Changes

::::::::::::(Ավետարան ըստ հովհաննու, Գլուխ ԺԲ, 24)։

— Այդ սրբահայրն, անշուշտ, ամենից ազնիվ վանականն է նրանց մեջ,— ասաց նա, լուռ ու մտախոհ լսելով Ալյոշային, բայց համարյա բնավ չզարմանալով նրա խնդրանքի վրա։— Հը՛մ, ուրեմն ահա թե ո՛ւր ես ուզում գնալ, իմ սուսիկ-փուսիկ տղաս։— Նա կիսահարբած էր և հանկարծ ժպտաց իր դանդաղ, կիսահարբած ժպիտով, որի մեջ սակայն որոշ նենգություն էլ կար ու գինովի խորամանկություն։— Հը՜մ, ախր ես այնպես էլ նախազգում էի, որ սրա նման մի բան է լինելու քո վերջը, կարո՞ղ ես պատկերացնել։ Դու հենց այդ ճանապարհն էիր բռնել։ Դե լավ, ասենք դու քո կլորիկ երկու հազարն ունես արդեն, այդ էլ քեզ օժիտ։ Իսկ ես երբեք քեզ չեմ լքի, հրեշտակս, հիմա էլ կմուծեմ քեզ համար պետք եղած գումարն այնտեղ, եթե խնդրեն։ Իսկ որ չխնդրեն, ի՞նչ միտք ունի նրանց գլուխը տանել, ճիշտ չե՞մ ասում։ Չէ՞ որ դու դեղձանիկի նման ես փող ծախսում, շաբաթը երկու հատիկ․․․ Հը՜մ։ Գիտե՞ս, մի վանքի մոտ քաղաքամերձ մի ավան կա, և այնտեղ ամեն մարդ գիտե, որ ավանում միայն «վանականների կանայք են ապրում», այդպես են կոչում նրանց, մի երեսուն կին կլինի կարծեմ․․․ Ես եղել եմ այնտեղ, և հետաքրքրական է, գիտե՞ս, իհարկե իր տեսակի մեջ, այլազանության իմաստով։ Վատը միայն այն է, որ սոսկալի ռուսական է ամեն ինչ, ֆրանսուհիներ բոլորովին չկան դեռ, այնինչ կարող էին լինել, փողը շատ է։ Հոտն առնեն՝ կգան։ Իսկ այստեղ՝ դե՜հ, ոչինչ, այստեղ վանականների կանայք չկան, վանականներն էլ երկու հարյուր հոգի։ Պարկեշտ են։ Ծոմ են պահում։ Ընդունում եմ․․․ Հը՜մ։ Ուրեմն ուզում ես վանակա՞ն դառնալ։ Բայց դե ափսոսում եմ քեզ։ Ալյոշա, ես իրոք սիրեցի քեզ, կհավատա՞ս․․․ Բայց ոչինչ, հարմար առիթ է՝ կաղոթես մեզ նման մեղավորներիս համար, մենք շատ-շատ մեղքեր ենք գործել այստեղ նստած։ Ես միշտ մտածում էի՝ ո՞վ է ինձ համար երբևիցե աղոթելու։ Մտածում էի՝ աշխարհում արդյոք կա՞ այդպիսի մարդ։ Անուշի՜կ տղաս, ես ախր սոսկալի հիմար եմ այդ հարցում, գուցե չես հավատո՞ւմ։ Սոսկալի հիմար։ Գիտե՞ս, որքան էլ հիմար լինեմ, բայց միշտ մտածում եմ այդ հարցի մասին, միշտ մտածում, անշուշտ մեկ-մեկ, ոչ թե էնպես անընդհատ։ Մտածում եմ՝ ախր հնարավոր բան չէ, որ սատանաները մոռանան կեռերով քարշ տալ ինձ դժոխք, երբ մեռնեմ։ Եվ մեկ էլ միտք եմ անում՝ կեռերո՞վ։ Որտեղի՞ց են վերցնում այդ կեռերը։ Ի՞նչ նյութից են դրանք։ Երկաթի՞ց։ Իսկ որտե՞ղ են դարբնում։ Ինչ է, այդպիսի գործարա՞ն ունեն այնտեղ։ Երևի վանքում այդ վանականները կարծում են, թե դժոխքում, օրինակ, առաստաղ կա։ Իսկ ես, խնդրե՜մ, պատրաստ եմ դժոխքին հավատալու, միայն թե առանց առաստաղի։ Ավելի նրբաճաշակ կլինի այդպես, ավելի լուսամիտ, այսինքն լութերական ոգով։ Եվ իսկապես, միևնույնը չէ՞— առաստաղ լինի թե չլինի։ Բայց արի տես, որ անիծյալ խնդիրն էլ հենց սրա՛ մեջ է։ Դե լա՜վ, ասենք եթե առաստաղ չկա, ուրեմն կեռ էլ չկա։ Իսկ եթե կեռ չկա, ուրեմն ոչինչ չի ստացվում, այսինքն նորից անհավանական է, որովհետև այդ դեպքում ո՞վ է ինձ կեռերով քարշ տալու, և եթե ինձ քարշ չտան, ի՞նչ է լինելու աշխարհի բանը, որտե՞ղ է արդարությունը։ Il faudrait les inventer<ref>Պետք էր հնարել դրանք (ֆրանս․)։</ref>, այդ կեռերը, հատուկ ինձ համար, միայն ինձ համար, որովհետև եթե իմանայի՜ր, Ալյոշա, թե ի՜նչ անամոթն եմ ես․․․

— Այո, այո, կեռերի ստվերնե՜րը միայն։ Գիտեմ, գիտեմ։ Ինչպես որ մի ֆրանսիացի նկարագրել է դժոխքը․ «J'ai vu l'ombre d'un cocher, qui avec l'ombre d'une brosse frottait l'ombre d'un carrosse»<ref>Տեսել եմ մի կառապանի ստվերը, որ խոզանակի ստվերով մաքրում էր կառքի ստվերը (ֆրանս․)։</ref>։ Իսկ դու որտեղի՞ց գիտես, որ կեռեր չկան, աղավնյա՜կս։ Վանականների հետ որ ապրես, ուրի՜շ երգ կերգես։ Բայց գնա, իմացիր այնտեղ ճշմարտությունը և արի պատմիր ինձ. այնուամենայնիվ ավելի հեշտ կլինի մյուս աշխարհը գնալ, եթե մարդ վստահ գիտենա, թե ինչը ինչոց է այնտեղ։ Եվ հետո, քեզ համար էլ ավելի պատշաճ կլինի վանականների հետ ապրել, քան թե ինձ հետ՝ հարբած ծերուկի և փչացած աղջիկների կողքին․․․ Թեև՝ դու հրեշտակի նման ես և ոչինչ չի կպչի քեզ։ Դե՛հ, մի գուցե այնտեղ էլ քեզ ոչինչ չի կպչելու, հենց դրա վրա եմ դրել իմ հույսը։ Ահա թե ինչու թույլ եմ տալիս, որ գնաս։ Խելքդ հո հացի հետ չես կերել։ Կվառվես ու կհանգես, կբուժվես ու ետ կգաս։ Իսկ ես սպասելու եմ քեզ։ Ախր զգում եմ՝ դու աշխարհում միակ մարդն ես, որ չի դատապարտել ինձ, իմ անուշի՜կ տղաս, զգում եմ, զգում եմ, չեմ կարող չզգալ այդ բանը․․․

— Չէ՜, ներողությո՜ւն կանեք,— ճչան ձայնով վրա ընկավ Ֆյոդոր Պավլովիչը, մի քայլ ևս առաջ գալով սենյակում,— ինձ էլ թույլ տվեք վերջացնեմ։ Այնտեղ՝ խուցում, իմ մասին չարախոսեցիք, թե իբր ես անհարգալից պահեցի ինձ, այսինքն թե հենց խարակաձկների մասին գոռգոռացի։ Պյոտր Ալեքսանդրովիչ Միուսովը, իմ ազգականը, սիրում է, որ խոսքի մեջ լինի plus de noblesse que de sincerite<ref>Ավելի ազնվախոսություն, քան անկեղծություն. (ֆրանս.)։</ref>, իսկ ես, ընդհակառակը, սիրում եմ, որ իմ խոսքի մեջ plus de sincerite que de noblesse<ref>Ավելի անկեղծություն, քան ազնվախոսություն. ֆրանս.</ref> լինի, և թքել եմ noblesse<ref>ազնվություն. (ֆրանս.)։</ref>-ի վրա։ Այդպես չէ՞, ֆոն Զոն։ Ներեցեք, գերապատիվ հայր, թեև խեղկատակ եմ ես և խեղկատակ եմ ձևացնում, բայց պատվո ասպետն եմ և ուզում եմ իմ ասելիքն ասել։ Այո՛, ես պատվո ասպետն եմ, իսկ Պյոտր Ալեքսանդրովիչի մեջ պարզապես վիրավորված ինքնասիրությունն է խոսում, ուրիշ ոչինչ։ Գուցե և հենց եկել եմ, որ տեսնեմ ինչը ինչոց է և իմ ասելիքն ասեմ։ Այստեղ իմ որդին՝ Ալեքսեյը հոգին է փրկում։ Ես հայր եմ, մտահոգվում եմ նրա ճակատագրով և պետք է մտահոգվեմ։ Ես խելառ էի ձևանում, բայց ականջ էի դնում անընդհատ, աչքի տակով էլ նայում էի, իսկ հիմա ուզում եմ ներկայացման վերջին գործողությունն էլ ցույց տալ ձեզ։ Առհասարակ ո՞նց է լինում մեզ մոտ։ Մի բան ընկավ՝ այդպես էլ մնում է ընկած։ Ընկավ մի անգամ՝ այդպես էլ մնում է հավիտյանս հավիտենից։ Չէ՜, ներողություն կանեք։ Ես ուզում եմ նորից ոտքի կանգնել։ Սրբազան հայրեր, ես վրդովված եմ ձեր դեմ։ Խոստովանանքը մեծ խորհուրդ է, որի առաջ ես էլ պատկառում եմ և պատրաստ իմ երկիր պագանելու, իսկ արի տես, որ այդ խուցում բոլորն էլ ծունկի են գալիս հանկարծ և բարձրաձայն խոստովանանք են անում։ Թույլատրելի՞ է միթե բարձրաձայն խոստովանելը։ Սուրբ հայրերը կարգ են հաստատել, որ խոստովանահոր ականջին ասես մեղքերդ, միայն այդ դեպքում ձեր խոստովանանքը խորհուրդ կլինի, և դա հնուց այդպես է։ Թե չէ՝ ես ինչպե՞ս նրան բացատրեմ բոլորի առաջ, թե... օրինակ, էս եմ արել, էն եմ արել... դե այսինքն էնիքն ու էնիքը, հասկանում եք, թե ինչ, չէ՞։ Երբեմն ախր ասելն էլ անհարմար է։ Է՜հ ուրեմն՝ խայտառակությո՛ւն է դա։ Չէ՜, սրբազան հայրեր, իմ կարծիքով՝ մարդ ձեզ հետ կարող է ինքնախարազանողների աղանդն ընկնել... Առաջին իսկ առիթով ես կգրեմ սինոդին, իսկ իմ որդուն՝ Ալեքսեյին, տուն կտանեմ...

Թափառում էր երկրով մեկ, <br />Վա՜յ պանդուխտին, թե հոսքն ալյաց<br />

Ոչ մի պտուղ քաղցրացած, <br />Զոհարաններ սոսկ մարդկային<br />

Քամում կրծքից աշխարհի, <br />Եվ վարդեր են բուրում համակ<br />