Նա ուզում էր երգել։
==Եվրոպական ձևի քվեարկություն==
Այն միջոցին, երբ բարեկամներն ապրում էին կուլտ֊լուսավորական կյանքով, այցելում էին թանգարաններն ու ավանսներ խոստանում աղջիկներին, Ստարգորոդում, Պլեխանովի փողոցի վրա, կրկնակի այրի Գրիցացուևան, այդ հաստլիկ և թույլ կինը, խորհրդակցում և գաղտնի գործում էր իր հարևանների հետ։ Բոլորը խմբովին զննում էին Բենդերի թողած երկտողը և նույնիսկ լույսին էին նայում։ Բայց նրա վրա ջրանիշեր չկային և լինելու դեպքում էլ հոյակապ Օստապի խորհրդավոր խզբզանքները ավելի չէին պարզանա։
Անցավ երեք օր։ Հորիզոնը մաքուր էր մնում։ Չէին վերադառնում ո՛չ Բենդերը, ո՛չ թեյքամիչը, ո՛չ ուռուցիկ ապարանջանը, ո՛չ աթոռը։ Բոլոր այդ շնչավոր և անշունչ առարկաները կորել էին ամենահանելուկային ձևով։
Այդ ժամանակ այրին ձեռք առավ արմատական միջոցներ։ Նա գնաց «Ստարգորոդյան պրավդայի» գրասենյակը և և նրա համար այնտեղ վռազ մի հայտարարություն թխեցին․
::::::::::Աղաչում եմ
::::::::Տեղն իմացող անձանց։
Տանից գնացել է ընկեր Բենդերը, 25 ― 30 տար․ Հագած է կանաչ կոստյում, դեղին կոշիկներ և երկնագույն ժիլետ։
Թխահեր է։
Իմացողներին խնդրում եմ հայտնել լավ վարձատրությամբ։
Պլեխանովի փողոց, 15, Գրիցացուևային։
― Դա ձեր տղա՞ն է, ― կարեկցանքով հարցրին գրասենյակում։
― Մարդս է, ― պատասխանեց տառապյալը, երեսը թաշկինակով ծածկելով։
― Ախ, մա՜րդը։
― Օրինական։ Իսկ ի՞նչ կա։
― Ոչինչ։ Բայց և այնպես լավ կլիներ միլիցիային դիմեիք։
Այրին վախեցավ։ Միլիցիայից նա սարսափում էր։ Տարօրինակ հայացքների ուղեկցությամբ այրին գնաց։
«Ստարգորոդյան Պրավդայի» էջերից երեք անգամ հնչեց այդ կոչը։ Բայց լուռ էր մեծ երկիրը։ Չգտնվեցին դեղնակոշիկ թխահերի տեղն իմացող անձինք։ Ոչ ոք չներկայացավ լավ վարձատրություն ստանալու։ Հարևանները չարախոսում էին։
Այրու ճակատը օրեցօր մռայլվում էր։ Եվ տարօրինակ բան․ ամուսինը հրթիռի պես երևաց և անհետացավ, իր հետ սև երկինք տանելով լավ աթոռն ու ընտանեկան թեյքամիչը, իսկ այրին դեռ շարունակում էր սիրել նրան։ Ո՞վ կարող է հասկանալ կնոջ, մանավանդ այրի կնոջ սիրտը։
Ստարգորոդում արդեն ընտելացել էին տրամվային և աներկյուղ նստում էին։ Կոնդուկտորները թարմ ձայնով բղավում էին՝ «Տեղ չկա», և ամեն բան այնպես էր ընթանում, ասես տրամվայը քաղաքում հիմնվել էր դեռ Կարմիր Արև Վլադիմիրի օրոք։ Բոլոր կարգի հաշմանդամները, երեխաներով կանայք և Վիկտոր Միխայլովիչ Պոլեսովը վագոն էին բարձրանում առաջին դռնից։ «Տոմսեր ստացեք» ճիչին Պոլեսովը փքված ասում էր «Տարեկան է» և մնում էր վագոնավարի կողքին։ Տարեկան տոմս նա չուներ և չէր էլ կարող ունենալ։
Վորոբյանինովի և մեծ կոմբինատորի այնտեղ լինելը խոր հետք էր թողել քաղաքում։
Դավադիրները խնամքով թաքցնում էին իրենց վստահված գաղտնիքը։ Լուռ էր նույնիսկ Վիկտոր Միխայլովիչը, որի լեզուն քոր էր գալիս հենց առաջին հանդիպածին պատմելու իրեն հուզող գաղտնիքները։ Սակայն, մտաբերելով Օստապի հուժկու կռները, Պոլեսովը դիմանում էր։ Նա սիրտը բացում էր միայն գուշակուհու հետ խոսելիս։
― Իսկ ի՞նչ եք կարծում, Ելենա Ստանիսլավովնա, ― ասում էր նա, ― ինչո՞վ բացատրել մեր ղեկավարների բացակայությունը։
Ելենա Ստանիսլավովնային ևս խիստ հետաքրքրում էր այդ հանգամանքը, բայց նա ոչ մի տեղեկություն չուներ։
― Իսկ չե՞ք կարծում արդյոք, Ելենա Ստանիսլավովնա, ― շարունակում էր անհանգիստ փականագործը, ― որ նրանք հիմա հատուկ առաջադրանք են կատարում։
Գուշակուհին համոզված էր, որ հենց այդպես էլ կա։ Նույն կարծիքին էր, հավանորեն, և կարմրավարտիք թութակը։ Նա իր կլորավուն խելացի աչքերով նայեց Պոլեսովին, կարծես ասելով․ «Սեմուչկա տուր, և ես հիմա ամեն ինչ կպատմեմ քեզ։ Վիկտոոր, դու կլինես նահանգապետ։ Բոլոր փականագործները քեզ կենթարկվեն։ Իսկ N 5 տան դռնապանը այնպես էլ ինքն իրեն գյադա երևակայող դռնապան կմնա»։
― Իսկ դուք ի՞նչ եք կարծում, Ելենա Ստանիսլավովնա, որ մենք պետք է շարունակենք աշխատանքը։ Ինչ ուզում է լինի, անկարելի է նստել ձեռքերը ծալած։
Գուշակուհին համաձայնեց և նկատեց․
― Բայց ախր Իպոլիտ Մատվեևիչը հերոս է։
― Հերո՞ս է, Ելենա Ստանիսլավովնա։ Պարզ է։ Իսկ նրա հետի մարտական սպա՞ն։ Գործարար մարդ է։ Ինչպես կամենաք, Ելենա Ստանիսլավովնա, բայց գործն այսպես կանգուն մնալ չի կարող։ Վճռականապես չի կարող։
Եվ Պոլեսովն սկսեց գործել։ Նա կանոնավոր այցելում էր «Թրի և խոփի» գաղտնի ընկերության բոլոր անդամներին, մանավանդ խիստ ձանձրացնում էր օդեսյան բուբլիկների «Մոսկովյան օղաբլիթ» արտելի զգույշ տիրոջը՝ քաղաքացի Կիսլյարսկուն։ Կիսլյարսկին Պոլեսովին տեսնելուն պես սևանում էր։ Իսկ գործելու անհրաժեշտության մասին խոսքերը խելագարության էին հասցնում վախկոտ օղաբլիթ թխողին։
Շաբաթվա վերջին բոլորը հավաքվեցին Ելենա Ստանիսլավովնայի թութակավոր սենյակում։ Պոլեսովը եռուզեռի մեջ էր։
― Դու, Վիկտոր, մի մռթմռթա, ― ասում էր նրան խելամիտ Դյագելը, ― ի՞նչ ես ամբողջ օրերով թրև գալիս քաղաքում։
― Գործե՛լ է պետք, ― բղավում էր Պոլեսովը։
― Գործել պետք է, բայց բղավել բոլորովին պետք չէ։ Ես, պարոնայք, ահա թե ինչպես եմ այդ ամենը պատկերացնում։ Որ Իպոլիտ Մատվեևիչն է ասել, նշանակում է սրբազան գործ է։ Եվ պետք է ենթադրել, որ մեզ սպասելու քիչ բան է մնացել։ Թե ինչպես է տեղի ունենալու այդ ամենը, մեր գիտենալու բանը չէ, դրա համար զինվորական մարդիկ կան։ Իսկ մենք՝ քաղաքային ինտելիգենցիայի և վաճառականության ներկայացուցիչներս՝ քաղաքացիական մասն ենք։ Ի՞նչ է կարևոր մեզ։ Լինել պատրաստ։ Որևէ բան ունե՞նք մենք։ Կենտրոն ունե՞նք։ Չունենք։ Ո՞վ է կանգնելու քաղաքի գլխին։ Ոչ ոք չկա։ Իսկ դա, պարոնայք, ամենից գլխավորն է։ Անգլիացիք, պարոնայք, թվում է, թե այլևս նազուտուզ չեն անելու բոլշևիկների հետ։ Դա առաջին նշանն է։ Ամեն բան կփոխվի, պարոնայք, և շատ արագ։ Հավատացնում եմ ձեզ։
Մենք դրանում իսկի չենք էլ կասկածում, ― ասաց Չարուշնիկովը, փքվելով։
― Եվ հիանալի է, որ չեք կասկածում։ Ձեր կարծի՞քը, պարոն Կիսլյարսկի։ Եվ ձե՞րը, երիտասարդներ։
Նիկեշան և Վլադյան իրենց ամբողջ տեսքով համոզվածություն արտահայտեցին արագ փոփոխությունների նկատմամբ։ Իսկ Կիսլյալրսկին «Բիստրոուփակ» առևտրական ֆիրմայի տիրոջ խոսքերից այնպես հասկանալով, որ ինքը ոչ մի անմիջական մասնակցություն չի ունենալու զինված ընդհարումներին, ուրախացած համաձայնեց։
― Բա հիմա ի՞նչ ենք անելու, ― անհամբեր հարցրեց Վիկտոր Միխայլովիչը։
― Սպասեցե՛ք, ― ասաց Դյադևը, ― օրինակ վերցրեք պարոն Վորոբյանինովի ուղեկցից։ Ի՜նչ ճարպկություն։ Ի՜նչ զգուշություն։ Նկատեցի՞ք, թե ինչ արագությամբ գործը շուռ տվեց անապաստանների օգնության վրա։ Այդ կերպ պետք է գործենք նաև մենք։ Մենք միայն օգնում ենք երեխաներին։ Եվ այսպես, պարոնայք, նշենք թեկնածուներ։
― Իպոլիտ Մատվեևիչ Վորոբյանինովին մենք առաջարկում ենք իբրև ազնվականության պարագլուխ, ― բացականչեցին երիտասարդները՝ Նիկեշան ու Վլադյան։
Չարուշնիկովը ներողամտաբար հազաց։
― Բա՜ն ասիք։ Նա մինիստրից պակաս չի լինի։ Վայ թե բարձր էլ լինի՝ դիկտատոր։
― Ինչե՜ր եք ասում, պարոնայք, ― ասաց Դյադևը, ― պարագլուխը տասներորդական խնդիր է։ Մենք նահանգապետի մասին պետք է մտածենք և ոչ թե պարագլխի։ Եկեք սկսենք նահանգապետից։ Ես կարծում եմ․․․
― Պարոն Դյադևին, ― ոգևորված բացականչեց Պոլեսովը։ ― Էլ ո՞վ է իր ձեռքը վերցնելու ողջ նահանգի կառավարման սանձերը։
― Ես խիստ շոյված եմ զգում այն վստահությամբ․․․ ― սկսեց Դյադևը։ Բայց այդ պահին հանկարծ հանդես եկավ կարմրատակած Չարուշնիկովը։
― Այդ հարցը, պարոնայք, ― ասաց նա ճիգ գործադրելով, ― հարկ է մի լավ քննարկել։
Բայց նա աշխատում էր չնայել Դյադևի երեսին։
«Բիստրոուպակի» տերը հպարտորեն զննում էր իր սապոգները, որոնց փայտի տաշեղներ էին կպել։
― Ես չեմ առարկում, ― արտասանեց նա, ― եկեք քվեարկենք ազնվորեն, եվրոպական ձևով՝ փակ։
Քվերարկեցին թղթիկներով։ Դյադևի օգտին տրված էր չորս ձայն։ Չարուշնիկովի՝ երկու։ Մեկը ձեռնպահ էր մնացել։ Կիսլյարսկու դեմքից երևում էր, որ նա է մնացել։ Նա չէր ուզում իր հարաբերությունները փչացնել ապագա նահանգապետի հետ, ով էլ որ լիներ։
Երբ դողդողացող Պոլեսովը հրապարակեց եվրոպական ազնիվ քվեարկության արդյունքները, սենյակում ճնշող լռություն տիրեց։ Աշխատում էին չնայել Չարուշնիկովին։ Նահանգապետության ձախորդ թեկնածուն նստել էր ասես թքակոծված։
Ելենա Ստանիսլավովնան շատ էր ցավում նրա համար։ Այդ նա էր քվեարկել նրա օգտին։
Մյուս ձայնը իր օգտին տվել էր ինքը, ընտրական գործերում փորձված Չարուշնիկովը։ Բարի Ելենա Ստանիսլավովնան անմիջապես վրա բերեց․
― Իսկ քաղաքագլուխ ես առաջարկում եմ այնուամենայնիվ ընտրել մուսյո Չարուշնիկովին։
― Իսկ ինչո՞ւ ― այնուամենայնիվ, ― հարցրեց մեծահոգի նահանգապետը։ ― Ոչ թե այնուամենայնիվ, այլ հենց նրան և ուրիշ ոչ ոքի։ Մեզ բոլորիս հայտնի է պարոն Չարուշնիկովի հասարակական գործունեությունը։
― Խնդրում ենք, ― բղավեցին բոլորը։
― Ուրեմն, ընտրությունը համարել հաստատվա՞ծ։
Թքակոծված Չարուշնիկովը կենդանացավ և նույնիսկ բողոքարկեց․
― Ոչ, ոչ, պարոնայք, ես խնդրում եմ քվեարկել։ Քաղաքագլխին նույնիսկ ավելի է անհրաժեշտ քվեարկել, քան նահանգապետին։ Եթե դուք, պարոնայք, ուզում եք ինձ վստահել, ապա խնդրում եմ, շատ եմ խնդրում քվեարկել։
Դատարկ շաքարամանի մեջ թղթիկներ գցեցին։
― Վեց ձայն կողմ, ― ասաց Պոլեսովը, ― և մեկ ձեռնպահ։
― Շնորհավորում եմ ձեզ, պարոն քաղաքագլուխ, ― ասաց Կիսլյարսկին, որի դեմքից երևում էր, որ այս անգամ էլ նա է ձեռնպահ մնացել։ ― Շնորհավորում եմ։
Չարուշնիկովը փթթեց։
― Մնում է թարմանալ, ձերդ գերազանցություն, ― ասաց նա Դյադևին։ ― Ապա մի, Պոլեսով, թռիր «Հոկտեմբեր»։ Փող ունե՞ս։
Պոլեսովը ձեռքով խորհրդավոր շարժում արեց և դուրս թռավ։ Ընտրություններն առժամանակ ընդհատեցին և շարունակեցին արդեն ընթրիքից հետո։
Ուսումնական օկրուգի հոգաբարձու նշեցին ազնվական գիմնազիայի նախկին դիրեկտոր, այժմ բուկինիստ Ռասպոպովին։ Նրան շատ գովեցին։ Միայն Վլադյան, որն երեք ըմպանակ օղի էր խմել, բողոքեց․
― Նրան չի կարելի ընտրել։ Ավարտական քննություններին նա ինձ երկու դրեց տրամաբանությունից։
Վլադայի վրա հարձակվեցին։
― Վճռական այս ժամին, ― բղավեցին նրա վրա, ― չի կարելի մտածել սեփական բարօրության մասին։ Մտածեցեք հայրենիքի մասին։
Վլադյային այնպես շուտ համոզեցին, որ ինքն անգամ քվեարկեց իրեն չարչարողի օգտին։ Ռասպոպովը ընտրվեց բոլոր ձայներով՝ մեկի ձեռնպահությամբ։
Կիսլյարսկուն առաջարկեցին բորսայի կոմիտեի նախագահի պոստը։ Նա դրա դեմ չէր առարկում, բայց քվեարկելիս համենայն դեպս ձեռնպահ մնաց։
Բոլոր ծանոթներին ու ազգականներին աչքի անցկացնլուց հետո ընտրեցին՝ ոստիկանապետին, փորձարկման պալատի վարիչին, աքցիզնուն, հարկային և գործարանային տեսուչներին, լրացրեցին օկրուգային դատախազի, դատարանի նախագահի, քարտուղարի և անդամների թափուր տեղերը, նշեցին զեմստվոյի և առևտրական վարչության նախագահներին, երեխաների հոգաբարձության նախագահին։ Ելենա Ստանիսլավովնային ընտրեցին «Մի կաթիլ կաթ» և «Սպիտակ ծաղիկ» ընկերությունների հոգաբարձուհի։ Նիկեշային և Վլադյային, նրանց ջահելության պատճառով, նշանակեցին հատուկ հանձնարարությունների աստիճանավորներ՝ նահանգապետի մոտ։
― Թո՛ւյլ տվեք, ― բացականչեց հանկարծ Չարուշնիկովը։ Նահանգապետին ամբողջ երկու աստիճանավոր։ Բա ինձ։
― Քաղաքագլխին, ― մեղմորեն ասաց նահանգապետը, ― հաստիքով հատուկ հանձնարարությունների աստիճանավոր չի հասնում։
― Այդ դեպքում քարտուղար տվեք։
Դյադևը համաձայնեց։ Աշխուժացավ և Ելենա Ստանիսլավովնան։
― Արդյոք չի՞ կարելի, ― ասաց նա վախվխելով, ― ինձ մոտ մի ջահել մարդ կա, շատ հաճելի և դաստիարակված տղա։ Տիկին Չերքեզովայի տղան․․․ Շատ, շատ հաճելի և շատ ընդունակ․․․ Նա հիմա գործազուրկ է։ Աշխատանքի բորսայումն է գրանցված։ Նույնիսկ տոմս ունի։ Նրան խոստացել են մոտ օրերս միության մեջ ընդունել․․․ Արդյոք չէի՞ք կարող վերցնել նրան ձեզ մոտ։ Մայրը շատ շնորհակալ կլինի։
― Թերևս, կարելի է վերցնել, ― գթասրտորեն ասաց Չարուշնիկովը, ― ի՞նչ կարծիքի եք այդ մասին, պարոնայք։ Լավ։ Ընդհանուր առմամբ, ես կարծում եմ, կհաջողվի։
― Ինչ կա որ, ― նկատեց Դյադևը, ― կարծես, ընդհանուր գծերով․․․ վե՛րջ։ Ամեն ինչ կարծես վերջացրինք։
― Բա ե՞ս, ― հանկարծ լսվեց բարակ, հուզող մի ձայն։
Բոլորը շուռ եկան։ Անկյունում, թութակի կողքին կանգնել էր սաստիկ վրդովված Պոլեսովը։ Վիկտոր Միխայլովիչի սև կոպերի վրա արցունքներ էին երևում։ Բոլորն ամաչեցին։ Հյուրերը հանկարծ հիշեցին, որ խմում են Պոլեսովի օղին, և որ նա ընդհանրապես «Սրի ու խոփի» Ստարգորոդի բաժանմունքի գլխավոր կազմակերպիչներից մեկն է։
Ելենա Ստանիսլավովնան ձեռքը տարավ քունքերին և վախեցած ճչաց։
― Վի՛կտոր Միխայլովիչ, ― հեծեցին բոլորը։ ― Աղավնյա՜կս։ Սիրելի՜ս։ Ինչպես չեք ամաչում։ Ախր ինչու եք կանգնել անկյունում։ Մոտ եկեք անմիջապես։
Պոլեսովը մոտեցավ։ Նա տանջվում էր։ Նա սրի ու խոփի իր ընկերներից այդպիսի անհոգիություն չէր սպասում։
Ելենա Ստանիսլավովնան չհամբերեց․
― Պարոնա՛յք, ― ասաց նա, ― զարհուրելի բան է սա։ Ինչպե՞ս կարող էիք դուք մոռանալ մեզ բոլորիս սիրելի Վիկտոր Միխայլովիչին։
Նա վեր կացավ և համբուրեց արիստոկրատ փականագործի մրոտ ճակատը։
― Մի՞թե, պարոնայք, Վիկտոր Միխայլովիչը չի կարող լինել ուսումնական օկրուգի հոգաբարձու կամ ոստիկանապետ։
― Դե իհարկե, նա հիանալի, մարդասեր հոգաբարձու կլինի, ― պաշտպանեց քաղաքագլուխը, սունկ կուլ տալով և կնճռոտվելով։
― Բա Ռասպոպո՞վը, ― նեղացած ծոր տվեց Վիկտոր Միխայլովիչը։ ― Չէ՞ որ դուք արդեն նշանակել եք Ռասպոպովին։
― Հա, իսկապես, ի՞նչ ենք անելու Ռասպոպովին։
― Հրշեջապետ։ Հը՞․․․
― Հրշեջապետ, ― հուզվեց հանկարծ Վիկտոր Միխայլովիչը։
Մի ակնթարթում նրա աչքերի առջև ծագեցին հրշեջ կառքեր, կրակների ցոլք, շեփորների հնչյուն ու թմբուկի կտկտոց։ Փայլատակեցին կացինները, ճոճվեցին ջահերը, գետինը պատառոտվեց և սևաթույր վիշապները սլրացրին նրան քաղաքային թատրոնի հրդեհավայրը։
― Հրշեջապե՞տ։ Ես ուզում եմ լինել հրշեջապետ։
― Ա՜յ հիանալի բան։ Շնորհավորում եմ ձեզ։ Այսուհետև դուք հրշեջապետ եք։
― Հրշեջ դրուժինայի ծաղկման կենացը, ― հեգնորեն ասաց բորսային կոմիտեի նախագահը։
Բոլորը հարձակվեցին Կիսլյարսկու վրա։
― Դուք միշտ էլ ձախ եք եղել։ Գիտենք ձեզ։
― Պարոնայք, ի՞նչ ձախ եմ ես։
― Գիտենք, գիտենք․․․
― Ձախ եք։
― Բոլոր հրեաները ձախ են։
― Աստված վկա, պարոնայք, ես ձեր այդ կատակը չեմ հասկանում։
― Ձախ եք, ձախ, մի թաքցրեք։
― Գիշերները քնում և երազում Միլյուկովին է տեսնում։
― Կադե՛տ։ Կադե՛տ։
― Կադետները Ֆինլյանդիան ծախեցին, ― մռնչաց հանկարշ Չարուշնիկովը, ― ճապոնացիներից փող վերցրին։ Հակերով լցրեցին։
Կիսլյարսկին չդիմացավ անհիմն մեղադրանքների հեղեղին։ Բորսային կոմիտեի դժգույն նախագահը, աչքերը փայլեցնելով, բռնեց աթոռի մեջքից և զրնգուն ձայնով ասաց․
― Ես միշտ էլ օկտյաբրիստ եմ եղել և այդպիսին էլ կմնամ։
Սկսեցին տնտղել, թե ով ինչ պարտիայի է համակրում։
― Պարոնայք, ամենից առաջ դեմոկրատիա, ― ասաց Չարուշնիկովը, ― մեր քաղաքային ինքնավարությունը դեմոկրատական է լինելու։ Բայց առանց կադետների։ Նրանք մեզ բավականաչափ մուռտառեցին տասնյոթ թվականին։
― Հուսով եմ, ― թունոտ հետաքրքրվեց նահանգապետը, ― որ մեր մեջ չկան այսպես կոչված սոցիալ֊դեմոկրատներ։
Օկտյաբրիստներից ձախ, որոնց նիստում ներկայացնում էր Կիսլյարսկին, ոչ ոք չկար։ Չարուշնիկովն իրեն հայտարարեց «կենտրոն»։ Ամենաաջ թևում կանգնած էր հրշեջապետը։ Նա այնքան աջ էր, որ նույնիսկ չգիտեր, թե որ պարտիային է պատկանում։
Խոսք բացվեց պատերազմի մասին։
― Էսօր֊էգուց, ― ասաց Դյադևը։
― Պատերազն կլինի, կլինի։
― Խորհուրդ եմ տալիս որոշ բան մթերել, քանի դեռ ուշ չէ։
― Դուք կարծո՞ւմ եք, ― անհանգստացավ Կիսլյարսկին։
― Իսկ դուք ի՞նչ եք ենթադրում։ Կարծում եք, թե պատերազմի ժամանակ հնարավոր կլինի՞ որևէ բան ճարել։ Ալյուրն անմիջապես շուկայից կվերանա։ Արծաթյա դրամները գետնի տակ կանցնեն, հրապարակ կգան ամեն տեսակ թղթադրամներ, հավասար շրջանառություն ունեցող փոստային դրոշմանիշներ և զանազան նման բաներ։
― Պատերազմը վճռված բան է։
― Դուք ձեր գիտցածի պես վարվեք, ― ասաց Դյադևը, ― իսկ ես իմ բոլոր ազատ միջոցները դնելու եմ առաջին անհրաժեշտության առարկաներ գնելու։
― Իսկ ձեր մանուֆակտուրայի գոր՞ծը։
― Մանուֆակտուրան ինքնըստինքյան, իսկ ալյուրն ու շաքարը իրենց հերթին։ Այնպես, որ ձեզ էլ եմ խորհուրդ տալիս։ Խորհուրդ եմ տալիս համառորեն։
Պոլեսովը քմծիծաղ տվեց։
― Բա բոլշևիկներն ինչպե՞ս են կռվելու։ Ինչո՞վ։ Ինչո՞վ են կռվելու։ Հին հրացաններո՞վ։ Բա օդային նավատո՞րմը։ Ինձ մի նշանավոր կոմունիստ ասում էր, թե իրենք, ― հը ինչ եք կարծում, ― որքա՞ն սավառնակ ունեն։
― Երկու հարյուր հատ։
― Երկու հարյո՞ւր։ Ոչ թե երկու հարյուր, այլ երեսուներկու։ Իսկ Ֆրանսիան ութսուն հազար մարտական սավառնակ ունի։
― Ցրվեցին կես գիշերից ուշ։
― Դա՜֊ա․․․ Ի՜նչ օրի հասցրին բոլշևիկները։
Նահանգապետը գնաց ճանապարհ դնելու քաղաքագլխին։ Երկուսն էլ չափազանցված համաչափ էին քայլում։
― Նահանգապե՜տ, ― ասում էր Չարուշնիկովը։ ― Ի՜նչ նահանգապետ ես դու, երբ գեներալ չես։
― Ես քաղաքացիական գեներալ կլինեմ, իսկ դու նախանձո՞ւմ ես։ Երբ ուզենամ քեզ կբանտարկեմ։ Կնստես ինձ մոտ։
― Ինձ չի կարելի նստեցնել։ Ես քվեարկված եմ, վստահությամբ եմ օժտված։
― Մեկ քվեարկված դիմաց երկու քվեարկված են տալիս։
― Խնդրում եմ ինձ հետ կատակներ չանել, ― բղավեց հանկարծ Չարուշնիկովը փողոցով մեկ։
― Ի՞նչ ես գոռում, հիմար, ― հարցրեց նահանգապետը։ ― Ուզում ես գիշերել միլիցիայո՞ւմ։
― Ինձ չի կարելի գիշերել միլիցիայում, ― պատասխանեց քաղաքագլուխը, ― ես սովետական ծառայող եմ․․․
Մի աստղ էր փայլում։ Կախարդական գիշեր էր։ Երկրորդ Սովետական փողոցի վրա շարունակվում էր վեճը նահանգապետի և քաղաքագլխի միջև։
==Ծանոթագրություններ==
<references/>