Changes

Ինչո՞վ էի խանգարում նրան։ Չլինի՞ կխժռեմ-կվերջացնեմ ժողովրդական տնտեսության սովետը, եթե աղբահորը քանդքնդեմ։ Անկշտում անասուն։ Մի առիթով նայեք նրա քիթումռութին․ ախր, լենքին է տվել, պղնձե ռեխով գող։ Ա՜խ, մարդի՛կ, մարդի՛կ։ Կեսօրին գդակն ինձ կերակրեց եռջրով, հիմա էլ մթնել է, կեսօրվա չորսը կլինի մոտավորապես, դատելով տապակած սոխի հոտից, որ փչում է Պրեչիստենկայա փողոցի հրշեջ խմբից։ Ինչպես ձեզ հայտնի է, հրշեջները ընթրում են։ Բայց եղածը փուչ բան է, սնկի նման։ Պրեչիստնկայի ծանոթ շները պատմում էին, թե իբր Նեգլիննայա փողոցի վրայի «Բար» ռեստորանում հերթապահ ճաշաաեսակ ճաշատեսակ են խժռում՝ պիկան սոուսով սունկ, բաժինը երեք ռուբլի յոթանասունհինգ կոպեկ։ Սիրելու բան է, նույնն է, թէ կրկնակոշիկ լիզես․․․ Ո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ․․․

Բայց ահա մարմինս՝ ջարդուխուրդ, ծեծված, բավականաչափ ոտնահարել են մարդիկ: Գլխավորն էլ որն է․ եռջուրն էնպես շփեց վրաս, որ բրդի տակ էլ անցավ, ուրեմն, ձախ կողիս համար ոչ մի պաշտպանություն չկա։ Շատ հեշտ կարող եմ թոքերի բորբոքում ստանալ, իսկ որ ստացա, քաղաքացիներ, սովից կսատկեմ: Թոքերի բորբոքումով ընդունված է պառկել շքամուտքում, աստիճանների տակ, իսկ իմ պառկած, ամուրի շան փոխարեն ո՞վ պիտի վազ տա աղբարկղերով՝ կեր որոնելու։ Թոքս կբորբոքվի, փորի վրա կսողամ, կթուլանամ, ամեն մեկը կսատկակացնի կսատկացնի ինձ փայտով: Եվ ճարմանդակիր դռնապանները ոտքերիցս կբռնեն ու կգցեն սայլի մեջ․․․

Բոլոր պրոլետարներից ամենանnղկալին ամենանողկալին դռնապաններն են։ Մարդկային թափթփուկներ՝ ամենացածր տեսակը: Խոհարարները տարբեր են լինում: Օրինակ, հանգուցյալ Վլասը Պրեչիստենկայից։ Քանի-քանիսի կյանքն է փրկել։ Որովհետև հիվանդ ժամանակ ամենագլխավորը մի կտոր կեր ձեռք գցելն է: Եվ ահա, պատմում են շները, Վլասը մի ոսկոր կշպրտեր, վրան մեկ ութերորդ ֆունտի չափ միս։ Աստված հոգին լուսավորի, քանի որ իսկական անհատականություն էր, կոմս Տոլստոյների տիրունական խոհարարը, և ոչ թե նորմալ սննդի Սովետի: Թե ինչեր են անում նրանք, այդ նորմալ սննդում, շան խելքի բանը չէ: Ախր, հենց այդ սրիկաները աղ դրած, հոտած մսից են շչի եփում, իսկ ճաշարան եկող խեղճերը ոչինչ չեն իմանում: Վազեվազ գալիս են, լափում, լակում։

Ոմն մեքենագրուհի, ըստ իններորդ կարգի, ստանում է չորսուկես տասանոց, ճիշտ է, սիրեկանը ֆիլդեպերսե գուլպաներ է նվիրում։ Իսկ էդ ֆիդելպերսի ֆիլդեպերսի երեսից ինչքան ստորացում պիտի քաշի խեղճը։ Արագ-արագ կգա մեքենագրուհին, չէ՞ որ չորսուկես տասանոցով «Բար» չես մտնի։ Կինեմատոգրաֆի էլ չի հերիքում, իսկ կինեմատոգրաֆը կանանց միակ սփոփանքն է կյանքում: Ցնցվում է, դեմքը կնճռոտում, բայց և խփշտում: Խելքի մո՞տ բան է, երկու ճաշատեսակը քառասուն կոպեկ արժի, իսկ էդ երկուսի գինը տասնհինգ էլ չի, որովհետև մնացած քսանհինգը տնտեսվարն է գողացել։ Իսկ մեքենագրուհուն այդպիսի՞ ճաշ է պետք: Նրա աջ թոքի կատարն ախտահարված է, կանացի հիվանդություն էլ կա, աշխատավայրում պահումներ են արել, ճաշարանում հոտած բաներով են կերակրել, ահա նա, ահա նա։ Դարպասատակ է մտնում սիրեկանի գուլպաներով: Ոտքերը՝ սառած, փորի մեջ քամիներ են խաղում, որովհետև վրայի բուրդը կարծես թե իմի պես է, հագի վարտիքը բարակ է, էնպես՝ ժանյակի պես մի բան, սիրեկանի աչքին թոզ փչելու համար: Թե փորձեց ֆլանելե վարտիք հագնել, սիրեկանը կգոռա․

Մեղքս գալիս է, խղճաում խղճում եմ մեքենագրուհուն: Բայց ինքս ինձ ավելի եմ խղճում: Եսասիրությունից չեմ ասում, չէ, քանի որ իսկականից տարբեր պայմաններում ենք։ Նա գոնե իր տանը կտաքանա, իսկ ես, ես։ Ո՞ւր պիտի գնամ: Ծեծված, կողս խաշված, թուքումուր կերած, ո՞ւր գնամ: Ո՜ւ-ո՜ւ-ու-ո՜ւ․․․

Իսկ շունը մնաց դարպասատակում և, տառապելով վնասված կողից, uեղմվեց սեղմվեց սառը, զանգվածեղ պատին, շունչը կտրվեց ու հաստատ որոշեց, որ այստեղից ոչ մի տեղ չի գնա, այստեղ էլ կսատկի։ Հուսալքություն պատեց նրան։ Սիրտն այնպես դառնացավ ու ցավեց, այնքան միայնակ ու ահավոր դարձավ, որ շան մանրիկ արցունքները պզուկի նման իջան աչքերից և իսկույն չորացան։ Վնասված կողի բուդը բուրդը գունդ-գունդ կախկխվել էր, իսկ արանքներում երևում էին կարմիր չարագույն պտեր եռջրից: Ի՜նչ անիմաստ, բթամիտ ու դաժան են խոհարարները։ Մեքենագրnւհին Մեքենագրուհին իրեն ասաց․ «Շարիկ»: Ո՞ր գրողի տարած Շարիկ է ինքը։ Շարիկ՝ նշանակում է կլորիկ, գնդլիկ, վարսակաձավար է լափում, հայտնի ծնողների զավակ, իսկ ինքը փրչոտ, լողլող ու վիրավnրվիրավոր, թափառական, անտեր շուն։ Ասենք, շնորհակալ եմ բարի խոսքի համար։

Վատ լուսավորված խանութի փողոց ելնող դուռը շրխկաց և երևաց մի քաղաքացի։ Հենց քաղաքացի, և ոչ թե ընկեր, նույնիսկ ամենաճիշտը՝ պարոն։ Ինչքան ավելի մոտեցավ, այնքան ավելի հստակ դարձավ, որ պարոն է: Կարծում եք, դատում եմ վերարկուի՞ց։ Անմտություն։ Վերարկու հիմա շատերը, մեծ թվով պրոլետարներն էլ են հագնում: Ճիշտ է, օձիքներն այսպիսին չեն, խոսել անգամ չարժի, բայց և այնպես, հեռվից կարելի է չփոթել։ շփոթել։ Իսկ ահա, աչքերից՝ այստեղ արդեն ոչ մոտիկից, ոչ հեռվից շփոթել չի լինի։ Օ՜, նշանակալի բաներ են աչքերը։ Ծանրաչափի պես։ Եվ ամեն ինչ երևում է՝ ում հոգում մեծ ամայություն է տիրում, ով ոչ դես, ոչ դեն, սապոգի քթով կհասցնի կողերիդ, իսկ ով ինքն է վախենում ամեն մեկից ու ինչից: Ահա և, հենց այդպիսի հետնյալ մեկի, ոտքի կոճը խածնելն է հաճելի: Թե վախենում ես, ստացիր։ Եթե վախենում ես, ուրեմն արժես․․․ Ռ-ռ-ռ-ռ․․, հա՛ֆ, հա՛ֆ:

Այս ինչեր են կատարվում լույս աշխարհում։ Երևում է, սատկելս դեռ չի եկել, իսկ հուսալքությունն, իրn՞քիրո՞ք, մեղք է։ Նրա ձեռքերն է պետք լիզել, ուրիշ բան չի մնում։

Հանելուկային պարոնը կռացվ կռացավ դեպի շnւնըշունը, փայլեցրեց աչքերի ոսկյա շրջանակները և աջ գրպանից հանեց ճերմակ, երկարավուն փաթեթը: Դարչնագույն ձեռնոցները չհանելով, բացեց փաթեթը, որն իսկույն քշեց-տարավ բուքը և երշիկից մի կտոր պոկեց, որը կոչվում է «Օսոբեննայա կրակովսկայա»։ Եվ շանը տվեց այդ կտորը։ Օ՜, անշահամոլ անձնավորություն։ Ո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ․․․

Պրեչիստենկայով մեկ շողշողում էին լապտերները: Կողը ցավում էր անտանելի, բայց Շարիկը ժամանակ առ ժամանակ մոռանում էր դա, համակված մի մտքով, որ այս իրարանցման մեջ ինչպես չկորցնի մուշտավոր տեսիլքը և մի կերպ արտահայտի իր սերն ու նվիրվածությունը նրան։ Եվ Պրեչիստենկայաից Օբուխով ամբողջ ընթացքում մի յոթն անգամ դա արտահայտեց։ Համբուրեց ոտնամանը, Մյորտվըյ Մյորտվիյ նրբանցքի մոտ, ճանապարհ բացելով, այնպես ոռնաձայն հաչաց մի կնոջ վրա, որ նա նստեց թմբի վրա, մի երկու անգամ էլ վնգստաց, իր հանդեպ խղճահարություը պահպանելու նպատակով։

Ինչ-որ մի սրիկա, սիբիրյանի նմանեցրած անտեր կատու, դուրս պրծավ ջրհորի ետևից և, չնայած բքին, կրակովյանի հոտն առավ։ Աշխարհը մթնեց Շարիկ շան աչքերում այն մտքից, որ դարպասատակերից վիրավոր շներ հավաքող հարուստ խելառը, մեկ էլ տեսար, այդ գողին ևս կվերցնի հետը, և ինքըը ինքը ստիպված կլինի կիսել մոսսելպրոմյան արտադրանքը։ Այդ պատճառով այնպես կրճտացրեց ատամները կատվի վրա, որ սա, ծակ փողրակի թշշոցի պես ֆշշացնելով, խողովակով վեր մագլցեցեց մագլցեց երկրորդ հարկ։

— Ոչ, ֆիլիպ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ (Կիսաձայն ու մտերմիկ)։ Իսկ երրորդ բնակարանում բնակընկերներ են տեղավորել:

— Աստվա-ա՜ծ իմ։ Պատկերացնnւմ Պատկերացնում եմ, թե հիմա ինչ և լինելու բնակարանը: Իսկ ի՞նչ են անում:

— Համմե՞, Ֆյոդոր Պավլnվիչ։Պավլովիչ։

Կարդալ սովորել ամենևին պետք չէ, երբ մսի հոտը վերստից էլ փչում է։ Այնուամենայնիվ, եթե դուք ապրում եք Մոսկվայում և ուղեղի նշույլ կա ձեր գլխում, կամա թե ակամա գրաճանաչությnւն գրաճանաչություն կսովորես, այն էլ առանց ամեն տեսակ դասընթացների: Մոսկովյան քառասուն հազար շներից գուցեև մի կատարյալ ապուշ չի կարող տառերից «երշիկ» բառը կազմել։

«Չինի՞ պրոլետար է,— մտածեց Շարիկը զարմացած,— չի կարող պատհել»։ պատահել»։ Նորից վեր ցցեց քիթը, հոտոտեց մուշտակը և վստահ մտածեց․ «Չէ, պրոլետարի հոտ անգամ չկա»։ Գիտական բառ է և Աստված գիտե, ինչ է նշանակում։

Այդ ժամանակ մանրիկ ու փափուլկ ղողանջներ սփռվեցին բնակարանով մեկ, իսկ նախասենյակից մեթընդմեր լվում մերթընդմերթ լսվում էին ձայներ: Զնգաց հեռախոսը: Զինան անհետացավ։

ֆիլիպ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը գլանակի մնացորդը նետեց դույլի մեջ, կոճկեց խալաթը․ պատի հայելուն նայլելով նայելով հարդարեց փափլիկ բեղերը և ձայն տվեց շանը․

Շունը կանգնեց անհաստատ ոաքերին, ճոճվեց ու սրսփաց, բայցիսկույն շտկվեց ու գնաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի ծածանվող փեշի ետևից: Շանը Շունը կրկին հատեց նեղ միջանցքը, բայց հիմա տեսավ, որ վառ լուսավորված է։ Իսկ երբ բացվեց լաքապատ դուռը, շունը Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի հետ մտավ աշխատասենյակ, և կահավորանքը կուրացրեց շանը: Առաջին հերթին, ամբողջոին ամբողջովին ողողված էր լույսերով․ Վառվում վառվում էր ծեփաքանդակ առասատաղի տակ, վառվում էր սեղանի վրա, պատին, կրակվում էին, պահարանների ապակիները: Լույսը ողողել էր մեծ քանակությամբ ապակիներ, որոնցից ամենագրավիչը հսկայական բուն էր, նստած պատին, ճյուղի վրա:

― Հի-հի՛․․․ Դուք կախարդ եք հրաշագործ, պրոֆեսոր,— շփոթահար արտբերեց արտաբերեց նա։

— Ձայնդ: Ւնչպե՞ս Ինչպե՞ս է քունդ, սիրելիս:

— Հե-հե․․․ Մենք երկու՞unվ երկու՞սով ենք, պրոֆեսոր։ Սա աննկարագրելի է,— շփոթահար ասաց այցելուն։— Պարոլ դ'օննоորօննոր, քսանհինգ տարի նման ոչինչ չի եղել,— մարդն անցավ շալվարի կոճակներին,— կհավատա՞ք, արդյոք, պրոֆեսոր, ամեն գիշեր երամ-երամ մերկ աղջիկներ․․․ Ես վերջնականապես հմարյած հմայված եմ։ Ղուք Դուք կախարդ եք։

— ՀրմմՀըմմ,— մտահոգ մրմնջաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, զննելով հյուրի բիբերը:

Սա վերջապես գլուխ հանեց կոճակներից և հանեց զոլավոր շալվարր։ շալվարը։ Դրա տակից երևաց երբեք չտեսած ոտաշորը։ Կրեմագույն էին, վրակար սև մետաքսե կատուներով, օծանելիքի հոտ եկավ։

— Բայց դուք տեսեք, հա՜,— նախազգուշական և խոժոռ ասաց ֆիլիպ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, մատը թափ տալով,— համենայն դեպս, չշտապեք:

— Ես չեմ չարա․․․- չարա․․․— շփոթահար մրմնջաց մարդը, շարունակելով հանվել,— թանկագին պրոֆեսոր, ես միայն փորձի համար․․․

— Պրոֆեսոր,- — խղճալի բացականչեց այցելուն,— նորից սպիտակ պիտի աճեն: բացի Բացի դրանից, աշխատասենյակում չեմ կարող երևալ, առանց այդ էլ երեք օր չեմ գնացել։ Մեքենան գալիս է տանելու, ետ եմ ուղարկում: էհԷհ, պրոֆեսոր, եթե մի եղանակ հայտնաբերեիք, որ մազերն էլ երիտասարդանան։

— Ոչ միանգամից, ոչ միանգամից, թանկագինս, — մրմնջաց Ֆիլիպ ^Ֆիլիպովիչը։ Կռացած, նա փայլփլող աչքրերով աչքերով զննում էր այցելուի մերկ փորը։- էփորը։— Է, ինչ, ամեն բան հրաշալի է, լրիվ կարգին․․․ ճիշտն Ճիշտն ասած, ես այպիսի արդյունք չէի սպասում․․․ «Արյան գետեր, բազում երգեր․․․»: Հագնվեք, սիրելիս:

— Երկու շաբաթ կարող եք չգալ,- — ասաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը բայց և այնպես, խնդրում եմ, զդույշ զգույշ եղեք:

— Պրոֆեսոր,— դռան ետեիցետևից, զմայլագին բացականչեց հյուրը,- — լիովին հանգիստ եղեք,— նա դուրեկան քրքջաց ու անհետացավ։

Նա գնաց և նրան փոխարինեց խշխշացող մի տիկին, կողք թեքած գլխարկով, շողշողացող մանյակի չորրացծ չորացած ու ճմլված մաշկին։ Ահավոր սև տոպրակներ էին կախված աչքերի տակ, այտերը տիկնիկաինտիկնիկային-կարմիր գույնի էին:

— Ձեր տարի՞քը, տիկին,- — ավելի խիստ կրկնեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Աստծով եմ երդվում,— ասաց կինը, և կենդանի պուտր պուտեր երևացին նրա դեմքին՝ արհեստականների արանքից,— գիտեմ, որ դա իմ վերջին կիրքն է․․․ Շատ անպիտանն է նա։ 0՜Օ՜, պրոֆեսոր։ Խաղանենգ է նա, ամբողջ Մոսկվան է ճանաչում նրան։ Ոչ մի գարշելի դերձակուհի բաց չի թողնում: Չէ՞ որ սատանայի պես ջահել է։— Կինը քրթմնջում էր և խշխշացնող շրջազգեստների տակից բաց թողեց ճմլված ժանյակի կտորը։

«էհ«Էհ, սատանան ձեզ հետ,— անհաստատ մտածեց նա, գլուխը դրեց թաթերին և ննջեց ամոթից,— չեմ էլ փորձի հասկանալ, թե ինչ բան է, մեկ է՝ չեմ հասկանա»:

— «Սևիլյայից գրենադա․․․» ո՜ւհո՜ւմմ․․․ Երկուշաբթի։ Կպառկեք կինիկայում առավոտիտկլինիկայում առավոտից, իմ ասիստենտը կնախապատրաստի ձեզ։

— Պարոնայք,- — բորբոքված բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, — չի կարելի այդպես: Պետք է զսպել իրեն։ Նա քանի՞ տարեկան է:

— Բայց ես իրավաբան չեմ, սիրելիս․․․ էԷ, սպասեք երկու տարի և ամուսնացեք։

«Արա՞նց «Սրա՞նց ինչ է պետք», — դժկամությամբ և զարմացած մտածեց շունը։ Առավել դժկամությամբ դիմավորեց հյուրերին Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը: Նա կանգնած էր գրասեղանի մոտ և նրանց նայում էր, ինչպես զորավարը թշնամիներին։ Նրա արծվենի քթի ռունգերը փքվել էին: Ներս մտածները դոփդոփում էին գորգի վրա։

— Դուք, պարոնայք, իզուր եք առանց կրկնակոշիկների ման գալիս այսպիսի եղանակին,— խրատաբար ընդհատեց նրան Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը- ,— նախ, կմրսեք, երկրորդը՝ հետքեր եք թողել իմ գորգերի վրա, իսկ իմ գորգերը բոլորը պարսկական են:

Նա, ում գլխին խուրձ կար, լռեց, և չորսն էլ ապշահար Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչին էին նայում։ Լռություւնը տևեց մի քանի վայրկյան, և դա ընդհատում էր սոսկ Ֆիլիպ il) Ֆիլիպովիչի մատների կտկտոցը սեղանին դրված նախշազարդ փայտյա մատուցարանին։

— ես Ես կին եմ,— խոստվաանեց խոստվանեց կաշվե բաճկոնակով դեղձանման դեռահասը և սաստիկ կարմրեց: Նրանից հետո, չգիտես ինչու, ավելի թունդ կարմրատակեց ներս եկածներից մյուսը, փափախով շիկահերը:

— Այդ դեպքում, դուք կարող եք մնալ կեպիով, իսկ ձեզ, ողորմած պարոն, կխնդրեմ հանել ձեր գլխարկը,— ազդու տոնով ասաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը:

— Մենք եկել ենք ձեզ մոտ,- — նորից սկսեց խրձակիր սևը։

— Աստված իմ, կործանվեց կալաբուխովյան տունը,— հուսահատված բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիյիպովիչը Ֆիլիպովիչը և ձեռքերի ափերը զարկեց իրար:

—Ի՞նչն էր ինչի վրա դրված,— բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,—աշխատեք — աշխատեք ավելի հստակ արտահայտել ձեր մտքերը։

— Բավական է: Հասկացա: Ձեզ հայտնի՞ է այս տարվա օգոստոսի տասներկուսի որոշումըրորոշումը, ըստ որի՝ իմ բնակարանն ազատված է ամեն տեսակ խտացումներից և բնակեցումներից։

— Հայտնի է,— պաաասխանեց Շվոնդերը,— բայց ընդհանուր ժողովը քննելով ձեր հարցը, հանդեց հանգեց եզրակացության, որ ընղհանրապես ընդհանրապես և ամբողջապես դուք զբաղեցնում եք չափազանց մեծ տարածություն։ Միանգամայն չափազանց: Մենակ դուք ապրում եք յոթը սենյակում:

— Ութերո՞րդը։ էԷ-հե-հե,— արտաբերեց գլխարկից զրկված սևամազը,— բայց սա շատ հետա-քըր-քիր էր։

Ինչ -որ բան կատարվեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի հետ, որի հետևանքով դեմքը նուրբ շառագունեց, բայց նա ոչ մի ձայն չարձակեց, սպասելով թե ինչ է լինելու։

— Ըհը՛,— արտաբերեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— այդպե՞ս,— Նրա ձայնն ընդունեց կասկածելի բարեկիրթ երանգ,— ձեզ կխնդրեմ մի րոպե սպասել :

«Ի՜նչ տղա է, է՜,— զմայլված մտածեց շունը,— իսկն ինձ նման: Օ՛հ, հո չի հասցնելու դրանց, օ՛հ, ոնց է հասցնելու։ Դեռ չգիտեմ, թե ինչպես, բայց հասցնելու է։ Տուր դրանց: էդ Էդ բարձրասրունքին, հիմա ատամներս խրեմ սապոգիցդ վեր, ջլերը․․․ Ռ- ռռ- ռ- ռ ․․․»։

— Խնդրում եմ․․․ այո․․․ շնորհակալ եմ: Վիտալիյ Ալեքսա՞նդրովիչ։ Շատ ուրախ եմ, որ ձեզ գտա։ Շնորհակալ եմ, առողջ եմ: Վիտալի Ալեքսանդրովիչ, ձեր վիրրահատությունը վերացվում է։ Ի՞նչ։ Ոչ, լիովին վերացվում է, ճիշտ ինչպես մյուս վիրահատությունները: Ասեմ՝ ինչու, ես դադարեցնում եմ աշխատանքը Մոսկվայում և րնդհանրապես ընդհանրապես Ռուսաստանում․․․ նոր Նոր ինձ մոտ եկան չորս հոգի, մեկը կին է, տղամարդու հագուստով, երկուսը՝ ատրճանակներով, և ինձ ահաբեկեցին իմ բնակարանում, մի մասը խլելու նպատակով․․․

— Իսկ ի՞նչ անել․․․ Ինձ էլ է շատ տհաճ․․․ Ինչպե՞ս։ 0՜Օ՜, ոչ, Վիտալիյ Ալեքսանդրովիչ: 0՜Օ՜, ոչ: Այլևս համաձայն չեմ այդպես։ Համբերությունս հատել է: Սա արդեն երկրորդ դեպքն է, օգոստոս ամսից սկսած։ Ինչպե՞ս։ Հըմ․․․ Ինչպես կուզեք: Թեկուզև․․․ Բայց միայն մի պայմանով․ ում կողմից կուզեք, ինչ կուզեք, երբ կուզեք, բայց որպեսզի լինի այնպիսի մի թուղթ, որի առկայությամբ ոչ Շվոնդերը, ոչ մեկ ուրիշը չկարողանա նույնիսկ մոտենալ իմ բնակարանի դռանը։ Վերջնական թուղթ։ Փաստակա՛ն։ Իսկակա՛ն։ Ամրացո՛ւմ: Որպեսզի իմ անունը նույնիսկ չհիշատակվի: Վերջացավ: Ես նրանց համար մեռած եմ։ Այո, այո։ Խնդրում եմ։ Ո՞ւմ։ Ըհը․․․ Դե, դա ուրիշ բան: Ըհը: Լավ: Հիմա կտամ լսափողը։ Բարի եղեք,— օձի ձայնով Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը Շվոնդերին,— հիմա ձեզ հետ կխոսեն։

Շվոնդերը շշլկված շշկլված վերցրեց լսապողն ու մրմնջաց․

— Եթե հիմա դիսկուսիա լիներ,- — սկսեց կինը, հուզվելով և շառագունած,— ես կապացուցեի Վիատլիյ Վիտալիյ Ալեքսանդրովիչին․․․

— Կներեք, հենց հիմա՞ եք ուզում բացել այդ դիսկուսիան,- — քաղաքավարությամբ հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Որպես պրոլետարիատին ատողիի։ատողի։

— Այո, ես չեմ սիրում պրոլետարիատին,— տրտմաձայն համաձայնեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և սեղմեց զանգի կոճակը։ Ինչ-որ տեղ զնգզնգաց: բացվեց Բացվեց միջանցքի դուռը։

Զինան ներս բերեց արծաթյա ծածկված մատուցարան, որի հրա վրա ինչ-որ բան էր քլթքլթում։ Կերակուրից այնպիսի բույր էր սփռվում, որ շան երախն անմիջապես թքակալեց։ «Շամիրամի այգիները»,— մտածեց նա և փայտի պես մանրահատակին խփեց պոչը։

— Բերեք դրան,— գիշատչաբար կարգագրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։ - Ֆիլիպովիչը։— Դոկտոր Բորմենտալ, աղաչում եմ ձեզ, հանգիստ թողեք խավիարը։ Եվ, եթե մի բարի խորհուրդ կլսեք, ոչ թե անգլիականը, այ է այլ սովորական ռուսական օղի լցրեք։

— Իսկ օղին պիտի լինի քառասուն աստիճան, և ոչ երեսուն, սա՝ մեկ,— խրատաբար ընդհատեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— իսկ երկրորդը, Աստված գիտե, թե ինչ են խառնել հետը։ Դուք կարո՞դ կարո՞ղ եք ասել, թե ինչ է անցել նրանց մտքով։

— Ինչ ասես,— վստահ ասաղ կծկածը։ասաց կծվածը։

— Վա՞տ էր,- — ծամելով հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը— Վա՞տ էր։ Պատասխանեք, հարգելի դոկտոր։

— Իհարկե․․․ նկաաի նկատի ունեցեք, Իվան Առնոլդովիչ, սառն աղանդեր և սուպ վրայից ուտում են միայն բոլշևիկներից մազապուրծ կալվածատերերը: Իրեն փոքրիշատե հարգող մարդը միայն տաք աղանդերներ է օգտագործում։ Իսկ մոսկովյան տաք աղանդերներից սա առաջինն է: Ժամանակին դա շատ լավ պատրաստում էին «Սլավյանսկիյ բազարում»: Առ, սա էլ քեզ։

— Իվան Առնոլդովիչ, ուտելիքը խորամանկ բանէբան է: Պիտի կարողանալ ուտել, և պատկերացրեք , որ բազմաթիվ մարդիկ չեն կարողանում ուտել: Պետք է ոչ միայն իմանալ, ինչ պիտի ուտել, այլև երբ և ինչպես: (Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը բազմանշանակ թափահարեց գդալը): Եվ ինչ խոսել այդ ընթացքում, այո՛-ո։ Եթե դուք հոգում եք ձեր մարսողության համար, ահա՝ բարի խորհուրդ․ ճաշելիս մի խոսեք բոլշևիզմի և բժշկության մասին: Եվ Աստված ձեզ պահապան, մինչ ճաշելը մի կարդացեք սովետական թերթեր:

— Ուրեմն, ոչ մեկն էլ մի կարդացեք: ԳիստեքԳիտեք, իմ կլինիկայում ես երեսուն դիտարկում եմ անցկացրել։ Եվ ի՞նչ եք կարծում։ Թերթ չկարդացող այցելուները գերազանց էին զգում իրենց։ Իսկ նրանք, ում հատկապես ստիպում էի «Պրավդա» կարդալ, քաշ էին կորցնոէմկորցնում:

— Այո՛։ Ի դեպ, ի՞նչ եմ անում։ Ինքս խոսք րացեցի բացեցի բժշկությունից: Ավելի լավ է, ուտենք։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, ետ ընկնելով, զանգ զարկեց, և բալեգույն վարագույրի ետևից հայտնվեց Զինան: Շանը բաժին հասավ թառափի բացգույն, չաղլիկ մի կտոր, որր նրան դուր չեկավ։ Դրանից անմիջապես հետո՝ արյունապատ ռոստբիֆի մի շերտ։ Խժռելով դա, շունը հանկարծ զգաց, որ քնել է ուզում և ոչ մի ուտելիք չի կարող տեսնել։ «Տարօրինակ զգացողություն,— մտածեց նա՝ թարթելով ծանրացած կոպերը,— աչքս ոչ մի ուտելիք տեսնել չի ուղումուզում: Իսկ ճաշից հետո ծխելը հիմարություն է․․․»։

Ճաշասենյակը լցվեց սիգարի կապույտ, անդուր հոտով: Շունը ննջում էր, զլուխը դրաձ դրած առջևի թաթերի վրա։

— Նորից,- — վշտաբեկ բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— հիմա, ուրեմն, գնաց։ Կործանվեց կալաբուխովյան տունը։ Հիմա ստիպված ենք քոչել, բայց ո՞ւր, հարց է առաջանում։ Ամեն ինչ յուղի պես կգնա։ Սկզբում՝ ամեն երեկո երգեցողություն, հետո արտաքնոցներում կսառչեն խողովակները, հետո կպայթի ջեռուցման կաթսան, և այսպես շարանակ։ շարունակ։ Վերջ Կալաբուխովին:

— Վշտացել է Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— Ժպտալով ժպտալով նկատեց Զինան ու տարավ ափսեների սարը։

— Բայց ինչպե՞ս չվշտանամ,- — բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— ի՜նչ տուն էր։ Հասկացեք։

— Չափազանց մռայլ եք նայում իրերին, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, — առարկեց գեղեցկատես կծվածը,- — նրանք հիմա կտրուկ փոխվել են։

— Հրամեցեք, կրկնակոշիկների կանգնակը։ Հազար ինն հարյուր երեք թվականից այս տանն եմ ապրում։ Եվ ահա, դրանից մինչև հազար ինն հարյուր տասնյոթ թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում չի եղել մի դեպք, ընդգծում եմ կարմիր մատիտով «ոչ մի», որ մեր ներքևի շքամուտքի մասից, ընդհանուր, չփակվող դռան դեպքում, գեթ մեկ զույգ կրկնակոշիկ կորչեր: Նկատի ունեցեք, այստեղ տասներկու բնակարան կա, ես ընդունելություններ ունեմ։ Տասնյոթ թվականի ապրիլին, մի գեղեցիկ օր, չքացան բոլոր կրկնաոշիկներըկրկնակոշիկները, այդ թվում իմ մեկ զույգը, երեք ձեռնափայտ, վերարկու և շվեյցարի ինքնաեռը։ Եվ այդ ժամանակից ի վեր կրկնակոշիկների տակդիրը դադարեց գոյություն ունենալ։ Սիրելիս, էլ չեմ խոսում շոգեջեռուցման մասին։ Չեմ խոսում։ Թող այդպես լինի։ Քանի որ սոցիալական հեղափոխություն է, պետք չէ ջեռուցե։ ջեռուցել։ Չնայած երբևէ, եթե ազատ ժամանակ լինի, ես կզբաղվեմ ուղեղի ուսումնասիրությամբ և կապացուցեմ, որ այդ ամբողջ սոցիալական շիլաշփոթը պարզապես կատարյալ զառանցանք է․․․ Այսպես, ուրեմն, ես ասում եմ․ երբ սկսվեց այդ ամբողջ պատմությունը, բոլորն սկսեցին քայլել կեղտոտ կրկնակոշիկներով և վալենկաներով՝ մարմարե սանդուղքի վրա։ Ինչո՞ւ պետք է կրկնակոշիկները պահել կողպեքի տակ և մի գինվոր զինվոր էլ կանգնեցնել, որպեսզի մեկնումեկը չթռցնի: Ինչո՞ւ հավաքեցին գորգը շքամուտքի սանդուղքի վրայից։ Մի՞թե Կարլ Մարքսը արգելում է դա թողնել սանդուղքին: Կարլ Մարքսի գրքերից որևէ մեկում ասվա՞ծ է, որ ՊրեչիսաենկայումՊրեչիստենկայում, կալաբուխովյան տան երկրորդ շքամուտքը հարկ է մեխել և շրջանցել, ետնամուտքից ներս մտնել: Ո՞ւմ է դա պետք: Կեղեքված նեգրերի՞ն։ Թե՞ պորտուգալական բանվորներին: Ինչո՞ւ պրոլետարը չի կարող կրկնակոշիկները թողնել ներքևում, որպեսզի կեղտոտի մարմա՞րը։

— Ամ-մենե-վին,— որոտաձայն բացականչեց ֆիլիպ Ֆիլպովիչը և գավաթը գինի լցրեց։- Հը՛մ․․․ Ես չեմ ընդունում լիկյորները ճաշից հետո, դա ծանրացնում է և վատ ազդում լյարդի վրա․․․ Այդպես չէ: Նրա հագին հիմա կրկնակոշիկ կա, և դրանք․․․ իմն են։ Ճիշտ և ճիշտ հենց այն կրկնակոշիկները, որոնք անհետացան հազար ինն հարյուր տասնյոթ թվականի ապրլիի տասներեքին։ Մի հարցնող լինի, ո՞վ է դրանք թռցրել: Չի կարող պատահել։ Բուրժույ Սա՞բլինը։ (Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը մատը տնկեց առաստաղին)։ Ծիծաղելի է ենթադրել անգամ: Շաքարագործարանի տեր Պոլո՞զովը (Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կողքը մատնցույց մատնացույց արեց), ոչ մի դեպքում։ Հենց այդ երգասերներն են արել։ Այ-յո՛։ Բայց գոնե սանդուղքի տակ հանեին։ (Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը սկսել էր կարմրատակել): Ո՞ր գրողի ծոցը տարան ծաղկամանները հարթակներից: Ինչո՞ւ էլեկտրականությունը, Աստված հիշողություն տա, քսան տարվա ընթացքում հանգավ երկու անգամ, իսկ ներկայումս կանոնավորապես հանգչում է ամիսը մեկ: Դոկտոր Բորմենտալ։ Վիճակագրութլունը դաժան բան է։ Դուք ծանոթ եք իմ վերջին աշխատանքին և դա ավելի լավ հայտնի է ձեզ, քան մեկ արիշին։

— Ոչ,— միանգամայն վստահ առարկեց Ֆիլպ Ֆիլիպովիչը,— ոչ։ Թանկագին Իվան Առնոլդովիչ, աջաջինը առաջինը դուք ձեռնպահ մնացեք այդ բառը գործածելուց։ Դա միրաժ է, մշուշ, հերյուրանք։— Ֆիլիպ Ֆիլիոլովիչը լայն չռեց կարճլիկ մատները, որից կրիայի նման երկու ատվեր թրթռացին սփռոցի վրա։— Ի՞նչ ասել է ձեր այդ քայքայումը։ Ձեռնափայտով պառա՞վ։ Չար կախա՞րդն է, որ կոտրել է բոլոր ապակիները, հանգցրել րոլոր բոլոր լամպերը: Ամենևին գոյություն չունի։ Ի՞նչ եք ենթադրում այդ բառի տակ,— մոլեգնած հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, ինքն էլ պատասխանեց:— Ահա թե ինչ է դա․ եթե ես, վիրահատելու փոխարեն, ամեն երեկո իմ բնակարանում սկսեմ երգել, իմ տանը քայքայում կսկսվի: Եթե ես, մտնելով զուգարան, ներեցեք արտահայտությանս, սկսեմ միզել նստակոնքի կողքով, նույնն էլ անեն Զինան և Դարյա Պետրովնան, զուգարանում քայքայում կսկսվի: Հետևաբար, քայքայումն արտաքնոցների մեջ չէ, այլ գլուխներում: Նշանակում է, երբ այդ բարիտոնները բղավում են՝ «Խփիր քայքայմանը», ես ծիծաղում եմ։ (Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի դեմքն այնպես այլայլվեց, որ կծվածը բերանը բացեց։) Երդվում եմ, ծիծաղս գալիս է։ Դա նշանակում է, որ նրանցից յուրաքանչյուրն իր համար մեկական ծոծրակ պիտի գնի։ Եվ ահա, երբ նա իր միջից պլոկի համաշխարհային հեղաւիոխութխթյունըհեղափոխությունը, էնգելսին Էնգելսին ու Նիկոլայ Ռոմանովին, ճնշված մալայցիներին է և նման տեսլախաբություններ ու զբաղվի մարագները մաքրելով՝ իր ուղղակի գործով, քայքայումն ինքնըստինքյան կչքանա։ Երկու Աստծու չի կարելի ծառայել: Անհնարին է միաժամանակ ավլել-մաքրել տրամվայի ուղիները և տնօրինել իսպանացի ինչ-ինչ թոկից փախածների ճակատագիրը։ Դա ոչ մեկին չի հաջողվի, դոկտոր, առավել ևս նրանց, ովքեր եվրոպացիներից զարգացմամբ ետ մնալով մի երկու հարյուր տարի, մինչ օրս այնքան էլ վսաահ չեն կոճկում սեփական շալվարները:

Նրա ասածները քնաթաթախ շան վրա թափվում էին, ինչպես ստորգետնյա խուլ աղմուկ։ Մեկ իր դեղին աչքերով տխմար բուն էր ցցվում երազին, մեկ սպիտակ, կեղտոտ գդակով դահճի նողկալի ռեխը, մեկ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի կարճ բեղը՝ լուսավորված լուսամփոփից իջնող վատ էլեկտրակն լույսի տակ, մեկ ալարկոտ սահնակներ էին ճռճռում ու անհետանում, իսկ շան որովայնում եփվում ու հյութի մեջ լղում լողում էր ռոստբիֆի հոշոտված կտորը։

«Նա կարող է ուղղակի միտինգներում փող աշխատել,— աղոտ երագում էր շունը,— առաջնակարգ գործ անող է ։ է։ Թեև, ըստ երևույթին, առանց դրա էլ փողի կարիք չունի․․․»։

— Ոստիկա՜ն բղավում էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։— Ոստիկա՜ ն։- «Ո՜ւհու-հու-հո՛ւ»՝ ինչ-որ փուչիկներ պայթեցին շան ուղեղում․․․— Ոստիկա՝ն։ Ոստիկա՛ն։ Սա, և միայն սա։ Եվ ամենևին կարևոր չէ, մետաղյա թիթեղիկով կլինի, կարմիր գլխարկով: Ամեն մեկի կողքինն մեկակն կողքին մեկական ոստիկան կանգնեցնել և ստիել ստիպել ոստիկանին զսպել մեր քաղաքացիների ոկալ մղումները։ Դուք ասում եք քյքայումքայքայում: Դոկաոր, ես ձեզ կասեմ, որ մեր տան մեջ դեպի լավը ոչինչ չի գնա, մինչև, չզգաստացնեք այդ երգիչներին: Հենց նրանք դադարեցնեն իրենց համերգները, վիճակն իսկույն կլավանա:

— Հակահեղափոխական բաներ եք ասում, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, — կատակով նշեց կծվածը,— Աստված չանի, մեկնումեկը լսի։

— Մի րոպե, դոկտոր, — նրան կանգնեցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և շալվարի գրպանից հանեց դրամապանակը: Աչքերը կկոցեց, վերահաշվեց սպիտակ թղթադրամները և պարզեց կծվածին․— Իվան Առնոլդովիչ, այսօր ձեզ քառասուն ռուբլի է հասնում: Խնդրեմ:

— Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, այս երեկո ես ձեզ պե՞տք չեմ,— տեղեկաավ տեղեկացավ նա:

— Ոչ, սիրելիս, շնորհտկալ շնորհակալ եմ: Այսօր ոչինչ չենք անելու: Նախ, ճագարը սատկեց, երկրորդը՝ այսօր Մեծ թատրոնում «Աիդա»-ն է: Վաղուց չեմ լսել։ Սիրում եմ․․․ Զուգերգը հիշո՞ւմ եք․․․ Տարա․․․ Րառիմ․․․

— Այդ ինչպե՞ս եք հասցնում, Ֆիլիպ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ,— հարգալիր հարցրեց բժիչկը։

— Ամենուրեք հասցնում է նա, ով ոչ մի տեղ չի շտապում,— խրատաբար բացատրեց տանտերը:— Հարկավ, եթե ես սկսեի ցատկոտել նիստից նիստ և օրնիբուն երգեի սոխակի պես, փոխանակ իմ անմիջական գործով զբաղվեի, ոչ մի տեղ չէի հասցնի,- — Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի մատների տակ երկնային ձայներ արձակեց ռեպետիրը,— ինն անց է մի քիչ․․․ երկրորդ գործողությանը կհասնեմ․․․ Ես կողմնակից եմ աշխատանքի բաժանմանը։ Մեծ թատրոնում թող երգեն, իսկ ես կվիրահաաեմկվիրահատեմ: Շատ լավ կլինի՝ և ոչ մի քայքայում․․․ Ինչ եմ ասում, Իվան Առնոլդովիչ, դուք ուշադիր հետևեք, հենց հարմար մահ եդավեղավ, իսկույն սեղանից սնուցիչ հեղուկի մեջ և ինձ մոտ։

«Իմ մասին է հոգում,— մտածեց շունը,— շատ լավ մարդ է։ Ես գիտեմ, նա ով է: Բարի կախարդ է, մոգ ու վհուկ՝ շնական հեքիաթից․․․ Չի կարող պատահել, չէ՞ որ այս ամենը երազում տեսած լինեմ։ Իսկ թե հանկարծ երա՞զ է: (Քնի մեջ շունը ցնցվեց)։ Հիմա կարթնանամ, ու ոչինչ չլա։ չկա։ Ոչ մետաքսապատ լամեպերլամպեր, ոչ տաքության, ոչ կշտություն, նորից կսկսվի՝ դարպասատակ, խելագար սառնամանիք, սառած ասֆալտ, սով, չարամիտ մարդիկ․․․ ճաշարանը, ձյուն․․․ Աստված իմ, ի՜նչ ծանր կլինի»:

«Ես գեղեցկատես եմ: Կարող է պատահել՝ անհայտ շնական ինկոնգնիտո-արքայազն,- — մտորում էր շունը՝ նայելով գոհ մռութով, փռչոտ, սբճագույն սրճագույն շանը, որը զբոսնում էր հայելային հեռուներում,— շատ հնարավոր է, որ տատս մեղք է գործել ջրասուզակ շան հետ։ Ես եմ ասում՝ քթիս վրայի սպիտակ պուտը։ Որտեղի՞ց՝ հարցնող լինի։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը մեծ ճաշակի տեր մարդ է, առաջին պատահած բակապահ շանը չէր վերցնի»:

Մեկ շաբաթվա ընթացքում շունը խժռեց այնքան, ինչքան վերջին քաղցած ամիսուկեսը փողոցում: Բայց, անշուշտ, ըստ կշռի։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի մոտ ուտելիքի որակի մասին խոսել իսկ չարժե: Եթե նույնիսկ ուշադրության չառնենք այն, որ Դարյա Պետրովնան ամեն օր տասնութ կոպեկի մսի կտորտանք էր գնում Սմոլենսկիյ շուկայից, բավական է հիշատակել ճաշերը երեկոյան ժամը յոթին ճաշասենյակում, որոնց ներկա էր լինում շունը, չնայած նրբագեղ Զինայի բողոքներին։ Այղ Այդ ճաշերի ընթացքում Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը վերջնականապես ստացավ կուռքի կոչում: Շունը կանգնում էր ետևի թաթերի վրա և քաշքշում պիջակը, շունն ուսումնասիրել էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի զանգ խփելը՝ երկու լիաձայն հատու տանտիրոջ զանգ, և հաչոցով դուրս էր պրծնում նախասենյակում դիմավորելու նրան։ Տանտերը ներս էր մտնում սևագորշ աղվեսամորթիով, փալեցնելով փայլեցնելով միլիոնավոր ձնե ցոլքերը, սփռելով մանդարինի, սիգարի, օծանելիքի, կիտորնիկիտրոնի, բենզինի, օդըկոլոնի, մահուդի բույրեր, և նրա ձայնը, որպես հրամանատարական փող, տարածվում էր բնակարանով մեկ․

— Ոչ մեկին դաղել պետք չէ,- — հուզվեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,- — հիշիր սա մեկ անգամ ընդմիշտ։ Մարդու և կենդանու վրա կարելի է ազդել միայն խրատով: Այսօր նրան միս տվե՞լ եք։

Հետո նրա շլինքից բռնած աղմուկով քարշ տվեցին ընդունարանի միջով աշխատասենյակ: Շունը կլանչում էր, կծոտում, կառչում գորգիղգորգից, քշվում հետույքի վրա, ինչպես կրկեսում։ Աշխատասենյակի մեջտեղում, գորգի վրա դրված էր ապակեաչք բուն, պատռված փորով, որից դուրս էին ցցվել ինչ-որ կարմիր նավթալինահոտ լաթեր։ Սեղանին դրված էր ջարդուփշուր դիմանկարը։

Հաջորդ օրը շան վզին լայն, փայլփլուն վզակապ կար։ Առաջին պահ, նայելով հայելուն, նա շատ դառնացավ, պոչն իրեն քաշեց ու գնաց լողասենյակ, մտմտալով, թե ինչպես պոկի դա վզից՝ սնդուկին կամ արկղին քսելով: Սակայն շատ շուտով հասկացավ, որ ինքը հիմար է պարզապես: Զինան նրան տարավ զբոսանքի՝ շղթայով։ Օբուխով նրբանցքով շունը քայլում էր կալանավորի պես, ամոթից վառվելով, սակայն Պրեչիստենկայից Քրիստոսի տաճար ճանապարհն անցնելով, շատ լավ հասկացավ, թե կյանքում ինչ է նշանակում վզակապը։ Կատաղի նախանձ էր երևում դիմացից եկող բոլոր շների աչքերում, իսկ Մյորտվիյ նրբանցքի մոտ մի լողլող պոչատ բակապահ հայհոյահաչ տվեց, կոչելով «տիրոջ խուժան» և «ծառա շուն»։ Երբ հատում էին տրամվայի ռելսերը, միլիցիոները հաճույքով և հարգանքով նայեց վզակապին, իսկ երբ վերադարձան, կատարվեց կյանքում ամենաչտեսնվաձ ամենաչտեսնված բանը՝ շվեյցար Ֆյոդորն իր ձեռքով բացեց շքամուտքի դուռը և ներս թողեց Շարիկին։ Ըստ որում, Զինային ասաց.

Շարիկ-շունը մարդկանց սրտերը գրավելու ինչ-որ գաղտնիք ուներ։ Երկու, օր անց արդեն պառկած էր ածխի զամբյուղի մոտ և նայում էր, թե ինչպես է աշխատում Դարյա Պետրովնան։ Նեղ ու սուր դանակով նա կտրում էր անպաշտպան անտառակաքավների գլուխները և թաթիկները, հետո, որպես կատաղի դահիճ, ոսկորներից պոկոտում էր միսը, պոկում թռչունների փորոտիքը, ինչ֊որ բան պտտում մսաղացով։ Շարիկն այդ ընթացքում հոշոտում էր անտառակաքավի գլուխը։ Կաթով լի ամանից Դարյա Պետրովնան հանում էր թրջված բուլկու կտորները, տախտակի վրա խառնում մսե խյուսին, այդ ամենի վրա սերուցք լցնում, աղ ցանում և տախտակի վրա կոտլետներ ծեփծեփում։ Օջախը գվվում էր հրդեհի պես, իսկ տապակի մեջ փրթփրթում, պճպճում ու թռչկոտում էր ինչ֊որ բան։ Դռնակը դղրդոցով բացվում էր՝ ի հայտ բերելով զարհուրելի դժոխքը։ Եռում էր, թափվում...

Երեկոյան հանգչում էր հրեղեն երախը, խոհանոցի պատուհանում սպիտակ, կես-վարագույրից վեր կանգնում էր պրենչիստենկյան թանձր ու կարևոր գիշերը, միայնակ աստղով։ Խոհանոցի հատակը խոնավ էր լինում, կաթսաները պսպղում էին աղոտ և խորհրդավոր, սեղանին հրշեջի գլխարկ կար։ Շարիկը պառկած էր տաք օջախի վրա, ինչպես առյուծր առյուծը մուտքի մոտ, և հետաքրքրասիրությունից մի ականջը տնկած վեր, նայում էր ինչպես սևաբեղ ու իրար անցած մի մարդ, կաշվե լայն գոտիով, Զինայի և Դարյա Պետրովնայի սենյակի կիսափակ դռան ետևում գրկում է Դարյա Պետրովնային։ Վերջինիս դեմքը կրակվում էր տանջանքից ու կրքից, ամեն ինչ, բացի դիմափոշիով ծածկված անկենդան քթից։ Լույսի շերտ էր ընկած սևաբեղի դեմքին, և զատկական վարդ էր կախված նրանից։

― Կպել է չարքի պես,– — կիսամութի մեջ մրմնջում էր Դարյա Պետրովնան,– — թող։ Զինան հիմա կգա։ Քեզ ի՞նչ է եղել, ոնց որ քեզ էլ են ջահելացրել։

Եվ ահա, այդ զրհուրելի օրը, դեռևս առավոտյան, Շարիկին կանխագուշակումը խայթեց։ Ի հետևանք, նա հանկարծակի տրտմեց և առավոտյան նախաճաշը՝ կես աման վարսակաձավար և երեկվա ոչխարի ոկորը ոսկորը կերավ առանց որևէ ախորժակի։ Նա տխուր անցավ ընդունարան և այնտեղ թեթևակի վնգստաց՝ սեփական արտացոլումը տեսնելով։ Սակայն ցերեկը, այն բանից հետո, երբ Զինան նրան զբոսնելու տարավ զբոսայգի, օրն անցավ սովորականի պես։ Այսօր ընդունելություն չկար, որովհետև, ինչպես հայտնի է, երեքշաբթի ընդունելություն չի լինում, և կուռքը նստած էր աշխատասենյակում, սեղանի վրա բաց արած ինչ֊որ ծանր գրքեր, պեսպիսի նկարներով։ Սպասում էին ճաշի։ Շանը փոքր-ինչ աշխուժացրեց միտքը, որ այսօրվա երրորդ ճաշատեսակը, ինչպես ստույգ տեղեկացել էր խոհանոցում, հնդուհավ է լինելու։ Միջանցքով անցնելիս, շունը լսեց ինչպես Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը վերցրեց լսափողը, լսեց ու հանկարծ անհանգստացավ։

«Չեմ սիրում իրարանցումը բնակարանում»,– — մտմտում էր նա։ Եվ հենց սա մտածեց, իրարանցումն ավելի տհաճ բնույթ ձեռք բերեց։ Եվ ամենից առաջ, ժամանակ առաջ կծված դոկտոր Բորմենտալի հայտնվելու պատճառով։ Նա իր հետ բերել էր վատ հոտ արձակող մի ճամպրուկ և, նույնիսկ առանց հանվելու, միջանցքով շտապեց զննարան։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կիսատ թողեց սուրճի բաժակը, ինչը նույնպես երբեք չէր լինում։

— Ե՞րբ է մահացել,– — բղավեց նա։

— Երեք ժամ առաջ,– — պատասխանեց Բորմենտալը՝ ձնապատ գլխարկը չհանելով և բացելով ճամպրուկը։

«Այս ո՞վ է մահացել,— խոժոռված ու գժգոհ մտածեց շունը և խցկվեց ոտքերի արանքը,– — տանել չեմ կարող, երբ վազվզում են»։

— Ոտքի տակ մի ընկիր։ Արագ, արագ, արագ,– — բղավում էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը այս ու այն կողմ և սկսեց զանգահարել բոլոր զանգերով, ինչպես թվաց շանը։

Եվ քառորդ ժամվա չափ նա մնաց լոգասենյակում, տարօրինակ հոգեվիճակում՝ մեկ չարացած, մեկ՝ մի տեսակ ծանր անկման մեջ։ Ամեն ինչ տրտում Էրէր, անհստակ...

«Լավ, վաղը կրկնակոշիկ կունենաք, շատ հարգելի Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ,— մտածում Էր էր նա,— երկու զույգ արդեն ստիպված առել եք, մեկն Էլ էլ կառնեք։ Որ շներին էլ փակի տակ չդնեք»։

«Բուն նորից եմ գզգզելու»,— կատաղած, բայց անզոր մտածում Էր էր շունը։ Հետո թուլացավ, իսկ երբ վեր կացավ, վրայի բուրդը հանկարծ ցից կանգնեց, և չգիտես ինչու, լողասենյակում երևացին գայլի նողկալի աչքեր...

Եվ տանջանքի թունդ պահին դուռը բացեցին։ Շունը ելավ, իրեն թափ տալով, մռայլված պատրաստվում Էր էր խոհանոց գնալ, բայց Զինան վզակապը քաշելով համառորեն նրան տարավ զննարան։ Շան սիրտը սառեց։

«Ինչների՞ն եմ պետք եկել,– — մտածում Էր նա կասկածանքով։– կասկածանքով։— Կողս լավացել է։ Ոչինչ չեմ հասկանում»։

Եվ նա թաթերով սահեց սահուն մանրահատակի վրայով, այդպես Էլ էլ բերվեց զննարան։ Այստեղ միանգամից զարմացրեց չտեսնված լուսավորությունը։ Առաստաղի տակ սպիտակ գունդը շողում էր կուրացուցիչ։ Սպիտակ շողերի մեջ կանգնած էր քուրմը և ատամների արանքից երգում Էր էր Նեղոսի սրբազան ափերի մասին։ Միայն տարտամ հոտով կարելի Էր էր ճանաչել Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչին։ Նրա խուզված ալեհեր մազերը ծածկված Էին էին սպիտակ գդակով, որ պատրիարքի կնգուղ Էր էր հիշեցնում։ Քուրմը ոտից գլուխ ճերմակի մեջ Էրէր, որի վրայից, ինչպես փորուրար, կապված Էր էր նեղ, ռետինե գոգնոց։ Ձեռքերին՝ սև ձեռնոցներ։

Կնգուղով Էր էր նաև կծվածը։ Երկարուկ սեղան Էր էր դրված, կողքից մոտեցրել Էին էին փոքր, քառակուսի սեղանիկ, փայլուն ոտքի վրա։

— Շուտ արեք, դոկտոր,- — անհամբեր արտաբերեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

Կտրող, քաղցրավուն հոտ տարածվեց։ Կծվածը, զգուշավոր, գեշ հայացքը շնից չկտրելով, ետեից ետևից առաջ բերեց աջ ձեռքը և խոնավ բամբակը դիպցրեց շան քթին։ Շարիկը շշկլվեց, գլուխը թեթևակի պտտվեց, բայց նա հասցրեց մի անգամ էլ ետ ցատկել։ Կծվածը ցատկեց ետևից և հանկարծ ամբողջ մռութը ծածկեց բամբակով։ Տեղնուտեղը շունչը կտրվեց, բայց մի անգամ էլ հասցրեց դուրս պրծնել։ «Չարագործ...– — առկայծեց ուղեղում։— Ինչի՞ համար»։ Եվ մի անգամ էլ շրջապատեցին։ Այստեղ անսպասելիորեն զննարանի կենտրոնում լիճ պատկերվեց, իսկ վրան նավակներում նստած անդրշիրիմյան չտեսնված վարդագույն շներ։ Թաթերը ոսկրազուրկ դարձան ու ծալվեցին։

- — Սեղանին,— ինչ-որ տեղ թնդացին Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի զվարթաձայն բառերը և ցրիվ եկան նարնջագույն շիթերի մեջ։ Սարսափը չքացավ, փոխարինվեց բերկրանքով, մեկ-երկու վայրկյան հանգչող շունը սիրեց կծվածին։ Ապա ամբողջ աշխարհը տակնգլուխ շրջվեց, նաև զգացվեց սառը, բայց դուրեկան ձեռքի հպումը փորատակին։ Հետո էլ ոչինչ։

Վիրահատական նեղ սեղանի վրա փռված էր Շարիկ շունը, և նրա գլուխն անօգնական խփխփվում էր մոմլաթե սպիտակ բարձին։ Փորը խուզված էր, և հիմա դոկտոր Բորմենտալը, ծանր շնչելով ու շտապելով, մեքենան խրելով բրդի մեջ, Շարիկի գլուխն էր խուզում։ Ափերով հենված սեղանի ծայրին, Ֆիլիպ Ֆիլպովիչը, իր ակնոցի ոսկե շրջանակի պես շողացող աչքերով հետևում էր այգ այդ գործողությանը և հուզված ասում.

— Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, ես կարո՞ղ եմ գնալ,– — հարցրեց Զինան՝ վախենալով նայել շան ածիլած գլխին։

— էԷ, Աստված պահապան։ Դանա՛կը։

—Քնա՞ծ է,– — հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Տասնչորս րոպեում արեցինք,– — սեղմած ատամների արանքից ասաց Բորմենտալը և կեռ ասեղը խրեց թորշոմած մաչկի մեջ։

Հետո երկուսն էլ իրար անցան, ինչպես մարգասպաններմարդասպաններ, որոնք շտապում են։

Այդժամ մերկացավ Շարիկի ուղեղի կատարը՝ մոխրագույն կապտավուն միջներակներով և կարմրավուն պտերով։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը մկրատը մխրճեց թաղանթի մեջ և բաց արեց։ Մի անգամից արյան շատրվան խփեց, քիչ էր մնացել լցվեր պրոֆեսորի աչքերը և ցողեց նրա գդակը։ Բորմենտալը վագրի պես նետվեց ունելիով սեղմելու և սեղմեց։ Քրտինքն առու-առու հոսում էր Բորմենտալի վրայից և նրա դեմքը մսեղ ու տարագույն էր դարձել։ Նրա աչքերը ցատկոտում էին Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի ձեռքերից սեղանին դրած պնակի վրա։ Իսկ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն իսկապես սարսափելի Էր էր դարձել։ Խզխզոց Էր էր ելնում նրա քթից, ատամները մերկացել Էին էին մինչև, լնդերը։ Նա պատռեց ուղեղի թաղանթը և մտավ խորքերը, բացվածքից դուրս շարժելով ուղեղի կիսագունդը։ Եվ այդ ժամանակ Բորմենտալը սկսեց գունատվել, մի ձեռքով բռնեց Շարիկի կուրծքը և խռպոտաձայն ասաց.

- — Զարկերակը կտրուկ ընկնում Էէ...

- — Մոտենում եմ թրքական թամբին,- — մռնչաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և արնակոլոլ լպրծուն ձեռնոցներով հանեց դեղին-մոխրագույն ուղեզը Շարիկի գլխից։ Մի ակնթարթ աչքերը խեթեց Շարիկի մռութի վրա, և Բորմենտալը երկրորդ անգամ կոտրեց դեղին հեղուկով սրվակը և քաշեց երկար սրսկիչի մեջ։

- — Սրտի մե՞ջ,– — երկչոտ հարցրեց նա։

-Էլ —Էլ ինչ եք հարցնում,- — չարացած թնդաց պրոֆեսորը,- — մեկ Էէ, նա արդեն հինգ անդամ մեռել Է է ձեր ձեռքի տակ։ Սրսկե՛ք։ Մտածելո՞ւ բան Է։– է։— Ընդ որում, նրա դեմքը ճիշտ ոգեշնչված ավազակի դեմք Է։է։

— Կենդանի Էէ, բայցհազիվբայց հազիվ-հազ,– — երկչոտ շշնջաց նա։

— Դատողություններ անելու ժամանակը չէ՝ ապրում է, չի ապրում,- — խռխռաց սարսափելի Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — ես թամբի մեջ եմ։ Միևնույն է, մեռնելու է... ախ, գրողը ախ... «Դեպի ափերը սրբազան...»։ Հավելաճուկը տվեք։

Բորմենտալը նրան տվեց ամանը, որտեղ հեղուկի մեջ թելից կախ սպիտակ գնդիկ էր տարուբերվում։ «Հավասարը չունի Եվրոպայում, Աստված վկա...»,— տարտամ մաածում էր Բորմենտալը։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը մի ձեռքով բռնեց շարժվող գնդիկը, մյուսով՝ մկրատով կտրեց-հանեց նույնպիսի մի գնդիկ բաժանված կիսագնդերի խորքերից։ Շարիկի գնդիկը շպրտեց պնակի մեջ, իսկ նորը, թելի հետ մեկտեղ, դրեց ուղեղի մեջ և իր կարճլիկ մատներով, որոնք ասես հրաշքով բարակ ու ճապուկ Էին էին դարձել, կարողաղավ կարողացավ սաթեղեն թելով ամրացնել այնտեղ։ Դրանից հետո Շարիկի գլխից դուրս գցեց ինչ-որ ձգասարքեր, բռնիչներ, ուղեղը ետ դրեց ոսկրեղեն թասի մեջ, ետ ընկավ և արդեն ավելի հանգիստ, հարցրեց.

-— Թելաձև Է է զարկերակը...- — պատասխանեց Բորմենտալը։

Եվ ահա, բարձի վրա հայտնվեց, արնապատ ֆոնի վրա, Շարիկի անկենդան, մարած մռութը, գլխի վրայ վրա շրջանաձև վերքով։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն այստեղ արդեն ետ ընկավ վերջնականապես, որպես կշտացած արնախում պոկեց մի ձեռնոցը, թաց փոշու ամպ թողնելով դրանից, մյուսը պոկեց-պատռեց, շպրտելով հատակին և պատի Վրայի վրայի կոճակը սեղմելով, զանգ զարկեց։ Զինան հայտնվեց շեմին և շրջվեց, որ չտեսնի Շարիկին և արյունը։

— Ահա, գրողը տանի։ Չսատկեց։ Է, միևնույն է, կսատկի։ Էհ, դոկտոր Բորմենտալ, մեղք Էր էր շունը։ Սիրելի Էրէր, բայց խորամանկ։

Դոկտոր Իվան Առնոլդովիչ Բորմենտալի տետրը։ Բարակ, գրելաթղթի չափով։ Լրացված Է է Բորմենտալի ձեռագրով։ Առաջին երկու Էջերում էջերում խնամքով Էէ, հոծ և հստակ, հետո՝ լայն-լայն, հուզված, մեծ քանակությամբ թանաքաբծերով։

''23 դեկտեմբերի։'' Երեկոյան ժամր 8 1/2ժամը 8½-ին կատարվել է Եվրոպայում առաջին վիրահատությունն, ըստ պրոֆեսոր Պրեոբրաժենսկիյի, քլորոֆորմի նարկոզի տակ հեռացվել են Շարիկի ձվարանները և դրանց փոխարեն տեղադրվել տղամարդու ձվարաններ՝ իրենց հավելուկներով և սերմնաթելերով՝ վերցված 4 ժամ 4 րոպե առաջ մահացած 28 տարեկան տղամարդուց և պահպանված մանրէազուրկ ֆիզիոլոգիական լուծույթի մեջ, ըստ պրոֆեսոր Պրեորրաժենսկիյի։Պրեոբրաժենսկիյի։

Վիրահատությանը հաջորդող գիշրըգիշերը. զարկերակի սպառնալի կրկնվող անկումներ։ Մահացու ելքի սպասում։ Կամֆորայի հսկայական չափարաժիններըչափաբաժինները, ըստ Պրեոբրաժենսկիյի։

''Դեկտեմրերի 27-ին։'' Զարկերակը՝ 152, շնչառությունը՝ 50, ջերմաստիճանը՝ 39,8°։ Բիրերն Բիբերն արձագանքում են։ Ենթամաշկային կամֆորա։

''Դեկտեմրերի 28-ին։'' Նշանակալի բարելավում։ Կեսօրին՝ հանկարծակի առատ քրտնարտադրություն։ Ջերմաստիճանը 37,0°։ Վիրահատական վերքերը՝ նախկին վիճակում։ Վիրակապում։ Ախորժակ է երևան եկե։ եկել։ Սնուցումը՝ ջրիկ։

Այսօր այն բանից հետո, երբ վերջնականապես պոկվեց-ընկավ պոըպոչը, կատարելապես հստակ արտասանեց «գարեջրատուն» բառը։ Աշխատում Է է ձայնագրիչը։ Սատանան գիտե՝ ինչ Է։է։

''Հունվարի 7-ին։'' Նա արտասանում է բավական շատ բառեր «կառապան», «Տեղեր չկան», «Երեկոյան թերթ», «Լավագույն նվերը երեխաներին» և բոլոր հայհոյաբառերը, որոնք միայն գոյություն ունեն ռուսակն ռուսական բառապաշարում։

Նրա տեսքը տարօրինակ է։ Բուրդը մնացել է միայն գլխին, կզակին և կրծքին։ Մնացած մասերը լերկ են, թորշոմած մաշկով։ Սեռական օրգանների շրջանում՝ ձևավորվող տղամարդ։ Գանգը նշանակալի չափով մեծացել է, ճակատը թեք է և նեղ։

«Օբուխով նրբանցքում մարսեցու մասին լուրերը ոչ մի հիմք չունեն։ Դրանք տարածել են Սուխարևկայի առևտրականները և շուտով կպատժվեն»։ Ի~նչ Ի՜նչ մարսեցիների մասին է խոսքը։ Այս ինչ մղձավանջ է։

«Վեչերնյայա Մոսկվա»–ն գերազանցել է՝ դրել գրել են, թե ծնվել է երեխա, որը ջութակ է նվագում։ Նույն տեղում՝ ջութակի նկար և իմ դիմանկարը, տակը մակագրություն. «Պրոֆեսոր Պրեոբրաժենսկիյն, որը կեսարյան հատում է արել կնոջը»։ Սա մի աննկարագրելի բան է։ Նոր բառ՝ «միլիցիոներ»։

Ի՞նչ է կատարվում ընդունելության ժամանակ։ Այսօր 82 հեռախոսազանգ է եղել։ Հեռախոսն անջատված է։ Անզավակ տիկնայք ցնորվել են ե գալիս– գալիս և գալիս–գալիս են։

''Հունվարի 8-ին։'' Ուշ երեկոյան հաստատվեց ախտորոշումը։ Որպես իսկական գիտնական, Ֆ. Ֆ.-ն ընդունեց իր սխալը՝ հիպոֆիզի փոփոխումը տալիս է ոչ թե երիտասարդացում, այլ լիակատար մարդկայնացում (ընդդծված ընդգծված է երեք անդամանգամ)։ Դրանից նրա զարմանալի, ցնցող հայտնագործությունը չի փոքրանում ամենևին։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի վրա հայհոյանքը, չգիտես ինչու, զարմանալի ճնշող տպավորություն Է է գործում։ Լինում են պահեր, երբ նա նոր երևույթների զուսպ ու սառը հայեցումից մի տեսակ կորցնում Է է համբերությունը։ Այդպես, հայհոյանքի պահին, նա հանկարծ բղավեց նյարդայնացած.

Դրանից հետո մենք խորհրդակցեցինք Ֆ. Ֆ.–ի հետ։ Պիտի խոստովանեմ, առաջին անդամ անգամ այդ վստահ և ապշեցուցիչ խելացի մարդուն շփոթահար տեսա։ Իր սովորության համաձայն, երգելով, նա հարցրեց. «Իսկ ի՞նչ ենք անելու մենք»։ Եվ ինքն Էլ էլ պատասխանեց տառացիորեն սյյսպեսայսպես. «Մոսկվոշվեյա, այո...»։ «Սևիլյայից Գրենադա..., Մոսկվոշվեյա, թանկագին դոկտոր...»։ Ես ոչինչ չհասկացա։ Նա բացատրեց. «Իվան Առնոլդովիչ, ես ձեզ խնդրում եմ, նրա համար գնել սպիտակեղեն, շալվար և պիջակ»։

''Հունվարի 9֊ին։'' Բառապաշարը հարստանում Է հիգ է հինգ րոպեն մեկ (մոտավորապես) նոր բառով և դարձվածքով, այսօր առավոտից։ Երևում Էէ, որ դրանք սառեցվել են գիտակցության մեջ, հալչում են ու դուրս գալիս։ Արտասանված բառը մնում Է է գործածման մեջ։ Երեկ երեկոյից ձայնագրիչն արձանագրել Էէ. «Մի բրթբրթի», «տուր դրան», «իջի ոտնակից», «ես քեզ ցույց կտամ», «Ամերիկայի ճանաչումը» և «պրիմուս»։

''Հունվարի 10–ին։'' Հագնվելը եղավ։ Ներքնաշապիկը թույլ տվեց հագցնել հաճույքով, անգամ ծիծաղելով։ Ոտաշորից հրաժարվեց, բողոքն արտահայտելով խռպոտ բղավոցներով. « հերթ «հերթ կանգնեք, շուն շան որդիք, հերթ կանգնեք»։ հագցրեցինք։ Հագցրեցինք։ Գուլպաները մեծ եկան վրան։

Սակայն հարկ է նշել արարածի դյուրըմբռնողությունը։ Գործր Գործը հստակ գնում է դեպի բարելավում։

Չեմ կարող մի քանի հիպոթեզներ չնշել. առայժմ գրողի ծոցը երիտասարգացումըերիտասարդացումը: Մեկ ուրիշ, անհամեմատելի կարևոր բան. պրոֆեսոր Պրեոբրաժենսկիյի ապշեցուցիչ փորձը բացահայտել է մարդկային ուղեղի գաղտնիքներից մեկը։ Հետայսու հիպոֆիզի՝ ուղեղի հավելաճուկի հանելուկային գործառույթը բացատրված է։ Դա է կանխորոշում մարդկային կերպարանքը։ Դրա հորմոնները կարելի է կարևորագույնը համարել օրգանիզմում՝ կերպարանքի հորմոններ։ Նոր բնագավառ է բացվում գիտության մեջ՝ առանց որևէ Ֆաուստի թորանոթի, ստեղծված է հոմունկուլ։ Վիրաբույժի դանակը կյանքի է կոչել մարդկային մի միավոր։ Պրոֆեսոր Պրեոբրաժենսկիյ, դուք արարիչ եք (Թանաքաբիծ։)

Կլիմ Գրիգորյևիչ Չուգունկին, 25 տարեկան։ Չամուսնացած։ Անկուսակցական, համակիր։ Դատվել է երեք անգամ և արդարացվել առաջին անգամ՝ հանցանշանների անբավարարության շնորհիվ, երկրորդ անգամ՝ ծագումն է փրկել, երրորդ անդամ՝ անգամ՝ 15 տարվա պայմանական տաժանակրության։ Գողություններ։ Մասնագիտությունը՝ գինետներում բալալայկա նվագող։

Հունվարի 17-ին։ Մի քանի օր չեմ գրառե։ գրառել։ Հիվանդ էի գրիպով։

ե) սկսել է ծ խելծխել,

«Ասես կրկնակոշիկներով լինի»,— տհաճ զգացողությամբ մտածեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, հոգոց հանեց, ֆսֆսացրեց ու սկսեց ղբաղվել զբաղվել հանգած սիգարետով։ Դռան մոտի մարդը պղտորված, մանրիկ աչքերով խեթխեթում էր պրոֆեսորին, մոխիրը թափելով կրծքակալին։

— Էնտեղի օդը դուրեկան Է։է։

Նրա ձայնն անսովոր Էրէր, խուլ և միաժամանակ թնդուն, ինչպես փոքր տակառի մեջ։

— Որտեղի՞ց Է է այդ գարշանքը։ Փողկապի մասին եմ ասում։

— Ինչի՞ որ... «գարշանք»,– — սկսեց նա։– նա։— Շքեղ փողկապ Է։ է։ Դարյա Պետրովնան Է է նվիրել։

— Դարյա Պետրովնան ձեզ նողկանք Է է նվիրել։ Այդ կոշիկների նման։ Այդ ի՞նչ շողշողուն փչություն Էէ, որտեղի՞ց։ Ես ի՞նչ խնդրեցի։ Գնել կար֊գին կո֊շիկներ։ Իսկ սրա՞նք ինչ են։ Մի՞թե դոկտոր Բորմենտալն Է է դրանք ընտրել։

— Ես եմ նրան կարգադրել, որ լաքապատ լինի։ Ի՞նչ Էէ, մյուսներից պակա՞ս եմ։ Գնացեք ԿուղնեցկիյԿուզնեցկիյ, բոլորը լաքե կոշիկներով են։

— Վերնաթախտերին քնելը դադարեցվում Է։ է։ Հասկանալի՞ Է։ է։ Այդ ի՞նչ բռիություն Է։ է։ Չէ՞ որ խանգարում եք։ Այնտեղ կանայք են։

— Վզից հանեք այդ աղբը... դու... դուք ձեզ նայեք հայելու մեջ՝ ում եք նման։ Խայտառակություն, ուրիշ ոչինչ։ Ծխախոտի մնացորդները հատակին չգցել, հարյուրերորդ անգամ եմ խնդրում։ Այլևս ոչ մի հայհոյական խոսք չլսեմ բնակարանում։ Չթքոտել։ Ահա թքամանը։ Միզարանից զզուշորեն օգտվել։ Բոլոր կարգի խոսակցությունները Զինայի հետ դադարեցնել։ Նա բողոքում է, որ մութ տեղերում հսկում եք նրան։ Տեսեք, հա։ Այցելուլին Այցելուին ո՞վ է ասել՝ «Շները գիտեն»։ Իսկականից ի՞նչ է, գինետանը հո չե՞ք։

— Մի տեսակ շատ ցավալի եք ինձ նեղում, հայրի՛կ,– — հանկարծ լացակումած խոսեց մարդը։

— Ինչ եք անընդհատ... մեկ՝ մի թքի, մեկ՝ մի թքի... էնտեղ մի գնա։ Սա ի՞նչ բան է, իսկականից, մաքուր ոնց որ տրամվայում։ Ինչի՞ չեք թողում ապրեմ։ «Հայրիկի» համար էլ իզուր եք։ Ես ձեզ խնդրե՞լ եմ, որ վրաս վիրահատեք,- — մարդը բորբոքված հաչում էր,— լավ գործ է։ Կենդանուն բռնել են, դանակով գլուխը ճղճղել, հիմի էլ զզվում են։ Գուցե ես իմ համաձայնությունը չեմ տվել, որ վիրահատևք։ վիրահատեք։ Այդպես էլ (մարդուկն աչքերը հառեց առաստաղին, ասես ինչոր ինչ֊որ բանաձև հիշելու համար)... այդպես էլ իմ հարազատները։ Գուցե ես իրավունք ունեմ հայց ներկայացնել։

— Այսպես֊ս,- — աչքերը կկոցելով հարցեց նա,– — դուք հաճում եք դժդո՞հ լինել, որ ձեզ վերափոխել են մարդու։ Գուցե կնախընտրեք նորի՞ց վազ տալ աղբամանից աղբաման։ Սառել֊մնալ դարպասատակերում։ էԷ, եթե ես իմանայի...

— Ի~նչ Ի՜նչ եք ամեն անգամ երեսով տալիս աղբաման, աղբաման։ Ես իմ մի կտոր հացը վաստակել եմ։ Իսկ թե որ մեռնեի՞ դանակի տակ։ Սրա՞ն ինչ կասեք, ըեկեր։ընկեր։

– — «Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ»,– — բորբոքված բացականչեց պրոֆեսորը,— ես ձեզ համար ընկեր չեմ։ Սա հրեշավոր է։– է։— «Մղձավանջ է, մղձավանջ»,— անցավ նրա մտքով։

— Խոսք չկա։ ո~նց ո՜նց կլինի, հեգնաբար խոսեց մարդը և ոտքը հաղթական առաջ դրեց,— հասկանում ենք։ Մենք ձեզ ի~նչ ի՜նչ ընկեր։ Մենք ո՜ւր, դուք՝ ո՜ւր։ Համալսարաններում չենք սովորել, տասնհինգ սենյականոց, լոգարաններով բնակարաններում չենք ապրել։ Մենակ թե հիմի էդ բաները պիտի թողնել։ Ներկայիս օրերում ամեն մարդ իր իրավունքն ունի...

— Լվերը որսալ մատներով։ Մատներով,– — մոլեգնած բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,- — չեմ հասկանում՝ որտեղի՞ց եք դրանք հավաքում։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը հայացքը հառաել հառել էր առաստաղի նախշերին և մատներով կտկտացրեց սեղանին։ Լվի վերջը տալով, մարդը ետ քաշվեց և նստեց աթոռին։ Ըստ որում, ձեռքերը, թաթերը կախ, իջեցրեց պիջակի դարձակալներն ի վար։ Աչքերը խեթել էր մանրահատակի քառակուսիներին։ Նայում էր իր կոշիկներին և դա նրան մեծ հաճույք էր պատճառում; պատճառում։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը նայեց այնտեղ, ուր կտրուկ փայլ էին արձակում բութ կոշկաքթերը, աչքերը կկոցեց և հարցրեց.

— Ահ, տեր Աստված,– — վհատված բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— «հանդիպում են, հարցնում»... Պատկերացնում եմ, թե ինչեր եք նրանց ասում։ Չէ՞ որ ես ձեզ արգելել եմ թրև գալ սանդուղքի վրա։

— Ի՞նչ է, բանտարկյա՞լ եմ,– — զարմացավ մարդը, և արդարացիության գիտակցումը շողաց անգամ սուտակի մեջ։— Ոնց թե «թրև գալ»։ Շատ վիրավորական են ձեր խոսքերը։ Ես ման եմ գալիս, ինչպես բոլոր մարդիկ։

— Լ-լավ,— ավելի հանգիստ, սկսեց նա,—բառերի — բառերի մեջ չէ խնդիրը։ Այսպիսով, ի՞նչ է ասում ձեր այդ սքանչելի կառավարիչր։

— Հրաշալի։ Ինչ կա որ, վերջիվերջո, պետք Է է ձեզ գրանցել և դասավորել ամեն ինչ ձեր այդ կառավարչի պլանով։ Բայց դուք ոչ անուն ունեք, ոչ ազգանուն։

— Հիմար բաներ դուրս մի տվեք,— խոժոռված պատասխանեց ֆիլիպ ֆիլիպովիչը։ -ֆիլիպովիչը։— Ես ձեզ հետ լուրջ եմ խոսում։

― Մի բան չեմ հասկանում,— խոսեց նա զվարթ ու իմաստավորված,– — ինձ մեր ուշունց տալ՝ չի կարելի, թքել՝ չի կարելի, ձեզնից մի բան են հենց լսում՝ «հիմար» ու «հիմար»։ Երևում է, մենակ պրոֆեսորներին է թույլատրված հայհոյել Էսէսէֆէսէռում։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կարմրատակեց, և ջուրը լցնելիս կոտրեց բաժակը։ Մյուսից խմելով, մտածեց. «Մի քիչ Էլ էլ մնա, նա կսկսի ինձ սովորեցնել, և կատարելապես իրավացի կլինի։ Չեմ կարողանում ինձ տիրապետել»։

— Շատ զարմանալի է,–մարդուկը — մարդուկը քմծիծաղ տվեց,–ձեր — ձեր զննարանում է կախված։

— Իսկ ինչպե՞ս գրեմ,—համբերատարությամբ — համբերատարությամբ հարցրեց նա։

— Ինչ կա որ,—խոսեց — խոսեց Շվոնդերը,—դժվար — դժվար գործ չի։ Որ էսպես-էսպես սույնը ներկայացնողը քաղաքացի Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչ Շարիկովն է, Հըմ... ծնունդ առած ձեր բնակարանում...

— Դա ձեր գործն է,— հանգիստ չարախնդությամբ արտաբերեց Շվոնդերը,- — ծնունդ է առել, թե՝ ոչ... Ընդհանրապես և մասնավորապես, դուք եք արել փորձը, չէ՞, պրոֆեսոր։ Դուք էլ ստեղծել եք քաղաքացի Շարիկովին։

— Ես ձեզ շատ կխնդրեի,- — գռմռաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — խոսակցության մեջ չընկնել։ Շատ իզուր եք ասում՝ «Ու շատ հասարակ», բոլորովին էլ հասարակ չէ։

— «Սույնով հաստատում եմ»... սատանան գիտե, թե սա ինչ է... հըմ... «սույնը ներկայացնողը մարդ է, ստեղծված լաբորատոր ձորձի փորձի ընթացքում, գլխուղեղի վիրահատության ճանապարհով և կարիք ունի փաստաթղթերի»... սատանան տանի... Ես ընդհանրապես դեմ եմ այդ տխմար փաստաթղթերն ստանալուն... Ստորագրությունը՝ «պրոֆեսոր Պրեոբրաժենսկիյ»։

― Ես կռվելու չեմ գնա ոչ մի տեղ,- — խոժոռված գռմռաց Շարիկովը պահարանին։

— Քաղաքացի Շարիկով, դուք վերին աստիճանի ան գիտակից անգիտակից եք խոսում։ Զինվորական հաշվառման անհրաժեշտ է կանգնել։

— Ես ծանր վիրավորված եմ վիրահատության ժամանակ,— խոժոռված վնգստում էր Շարիկովը,- — տես, ի~նչ ի՜նչ են արել,– — և ցույց տվեց գլուխը։

― Դուք անարխիստ-ինդիվիդուալի՞ստ եք,– — հարցրեց Շվոնդերը՝ շատ վեր տնկելով հոնքերը:

― Դե, լավ, դեռ կարևոր չի,– — պատասխանեց զարմացած Շվոնդերը։– Շվոնդերը։— Փաստն այն է, որ մենք պրոֆեսորի տեղեկանքը կուղարկենք միլիցիա և ձեզ փաստաթուղթ կտան։

― Ինչ եմ ասում... է՜...— հանկարծ ընդհատեց նրան Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը՝ ակներևաբար տանջվելով ինչ֊որ մտքից։– մտքից։— Տան մեջ ազատ սենյակ չկա՞, ես համաձայն եմ գնել։

― ԶէՉէ, պրոֆեսոր, շատ֊շատ եմ ափսոսում։ Ու չի էլ սպասվում։

«Շատ է նյարդայնացել ծերուկը»,- — մտածեց Բորմենտալը, իսկ Շվոնդերը, աչքերը շողացնելով, խոնարհվեց ու դուրս եկավ։

Հեռվում խլաձայն ճաքեց ապակին, ապա կնջ խուլ ճիչ լսվեց ու իսկույն մարեց։ Մի չար ուժ շպրտվեց միջանցքի պաստառների վրայով, ղննարանի զննարանի ուղղությամբ, այնտեղ ինչ-որ բան դրխկաց և ակնթարթորեն ետ սուրաց։ Դռներ շխկշխկացին, և խոհանոցից արձագանքեց Դարյա Պետրովնայի խուլ ճիչը։ Ապա վնգստաց Շարիկովը։

― Աստվա՜ծ իմ։ է՞լ Է՞լ ինչ եղավ,– — գոչեց Ֆիլիպ ֆիլիպովիչը՝ նետվելով դեպի դուռը։

— Կատու է,— կռահեց Բորմենտալը և դուրս թռավ նրա ետեից։ ետևից։ Նրանք միջանցքով սլացան նախասենյակ, թափով մտան այնտեղ, այնտեղից միջանցքով դեպի զուգարան և լողասենյակ։ Խոհանոցից դուրս պրծավ Զինան և բախվեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչին։

Ջուրն աղմկեց խողովակներում և հոսեց։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն ընկավ դռան վրա և սկսեց պոկել տեղից։ Քրտնամխած Դարյա Պետրովնան այլայլված դեմքով հայտնվեց խոհանոցի շեմին։ Հետո լոգասենյակից խոհանոց ելնող, առաստաղի տակի բարձր ապակին ճաքեց, ապակու կտորտանք թափվեց, որից հետո ցած թրմփաց վիթխարի չափերի մի կատու, վագրի պես զոլավոր և երկնագույն վարգակապը վզին, նման գորոդովոյի։ Նա ընկավ սեղանին դրված երկար մատուցարանի վրա, կոտրելով երկարությամբ, մատուցարանից հատակին, հետո շուռ եկավ երեք թաթերի վրա, չորորդը թափ տվեց, ասես պարելով, և իսկույն սողոսկեց նեղ անցքից դեպի ետնասանդուղք։ Ճեղքը լայնացավ, և կատուն փոխարինվեց գլխաշորով պառավի։ Պառավի՝ սպիտակ պուտերով շրջազգեստը հայտնվեց խոհանոցում։ Պառավը բթամատով և ցուցամատով սրբեց ներս ընկտծ ընկած բերանը, ուռած ու ծակող աչքերով հայացքը պտտեց խոհանոցով և հետաքրքրությամբ արտաբերեց.

— Դուրս, ասացի,– — կրկնեց ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, և նրա աչբերը կլորացան՝ բվի աչքերի պես։ Նա իր ձեռքով շրխկացրեց ետնամուտքի դուռը պառավի ետևից,— Դարյա Պետրովնա, ախր, ես ձեզ խնդրել եմ, չէ՞։

— Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ,— հուսահատված պատասխանեց Դարյա Պետրովնան, ձեռքերը սեղմելով բռունցքների,- — ես ի՞նչ անեմ... Մարդիկ առավոտից երեկո դուռը կոտրում են, ամեն գործ պիտի թողնես։

— հո~ւ֊հո~ւհո՜ւ֊հո՜ւ,— աղիողորմ և ցածրաձայն պատասխանեց Շարիկովը։

— Դուք խելքը թռցրե՞լ եք,– — հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,- — ինչո՞ւ չեք դուրս գալիս։

― Վախենում է դուրս գալ,– — անմիտ ժպտալով բացատրեց Ֆյոդորը։

― Ծեծելո՞ւ եք, հայրիկ,– — լողասենյակից լսվեց Շարիկովի լացակումած ձայնը։

Զինան և Դարյա Պետրովնան, մինչև ծնկները քշտած շրջազգեստներով, բոբիկ, Շարիկովր Շարիկովը և շվեյցարը՝ Էլի էլի բոբիկ, վեր քշտած շալվարի փողքերով, թաց լաթերը տանում֊բերում Էին էին խոհանոցի հատակին և քամում դրանք կեղտոտ դույլերի և կոնքի մեջ։ Անուշադրության մատնած սալօջախը գվվում Էր։ էր։ Դռան տակից ջուրը լցվում էր թնդուն սանդուղք և թափվում նկուղ։

― Իսկ ե՞րբ կլինի ընդունելություն,– — համառում էր ձայնը դռան մյուս կողմից։— Գոնե մեկ րոպեով ես...

― Չեմ կարող,– — Բորմենտալը ոտնաթաթերից կրունկներին կանգնեց։– կանգնեց։— Պրոֆեսոը պառկած է, ջրի խողովակն էլ պայթել է։ Վաղը՝ խնդրեմ։ Զինա, սիրելիս։ Այստեղից քամեք, թե չէ շքամուտք կլցվի։

— Ահ, տեր Աստված,– — վշտացել էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Ինչ վնասակար կենդանի է,– — հանկարծակի ասաց Շարիկովը և չորեքթաթ դուրս եկավ, սուպի ամանը ձեռքին։

— Դուք,— շարունակեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— ուղղակի ամոթ չունեք։ Ինէպե՜ս Ինչպե՜ս եք համարձակվում այդպես ասել։ Այս ամենը դուք սարքեցիք և դեռ թույլ եք տալիս ձեզ... Չէ։ Սատանան գիտե, թե սա ինչ է։

— Շարիկով, ասացեք, խնդրեմ,– — խոսեց Բորմենտալը,- — դեռ ինչքա՞ն ժամանակ պիտի ընկնեք կատուների ետեից։ ետևից։ Ամաչեք, դա այլանդակություն է։

— Ես ի՞նչ վայրենի,- — խոժոռված պատասխանեց Շարիկովը,– — իսկի էլ վայրենի չեմ։ Բնակարանում անհնար է դիմանալ կատվին։ Մենակ թողես ման գա, թե ինչ թռցնի։ Դարյայի մոտից աղացած միս էր թռցրել։ Ես նրան դաս տալ էի ուզում։

— Ձեզ պետք է դաս տալ,– — պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։— Դուք ձեր կերպարանքը նայեք հայելու մեջ։

― Հոգաչափ շնորհակալ եմ,— Ֆյոդորը մլուլ էր տալիս, հետո ասաց.– — Մի բան էլ, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ... Ես ուղղակի ներողություն եմ խնդրում, իսկականից անհարմար է։ Մենակ յոթերորդ բնակարանի ապակու համար... Քաղաքացի Շարիկովը քարեր է շպրտել...

― Էս արդեն իսկականից,– — բազմանշանակ նկատեց Ֆյոդորը,- — էս տեսակ անամոթ կյանքումս չեմ տեսե։տեսել։

— էդպեսԷդպես, — ավելացրեց վճռական Ֆյոդորը,— այ, էդպես։ Ու մի հատ էլ վզակոթին...

— Ոչ, ոչ, ոչ,համառորեն կրկնեց Բորմենտալը,– — բարի եղեք, հագցրեք։

— էս Էս ի՞նչ է, Աստված վկա,– — գռմռաց դժգոհ Շարիկովը։

— Շնորհակալ եմ, դոկտոր,- — սիրալիր ասաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — թե չէ, արդեն հոգնել եմ դիտողություն անելուց։

-— Եվ՝ պատառաքաղով, խնդրում եմ,– — ավելացրեց Բորմենտալը։

— Ես Էլ էլ օղի կխմեմ,— հայտարարեց նա հարցական։

— Իսկ հերիք չէ՞,- — տեղեկացավ Բորմենտալը,– — վերջին ժամանակներս շատ եք վրա պրծնում օղուն։

― Ըհը, ձեզ մոտ ամեն ինչ շքերթի պես Էէ,— սկսեց խոսել նա,— անձեռոցիկն՝ Էստեղէստեղ, փողկապն՝ Էստեղէստեղ, ու «կներեք», ու «խնդրեմ», «մերսի», իսկ Էնպեսէնպես, որ իսկականից լինի, էդ մեկը՝ չէ։ Չարչարում եք ձեզ, ոնց որ ցարական ռեժիմի ժամանակ։

— Ստաժը,— կրկնեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և դառնացած ճոճեց գլուխը,- — այստեղ արդեն ոչինչ չես կարող անել։ Կլիմը...

— Չեմ ուզում, ավելի լավ Է է օղի խմեմ։– խմեմ։— Դեմքը յուղոտվածի պես Էրէր, ճակատին քրտինք Էր էր հայտնվել, նա զվարթացել Էր։ էր։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն Էլ Էր էլ էր քիչ բարիացել խմիչքից հետո։ Աչքերը պարզվել Էինէին, նա բարեհաճ նայում Էր էր Շարիկովին, որն անձեռոցիկով նստած Էրէր, ինչպես ճանճը թթվասերի վրա։ Իսկ Բորմենտալը, խմիչքից հետո,դրսևորեց գործունեության հակում։

— Դե՛-հ, ի՞նչ ձեռնարկենք ձեզ հետ այս երեկո,տեղեկացավ նա Շարիկովից։

— Ամեն օր կրկե՞ս, — բավականին բարեհոգությամբ ասաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— իմ կարծիքով, բավական ձանձրալի Է։ է։ Ձեր տեղը գոնե մեկ անգամ թատրոն կգնայի։

— Ես թատրոն գնացողը չեմ,– — դժկամությամբ պատասխանեց Շարիկովը և խաչակնքեց բերանը։

— Զինա,— տագնապած բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— օղին տար, աղջիկս, այլևս պետք չէ։ Իսկ ի՞նչ եք կարդում։- կարդում։— Նրա գլխում հանկարծ մի պատկեր շողաց. անմարդաբնակ կղզի, գազանի մորթիով ու գդակով մարդ։– մարդ։— «Պետք է լինի Ռոբինզոնը...»։

— էդԷդ... ոնց էր... Էնգելսի նամակագրությունը էդ... անունն ինչ էր սատանայի... Կաուտսկու հետ։

― Երկուսի հետ էլ– էլ,— պատասխանեց Շարիկովը։

― Դուք եղանա՞կն էլ գիտեք,– — հարցրեց հետաքրքրված Բորմենտալը։

― էստեղ Էստեղ էլ ի՞նչ եղանակ,— օղուց հետո ավելի զրուցասեր դարձած բացատրեց Շարիկովը,— հասարակ բան է։ Թե չէ ի՞նչ. մեկը յոթը սենյակներում է նստած, քառասուն հատ շալվար ունի, մյուսը դեսուդեն ընկած, աղբամաններից ուտելու բան է ման գալիս։

― Յոթը սենյակ ասելով, դուք, իհարկե, ի՞նձ էիք ակնարկում,- — հպարտությամբ աչքերը կկոցած՝ հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։ Շարիկովը կծկվեց ու լուռ մնաց։

― Երեսունինն հոգու,– — իսկույն պատասխանեց Բորմենտալը։

― Լա՜վ գործ է,– — վախեցած պատասխանեց Շարիկովը,– — էդ ինչի՞ համար։

― Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ,– — տագնապած բացականչեց Բորմենտալը։

— Շարիկով, նախանցյալ օրը դուք մի տիկնոջ եք կծել սանդոխքի սանդուխքի վրա,— վրա պրծավ Բորմենտալը։

— Դուք կանգնած եք զարգացման ամենաստորին աստիճանի վրա,— ավելի բարձր բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— դուք դեռևս նոր֊նոր ձևավորվող, մտավոր առումով մի թույլ արարած, ձեր բոլոր արարքները զուտ գազանային են, և դուք, համալսարանական կրթութլուն կրթություն ստացած երկու մարդու ներկայությամբ, թույլ եք տալիս ձեզ, միանգամայն անտանելի սանձարձակության ինչ-ինչ խորհուրդներ տալ տիեզերական չափերի և էլի տիեզերական ապուշության, թե ինչպես բաժանել ամեն ինչ, և նույն ժամանակ ատամի փոշի եք խժռում։

— Ուրեմն, այսպես,- — դղրդում էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — օղ արեք ձեր ականջին... ի դեպ, ինչո՞ւ եք վրայից հանել ցինկի քսուքը... որ դուք պետք է լռեք և լսեք, թե ինչ են ձեզ ասում։ Սովորել ու ջանալ սոցիալական հասարակության գեթ փոքր֊ինչ տանելի անգամ դառնալ։ Իմիջիայլոց, ո՞ր սրիկան է այդ գրքույկը ձեզ տվել։

― Ձեզ որ լսենք, ամենքը սրիկա են,— վախեցած պատասխանեց Շարիկովը՝ շշմած երկու կողմից հարձակումից՛.հարձակումից։

— Ես կռահում եմ,– — չարացած ու կարմրատակած բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Հետո՞ ինչ... հա, ՇվոնդերՆ Շվոնդերն է տվել։ Նա սրիկա չէ։ Որպեսզի զարգանամ:

— Տեսնում եմ, ինչպես եք զարգացել Կաուտսկուց հետո,– — ծղրտան ու դեղնելով՝ բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։ Այստեղ նա մոլեգնած սեղմեց պատի վրայի զանգը։- զանգը։— Այսօրվա դեպքը լավագույնս ցուցադրում է դա։ Զինա՛։

— Զինա՛,- — բղավեց Բորմենտալը։

— Զինա՛,– — գոռաց վախեցած Շարիկովը։

— Ընդունարանում,— հնազանդորեն պատասխանեց Շարիկովը,– — արջասպի պես կանաչ։

— Դե, հիմա վառել,— հուսահատ բղավեց Շարիկովը,– — պետական է, գրադարանի գիրք է։

— Նամակագրություն է կոչվում... ի՞նչ էր։ էնգելսի Էնգելսի և այդ գրողի տարածի... Գցեք վառարանը։

— Ես այդ Շվոնդերին առաջին պատահած ծառից կկախեի, ազնիվ խոսք,– — բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը՝ մոլեգնած կծելով հնդուհավի թևը,– — զարմանալի մի աղբ է նստած տանը, թարախի պես։ Քիչ է դե, որ զանազան տխմար պասկվիլներ է գրում թերթերում...

— Ձեզ ոչ ոք չի էլ առաջարկում։ Ձեզ կարգին պահեք։ ԴոկաորԴոկտոր, խնդրեմ։

— էԷ, էնտեղ ում ասես, որ չեն թողնում,— երկիմաստ պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— ի՞նչ կա նրանց մոտ։

— Ի՞նչ ասել Է է այդ Յուսսեմսը,— կասկածանքով հարցեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Աստված գիտե դրանց, առաջին անգամ Է է բառը հանդիպում։

— Ուրեմն, Նիկիտինի մոտ նայեք։ Անհրաժեշտ Էէ, որ ամեն ինչ հստակ լինի։

— Էդպե՜ս֊սս։ Ի՞նչ կասեք փղերի վերաբերյալ, թանկագին Շարիկով,– — անվստահ հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

Տասը րոպե անց, Իվան Առնոլդովիչը և Շարիկովը, բադակտուց գլխարկներով և դրապե վերարկուներով, օձիքները բարձրացրած, գնացին կրկես։ Բնակարանում լուռ֊լուռ էր։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն իր աշխատասենյակում էր։ Նա վառեց կանաչ լուսամփոփով լամպը, ինչից վիթխարի աշխատասենյակը շատ խաղաղ դարձավ, և նա սկսեց էափչփել չափչփել աշխատասենյակը։

Ոչ ոք ոչինչ չպատասխանեց դրան։ Բնակարանում դադարել Էին րոլոր էին բոլոր ձայները։ Օբուխովո նրբանցքում ժամը տասնմեկին, էնչպես ինչպես հայտնի է, մեղմվում է երթևեկը։ Հազվադեպ հնչում էր ուշացած մի անցորդի հեռավոր ոտնաձայները, որոնք կտկտում էին վարագույրից այն կողմ ու մարում։ Աշխատասենյակում Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի մատների տակ նրբաձայն զնգում էր ռեպետիրը փոքր գրպանում։ Պրոֆեսորն անհամբերությամբ սպասում էր դոկտոր Բորմենտալի և Շարիկովի վերադարձին։

Հայտնի չէ, թե էնչ ինչ էր վճռել Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։ Հաջորդ շաբաթվա ընթացքում առանձնապես ոչինչ չձեռնարկեց նա, և գուցե թե նրա անգործության հետևանքով բնակարանային կյանքը լի էր դեպքերով։

― Ոչ, դուք ինձ անուն հայրանունով դիմեք, խնդրում եմ,– — պատասխանեց Բորմենտալն այլայլվելով։

— Ինչպե՞ս,– — հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և այնպես այլայլվեց, որ Բորմենտալր Բորմենտալը վազեց նրա կողմն ու մեղմորեն, տագնապած բռնեց թևքը։

— Գիտեք ինչ, մսյո Շարիկով, լկտիություններ մի արեք,– — Բորմենտալը շատ բարձրացրեց ձայնը։ Շարիկովը ետ-ետ գնաց... գրպանից երեք թուղթ հանեց, կանաչ, դեղին և սպիտակ, և մատը տնկելով դրանց վրա, սկսեց խոսել.

— Գիտեք, սա արդեն... Եթե նման ստորություն...— բղավում Էր էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը ռուսերեն։- ռուսերեն։— Նկատի ունեցեք, Շարիկով, պարոն... որ եթե մի անգամ էլ ձեզ թույլ տաք նման արարմունք, ես ձեզ կզրկեմ ճաշից և ընդհանրապես սնունդից իմ տանը։ Տասնվեց արշինը հիանալի է, բայց ես պարտավոր չեմ ձեզ կերակրել, ըստ այդ դոդոշային թղթի։

― Առանց սնվելու ես չեմ կարող մնալ,– — մրթմրթաց նա,– — էլ որտե՞ղ պիտի կերակրվեմ։

Հաջորդ գիշեր պրոֆեսորի աշխատասենյակում, կանաչ կիսախավարում նստած էին երկուսը՝ ինքը՝ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և հավատարիմ ու նրան մեծապես մտերմացած Բորմենտալը։ Բնակարանում արդեն քնած էին։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն իր երկնագույն խալաթով էր և կարմիր չստերով, իսկ Բորմենտալը՝ վերնաշապիկով և կապույտ տաբատակալներով։ Բժիշկներին բաժանում էր կլոր սեդանըսեղանը, որի վրա, հաստ ալբոմի կողքին, կոնյակի շիշն էր, կիտրոնի պնակը և սիգարի տուփը։ Գիտնականները, սենյակը լրիվ ծխապատելով, տաքացած քննարկում էին վերջին իրադարձությունները. այդ երեկո Շարիկովը Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի աշխատասենյակից ծծողականի տակ դրված երկու տասանոց էր թռցրել, չքվել բնակարանից, վերադարձել ուշ և կատարելապես հարբած։ Դա քիչ էր, նրա հետ հայտնվել էին երկու անհայտ անձնավորություն, որոնք աղմկել էին սանդուղքների վրա և ցանկություն հայտնել գիշերել, որպես Շարիկովի հյուրեր։ Սույն անձնավորությունները հեռացել էին սոսկ այն բանից հետո, երբ Ֆյոդորը՝ ներկա այդ տեսարանին, սպիտակեղենի վրա գցած աշնանային վերարկուով, հեռախոսով զանգահարել էր միլիցիայի քառասունհինգերորդ բաժանմունք։ Անձնավորությունները վայրկենապես անհեաացել անհետացել էին Ֆյոդորի՝ հեռախոսը կախելուն պես։ Նրանցից հետո հայտն է չէ, թե ուր էր չքացել դահանակե մոխրամանը նախամուտքից, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի կղբենու գլխարկը և հենց նրա ձեռնափայտը, որի վրա ոսկետառ գրված էր՝ «Թանկագին և հարգելի Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչին, երախտապարտ օրգինատորներիցօրդինատորներից...», հետո գալիս էր հռոմեական թվանիշ «XXV»։

— Ովքե՞ր էին դրանք,– — բռունցքները սեղմած վրա պրծավ Շարիկովին Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Ամենից ապշեցուցիչն այն է, որ երկուսն էլ հարբած էին ու ինչպե՞ս խելքները կտրեց,– — ապշել էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և նայում էր կանգնակի այն տեղին, ուր ժամանակին դրված էր հոբելյանական հիշատակը։

— Ի֊իի՞նչ,— բղավեց դռան մեջ տեսիլքի պես հայտնված Զինան, կրծքի վրա արձակված կոֆտան ծածկելսվ ձեռքի ափով,- — ինչպե՞ս է դա համարձ...

― Այո, սիրելիս...– — շփոթված մրմնթաց մրթմնթաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը և ընդառաջ ելավ։ Բորմենտալը գրկեց նրան և համբուրեց փափլիկ, անչափ ծխահարված բեղերը։

― ՖիլիպՖիլիպովիչՖիլիպ Ֆիլիպովիչ, ամոթ չէ՞...– — անկեղծորեն բացականչեց ոգեշունչ Բորմենտալը,– — եթե չեք ուզում ինձ նեղացնել, այլևս այդպես չխոսեք։

― Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, ես ձեզ ասում եմ...,– — կրքոտ րացականչեց Բորմենտալը, պոկվեց տեղից, ավելի պինդ փակեց միջանցք տանող դուռը և ետ գալով, շարունակեց շշնջաձայն.– — չէ՞ որ միակ ելքն է։ Իհարկե, ես չեմ համարձակվի ձեզ խորհուրդներ տալ, սակայն ձեզ նայեք, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, միանգամայն տանջահար եք եղել, չէ՞ որ այլևս աշխատել չի լինում։

― Ահա, չէ՞ որ դա անպատկերացնելի է,– — շշնջում էր Բորմենտալը,— նախորդ անգամ ասացիք, որ ինձ համար եք վախենում, և եթե իմանայիք, թանկագին պրոֆեսոր, ինչպես հուզեցիք ինձ դրանով։ Սակայն ես էլ երեկվա երեխան չեմ ու պատկերացնում եմ, թե ինչ զարհուրելի բան կստացվի։ Բայց, իմ խորին համոզմամբ, ուրիշ ելք չկա։

― Առավել եսևս, չեմ գնա դրան,– — մտազբաղ առարկեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը կանգ առնելով ու հենվելով ապակեպատ պահարանին։

― Այդպես֊ս։ Իսկ գործընկերոջը լքել աղետի պահին, իսկ ինքը գլուխն ազատել համաշխարհային նշանակությամբ, ներեցեք... Ես մոսկովյան ուսանող եմ, ոչ թե Շարիկով,– — Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը հպարտությամբ բարձրացրեց ուսերը և նմանվեց ֆրանսիական հնամենի արքայի։

— Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ, այդ ի՞նչ եք հարցնում,– — խիստ զգացված պատասխանեց Բորմենտալը և ձեռքերը տարածեց։

― Դե, ավ։ լավ։ Առանց կեղծ համեստության։ Ես նույնպես ենթադրում եմ, որ տվյալ բնագավառում վերջին մարդը չեմ Մոսկվայում։

— Իսկ ես համարում եմ, որ դուք առաջինն եք,և ոչ միայն Մոսկվայում, այլ նաև Լոնդոնում և Օքսֆորդում,― մոլեգնած ընդհատեց Բորմենտալը։

― Դե, լավ, թող այդպես լինի։ Ուրեմն, ահա, թե ինչ, ապագա պրոֆեսոր Բորմենտալ. դա ոչ մեկին չի հաջողվի։ Վերջացած Է։ է։ Կարող եք և չհարցնել։ Այդպես Էլ էլ վկայակոչեք ինձ։ Ասացեք, Պրեոբրաժենսկիյն Է է ասել։ Ֆինիտա՜։ Կլի՜մը,— հանկարծ հանդիսավորապես բացականչեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, և պահարանը զնգոցով պատասխանեց նրան,– — Կլի՜մը,– — կրկնեց նա։– նա։— Ահա թե ինչ, Բորմենտալ, դուք իմ դպրոցի առաջին աշակերտն եք, և բացի դրանից, իմ ընկերը, ինչպես համոզվեցի այսօր։ Ուրեմն, այսպես, որպես ընկերոջ, ձեզ կհայտնեմ, ինչպես գաղտնիք, իհարկե, դուք, գիտեմ, կկշտամբեք ինձ՝ ծեր ավանակ Պրեոբրաժենսկիյն սխալվեց այս վիրահատության մեջ, ինչպես մի երրորդ կուրսեցի։ Ճիշտ Էէ, հայտնագործություն ստացվեց, ինքներդ գիտեք՝ ինչպիսի,— այստեղ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը վշտալի երկու ձեռքով ցույց տվեց վարագույրը, ակներևաբար, նկատի ունենալով Մոսկվան,— միայն թե նկատի ունեցեք, Իվան Առնոլդովիչ, որ այդ հայտնագործության միակ արդյունքը կլինի այն, որ հիմա մենք բոլորս կունենանք այդ Շարիկովին, ահա որտեղ,— Պրեոբրաժենսկիյն այստեղ թփթփացրեց իր պիրկ և կաթվածի հակված վզին,― հանգիստ եղեք։ Եթե որեկևէ որևէ մեկը,― կրքոտ շարունակեց ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,― պառկեցներ ինձ այստեղ և ճիպոտահարեր, երդվում եմ, հինգ հատ տասանոց կտայի... «Սևիլյայից Գրենադա ...»։ Սատանան տանի ինձ։ Չէ՞ որ ես հինգ տարի նստել, հավելաճուկներ փորփրելով ուղեղներից... Գիտեք, թե ես ինչքան գործ եմ արել, խելքից դուրս։ Եվ ահա, հարց Է է առաջանում ինչի՞ համար։ Որ մի գեղեցիկ օր սիրունիկ շնիկին դարձնեինք այնպիսի մի աղտեղություն, որից մարդու մաղերը բիզ֊բիզ են կանգնում։

― Այո՛,― թնդաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։— Այո՛։ Եթե միայն չարաբաստիկ շունը չմեռնի իմ դանակի տակ, իսկ դուք տեսաք, թե ինչ կարգի վիրահատություն Էր էր դա։ Մի խոսքով, ես՝ Ֆիլիպ Պրեոբրաժենսկիյս, ավելի դժվար ոչինչ չեմ արել կյանքումս։ Կարելի Է է Սպինոզայի կամ մեկ ուրիշ սատանայի հիպոֆիզը տեղադրել և շնից սարքել արտակարգ բարձր կանգնած մեկին, սակայն հարց Է է ծագում, ո՞ր գրողի տարածի համար։ Բացատրեք ինձ, խնդրում եմ, ինչի՞ Է է պետք արհեստականորեն Սպինոզաներ սարքել, երբ յուրաքանչյուր կին կարող Է է նրան ծնել, երբ կամենա։ Չէ՞ որ մադամ Լոմոնոսովան Խոլմոգորում ծնեց իր նշանավորին։ Դոկտոր, մարդկությունն ինքն Է է հոգ տանում այդ մասին և, էվոլյուցիոն կարգով, ամեն տարին մեկ, ամեն կարգի աղտեղություններից ստեղծում Է է տասնյակ―տասնյակ ականավոր հանճարներ, որոնք զարդարում են երկրագունդը։ Հիմա ձեզ հասկանալի Էէ, դոկտոր, թե ինչու ես պախարակեցի ձեր հետևությունը շարիկովյան հիվանդության պատմության մեջ։ Իմ հայտնագործությունը, սատանայի բաժին դառնա, որով դուք զբաղվում եք, մի գրոշ Էլ էլ չարժե... Եվ մի վիճեք, Իվան Առնոլդովիչ, չէ՞ որ ամեն ինչ հասկացել եմ ես։ Ես երբեք հենց այնպես չեմ խոսում, դուք դա հրաշալի գիտեք։ Տեսականորեն դա հետաքրքիր է, դե, լավ։ Ֆիզիոլոգները ցնծում են... Մոսկվան ցնդել է... Լավ, հապա գործնականում՝ ի՞նչ։ Ո՞վ է հիմա մեր առջև,— Պրեոբրաժենսկիյը մատնացույց արեց զննարանը, ուր քնում էր Շարիկովը։

― Սակայն ո՞վ Է է նա։ Կլի՜մը։ Կլի՜մը,– — բղավեց պրոֆեսորը,– — Կլիմ Չուգունկինը։ (Բորմենտալը բացեց բերանրբերանը)։ Ահա, սա Էէ. երկու դատվածություն, ալկոհոլիզմ, «ամեն ինչ բաժանել», գլխարկը և երկու տասանոց անհետացան (այստեղ Ֆիլիպ ֆիլիպովիչը հիշեց հոբելյանական ձեռնափայտը և շառագունեց), լկտի և խոզ... Լավ, ձեռնափայտը ես կգնեմ։ Մի խոսքով, հիպոֆիզը մի փակ արկղ է, որը բնորոշում է մարդկային տվյալ դեմքը։ Տվյա՜լ։ «Սևիլյայից Գրենադա...»,— մոլեգնած ոլորելով աչքերը, բղավում էր Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— այլ ոչ համամարդկային։ Դա հենց մանրակերտն է ուղեղի։ Եվ ինձ ամենևին պետք չէ, թող կորչի գրողի ծոցը։ Ես բոլորովին ուրիշ բանի մասին էի հոգում՝ լավասերման, մարդկային ցեղի բարելավման մասին։ Եվ ահա դեմ առա երիտասարդացման։ Մի՞թե մտածում եք, որ փողի համար եմ անում դրանք։ Չէ՞ որ ես համենայնդեպս, գիտնական եմ...

― Ըհը՞։ Հիմա եք Հասկացել։ հասկացել։ Իսկ ես հասկացա վիրահատությունից մեկ օր անց։ Ուրեմն, այսպես, հենց այդ Շվոնդերն է ամենագլխավոր տխմարը։ Նա չի հասկանում, որ Շարիկովն իր համար ավելի ահեղ վտանգ է, քան ինձ համար։ Էհ, հիմա նա ըստ ամենայնի աշխատում է նրան լարել իմ դեմ, չպատկերացնելով, որ եթե մեկնումեկն, իր հերթին Շարիկովին լարի Շվոնդերի դեմ, ապա իրենից մի թաց տեղ կմնա։

Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը Հանկարծ հանկարծ լսողությունը լարեց, մատը տնկեց։

Հաջորդ առավոտյան դոկտոր Բորմենտալի խոստացած՝ Շարիկովի բենհֆիսը բենեֆիսը չկայացավ, սակայն մի պատճառով, որ Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչը չքվել էր տնից։ Բորմենտալը կատաղած վիճակի մեջ ընկավ, ինքն իրեն ավանակ կոչեց այն պատճառով, որ չէր թաքցրել շքամուտքի դռան բանալին, բղավում էր, թե դա աններելի է և ավարտեց մի ցանկությամբ, որ Շարիկովն ընկնի ավտոբուսի տակ։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը նստած էր աշխատասենյակում, մատները մտցրած մազերի մեջ և ասում էր՝ «Պատկերացնում եմ, թե ինչ է կատարվելու փողոցում... Պատկերացնում եմ։ «Սևիլյայից Գրենադա..., տե՜ր Աստված»։

Կառավարչությունում նա կռվեց Շվոնդերի հետ, այն աստիճան, որ սա նստեց դիմում գրելու Խամովնիչեսկիյ շրջանի ժողովրդական դատարան, ըեդ ընդ որում, ձայնը գլուխը գցած, որ ինքը պրոֆեսոր Պրեորրաժենսկիյի սանի պահակը չէ, առավել ևս, որ այդ Պոլիգրաֆը ոչ ուշ, քան երեկ, սրիկայի մեկը դուրս եկավ, կառավարչությունից վերցնելով յոթը ռուբլի, իբր կոոպերատիվից դասագրքեր գնելու համար։

Ամբողջ օրը զանգահարում էր հեռախոսը, նաև հաջորդ օրը և բժիշները բժիշկները որոշակի քանակով այցելուներ ընդունեցին, իսկ երրորդ օրը աշխատասենյակում ընդհուպ հարց բարձրացավ, որ տեղեկացնել է պետք միլիցիա, որն էլ պիտի Շարիկովին փնտրի մոսկովյան հորձանուտում:

Եվ հենց նոր էր արտաբերվել «միլիցիա» բառը, երբ Օբուխով նրբանցքի երանելի լռությունը պատռեց բեռնատար մեքենայի կաղկանը կաղկանձը և տան պատուհանները ցնցվեցին։ Հետո հնչեց դռան վստահ զանգը, և Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչը հայտնվեց նախասենյակում։ Եվ պրոֆեսորը, և դոկտորը ելան դիմավորելու նրան։ Պոլիգրաֆը ներս մտավ անսովոր արժանապատվությամբ, հանեց կեպին, վերարկուն կախեց եղջյուրից և նոր տեսքով հայտնվեց։ Հագին ուրիշի կաշվե բաճկոն էր, դարձյալ կաշվե մաշված շալվար և անգլիական ճտքավոր կոշիկներ, մինչև, ծնկները քուղկապ։ Պրեոբրաժենսկիյն ու Բորմենտալը, ասես հրամանով, ձեռքերը խաբեցին կրծքներին, կանգնեցին բարավորի մոտ՝ սպասելով Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչի առաջին հայտարարությանը։ Սա հարթեցրեց կոշտ մազերը, հազաց և շուրջը նայեց, որ ակնհայտ էր՝ Պոլիգրաֆը շփոթմունքը ցանկանում է թաքցնել սանձարձակությամբ։

— Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ,― վերջապես սկսեց խոսել,– — ես պաշտոնի եմ նշանակվել։

— Այսպես,― ծանր֊ծանր ասաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — իսկ ո՞վ է ձեզ ընդունել տվել։ Ահ, իմիջիայլոց, ինքս եմ կռահում...

Շարիկովը թափահարեց գլուխը, հայտնել տալով, որ հնազանդվում Է է և կկրկնի։

— Բեռնատարը ձեզ սպասո՞ւմ Է։է։

— Ուրիշ էլ ո՞ւր պիտի գնայի,– — երկչոտ պատասխանեց Շարիկովը՝ աչքերը խաղացնելով։

Երկու օր անց բնակարանում հայտնվեց նիհարիկ, շտկված֊ ներկված աչքերով մի օրիորդ, կրեմագույն գուլպաներով և շատ շփոթվեց բնակարանի հոյակապությանն ի տես։ Հնամաշ, թեթև վերարկուով նա քայլում էր Շարիկովի ետեից ետևից և նախասենյակում դեմառդեմ ելավ պրոֆեսորին։

― Ես Էլ էլ կգամ նրա հետ,– — արագ և կասկածանքով ասաց Շարիկովը։

― Կներեք,― ասաց նա,– — պրոֆեսորը կզրուցի օրիորդի հետ, իսկ մենք կմնանք այստեղ։

— Ոչ կներեք,– — Բորմենտալը բռնեց Շարիկովի դաստակից և տարավ զննարան։

— Ստում է,― անհողդողդ պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, օրորեց գլուխը և շարունակեց.– — ես անկեղծորեն խղճում եմ ձեզ, բայց դե, չի կարելի այդպես, առաջին պատահածի հետ, միայն աշխատատեղի համար... Աղջիկս, չէ՞ որ դա այլանդակություն է... ԱՀա, թե ինչ...

— Այդպես, այդպես, այդպես, հոգեկանը բարի է... «Սևիլյայից Գրենադա»,— մրմնջաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — պետք է դիմանալ, դուք դեռ այնքան ջահել եք...

— Վերցրեք փողը, երբ տալիս են, պարտքով,– — բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

— Սրիկա,– — ասաց օրիորդը, շողացնելով լացակումած, ներկը քսմսած աչքերը և դիմափոշուց շերտատված քիթը։

— Վերջ տվեք,— նրա ետևից բղավեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,— սպասեք։ Մատանին տվեք խնդրում եմ,– — Շարիկովին դիմեց նա։

— Ամեն օր,— բռնելով Շարիկովի բաճկոնի դարձածալը արտաբերեց Բորմենտալը,— անձամբ եմ հետաքրքրվելու մաքրման գրասենյակում, թե կրճատե՞լ են քաղաքացուհի Վասնեցովային։ Եվ եթե միայն դուք... իմանամ, որ կրճատել եք. , սեփական ձեռքով կգնդակահարեմ ձեզ այստեղ։ Զգուշացնում եմ, Շարիկով, մայրենի լեզվով եմ ասում։

Շարիկովն անքթիթ նայում Էր էր Բորմենտալի բթին։

— Մեր մոտ Էլ սևոլվեր էլ ռևոլվեր կճարվի,― մրթմրթաց Շարիկովը, բայց շատ ալարկոտ և հանկարծ ճարպկորեն շպրտվեց դռնից դուրս։

Գիշերը և հաջորդ օրվա կեսը բնակարանում ամպ Էր էր կախված, ինչպես ամպրոպից առաջ։ Սակայն բոլորը լուռ Էին։ էին։ Եվ ահա, հաջորդ օրտ, երբ Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչը, որի սիրտը ծակել Էր էր գեշ կանխազգացումը, մռայլված գնաց աշխատավայր բեռնատարով, պրոֆեսոը Պրեոբրաժենսկիյն, միանգամայն անպատեհ ժամի, ընդունեց իր երբեմնի այցելուներից մեկին՝ հաստամարմին և բարձրահասակ մարդ Էրէր, զինվորական համազգեստով։ Վերջինս համառորեն տեսակցություն Էր էր խնդրում և ստացավ։ Մտնելով աշխատասենյակ՝ նա քաղաքավարությամբ շխկացրեց կրունկները։

― Մերսի։ Ոչ, պրոֆեսոր,— պատասխանեց հյուրը, սաղավարտաձև գլխարկը դնելով սեղանի անկյունին,— ես ձեզ շատ եմ պարտական ... Հը՛մ... Ես ձեզ մոտ եմ եկել միանգամայն ուրիշ գործով, Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչ... Մեծ հարգանք տածելով ձեր... Հըմ... նախազգուշացնել... Հստակ դատարկ բան Էէ... Պարզապես, ստահակի մեկն Է է նա...

― Լավ Էէ, որ անմիջականորեն ինձ զեկուցեցին...

― Թույլ կտա՞ք սա պահեմ ինձ մոտ,– — հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, նրա դեմքին պուտեր հայտնվեցին,— թե, կներեք, ձեզ պետք Է է օրինական ընթացք տալ գործին։

― Ներեցեք, ներեցեք, սիրելիս,– — մրմնջաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — ներողություն, իսկապես չէի ուզում ձեզ վիրավորել։

— Կարծում եմ,— կատարելապես հանդարտվեց այցելուն,— բայց և այնպես, ի՜նչ տականք է։ Հետաքրքիր կլիներ նրան նայե։ նայել։ Մոսկվայում ուղղակի առասպելներ են պատմում ձեր մասին։

Հանցագործությունը հասունացել էր և ընկավ քարի պես, ինչպես և լինում է սովորաբար։ Վատ, կրծող ցավող սրտով վերադարձավ բեռնատարով Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչը։ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի ձայնը նրան հրավիրեց զննարան։ Զարմացած Շարիկովը եկավ և տարտամ սարսափով նայեց Բորմենտալի դեմքի հրացանափողերին, հետո՝ Ֆիիպ Ֆիլիպովիչին։ Ամպ Էր էր գալարվում ընթերակայի շուրջ, և նրա ձախ ձեռքը, գլանակը մատների արանքում, ցնցվում Էր էր մանկաբարձական աթոռի պսպղուն բռնակին։

― Հենց հիմա հավաքեք իրերը, շալվար, վերարկու, ինչ ձեզ պետք Էէ, և դո՜ւրս բնակարանից։

― Այսօր իսկ դուրս բնակարանից,– — միալար կրկնեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը, աչքերը կկոցած իր եղունգներին։

Ինչ֊որ չար ոգի Էր էր նստել Պոլիգրաֆ Պոլիգրաֆովիչի մեջ, հավանաբար կործանումն արդեն հսկում Էր էր նրան և ճակատագիրը կանգնած Էր էր թիկունքին։ Նա ինքը նետվեց անխուսափելիի գիրկը և չարախինդ ու բեկբեկ ասաց հաչաձայն.

― Էս ի՞նչ բան Էէ, իսկականից։ Ի՞նչ Էէ, դատ ու դատաստան չե՞մ գտնի ձեր վրա։ Տասնվեց արշինի վրա Էստեղ էստեղ նստած եմ ու նստած էլ կմնամ։

― Դուրս կորեք բնակարանից,– — խուլ շշնջաց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը։

Փայլուն գրչահատ դանակով նա կտրեց զանգի լարը, հայելու մեջ նայեց իր ճանկոտած ճանկռոտած և արյունոտ դեմքին և ճղճղված, մանրիկ դողացնող ձեռքերը։ Հետո նա հայտնվեց խոհանոցում և լարված Զինային և Դարյա Պետրովնային ասաց.

Ճիշտ է, հետագայում բակի մյուս կողմի հարևաններն ասում էին, թե իբր բակ ելնող զննարանի պատուհանները այդ երեկո լուսավորված էին բոլորը և նույնիսկ իբր տեսել են պրոֆեսորի սպիտակ դլխարկըգլխարկը... Ստուգել դա դժվար է։ Ճիշտ է, երբ ամեն ինչ վերջացել էր, Զինան շատախոսում էր, որ աշխատասենյակում, բուխարու մոտ, այն բանից հետո, երբ Բորմենտալը և պրոֆեսորը դուրս էին եկել զննարանից, իրեն մահու չափ վախեցրել էր Իվան Առնոլդովիչը։ Իր աշխատասենյակում նա պպզել էր բուխարու առաջ և իր ձեռքով այրում էր կապտակազմ տետրը, որի մեջ գրանցված էին պրոֆեսորի այցելուների հիվանդության պատմությունները։ Իբր դոկտորի դեմքն ամբողջովին կանաչ էր և ամեն, ամեն տեղ ճանկռոտած։ Եվ Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչն այն երեկո ինքն իրեն նման չէր։ Նաև որ... Իմիջիայլոց, դուցեև պրեչիստենկյան բնակարանից այդ անմեղ աղջիկը ստում է...

— Քրեական միլիցիան է և քննիչը։ Բարի եղեք դուռը բացե։բացել։

Ոտնաձայներ լսվեցին, կտկտոց, նոր գցած ապակիներով պահարանների մեջ արտացոլվող լույսի փնջերից կրակվող ընդունարանում մարդկանց բազմություն հավաքվեց։ Երկուսը միլիցիայի համազգեստով էին, մեկը՝ պայուսակով ու վերարկուով, չարախնդացող և գունատված Շվոնդերը, պատանի– աղջիկըպատանի–աղջիկը, շվեյցար Ֆյոդորը, Զինան, Դարյա Պետրովնան և կիսահագնված Բորմենտալը, որն ամաչելով ծածկում էր անփողկապ վիզը։

— Մի նեղվեք, պրոֆեսոր,– — շատ շփոթված ասաց քաղաքացիական հագուստով մարդը։ Հետո նա կմկմալով սկսեց խոսել.– — Շատ տհաճ է... Մենք օրդեր ունենք՝ ձեր բնակարանը խուզարկելու և...– — մարդը խեթ նայեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչի բեղերին և ավարտեց.– — և ձերբակալություն՝ արդյունքներից կախված։

― Ոչինչ չեմ հասկանում,― պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը՝ արքայավայել թոթվելով ուսերը,― այդ ի՞նչ Շարիկով է։ Ահ, ներեցեք, իմ շա՞նը, որին ես վիրահտաել վիրահատել եմ։

― Այսինքն, նա խոսո՞ւմ էր,― հարցրեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — դա դեռ չի նշանակում մարդ լինել։ Ի դեպ, կարեոր չէ։ Շարիկը հիմա էլ գոյություն ունի և ոչ ոք չի սպանել նրան։

— Պրոֆեսոր,— շատ զարմացած սկսեց խոսել մարդը և բարձրացրեց հոնքերը,– — այդ դեպքում, նրան հարկ է ներկայացնել։ Տասներորդ օրն է, նա կորել է, իսկ տվյալները, ներեցեք ինձ, շատ վատ են։

Դոկտոր Բորմենտալը, ծուռ ժպտալով, դուրս ելավ։ Երբ նա ետ եկավ ու սուլեց, նրա ետեից ետևից աշխատասենյակի դռնից դուրս պրծավ տարօրինակ տեսակի մի շուն։ Տեղ֊տեղ նրա մաշկը լերկ էր, տեղ֊տեղ բուրդ էր աճել։ Դուրս պրծավ, ինչպես վարժեցրած շուն՝ ետևի թաթերի վրա, հետո իջավ չորս թաթերին և շուրջը նայեց։ Գերեզմանային լռություն անշարժացավ ընդունարանում, դոնդողի պես։ Մղձավանջային արտաքխավ արտաքինով շունը, ճակատին՝ արնակարմիր սպի, կանգնեց ետևի թաթերին և ժպտալով նստեց բազկաթոռին։

— Ես չեմ նշանակել նրան այնտեղ,— պատասխանեց Ֆիլիպ Ֆիլիպովիչը,– — պարոն Շվոնդերն է նրան երաշխավորություն տվել, եթե չեմ սխալվում։

— Ես ոչինչ չեմ հասկանում,— շփոթահար ասաց սևը և դիմեց առաջին միլիցիոներին,— նա նա՞ է։

― Նա է,– — անձայն պատասխանեց միլիցիոները,– — ինքն է որ կա։

― Նա է,– — լսվեց Ֆյոդորի ձայնը,– — մենակ թե նորից բրդոտել է սրիկան։

— Բայց ինչո՞ւ,– — կամացուկ հարցրեց սև մարդը։

Մոխրագույն փքսաձև խողովակները ջերմացնում էին։ Վարագույրները ծածկել էին պրեչիստենկյան թանձր գիշերը՝ միայնակ աստղով։ Բարձրագույն էակը, շնական կարևոր բարերարը նստած էր բազկաթոռին, իսկ Շարիկ շունը պառկած էր գորգին, կաշվե բազմոցի կողքը։ Մարտյան մշուշներից շունն առավոտները տառապում Էր էր գլխացավից, որբ տանջում Էր էր նրան գլխի շրջանաձև սպիով մեկ։ Բայց տաքությունից անցնում Էին էին իրիկնադեմին։ Եվ հիմա թեթևանում, թեթևանում Էրէր, և շան գլխում մտքերը ծորում էին համաչափ ու ջերմ։