Ապշած տղաների օղակի կենտրոնում Ջաքը թափով պտտվեց կրունկների վրա։

— Ես ձեր համար միս եմ ճարել։

Նրա անթիվ, անհամար, անճառելի հուսախաբությունները միանգամից պարպվեցին տարրական ու սարսռազղու կատաղության պայթյունով։

— Ե՛ս եմ երեսս ներկել, ե՛ս սողացի մոտը․․․ հիմա բոլորդ նստած խժռում եք, էդ ե՛ս եմ․․․

Սարի գագաթին աստիճանաբար խտացավ լռությունը, մինչև որ պարզ լսելի դարձան խարույկի ճտճտոցն ու խարկվող մսի թշշյունը։ Ջաքը նայեց շուրջը՝ փոխըմբռնում փնտրելով, բայց միայն հարգանք գտավ։ Միսը ձեռքին, Ռալֆը կանգնած էր նախորդ խարույկի տեղում ու ոչինչ չէր ասում։

Լռությունը կոտրեց Մորիսը։ Նա շոշափեց միակ նյութը, որը կարող էր նրանց մեծ մասին համախմբել։

— Իսկ խոզին որտե՞ղ գտաք։

Ռոջըրը ցույց տվեց սարի հակառակ լանջը։

— Էնտեղ, ծովի մոտ։

Ջաքը, ուշքի գալով, չհանդուրժեց, որ իր պատմությունն ուրիշը անի և Ռոջըրին ընդհատեց։

— Սկզբից դրան կալմեջ արինք, հետո ես փորսող տալով հասա մոտը։ Նիզակները չպահեցին, որտև կեռեր չունեին։ Վեր թռավ ու ձենը գցելով տռճիկ տվեց․․․

— Հետո էլ մեզ տեսավ ու արյունլվա հետ վազեց․․․

Տղաները, սրտները թեթևացած, ուրախ վրա էին տալիս։

— Մենք շրջանը սեղմեցինք․․․

— Մի հատ որ չհասցրի, հետևի ոտքերն անջատվեցին, տղերքը հասան վրան ու տո՛ւր թե կտաս․․․

— Ես էլ կոկորդը պատռեցի․․․

Երկվորյակները, դեռևս նույն ժպիտը կիսելով, սկսեցին իրար շուրջ թռչկոտել։ Մյուսները միացան նրանց, գոռգոռալով և մեռնող խոզի ձայներին ընդօրինակելով։

— Հո՛ չհասցրի գանգին․․․

— Ես էլ քիթմռթի՜ն․․․

Հետո Մորիսը ձևացրեց, թե ինքը խոզն է և ճվճվոցով վազեց կենտրոն, իսկ որսորդները, շրջան կազմած, սկսեցին կատակով նրան հարվածել, պար գալով ու երգելով․

— Խոզին մորթենք, կոկորդը ճղենք, տանք ջախջախենք։

Ռալֆը նախանձով ու զզվանքով նրանց էր նայում։ Երբ բոլորն ուժասպառվեցին և երգը մարեց, նա ասաց․

— Ես ժողով եմ կանչում։

Տղաները հերթով կանգ առան ու նրան նայեցին։

— Ժողովը կանենք, եթե նույնիսկ մութն ընկնի։ Ներքևում՝ հենց որ փողը փչեմ։ Տեղնուտեղը։

Նա շուռ եկավ և սկսեց սարից իջնել։