Changes
/* Գլուխ XVII։ Դաժանության ու գթասրտության և այն մասին, թե ինչ ներշնչես, որ ավելի լավ լինի՝ սե՞ր, թե՞ վախ */
Քննելով վերոհիշյալ հատկությունները, կասեմ, որ թեև յուրաքանչյուր տիրակալ կուզենար, որ իրեն գթասիրտ համարեն և ոչ թե դաժան, այնուամենայնիվ, չպիտի չարաշահել գթասրտությունը։ Չեզարե Բորջային շատերն էին դաժան համարում, բայց այդ դաժանությամբ նա կարգուկանոն հաստատեց Ռոմանիայում, միավորեց այն, խաղաղեցրեց ու հնազանդության բերեց։ Ու, եթե խորը մտածենք, դրանով նա ավելի մեծ գթասրտություն ցուցաբերեց, քան Ֆլորենցիայի ժողովուրդը, որը վախենալով դաժանության մեջ մեղադրվելուց, թույլ տվեց ավերել Պիստոյան։ Ուստի, հպատակներին հնազանդ պահելու համար տիրակալը պիտի պատրաստ լինի դաժանության պատճառով իրեն ուղղվելիք մեղադրանքներին։ Մի քանի հաշվեհարդար կազմակերպելով, նա ավելի մեծ գթասրտություն կդրսևորի, քան նրանք, ում ավելորդ գթասրտության պատճառով անկարգություններ են սկսվում։ Քանզի անկարգության հետևանքով, որը կողոպուտների ու սպանությունների պատճառ է դառնում, տուժում է ամբողջ բնակչությունը, մինչդեռ տիրակալի վճռով իրագործվող պատիժներից տուժում են սոսկ հատուկենտ մարդիկ։ Նոր տիրակալին դաժանության համար ավելի քիչ են մեղադրում, քան որևէ մեկ այլ մարդու, քանզի նոր իշխանությանը շատ վտանգներ են սպառնում։ Վերգիլիոսը Դիդոնայի բերանով ասում է.
<poem>
Rea dura, et regni novitas me talia cogunt
Molin et late fines custode tueri[^2] </poem>
Սակայն նոր տիրակալը չպիտի լինի դյուրահավատ ու հապճեպ վճիռներ արձակի։ Նա իրեն պետք է դրսևորի որպես զուսպ, շրջահայաց և ուղղամիտ իշխող, բայց այնպես, որ ավելորդ դյուրահավատությունը չվերածվի անզգուշության, իսկ ավելորդ կասկածամտությունը չչարացնի հպատակներին։
Եվ այսպես, վերադառնալով այն վեճին, թե տիրակալին սիրե՞լն է գերադասելի, թե՞ նրանից վախենալը, կասեմ, որ տիրակալներին սիրում են սեփական հայեցողությամբ, բայց վախենում են տիրակալների հայեցողությամբ, ուստի խելացի տիրակալը պետք է հույսը դնի այն բանի վրա, ինչն իրենից է կախված և ոչ թե ուրիշից։ Կարևորն այստեղ լոկ այն է, որ հպատակներիդ մեջ քո հանդեպ ատելություն չհարուցես, ինչպես ասվել է վերևում։
== Գլուխ XVIII։ Այն մասին, թե տիրակալներն ինչպես պիտի իրենց խոսքը պահեն ==
