===Ձերժինի անկեղծությունը===
Հենց այդ ժամանակ սարսափելի ոռնոցով, մոտեցավ առկայծող թարթիչներով տարօրինակ շարասյունը։ Այն կազմված էր չորս զրահամեքենաներից (երկուսը առջևից, երկուսը ետևից) և երկու, խողովակներով իրար միացված լիմուզիններից։ Ես հասկացա, որ ժամանել է Խմբագրական Կոմիտեի Նախագահը և կանգ առա տեսնելու համար, թե ինչպես են նրան դուրս բերելու մեքենայից (խողովակներո՞վ, թե առանց դրանց), բայց այդ ժամանակ հայտնվեց վնուբեզի ավտոմատավոր մի ծառայող և զգուշացրեց ինձ, որ այստեղ չի թույլատրվում ոչ կանգնել և ոչ էլ շուրջը նայել, և քաշեց ավտոմատի փականակը։
Ես շատ արագ ամեն ինչ հասկացա և շարժվեցի առաջ, կռացնելով գլուխս կախելով ու մի ուրիշ կողմ շրջելով գլուխս։շրջելով։
Առաջին հատորի Վերջաբանի անվան նրբանցքի սկզբնամասում, խմելու ջրի համար մի մեծ հերթ էր կանգնած։ Հերթը շատ դանդաղ էր շարժվում, որովհետև ջրի կարիքը բավարարվում էր միայն երկու պլաստմասե բաժակներով, որոնք կապված էին խողովակին շխթայով։շղթայով։
Մարդիկ հուզվում էին և բղավում ջուր բաժանող կնոջը, որ նա մի բաժակից ավել մարդուն չտա։
Ինչ֊որ մեկը ինձ ձայն տվեց։ Շրջվելով, տեսա ինձ մոտեցող Ձերժին Գավրիլովիչին։
Նա ասաց, որ հենց նոր ուղեկցում էր Գորիզոնտ ՏիմոֆեեվիչինՏիմոֆեևիչին, և տեսնելով ինձ, որոշեց մի քիչ զբոսնել։
― Իսկ ինչո՞ւ են նրան ուղեկցում զրահամեքենաները, ― հարցրի ես։ ― Մի՞թե ինչ֊որ մեկը մահափորձ է նախապատրաստում։
― Չեմ հասկանում, ― ասացի ես։ ― Եթե այդպես է, ո՞ւր է նայում ձեր ԲԵԶՈ֊ն։
― Ա՜հ, թանկագինս, ― վշտացած թափ տվեց ձեռքը Ձերժինը։ ― Ամեն ինչ շատ բարդ է, դու չես հասկանա։ Դու այստեղ նոր մարդ ես և չգիտես, որ մեր ԲԵԶՈ֊ն մեծամասնությամբ կազմված է ամերիկայն ՑՌՈՒ֊ի գործակալներից։
― Լսիր, ― զայրացա ես, ― կներես արտահայտությանս համար, բայց ինչ ես տափակություններ դուրս տալիս։ Ես հասկանում եմ, որ ԲԵԶՈ կարող էին թափանցել օտար գործակալներ, բայց որ ԲԵԶՈ֊ն միայն նրանցից է կազմված, դա ուղղակի հիմարություն է։
― Ավա՜ղ, ― կկոցեց աչքերը Ձերժինը։ ― Դու շատ միամիտն ես։ Ցավոք, ասածս ոչ թե հիմարություն է, այլ տխուր իրողություն։
Ըստ Սիրոմախինի, ճշմարտությունը կայանում է նրանում, որ ՑՌՈՒ֊ի գործակալները թափանցել են Բեզո աստիճանաբար, երկար տարիներ շարունակ։
― Շատ դժվար է պատկերացնել, ― ասացի ես։
― Այո, ― համաձայնեց Ձերժինը։ ― Դժվար է։
― Բայց եթե քո ասածները ճիշտն են և դուք գիտեք, որ ԲԵԶՈ֊ի բոլոր աշխատակիցները ՑՌՈՒ֊ի գործակալներ են, ինչո՞ւ նրանց չեք ձերբակալում։
― Եվ ի՞նչ, ― հարցրի ես անհամբեր։
― Մի՞թե չես հասկանում։ Եթե մեր բանակը ջախջախի ԲԵԶՈ֊ն, ապա ամերիկացիները իրենց հերթին կջախջախեն ՑՌՈՒ֊ն, որը հիմնականում կազմված է ԲԵԶՈ֊ի գործակալներից, իսկ դա մեզ պետք չէ։
Նրա ներկայացրած պատկերը գլուխումս ոչ մի կերպ չէր տեղավորվում։
Առաջի Առաջին հատորի և Չորրորդի Լրացումի նրբանցքի անկյունում մենք բաժանվեցինք։ Ես գնում էի հյուրանոց և մտածում, թե ինչ անիրական բաներ է ասում Ձերժինը։ Խմա՞ծ է, խելագա՞ր, հրահրո՞ւմ է, թե ուղղակի կատակում։ Հանկարծ մտքումս մի միտք ծագեց և ես նետվեցի Ձերժինի ետևից։ Ես հասա նրան Ոգեշնչման հրապարակի մոտ, բռնեցի արմունկը և շատ հուզված հարցրի․
― Լսիր, բայց եթե ԲԵԶՈ֊ի բոլոր աշխատակիցները ՑՌՈՒ֊ի գործակալներ են, ապա դու ինքդ ո՞վ ես։
Նա ուշադիր նայեց ինձ, կտրուկ ետ քաշեց ձեռքը և ասաց․
― Ահա թե ինչ, թանկագինս, արի վերջնականապես պայմանավորվենք։ Հետագա անախորժություններից խուսափելու համար, դու այլևս երբեք ինձ նման հարցեր չես տա։ Օ կե՞յ։ Շյուր, ― ասացի ես և հեռացա։
―Շյուր, ― ասացի ես և հեռացա։
===Մեդալիոնի գաղտնիքը===
Ես կարծում եմ, որ չափազանցություն չի լինի ասել, որ Մոսկորեպում տեսա և լսեցի շատ զարմանալի բաներ։ Բայց ես ցնցված էի Ձերժինի բացահայտւմներից բացահայտումներից և շատ հուզված վերադարձա հյուրանոց։ Ցանկանում էի հարցնել Իսկրինային, թե ինչ է մտածում նա այս ամենի մասին։ Բայց նա զբաղված էր։ Ֆուտբոլ էր նայում։
Ես նստեցի նրա մոտ, մահճակալին, և ինքս էլ սկսեցի նայել։ Խաղում էին ինձ վաղուց ծանոթ թիմերը, միայն նրանց անվանումները մի փոքր երկարացված էին։ Առաջի թիմը կոչվում էր Պետական Ակադեմիական Լենինի շքանշանակիր «Սպարտակ», մյուսը՝ Պետական Ակադեմիական Լենինի շքանշանակիր «Դինամո»։ Խաղացողների տարիքը մոտավորապես քառասունից վաթսուն էր։ Ես հարցրի Իսկրինային, թե ինչո՞ւ են ֆուտբոլիստները այդքան տարեց։ Նա ասաց, որ դա բնական է, որովհետև հայտնի թիմերի կազմում ընդգրկվում են միայն բարձր կարիքների բավարարում ունեցողները, իսկ լավագույնի կոչումը ստանալու համար ժամանակ է պետք։
Խաղը անհետաքրքիր էր։ Ֆուտբոլիստները ոչ թե վազում, այլ քայլում էին դաշտով և դանդաղ գլորում գնդակը։ Ես հարցրի Իսկրինայից, թե ինչպիսին ինչքան է հաշիվը։ Նա պատասխանեց, որ հաշիվը կբացվի միայն քսանչորսերորդ րոպեին, իսկ ամբողջ խաղը կվերջանա 5:4 հաշվով «Սպարտակի» օգտին։
― Որտեղի՞ց իմացար, ― հարցրի ես։
― Այդպես է գրված ծրագրում։
― Իսկ հաշիվը ինչ է, նախորո՞ք նախօրո՞ք է որոշվում, ― հարցրի ես։
― Իհարկե, ― ասաց Իսկրինան։ ― Սպորտային Հնգանկյունին ամեն ինչ պլանավորում է մինչև խաղը։ Իսկ անցյալում մի՞թե այդպես չէր։
― Բոլորովին էլ այդպես չէր, ― ասացի ես և բացատրեցի, որ անցյալում սպորտսմենները ավելի երիտասարդ էին և խաղի հաշիվը որոշվում էր խաղի ժամանակ։
― Չեմ հասկանում, ի՞նչ է նշանակում խաղի ժամանակ։ ― Չէ որ ինչ֊որ մեկը պետք է նախօրոք որոշեր հաշիվը։
― Ոչ ոք չէր որոշում։ Ուղղակի խաղացողները վազում էին դաշտով, հրում գնդակը և խփում դարպասին, և ով ավելի շատ գնդակ խփեր, նրա հաշիվն էլ շատ էր։
― Բայց դա վոլյունտարիզմ է, ― ասաց նա վրդովված։ ― Ուրեմն ստացվում է, որ ով ավելի արագ է վազում ու ավելի ուժեղ խփում, նրա հաշիվը ավելի մե՞ծ է լինում։
― Այո, ― ասացի ես, ― հենց այդպես։ Ճիշտ է, կոռուպցիայի ծաղկման շրջանում, երբեմն, թիմերից մեկը կաշառք էր տալիս մյուսին և այդ դեպքում հաշիվը այլ կերպ էր որոշվում։
― Տեսնում ես, ― ասաց Իսկրինան։ ― Ուրեմն չարաշահումների համար հող կար։ Իսկ հիմա այդպիսի բան հնարավոր չէ։ Հիմա Սպորտային Հնգանկյունը որոշում է հաշիվը, հիմնվելով այն բանի վրա, թե որքանով է թիմը կազմակերպված, որքան լավ է ուսումնասիրում Գենիալիսիմուսի ստեղծագործությունները և կարիքների որ խմբին է պատկանում։ Անհնարին է, որ ընդհանուր կարիքների բավարարում ունեցող թիմը, անպատիժ գնդակներ խփի բարձր կարիքների բավարարում ունեցող թիմին։
― Ինչպիսի անհեթեթություն, ― ասացի ես։ ― Եթե նախօրոք գիտես, ինչով կվերջանա խաղը, էլ ինչո՞ւ նայես։
― Երբ դու վեպ ես գրում, արդեն գիտես ինչով կվերջանա։
― Հենց այն է, որ չգիտեմ, ― հերքեցի ես։ ― Երբ ես սկսում եմ աշխատանքը, ինչ֊որ պատկերացումեր պատկերացումներ իհարկե ունենում եմ, բայց հետո հերոսները սկսում են ինքնուրույն կյանքով ապրել, և թե ով ում կխեղդի, դա արդեն իրենցից է կախված։ Նույն էլ Սիմի հետ։ Քո ղեկավարությունը ստիպում է ինձ, որպեսզի ես գրքից դեն նետեմ նրան, իսկ ես չեմ կարող, ուղղակի ձեռքս չի բարձրանում։
Նա վեր կացավ և անջատեց հեռուստացույցը։
― Լսիր, ասաց նա շշուկով, իսկ ի՞նչ տեսք ուներ այդ Սիմը։
― Ինչ տե՞սք, ― ասացի ես։ ― Հասակը․․․ ասենք, միջին էր։ Եվ ա՜յ, այսպիսի մորուք։
― Նայիր այստեղ, ― ասաց նա և դուրս բերելով ծոցից իր պլաստմասե մեդալիոնը, բացեց այն։ ― Սա նա՞ է։
===Վեպը===
― Եվ ի՞նչ, ― հարցրեց նա աչքերիս նայելով։
― Իմ կարծիքով վատը չի, ― ասացի ես։ ― Բավական լավն է։ Ես նույնիսկ կասեի լավն է, հիանալի է գրված։
― Այո, համաձայնեց նա, ընդհանուր առմամբ, հետաքրքիր վեպ է։ Բայց դուք այնուամենայնիվ քննադատաբա՞ր էիք կարդում։
― Իհարկե քննադատաբար։ Իհարկե, ― ասացի ես։ ― Ես միշտ էլ ամեն ինչ քննադատաբար եմ կարդում։
― Հենց դա էի ուզում լսել ձեզնից, ― մարշալը աշխուժացավ և սկսեց վազվզել սենյակում։ ― Հասկանում եք, երբ մարդ քննադատաբար է վերաբերվում, նրա հետ կարելի է պայմանավորվել։ Երբ նրա մտածելակերպը քննադատական չէ, նրա հետ պայմանավորվել անհնարին է։ Եվ ի՞նչ թերություններ գտաք այնտեղ։
― Թերություննե՞ր, ― հարցրի ես զարմացած։ ― Չեմ հասկանում, ի՞նչ թերությունների մասին է խոսքը։
Նա մի տեսակ տարօրինակ նայեց ինձ։
― Ինչպե՜ս, ― ասաց նա շփոթված, ― որքան ինձ հայտնի է, նույնիսկ ամենալավ գրքերում, որոշ թերություններ անպայման լինում են։
― Իհարկե լինում են, ― հաճույքով համաձայնեցի ես։ ― Բոլոր գրքերում, բացի իմից։ Որովհետև, երբ ես գրում եմ, բոլոր թերությունները միանգամից ուղղում եմ և թողնում եմ միայն անթերին։ Չնայած, երբ կարդում էի վեպը մի թերություն նկատեցի․ մի տեղ ավելորդ ստորակետ կար, բայց դրանում ավելի շատ մեղավոր է ուղղագրիչը։ Չեմ հասկանում, թե նա ուր էր նայում։
Վզրոսլին լռեց։ Ես էլ։ Նա մաքրեց ճակատի քրտինքը։
― Լավ։ ― Նա բացեց գիրքը և աչքի անցակցրեց առաջին էջը։ ― Սկսենք, օրինակ նախաբանից։ Հենց սկզբից մի տեսակ անհասկանալի է, այդ բոլորը իրականում եղե՞լ է, թե՞ դուք հնարել եք։ Ո՞րն է ճշմարտությունը։
― Այ քեզ բան, ― ասացի ես զարմացած։ ― Ինչ իմանամ, թե որն է ճշմարտությունը։ Չէ՞ որ դուք ինքներդ եք ասում․ երկրորդականը առաջնային է, իսկ առաջնայինը երկրորդական։ Այդ դեպքում, փաստորեն, ոչ մի տարբերություն չկա հնարածի և իրականության մեջ։
― Ենթադրենք, ― միանգամից համաձայնվեց նա և շարունակեց թերթել գիրքը։ ― Այդ կապիտալիստին, շատ լավ եք պատկերել։ Հումորով։ Դե նրան․․․ ինչպես էր անունը․․․ Մախենմիտելբրեխերին։
― Սպիտա՞կ, ― զարմացա ես։ ― Ա՜, ես հասկանում եմ, թե ինչը նկատի ունեք։ Ճիշտն ասած չգիտեմ։ Ընդհանրապես կարծում եմ, որ նա գույնով չէ, որ ընտրում է։ Նրան հարկավոր է, որ նրանք լավ վազեն։ Այդ պատճառով էլ նախընտրում է արաբական ձիեր։
― Ահ, այո։ Իմիջիայլոց, այդ արաբների մասին, որոնք ձեր ձեզ վրա հարձակվեցին․․․ Արդյոք տարօրինակ չէ՞, որ նրանք մեծ հույսեր էին կապում ձեզ հետ գաղտնիքներ կորզելու գործում։
― Շատ էլ թե կապում էին։ ― Նրանք, միգուցե, իմ մասին մտածում էին իրենց չափանիշներով, կարծում էին, որ ես պատրաստ եմ մի պարկ ոսկու համար հայրենիքս վաճառել։ Պետք է ասեմ, որ ես այն չէի վաճառի նույնիսկ երկու պարկով։
― Այո֊այո, իհարկե, ― շտապեց հանգստացնել ինձ մարշալը։ ― Հավատացեք, ոչ ոք ձեր հայրենասիրությանը չի կասկածում։ Լավ, թողնենք այդ։ Միգուցե ամեն ինչ այդպես էլ եղել է, միգուցե՝ ոչ, դա կարևոր չէ։ Իսկ այ սա․․․ ― նա բացեց այն էջը, որտեղ առաջին անգամ հիշվում է Սիմ Սիմիչը, ― սա արդեն բանի նման չէ։ Մենք սրա հետ այսպես կվարվենք․ նա դուրս քաշեց բաժակից լավ սրված մատիտը և պատռտելով թուղթը վճռականորեն վերևի ձախ անկյունից մինչև ներքևի աջ անկյունը մի գիծ քաշեց։ Նա պատրաստվում էր մի գիծ էլ խաչաձև քաշել․․․
― Այո՞, ― Բերիյ Իլյիչի դեմքի արտահայտությունը կտրուկ փոխվեց, նա ծաղրալից հայացքով ինձ նայեց։ ― Դուք ինձ արգելո՞ւմ եք։ Դուք գոնե մոտավորապես պատկերացնո՞ւմ եք իմ ու ձեր զինվորական կոչումների տարբերությունը։
― Իսկ ես թքած ունեմ ձեր կոչման վրա, ― ասացի ես, բայց կծեցի լեզուս ու վախեցա։ Սատանան տանի, ― մտածեցի ես, ― միգուցե պետք չէր դա ասել։ Այս մարշալները այնքան նեղացկոտ են։
― Բերիյ Իլիյիչ, ասացի ես համարյա թե քնքշորեն։ ― Ինձ ճիշտ հասկացեք։ Եթե այս վեպը իսկապես ես եմ գրել, նշանակում է, պատկերավոր ասած, սիրտս ու հոգիս մեջն եմ դրել, իսկ դուք ուզում եք վերցնել այն և այլանդակել։
― Սպասեք, սպասեք, ― շտապ ասաց մարշալը։ ― Ինչո՞ւ եք այդքան նյարդայնացել։ Չէ՞ որ դուք պետք է հասկանաք, որ սա լուրջ, համապետական և համակոմունիստական գործ է։ Եթե դուք չհամաձայնվեքչհամաձայնեք, մենք չենք կարող տպագրել ձեր գիրքը և նշել հոբելյանը։
― Գրողի ծոցը ձեր այդ հոբելյանը, ― ասացի ես զայրացած։
― Ոչ թե իմ, այլ ձեր։
― Ձեր։ Ձեր, ― կրկնեցի ես։ ― Դա ոչ թե ինձ է պետք, այլ ձեզ։ Ես առանց դրա էլ կապրեմ։ Վերջ ի վերջո, քանի՞ մարդ է մահանում առանց տարբեր տեսակի հոբելյաններ նշելու, ես էլ կապրեմ։
― Լավ, ասենք թե դուք շատ եսասեր մարդ եք և ձեզ համար այդ հոբելյանը կարևոր չէ, բայց չէ՞ որ մի քիչ էլ ուրիշների մասին պետք է մտածեք։ Չէ՞ որ դուք գիտեք, ― շարունակեց նա մեղմ ու քաղցրահամ, ― թե ինչպես են կոմունյանները պատրաստվում ձեր հոբելյանին, ջանասիրաբար աշխատում ու գերակատարում աշխատանքային հանձնարարությունները, անհամբեր սպասում և օրերը հաշվում։ Նրանց համար այդ հոբելյանը տոն է, իսկ դուք ձեր քմահաճույքի համար, ուզում եք փչացնել այն։
― Աստվա՜ծ իմ։ ― Ինձ թվում է, ես քրտնեցի։ Ես սարսափելի անհարմար զգացի Վզրոսլիի և կոմունյանների առջև ու ասացի․ասացի, ― ես չեմ հասկանում, թե ինչու եք դուք այդքան հուզվում։ Ես հասկանում եմ, որ կոմունյանները ուզում են Գենիալիսիմուսիանայից բացի մի որևիցե ուրիշ բան էլ կարդալ, բայց եթե դուք որոշել եք այն տպագրել, ինչո՞ւ եք այն կտրատում։
― Ես չեմ հասկանում, Ոչ թե ինչու եք դուք այդքան հուզվում։ Ես հասկանում կտրատում եմ, որ կոմունյանները ուզում այլ բարելավում, ― արագ պատասխանեց Վզրոսլին։ ― Պետք է դեն նետել այնտեղից ավելրոդ բաները։ Դա միայն իմ որոշումը չէ։ Եվ մեր կոմպիսներն են Գենիալիսիմուսիանայից բացի մի որևիցե ուրիշ բան էլ կարդալինձ հետ համամիտ, բայց եթե դուք որոշել և ինքը՝ Գորիզոնտ Տիմոֆեևիչը, որը չափազանց զբաղված լինելով հետաքրքրվել է այս գործով և նույնն է պնդում․․․ հասկանում եք այն տպագրել, ինչո՞ւ եք այն կտրատում։պնդում է, ― կրկնեց մարշալը ակնհայտորեն սպառնալով։ ― Կխնդրեի ձեզ այս ամենի մասին լավ մտածել։
― Ոչ թե կտրատում եմ, այլ բարելավում, ― արագ պատասխանեց Վզրոսլին։ ― Պետք է դեն նետել այնտեղից ավելրոդ բաները։ Դա միայն իմ որոշումը չէ։ Եվ մեր կոմպիսներն են ինձ ինձ հետ համամիտ, և ինքը՝ Գորիզոնտ Տիմոֆեեվիչը, որը չափազանց զբաղված լինելով հետաքրքրվել է այս գործով և նույն է պնդում․․․ հասկանում եք, պնդում է, ― կրկնեց մարշալը ակնհայտորեն սպառնալով։ Կխնդրեի ձեզ այս ամենի մասին լավ մտածել։ ― Սատանան տանի։ Ընդհանրապես, ես խիզախ մարդ եմ։ Բայց երբ ինձ սպառնում են մարշալի նման մարդիկ, ես հասկանում եմ, որ ամեն ինչ շատ լուրջ է։
― Նույնիսկ չգիտեմ, ինչ անել ձեզ հետ, ― ասացի ես շփոթված։ ― Դե լավ, տվեք ինձ գիրքը ևս մի գիշերով, մի անգամ էլ նայեմ և․․․
― Եվ ուղղեք, ― հուշեց նա։
― Ոչ թե ուղղեմ, այլ մտածեմ, ― ասացի ես։ ― Եթե հնարավոր է ինչ֊որ բան փոխել․․․
― Իհարկե հնարավոր է ― ասաց մարշալը։
― Ձեզ համար իհարկե հնարավոր է, ― ասացի ես հոգոց հանելով։ ― Դուք ոչ մի վեպ չեք ափսոսում․․․ Լավ։ Մի անգամ էլ կմտածեմ։ ― Այ դա արդեն լավ է, ― ուրախացավ մարշալը։ ― Ուրեմն պայմանավորվեցինք։ Մի անգամ էլ կարդացեք, մտածեք, վաղը կգաք և ամեն ինչ կանենք։ Լսեք, ես ունեմ․․․ , ―նա մոտեցավ դռանը, բանալու անցքից նայեց, բացեց սեյֆը և այնտեղից հանեց․․․ ― Ինչ եք կարծում, ի՞նչ։
― Այ դա արդեն լավ է, ― ուրախացավ մարշալը։ ― Ուրեմն պայմանավորվեցինք։ Մի անգամ էլ կարդացեք, մտածեք, վաղը կգաք և ամեն ինչ կանենք։ Լսեք, ես ունեմ․․․ նա մոտեցավ դռանը, բանալու անցքից նայեց, բացեց սեյֆը և այնտեղից հանեց․․․ Ինչ եք կարծում, ի՞նչ։ «Սմիրնոֆֆի» այն շիշը, որը իմ մոտից կորել էր Մոսկորեպում վայրեջք կատարելուց հետո։
Ես, իհարկե, նրան ոչինչ չասացի։ Մենք կիսեցինք այդ փոքրիկ շիշը։ Հետաքրքիրն այն է, որ նույնիսկ այդ չնչին քանակից ես ոչ մի հաճույք չստացա։ Ես զարմացա և մտածեցի, որ իսկական կոմունյանին, իհարկե, ես դեռ չեմ դարձել, բայց ալկոհոլիզմից կարծես թե բուժվել եմ։ Ինչքա՜ն կուրախանա կինս, մտածեցի ես, բաժակս խփելով մարշալի բաժակին։