Changes

Դասական ուղղագրութեան կանոններ

Ավելացվել է 1194 բայտ, 01:34, 7 Նոյեմբերի 2014
/* Բառամիջում Օ */ Վիկի, վիկի մինչեւ վերջ ։Ճ
Կազմւում է '''յ'''-ով սկսուող բառերի ցուցակ (մօտ 100 բառ): Եթե կասկածելի բառը չկայ այդ ցուցակում, ուրեմն '''հ'''-ով է սկսւում: Ստորեւ բերուած ցուցակի մէջ '''յ'''-ով սկսուող բառերը հիմնականում ընդգրկուած են, դուրս են մնացել մի քանի հազուադէպ գործածուող բառեր ('''յ'''-երից յետոյ հաշուի է առնուած բառերի այբբենական յաջորդականութիւնը):
 <prebr>յագ (յագենալ), <br>յախճապակի, <br>յախուռն, <br>յածանաւ, <br>յականէ, <br>յակինթ, <br>յաղթ (յաղթել), <br>յաճախ, <br>յամառ, <br>յայտ (յայտնի, յայտագիր), <br>յանգ (յանգել), <br>յանդիման, <br>յանդիմանել, <br>յանդուգն, <br>յանկարծ, <br>յանկերգ, <br>յանձն (յանձնել), <br>յանցագործ, <br>յանցանք, <br>յապաղել, <br>յապաւել, <br>յաջող, <br>յաջորդ, <br>յառել, <br>յառնել, <br>յասմիկ "ծաղիկ", <br>յասպիս "քար", <br>յատակ, <br>յատուկ, <br>յար "կից", <br>յարաբերութիւն, <br>յարատեւ, <br>յարգ (յարգել), <br>յարդ "դարման", <br>յարդարել, <br>յարկ, <br>յարկանի, <br>յարձակուել, <br>յարմար, <br>Յարութիւն, <br>յարութիւն, <br>յաւակնել, <br>յաւելեալ, <br>յաւերժ, <br>յաւէտ, <br>յափշտակել, <br>յեղ (յեղափոխութիւն), <br>յեղ (յեղուկ), <br>յեն (յենարան), <br>յեսան, <br>յետ (յետադաս), <br>յետոյ, <br>յերիւրանք, <br>յիմար, <br>յիշատակ, <br>յիշել, <br>յիշոց, <br>յիսուն, <br>յիրաւի, <br>յղել, <br>յղի, <br>յղկել, <br>յղփանալ,<br>յոբելեան, <br>յոգն (յոգնել), <br>յոգնակի, <br>յոխորտալ, <br>յողդողդ "խախուտ", <br>յոյզ, <br>յոյժ, <br>յոյն (յունարէն), <br>յոյս, <br>յոպոպ, <br>յոռի, <br>յովազ, <br>յովատակ, <br>յորդ, <br>յորդոր, <br>յորձ (յորձանք), <br>յորջորջել, <br>յուզել, <br>յուլիս, <br>յուղարկ (յուղարկաւորութիւն), <br>յունապ, <br>յունիս, <br>յունիս, <br>յունուար, <br>յուշ, <br>յուռթի, <br>յուռութ, <br>յուսալ, <br>յստակ, <br>յօդ, <br>յօդուած, <br>յօժար, <br>յօնք, <br>յօշոտել, <br>յօրանջ, յօրինել։</prebr>յօրինել։ 
Ցուցակում ընթերցողին քիչ ծանօթ որոշ մասնիկների ու բառերի մօտ փակագծում դրուած է նրանցից կազմուած որևէ հանրայայտ բառ: Չակերտներում որոշ բառեր բառցատրուած են:
Պէտք է իմանալ, որ եթէ '''յ'''-ով է սկսւում, նրանցից կազմուած բոլոր ածանցաւոր կամ բարդ բառերի մէջ '''յ'''-ն պահպանւում է: Օրինակ, ցուցակում կայ '''յարմար''' բառը, այդ բառից կազմուած '''անյարմար, յարմարութիւն, յարմարաւէտ''' եւ այլ բառերի մէջ '''յ'''-ն մնում է: Վարժութեան համար բերում եմ ցուցակում դրուած մի շարք բառեր եւ նրանցից կազմուածները:
<br>'''յախճապակի''' -- յախճապակեայ, յախճապակէպատ,<br>'''յաճախ''' -- յաճախել, յաճախապատում, յաճախում, յաճախականութիւն, յաճախակի,<br>'''յամառ''' -- յամառութիւն, յամառել, յամառօրէն,<br>'''յանդիման''' -- յանդիմանել, դէմ յանդիման, յանդիմանութիւն, անյանդիման,<br>'''յանձն(ել)''' -- յանձնարարել, յանձն առնել, յանձնառու, յանձնաժողով, յանձնախումբ,<br>'''յապաղել''' -- անյապաղ, յապաղում,<br>'''յաջորդ''' -- յաջորդաբար, յաջորդել, յաջորդականութիւն, յաջորդում,<br>'''յատակ''' -- յատակագիծ, անյատակ,<br>'''յատուկ''' -- յատկութիւն, իւրայատուկ, յատկապէս, յատկանիշ, անյատկանիշ, յատկանշական, յատկացնել, յատկացուցիչ,<br>'''յարգ''' -- յարգել, յարգանք, մեծայարգ, յարգելի, յարգուած, անյալգելի,<br>'''յարդ''' -- յարդանոց, Յարդագողի ճանապարհ,<br>'''յարմար''' -- անյարմար, յարմարուել, յարմարութիւն, անյարմարութիւն, յարմարաւէտ,<br>'''յաւէտ''' -- յաւիտենական, առյաւէտ, յաւիտեան,<br>'''յաւերժ''' -- յաւերժական, յաւերժութիւն,<br>'''յիմար''' -- յիմարութիւն, յիմարանալ,<br>'''յիսուն''' -- յիսնամեակ, յիսունական,<br>'''յորդ''' -- յորդառատ, յորդացող, յորդել, յորդահոս, յորդաբուխ,<br>'''յորդոր''' -- յորդորել, յորդորակ,<br>'''յուշ''' -- յուշիկ, յուշագիր, յուշել, յուշարար, յուշարձան, յուշամատեան, անյուշ, վերյուշ,<br>'''յոյս''' -- անյոյս, յուսալ, յուահատ, յուսաբեկ, յուսադրել, յուսահատութիւն, յուսախաբ,<br>'''յօդ''' -- յօդավաւ, յօդակապ,<br>'''յօժար''' -- յօժարել, յօժարակամ, յօժարութիւն։
Հիմա էլ մի քանի օրինակ եմ բերում ցուցակում եղած (նաեւ փակգծում նշուած) ու նրանց հիմքերով կամ արմատներով կազմուած եւ '''յ''' ունեցող բառերի:
<br>'''Յագենալ''' ('''յագ'''-ից)՝ յագուրդ, անյագ, յագեցում<br>'''յաղթել''' ('''յաղթ'''-ից)՝ յաղթանակ, անյաղթ, յաղթութիւն, յաղթական, յաղթանդամ, յաղթահասակ<br>'''յանցանք'''՝ յանցակազմ, յանցաւոր, յանցակիր, անյանցանք, յանցապարտ, յանցագործ, յանցագործոթիւն, յանցանշան<br>'''յայստնի'''՝ անյայտ, անյայտանալ, բացայայտ, յայտնել, յայտնաբերել, յայտագիր, յայտնագործել, յայտնապէս, յայտնութիւն<br>'''յաջող'''՝ յաջողակ, յաջողութիւն, յաջողել<br>'''յաջորդ'''՝ յաջորդաբար, յաջորդել, յաջորդական<br>'''յարել''' ('''յար''')՝ յարաբերել, յարաբերութիւն, անյարիր, յարակատար, յարակից, յարահոս, յարաճուն, յարատեւ, յարացոյց, յարափոփոխ<br>'''յաւակնել'''՝ յաւակնոտ, յաւակնութիւն<br>'''յաւէտ'''՝ յաւիտեան, առյաւէտ<br>'''յեղափոխութիւն'''՝ յեղափոխական, հակայեղափոխական, յեղափոխել<br>'''յեն'''('''արան''')՝ յենել, յենակէտ<br>'''յետադաս''' ('''յետ''')՝ յետադէմ, յետադիմութիւն, յետնորդ, յետգրութիւն, յետադարձ, յետին, յետոյք, յետամնաց<br>'''յիշել''' ('''յիշ''')՝ յիշողութիւն, յիշատակ, յիշաչար, անյիշաչար, վերոյիշեալ, յիշատակարան<br>'''յղի'''՝ յղիութիւն, յղիանալ, յղանալ, յղացում, մտայղացում<br>'''յղկել'''՝ յղկուածութիւն, յղկուած, անյղկել<br>'''յոգնել'''՝ յոգնածութիւն, յոգնութիւն, յոգնաբեկ, յոգնակի, անյոգնական, յոգներամ, յոգնակիութիւն<br>'''յողդողդ'''՝ անյողդողդ<br>'''յոռի'''՝ յոռետես, յոռետեսութիւն<br>'''յուզել''' ('''յոյզ''')՝ յուզական, անյոյզ, յուզիչ, մտայոյզ, յուզմունք<br>'''յորձանք'''՝ յորձանուտ<br>'''յուլիս'''՝ յուլիսեան<br>'''յստակ'''՝ անյստակ, յստակել, յաստակութիւն<br>'''յօրինել'''՝ յօրինուածք, յօրինող եւ այլն:
Կան '''յ'''-ով սկսուող մի քանի յատուկ անուններ՝ '''Յաբեթ, Յակոբ, Յարութիւն, Յիսուս, Յոբ, Յովակիմ, Յովհաննէս, Յովնան, Յովսէփ, Յուդա, Յուսիկ, Յասմիկ''':
Դասական ուղղագրութեամբ բառավերջում '''ա'''-ից և '''ո'''-ից յետոյ դրւում է չարտասանուող '''յ''', օրինակ՝
<br>ակամայ, <br>անխնայ, <br>անհաճոյ, <br>ապագայ, <br>առարկայ, <br>առկայ, <br>արքայ, <br>բարեբարոյ, <br>բարձրահաճոյ, <br>գուլպայ, <br>եկայ, <br>ենթակայ, <br>եռամեայ, <br>եռօրեայ, <br>երեխայ, <br>երեկոյ, <br>երկաթեայ, <br>լումայ, <br>խաբեբայ, <br>խստաբարոյ, <br>ծառայ, <br>կաթսայ, <br>կայ, <br>կապուտաչեայ, <br>կերայ, <br>հաւաքածոյ, <br>հեառակայ, <br>ձուլածոյ, <br>մեծարգոյ, <br>մեղայ, <br>մերձակայ, <br>մեքենայ, <br>ներկայ, <br>շուկայ, <br>չկայ, <br>պարագայ, <br>պողոտայ, <br>սեւաչեայ, <br>սպայ, <br>վկայ, <br>տեսայ, <br>տղայ, <br>փեսայ, <br>փիլիսոփայ, <br>քահանայ, <br>օտարերկրեայ <br>եւ այլն։
Կան մի քանի բառեր, որոնք վերջում '''ա''' կամ '''ո''' ունեն, բայց '''յ''' չեն առնում, ինչպէս՝ '''սա, դա, նա, սրա, դրա, նրա, հիմա, ապա, ահա, հա, այո, քո''':
Առհասարակ բառամիջի '''օ'''-ն պէտք է ուղղակի յիշել: Կազմում է միջում '''օ''' ունեցող բառերի ցուցակ եւ դարձեալ՝ պէտք է յիշողութեան մէջ ամրակայել այդ բառերը: Բերում եմ այդ բառերի ցուցակը.
 <prebr>ակօս,<br>աղօթք,<br>աղօտ,<br>աղօրիք,<br>ամօթ,<br>անօթ,<br>անօթի,<br>ապարօշ,<br>առաւօտ,<br>արտօնեալ,<br>արտօսր,<br>արօտ,<br>արօր,<br>բռնազբօսիկ,<br>բօթ,<br>գօշ,<br>գօս,<br>գօտի,<br>դրօշ,<br>դօդօշ,<br>եօթն(ը),<br>զբօսնել,<br>զգօն,<br>զօդ,<br>զօշաքաղ "փողասէր",<br>զօրավիգ,<br>զօրեղ,<br>զօր(ք),<br>թափօր,<br>թօթափել,<br>թօթուել,<br>թօն "անձրեւ",<br>թօշնել,<br>լօթի,<br>լօլիկ,<br>խօլ,<br>խօսել,<br>խօս(ք),<br>ծանօթ,<br>ծղօտ,<br>ծնօտ,<br>կարօտ,<br>կտրօտ,<br>կրօն,<br>կօշիկ,<br>համառօտ,<br>հետազօտել,<br>հօտ "ոչխարի հօտ",<br>ձօն,<br>ղօղանջ,<br>ճօճ,<br>մօտ,<br>մօր "ճահճուտ",<br>մօրուք,<br>յօդ,<br>յօժար,<br>յօնք,<br>յօշոտել,<br>յօրանջ,<br>յօրինել,<br>նարօտ,<br>պաշտօն,<br>պռօշ,<br>սօլ,<br>սօսափ,<br>սօսի,<br>վառօդ,<br>տօթ,<br>տօն,<br>ցօղ,<br>ցօղուն,<br>քօղ,<br>օրօր,</pre>
Կան մի քանի ածանցներ '''օ'''-ով գրուող, անհրաժեշտ է յիշել եւ համապատասխան բառերի մէջ պահել '''օ'''-ն: Դրանք են՝
<br>'''-առօտ'''՝ համառօտ, կարճառօտ
<br>'''-եօք'''՝ արդեօք, ընտանեօք, կարծեօք
<br>'''-օն'''՝ գեղօն, գործօն, թափօն, թերթօն, ջարդօն
<br>'''-օնք'''՝ զարթօնք
<br>'''-օրէն'''՝ գզուշօրէն, հաւանօրէն, վեհօրէն
<br>'''-օք'''՝ իրօք, օրօք, նախօրօք, վաղօրօք, խելօք, առօք-փառօք եւ այլն:
Բառեր կան, որոնց սեռական-տրական հոլովը '''օ'''-ով է գրւում, ինչպէս՝ '''մայր-մօր, հայր-հօր, եղբայր-եղբօր, այստեղից էլ՝ մօրաքոյր, հօրաքոյր, մօրեղբայր, հօրեղբայր, եղբօրորդի''' եւ այլն:
Բառամիջում '''օ''' ունեցող բոլոր բառերն ու ածանցները իրենց այդ '''օ'''-ն պահպանում են ցուցակում բերուած բառերից ու ածանցներից կազմուած բոլոր բարդ եւ ածանցաւոր բառերում, ինչպէս եւ այն բառերի մէջ, որոնցում առկայ են ցուցակում բերուածների հիմքերը կամ արմատները: Օրինակ՝
<br>'''ակօս'''՝ ակօսել, անակօս, <br>'''աղօթք'''՝ աղօթել, աղօթատուն, աղօթագիրք, <br>'''աղօտ'''՝ անաղօտ, աղօտանալ, <br>'''ամօթ'''՝ անամօթ, ամօթխած, <br>'''արտօնեալ'''՝ արտօնել, արտօնութիւն, արտօնուած, <br>'''բօթ'''՝ բօթաբեր, բօթագուշակ, <br>'''գօտի'''՝ պարեգօտ, գօտեպնդել, գօտեմարտ, <br>'''դրօշ'''՝ դրօշակ, դրօշակակիր, անդրօշակ, <br>'''եօթն'''՝ եօթնապատիկ, եօթնօրեակ, <br>'''զբօսնել'''՝ զբօսաշրջիկ, զբօսնող, զբօսավայր, <br>'''զօդ'''՝ զօդել, զօդուած, <br>'''զօր'''՝ զօրք, զօրամաս, զօրագունդ, զօրաբանակ, համազօր, հզօր, զօրավիգ, լիազօր, ի զօրոյ, զօրութիւն, անզօր, զօրահանդէպ, <br>'''խօլ'''՝ խօլական, <br>'''խօս'''՝ խօսք, անխօս, ստախօս, մեծախօս, շատախօս, հրապարակախօս, բացխօսութիւն, խօսքակռիւ, <br>'''ծանօթ'''՝ անծանօթ, ծանօթութիւն, ծանօթագութիւն, ծանօթանալ, <br>'''կարօտ'''՝ կարօտել, կարօտակէզ, կարօտավառ, սիրակարօտ, <br>'''կրօն'''՝ կրօնական, անկրօն, կրօնաւոր, կրօնասէր, <br>'''կօշիկ'''՝ կօշկակար, կօշկեղէն, անկօշիկ, <br>'''հետազօտել'''՝ հեազօտութիւն, գիտահետազօտական, հետազօտող, <br>'''հօտ'''՝ հօտաղ, <br>'''ձօն'''՝ ձօներգ, ձօնել, <br>'''ղօղանջ'''՝ ղօղանջել, անղօղանջ, <br>'''մօտ'''՝ մօտիկ, մօտից, մօտենալ, մօտակայ, մօտաւոր, <br>'''մօր'''՝ Մեծամօր, <br>'''մօրու'''՝ մօրուք (նաեւ մօրուս)՝ մօրուքաւոր, անմօրուք, <br>'''նօսր'''՝ նօսրանալ, նօսրացող, <br>'''շօշափել'''՝ շօշափուկ, շօշափելի, <br>'''պաշտօն'''՝ անպաշտօն, պաշտօնավարել, պաշտօնեայ, պատշտօնանկ, <br>'''պռօշ'''՝ Պռօշեան, պռօշտի, <br>'''սօսափ'''՝ սօսափիւն, սօսափել, <br>'''տօթ'''՝ տօթակէզ, <br>'''ցօղ'''՝ ցօղել, ցոզաշաղախ, Ցոզիկ, <br>'''քօղ'''՝ քօղարկել, քօղարկութիւն, <br>'''օրօր'''՝ օրօրել, անօրօր եւ այլն:
65
edits