Changes
Արդեն «Ապուշը» վեպի վրա աշխատելիս, «բնահողապաշտական» (սլավոնապաշտական) հայացքների զարգացման հիման վրա, Դոստոևսկին ձևավորում է իր ուրույն, Արևելքի և Արևմուտքի պատմափիլիսոփայական հայեցակետը՝ Ռուսաստանի առանձնահատուկ դերի գլխավոր գաղափարով, կոչված միավորելու սլավոնական աշխարհը և բարոյապես նորացնելու հոգևոր քայքայման մեջ հայտնված Եվրոպան։
Ինչպես ցույց են տալիս նրա նամակները, Ռուսաստանի և «ռուսական ուղու» իր իսկ հայեցակետի ոսպնյակով են բեկվում գրական այն գործերը, որոնք, «Դևերի» ստեղծմանր զուգընթաց, ընթերցել է Դոստոևսկին։ Այդ կապակցությամբ կարելի է թվարկել Ա. Ստանկևիչի «Տ. Ն. Գրանովսկի» կենսագրական ակնարկը (1869), Ն. 3ա. Դանիլևսկու «Ռուսաստանը և Եվրոպան» աշխատությունը (1869), Ն. Ն. Ատրախովի «Պայքարն Արևմուտքի դեմ մեր գրականության մեջ» գիրքը (1869- 1871), Ի. Ս. Տուրգենևի «Գրական և առօրյա հուշերը» (1869), Ա. Ի. Գերցենի «Եղելություններ և խոհերի» գլուխները (1869 ֊ 1870), Վ. Ի. Կելսիևի հուշագրությունները (1868) և այլն, ընդհուպ մինչև ամսագրային հոդվածներ Տոլստոյի, Տուրգենևի, Գերցենի, Պոլոնսկու ստեղծագործության մասին, նաև՝ լրագրային ժամանակագրություն։
Հասկանալու համար ստեղծագործական մթնոլորտը, որի պայմաններում ստեղծվում էր «Դևերը», անհրաժեշտ է հաշվի առնել Դոստոևսկու խիստ ժխտական վերաբերմունքն իր ժամանակակից բուրժուական Եվրոպայի նկատմամբ՝ սաստկացած արտասահմանում գտնվելու տևական ժամանակով և սրված Ռուսաստանի հանդեպ կարոտից։ Այդ ամբողջ ընթացքում ամենայն եվրոպականի չընդունման՝ նրա նամակներում արտացոլված միտումներից հասկանալի են դառնում գրողի թշնամական հարձակումները ռուս արևմտամետների դեմ, որոնց հետ տրամագծորեն հակառակ կարծիքի էր ռուս հասարակության վերափոխման ուղիների րնկալման շուրջ և ում վրա էր դնում պատասխանատվության բեռը Նեչաևների երևան գալու խնդրում։
1867թ. կտրուկ սրվեցին գաղափարաբանական տարաձայնությունները Դոստոևսկու և Տուրգենևի միջև, կապված «Ծուխն հայրենյաց» վեպի լույս ընծայման հետ, ուր Տուրգենևի արևմտամետ համակրանքներն արտահայտված են Պոտուգինի ճառերում։ 1869 թ. Տուրգենևի արևմտասիրական ծրագիրն իր տեսական հիմնավորումը ստացավ «Գրական և առօրյա հուշերում», վիճաբանորեն ուղղված սլավոնապաշտական տեսությունների դեմ։ Ռուսաստանի պատմական զարգացման ինքնատիպ, ոչ-եվրոպական ուղիների հայեցակետին Տուրգենևն այստեղ հանդիպադրել էր երկրի լայն եվրոպականացման ծրագիրը՝ անհրաժեշտ արևմտյան քաղաքակրթության լավագույն նվաճումների հետագա իրականացման համար։
