Changes

–Ինձ — Ինձ որ մնար դու կփոշմանեիր, որ ընդանրապես լույս աշխարհ ես եկել,- — շարունակեց մյուսը,- — այ թե կճղճղաիր , փոքրիկ առնետ:

–Հանգստացի՛ր— Հանգստացի՛ր, թե չէ այ սրա համը կտեսնես,– — ասաց նա և սկսեց Փինի գլխավերևում տարուբերել սև բռնակով , երկար , ատամնավոր դաշույնը: –Լեզուդ — Լեզուդ կծիր ու հանգիստ պառկիր, թե չէ մեկել մեկ էլ տեսար միամիտ պատահաբար մոռացա հրամանի մասին: Անիծյա՛լ լինեն այս այդ իզենգարդցիները: ''Ուգլուկ ու բագրոնկ շա փուշդուգ Սարուման՝ գլոբ բուբհոշ սքա՛յ'':

Ու Եվ շարունակեց անիծել՝ ատամները կրճտացնելով և ու թուքը շաղ տալով:

Վախեցած Փինը սսկվեց ու լռեց, չնայած ձեռքերն ու ոտքերը փայտացել էին, իսկ մեջքը ծակում էին սուր քարերը: Որպեսզի կարողանա զսպել իրեն , նա սկսեց ականջ դնել մոտակայքից եկող ձայներին: Շուրջը բազմաթիվ ձայներ էին լսվումև, և չնայած թեպետ օրքերի լեզուն միշտ էլ չարագուշակ է հնչում, բայց զգացվում էր, որ անընդհատ տաքացող վեճ է ընդանումընթանում: Ի զարմանս իրեն Փինը հայտնաբերեց, որ հասկանում է գրեթե ամեն ինչ: Օրքերի մեծամասնությունը համընհանուր լեզվով էր խոսում: Ըստ երևույթին ջոկատում տարբեր ցեղերի ներկայացուցիչներ էին ու և ստիպված էին համընհանուր լեզվով խոսել, որ իրար հասկանային: Օրքերը կատաղած վիճում էին, թե որ ճանապարհով գնան և ինչ անեն գերիներին:

–Ժամանակ — Ժամանակ էլ չկա սրանց ինչպես հարկն է սպանելու,– — բողոքեց ինչ որ մեկը,– հիմա զվարճանալու ժամանակը չէ:

–Ոչինչ —Դե, հա, ոչինչ չես կարող անել,– առարկեց — ասաց մյուսը,– — բայց ի՞նչն է մեզ խանգարում արագ հաշվեհարդար տեսնել սրանց հետ: Մեկ-երկու՝ ու պատրաստ է: Մենք շտապում ենք, ինչի՞ համար քարշ տանք սրանց հետներս: Մութն արդեն ընկել է, իսկ մենք դեռ ոչինչ չենք որոշել:

–Հրամանը — Հրամանը մնում է հրամա՛ն,– — թավ ձայնով գոռաց երրորդը,– — մոռացե՞լ եք ինչ է: «Բոլորին սպանել բացի կոլոտիկներից, դրանց արագ ու անվնաս հասցնել տեղ:» Ահա այդպե՛ս:

–Բայց — Բայց ինչո՞ւ կենդանի վիճակում,– — հարցրեցին միանգամից մի քանի ձայն,– — սրանց հետ , ի՞նչ է, զվարճանալն ավելի՞ հետաքրքիր է:

–Դե — Դե, չէ՛, ուղղակի սրանցից մեկի մոտ ինչ որ թանկարժեք իր կա, պատերազմում պետք է գալու: Էլֆակա՜ն է, ինչ է, ես էլ չգիտեմ: Եվ հետո նրանց պետք է հարցաքննեն:

–Միայն — Միայն այդքա՞նը: Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե խուզարկենք սրանց, միգուցե այդ իրը մեզ է՞լ պետք գա:

–Ախ— Ախ, ինչ հետաքրքի՜ր է,– — լսվեց ինչ որ մեկի նոր՝ մինչ այդ չլսված ձայնը, որը չնայած փափուկ էր, բայց ավելի չար քան մյուսներինը: –Արժի — Արժի ասածներդ հասցնել նրան նրան՝ ում պետք է: Գերիներին ձեռք տալ տանջել չի կարելի, խուզարկել՝ առավել ևս: Ինձ այդպես են հրամայել:

–Ինձ — Ինձ էլ,– — ասաց թավ ձայնը: –Հենց — Հենց այդպես էլ հրամայված է. «Գերիներին ձեռք չտա՛լ, տեղ հասցնել անվնա՛ս:»

–Իսկ — Իսկ մենք այդպիսի հրաման չունե՛նք: –Առաջին ,— առաջին օրքը չէր ուզում հանձնվել: –Մենք — Մենք լեռներից ենք իջել նրանց իջել՝ սրանց սատկացնելու ու վրեժխնդիր լինելու համար, հասկացա՞ր: Սատկացրե՛ք սրանց տղաներ ու հայդա դեպի հյուսիս՝ տուն:

–Ձայնդ — Ձենդ կտրի՛ր,– — թավ ձայնը կտրեց նրա խոսքը: –Ես — Ես Ուգլու՛կն եմ, հասկացա՞ր, ես ե՛ս եմ այստեղ հրամանատարըգլխավորը: Ու ես քեզ ասում եմ, որ մենք գնում ենք Իզենգարդ, հետն էլ ամենակարճ ճանապարհով:

–Ես — Ես ինչ -որ չեմ հասկանում, այդ էդ երբվանի՞ց Սարումանը ամենատես աչքից Ամենատես Աչքից կարևոր դարձավ,– — նորից խոսեց առաջին ձայնը: –Մենք չենք գալիս— Վերադառնանք Լուգբուրզ, տղանե՛ր: Պետք Անիմա՛ստ է Լուգբուրզ վերադառնանքէստեղ ցցվել:

–Լուգբուրզ — Լուգբուրզ դժվար կլինի գնալ,– — առարկեց մի նոր ձայն,– — պետք է անցնել մեծ գետի Մեծ Գետի մյուս ափը, բայց մենք փոքրաքանակ ենք, իսկ գետի Գետի բոլոր անցումները հսկվում են:

–Բայց — Բայց ես ինչ -որ մի կերպ անցել եմ չէ՞,– ասաց — առարկեց զզվելի ձայնը: –Այստեղից — Այստեղից հյուսիս՝ գետի արևելյան ափին, Թևավոր Նազգուլը մեզ է սպասում:

–Ախ— Ախ, ահա՜ թե ինչ, ուրեմն դու վերցնում ես գերիներին ու ճողոպրում Լուգբուրզ Լուգբուրզ՝ ստանալով ամբողջ փառքն ու պարգևները, իսկ մենք պետք է դեռ էս ձիաբույծների երկիրը կտրենք-անցնենք ու հետն էլ դատարկ ձեռքերո՞վ: Է՜լ ինչ կուզեիր: Չէ, այդպես չի լինիէդ մեկը չանցավ, պետք է գնալ միասին: Այս հողերը շատ վտանգավոր են, և լի կեղտոտ ապստամբներով ու ավազակներով:

–Ճիշտ — Ճիշտ է, մենք չպետք է իրարից բաժանվենք,– — մռնչաց Ուգլուկը: –Ես ձեզնից — Ես ձեզանից ոչ մեկին չեմ վստահում, փոքրիկ խոզե՛րխոզի՛ ճտեր, դուք միայն ձեր գոմում եք քաջ: Մենք որ չլինեինք , հիմա վաղուց արդեն ճողոպրել էիք: Մենք Ուրուկ Հայ ենք, Հա՛յ ենք՝ իսկական կռվողներ: Այդ մե՛նք նետահարեցինք հզոր Մեծ ռազմիկին, մե՛նք բռնեցինք գերիներին: Մենք Սարուման իմաստունի ծառաներն ենք, սպիտակ ձեռքի, որը մեզ մարդկային մսով է կերակրում: Մենք Իզենգարդից ենք ուղարկված: Դուք մեզ հետ եք եկել այստեղէստեղ, մեզ հետ էլ ետ հետ կդառնաք այն ճանապարհով, որը կընտրեմ ե՛ս: Ես Ուգլու՛կն եմ: Ես ասացի՛:

–Դու — Դու ավելին ասացիր , քան պետք էր , Ուգլու՛կ,– — քմծիծաղեց զզվելի ձայնը: –Տես — Տես հա՜, Լուգբուրզում կարող են խոսքերդ ինչ որ մեկին դուր չգալ, . կորոշեն, որ այդ էդ խելացի գլուխդ ավելորդ բեռ է ուսերիդ համար ու կթռցնեն: Կհարցնեն որտեղի՞ց են այդ էդ մտքերը գլխումդ, երևի Սարումանն է հա՞ լցրել: Այդ Էդ ու՞մ տեղն է իրեն դրել Սարումանը, դրան տեսե՛ք, գարշելի սպիտակ նշաններ է նկարում: Ես Գրիշնակն Գրիշնա՛կն եմ, և ինձ՝ Լուգբուրզից ուղարկված սուրհանդակին, ավելի շատ կհավատան: Իսկ ես նրանց կասեմ, որ Սարումանը հիմար է ու կեղտոտ դավաճան: Բայց ամենատես աչքը Ամենատես Աչքը առանց ինձ էլ գիտի, թե ինչ կա Սարումանի մտքին և մշտապես հետևում է նրան: Եվ դու համարձակվում ես մեզ խո՞զ անվանել: Լսեցի՞ք տղաներ, սրանք մարդկային միս են կրծում: Ես գիտե՛մ թե ինչ ինչի մսով է սպիտակ ձեռքը սրանց կերակրում, կերակրում՝ օրքի մսով, հաստա՛տ:

Օրքերը ոռնացին, լսվեց մերկացրած դաշույնների զրնգոցը: Փինը զգուշորեն կողքի թեքվեց՝ տեսնելու թե ինչ է կատարվում: Հսկիչները լքել էին նրան ու միացել գզվրտվող ամբոխին: Չնայած մթնշաղ էր, բայց Փինը կարողացավ ամբոխից զանազանել բարձրահասակ սև օրքին, որը հավանաբար Ուգլուկն էր: Նրա դիմաց կանգնած էր Գրիշնակը՝ կարճ, ծուռ ոտքերով ու մինչև գետնին հասնող երկար ձեռքերովմի օրք: Նրանք շրջապատված էին ավելի կարճահասակ գոբլիններով: Մնում էր ենթադրել, որ դրանք հյուսիսցիներն էին: Նրանք գոռում էին ու թափահարում դաշույնները, բայց Ուգլուկի վրա հարձակվել չէին համարձակվում:

Ուգլուկը բղավեց ու նրա կողքին ակնթարթորեն բուսնեցին իր հասակի տաս-տասնհինգ օրքեր: Նա հանկարծակի, առանց զգուշացնելու , նետվեց առաջ ու սկսեց յաթաղանով հարվածներ տեղալ: Մի քանի օրքերի գլուխներ թռան, Գրիշնակը նահանջեց, շրջվեց և անհետացավ խավարում: Մնացածները երերացին ու ցրվեցին տարբեր կողմեր: Օրքերից մեկը դիպչելով անգիտակից պառկած Մերիին սայթաքեց և հայհոյելով գլորվեց գետնին, բայց դա փրկեց նրա կյանքը: Ուգլուկի կողմնակիցները անցան նրա կողքով ու և մեկ այլ չարագործի զրկեցին գլխից: Պարզվեց չարագործը այն նույն դեղին ժանիքներով Փինին սպառնացող օրքն էր: Նրա անգլուխ մարմիննն ընկավ հոբիթի վրա: Ձեռքի մեջ դեռ սեղմված էր ատամնավոր դաշույնը:

–Թողն՛ել — Թողն՛ել զենքերը,– — մռնչաց Ուգլուկը,– — հերիք է ինչքան զվարճացաք: Գնում ենք արևելք, իջնում ենք ներքև և ուղիղ դեպի բլուրները, այնտեղից էլ գետի երկայնքով մինչև անտառ: Պետք է վազենք գիշեր-ցերեկ, պա՞րզ էՀասկացա՞ք:

–Պետք — Պետք է գործի անցնել , քանի դեռ այս հսկա տխմարը աժդահակը հանդարտեցնում է իր ոհմակին,– — մտածեց Փինը:

Օրքերը պատրաստվում էին շարժվել առաջ, բայց հյուսիսցիներից մի քանիսը դեռևս չէին ուզում հնազանդվել: իզենգարդցիները ստիպված մի քանիսին էլ տապալեցին, որից հետո մնացածները համակերպվեցին իրենց ճակատագրի հետ: Նորից աղմուկ ու խառնաշփոթ սկսվեց: Գերիներին , և գերիներին մի պահ առանց հսկողության թողեցին: Փինի ոտքերը շատ ամուր էին կապկպված, բայց ձեռքերը, ցանկության դեպքում, կարող էր նույնիսկ շարժել: Օրքերը միայն նրա դաստակներն էին կապել ու և ոչ թե մեջքին մեջքին՝ այլ առջևում: Նա մի կողմ հրեց սպանված օրքին և , շունչը պահած՝ պահած, պարանի հանգույցը սեղմելով դաշույնի շեղբին, սկսեց մարմնով վեր ու վար անել: Դաշույնի շեղբը բավականին սուր էր, իսկ մահացածի ձեռքը ամուր սեղմել էր բռնակը: Քիչ անց պարանը արդեն կտրված էր: Հոբիթը արագ պարանի մնացորդներից երկու նոր հանգույց սարքեց, միայն թե այս անգամ, ցանկության դեպքում, կարող էր ակնթարթորեն ազատվել նրանցիցդրանցից: Հանգույցներն անցկացնելով ձեռքերին Փինը պառկեց ու քարացավ, ասես տեղից չէր էլ շարժվել:

–Գերիներին — Գերիներին ինձ մո՛տ,– — հրամայեց Ուգլուկը,– — և թողնե՛լ հիմարությունները: Եթե մենք նրանց անվնաս տեղ չհասցնենք ինչ որ մեկը հրաժեշտ կտա կյանքին: Պա՞րզ է:

Օրքերից մեկը բարձրացնելով Փինին՝ Փինին գցեց շալակը, շալակը՝ գլուխը մտցնելով հոբիթի կապկպված ձեռքերի արանքը: Նույն կերպ վարվեցին Մերիի հետ: Փինի դեմքը սեղմվեց օրքի գարշելի , մազոտ վզին: Օրքն իր աքցանի պես ամուր թաթերով սեղմել էր հոբիթի ձեռքերը՝ ճիրանները խրելով խեղճ հոբիթի մաշկի մեջ: Փինը փակեց աչքերն ու նորից ընկավ մղձավանջների գիրկը:

Որոշ ժամանակ անց նրան նորից շպրտեցին քարքարոտ գետնին: Դեռ կեսգիշեր էր, բայց լուսինն արդեն անցնում էր լեռների հետևը: Օրքերը կանգնել էին քարափի եզրին ու և նայում էին ներքևում փռված անշարժ ու անթափանց մշուշի ծովին: Ինչ որ տեղից լսվում էր ջրի քչքչոցը:

–Հետախույզները — Հետախույզները վերադարձան,– — հաղորդեց ինչ որ մեկը:

–Զեկուցե՛ք: — Զեկուցե՛ք, Ի՞նչ եք տեսել,– — խռխռաց Ուգլուկը:

–Միայն մեկ հեծյալ— Ոչ մի կարևոր բան, բայց նա մենակ էր և արագ արշավեց դեպի միայն մի հեծյալ ծլկեց արևմուտք: Ճանապարհն ազատ ազա՛տ է:

–Հիմա — Հիմա դեռ ազատ է, իսկ հետո՞: Հիմարնե՛ր, խելքներդ չհասա՞վ նետահարել նրան: Նա տագնապ կբարձրացնի և այդ անիծյալ ձիաբույծները վաղն առավոտյան մեծ ջոկատով այստեղ էստեղ կլինեն: Ստիպված ենք կրկնապատիկ արագ վազել:

–Ապա — Ապա մի նստի՛ր, — հրամայեց նա: –Իմ —Իմ տղաները հոգնել են ձեզ քարշ տալուց, պետք է հանգստանան: Ճանապարհն իջնում է լեռան ստորոտը, սեփական ոտքերովդ էլ կվազես: Բայց տես հա՜, չփորձես փախչել կամ ճղճղալ, թե չէ հախիցդ կգանք, մենք լավ հնարքներ գիտենք, դուրդ հաստատ չի գա, տերն էլ ոչինչ չի նկատի: Ուրուկ Հայ մարտիկները լավ գիտեն իրենց գործը: