Գավազանը
հեղինակ՝ Վահե Քաչա |
Բովանդակություն
ԳԼՈՒԽ ԱՌԱՋԻՆ
Գեստարմուսն իր կույր աչքերը ծածկող մեծ ու սև ակնոցը ուղղեց և գլուխը կամաց վեր բարձրացրեց։ Գավազանը ոտքերի արանքում պահած, ձեռքերը խաչած, նա ականջ էր դնում նույնիսկ ամենափոքր աղմուկը։ Նրա շուրջը բոլորը շշնջում էին, խոսում։ Դրսում սառցե քամու հոսանքը շունչ էր կտրում։ Այստեղ՝ հետաքրքրասերներով լցված դատարանի դահլիճում, օդը հեղձուցիչ էր։
Երդվյալները հեռացան դռնփակ խորհրդի։ Դահլիճը նման էր լքված նավի։ Գեստարմուսը բացեց ժամացույցի կափարիչը և մատներով սլաքներին դիպավ. երեկոյան ժամը տասն էր։ Դռնփակ խորհուրդը որքա՞ն կարող էր տևել։ Գուցե ուզածիդ չափ։ Երկար կամ կարճ։ Երեք օր է գալիս նույն տեղն է նստում։ Լսում է փաստաբաններին, երկու-երեք բառ է փոխանակում եղբոր հետ և վերադառնում տուն։ Ֆրեդը՝ նրա եղբայրը, մեղադրվում է Ռոբերտ Պասիի սպանության մեջ։ Հենց այսօր կիմանա նրա վիճակը։ Մի քիչ հետո։
Գեստարմուսը գիտե, որ եղբայրը նայում է իրեն։ Նա զգում է եղբոր հայացքը։ Բայց ցանկություն չունի ձեռքը շարժելու, ժպտալու՝ թեկուզ հանգստացնելու նպատակով։ Նա սպասում է։ Խորհրդակցությունը երկար չի տևում։
Կես ժամ հետո երդվյալները և դատավորները վերադառնում են դահլիճ։ Լռության է տիրում։ Մի երկար լռություն։
Հետո նախագահը խոսեց։
Ահա՜, վճիռը հանված է։ Ֆրեդը մեղավոր է ճանաչված։ Ֆրեդը դատապարտված է մահվան։ Կես ժամ, որպեսզի մարդուն մահվան դատապարտեն։ Գեստարմուսին ոչ մի կերպ չի հաջողվում մտքերը կարգավորել։ Նրան թվում է, թե մղձավանջի մեջ է և սպասում է արթնացումին։ Ինչ֊որ մեկը նրա ուսին դիպավ։
— Պետք է գնալ։
Նա զգաց է որ ժողովուրդը դուրս է եկել և ինքը մենակ է մնացել՝ գավազանը ձեռքում սեղմած։ Նրան խնդրում էին գնալ։ Պետք է ավլեին։
— Ես ձեզ կուղեկցեմ մինչև ելքը։
— Շնորհակալություն, ես գիտեմ իմ ճամփան։
Մյուսը չհամառեց։ Գեստարմուսը վեր կացավ։ Նա առաջնորդվում էր իր գավազանով։ Մինչև դուռը տանող աստիճանները հաշվել էր։ Նա հայտնվեց մայթի վրա։ Խոր շունչ քաշեց։ «Միայն թե ինձ հանգիստ թողնեն»։ Մարդիկ կարծում էին, թե առաջնորդելով ծառայություն կմատուցեն նրան։ Բայց նա իր ճամփան մենակ էր գտնում։ Տարիներ շարունակ միևնույն փողոցներով էր քայլել։ Անգիր գիտեր այդ փողոցները։ Այսօր նա գտնվում էր անծանոթ թաղամասում։ Եվ հետո մտազբաղ էր։ Նա առաջացավ մինչև մայթի եզրը, գավազանի ծայրը զարնվեց մի մեքենայի դռան.
— Դուք ազա՞տ եք։
Լռություն։ Դուռը բացվեց։
— Մտեք։
— Մատիկ փողոց, տասնհինգ։
Մեքենան շարժվեց։ Քառորդ ժամ հետո նա իր դռան առջև էր։ Առաջնորդվելու համար գավազանի կարիքը չկար։ Արթուն քայլերով շեմն անցավ և կանգնեց վերելակի առջև։ Առանց վարանելու սեղմեց կոճակը։ Վերելակը վերևում էր։ Նա սպասեց։ Վերելակի իջնելուն պես մտավ և սեղմեց ութերորդ հարկի կոճակը, որը եղբայրը, հատուկ նրա համար, մի փոքր քերծել էր։
Բնակարանը բաղկացած էր մի հյուրասրահից, երկու ննջարանից, մի խոհանոցից և մի լողարանից։ Կահույքը դրված էր պատերի տակ, որպեսզի Գեստարմուսը առանց բանի դիպչելու կարողանա շարժվել։
Դուռը փակելուն պես, գավազանը դրեց մի կողմ, բաճկոնը հանեց, գնաց խոհանոց և մի բաժակ սառը կաթ խմեց։
Գեստարմուսը ատլետիկ կազմվածք ուներ։ Հասակը մեկ մետր իննսուն սանտիմետր էր և, ամեն առավոտ, կես ժամ նվիրում էր մարզանքին։ Զորեղ դեմք, քառակուսի ծնոտ, խիտ հոնքեր, ուղիղ քիթ, բաց ճակատ և ճոխ, գանգուր մազեր։ Ո՛չ դժբախտ էր, ո՛չ էլ դառնացած։ Ի ծնե կույր էր, բայց խուսափում էր կույրերից. կույրերի առաջացրած խղճահարությունը գրգռում էր նրան։ Նա գիտեր, որ որոշ կույրեր չափազանցում են և որ հստակատեսները սխալ պատկերացում ունեն կուրության մասին։ Սկզբում փորձել բացատրել, հետո հրաժարվեց այդ մտքից։ Գեստարմուսն այցելում էր իր մի քանի բարեկամներին և շատ լավ հարաբերությունների մեջ էր նրանց հետ։ Բարեկամները չէին նկատում Գեստարմուսի կուրությունը։ Նա էլ հենց այդ էր ուզում։ Հեռուստացույց էր լսում, Բրայլի սիստեմով տպագրված թերթեր էր կարդում, շաբաթը երեք անգամ փող էր նվագում մի ջազ֊նվագախմբում և զբաղվում սպորտով։ Մնացած ժամանակը նվիրում էր ընթերցանությանը։ Ամերիկյան ինստիտուտում Բրայլի սիստեմով տպագրված հարյուր հազարից ավելի հատոր կար նրա տրամադրության տակ։ Դասական և ժամանակակից հեղինակներ։ Կաթի վերջին կումը խմելով, սառնարանը փակեց և կանգնեց լայն բացված պատուհանի մոտ։ Օդը սառն էր։ Ժամը ութը կլիներ։ Արդեն մթնել էր։ Գեսաարմուսը, բոլոր կույրերի պես, ցերեկը ջոկում էր գիշերից։ Վառ լույսը խտուտ էր տալիս նրա ակնաբիբերը։ Օրինակ՝ ամռանը, արևն անտանելի էր։ Վերջիվերջո, նա սովորեց մեծ ու սև ակնոցին։ Ակնոցը հանում էր երեկոյան, անկողին մտնելուց առաջ։
Ֆրեդը դատապարտված է մահվան։ Դա անկարելի էր։ Երեք ամսից ի վեր նա բանտում է, և Գեստարմուսը չի կարողանում հաշտվել նրա բացակայությանը։ Ֆրեդի հետ հեշտ չէր ապրել։ Նա ընդամենը քսանվեց տարեկան էր, դյուրագրգիռ, կողմնապահ և անբարեխիղճ։ Բայց Գեստարմուսը, որ տասնհինգ տարով մեծ էր, իր որդու տեղն էր դնում նրան։ Ֆրեդը երբ ուշանում էր, Գեստարմուսն անհանգստանում էր։ Երբ մեքենայով ուղևորության էր գնում, Գեստարմուսը վատ էր քնում։ Դա անկարելի էր։ Նրանք չեն կարող մահապատժի ենթարկել եղբորը։ Ինչ֊որ մեկը ներում կշնորհի։ Տարվա վերջում, պայմանական ժամկետով նրան կազատեն։
Պատուհանը փակեց, պառկեց բազմոցին։ Հևում էր։ Այլևս Ֆրեդի ձայնը չլսել, այլևս չհսկել նրա ոտնաձայները, մենակ մնալ այս բնակարանում, որ կիսում էր նրա հետ։ Մեն-մենակ։
— Քայլեք առջևիցս։
Գեստարմուսը ձեռքը դրեց հսկիչի ուսին, որպեսզի վերջինս իրեն առաջնորդի բանտի միջանցքներով։ Հսկիչը քանելով էր քայլում։ Փականքի ձայն։ Գեստարմուսը եղբոր դիմացն էր։ Գիտեր նրան։ Ճանաչում էր նրա հոտը։
— Ես անհամբեր սպասում էի քեզ,— ասաց Ֆրեդը։— Այդ կեղտոտները ոչինչ չհասկացան։
Նա խոսում էր երդվյալների մասին։ Գեստարմուսը ձեռքերը խաչած լսում էր։ Ֆրեդի ձայնը չէր փոխվել։
— Փաստաբանի ասելով ինձ ներում կշնորհեն։
— Իհարկե, իհարկե,— ասաց Գեստարմուսը։
— Մի քանի ամսից հետո իմ գործը կվերանայեն և ստիպված կլինեն ինձ արձակելու։ Եվ ներողություն կխնդրեն, կտեսնե՛ս։ Ես այստեղ խեղդվում եմ, ես խելագարվո՜ւմ եմ։
— Լավ սնվո՞ւմ ես։
— Ա՛հ, սնունդը դեռ ոչինչ։ Ես սոսկալի ձանձրանում եմ։ Չես կարո՞ղ խնդրել, որ ինձ թույլ տան հեռուստացույց նայել։
Ֆրեդն այսպիսին էր՝ երեխա։ Մի երեխա, որը ոչ մի պատասխանատվություն չէր ուզում ստանձնել։ Գեստարմուսը չէր կարողացել նրան խելքի բերել ու վերջիվերջո հրաժարվել էր այդ մտքից։ Եվ քանի որ սիրում էր, երես էր տվել նրան։ Գեստարմուսը նրա համար աշխատանքի տեղ էր գտել ավտոպահեստամասերի խանութում։ Ամեն անգամ գլխացավանքի մեջ ընկնելիս, Ֆրեդը դիմում էր եղբորը։ Պարզապես, մի շփացած երեխա էր։
— Ես կխնդրեմ,— ասաց Գեստարմուսը։
— Դա բոլորը չէ։ Պատկերացրու, որ լույսն այստեղ չեն մարում։ Երկու օր է լամպը վառած է, և դեռ անդադար ինձ հսկում են, կարծես կարող եմ փախչել։ Ասա նաև, որ մի բարձ էլ տան։
Մտածո՞ւմ էր արդյոք որ ինքը մահվան է դատապարտված։ Գեստարմուսը չհամարձակվեց խոսել այդ մասին։
— Ես վաղն առավոտյան փաստաբան Կանելլոյին կտեսնեմ և հետը կխոսեմ այդ մասին։
— Քո կարծիքով որքա՞ն ժամանակից հետո ինձ կազատեն։
Գեստարմուսն ակնոցը ուղղեց։ Այդ շարժումը նեղն ընկած ժամանակ էր անում։
— Համբերիր,— ասաց նա։
Ֆրեդը բարկացավ։
— Կուզեի քեզ իմ տեղում տեսնել,— ասաց նա։— Հեշտ է ասել՝ համբերիր։ Դու չես պատկերացնում, որ ես այստեղ ցնդում եմ։
— Ես լավ գիտեմ, բայց այդքան շուտ մի հուսահատվիր։
— Ես նույնիսկ կարդալու բան չունեմ։
Նա երբեք չէր կարդում։ Ժամանակ առ ժամանակ մի քանի թերթեր էր նայում։
— Ես քեզ վաղը գիրք կբերեմ։
— Իսկ աղջիկներ, կարծում ես նրանց կարիքը չունե՞մ։
Գեստարմուսը գավազանով հատակը թակեց.
— Բայց, վերջապես, Ֆրեդ, դու հաշվի չես առնում, որ դատապարտված ես... Դու հաշվի չես առնում, որ...
Լռություն տիրեց։ Ֆրեդը գոռաց.
— Բայց վերջապես դու լավ գիտես, որ ես անմեղ եմ։ Դու լավ գիտես։ Ես քեզ ամեն ինչ պատմեցի։
— Գիտեմ, գիտեմ։ Բայց ես հաշվից դուրս եմ։
— Դու ինձ ասացիր, որ կապեր ունես։
Գեստարմուսն ուսերը թոթվեց։
— Այլապես ես չէի հանձնվի ոստիկանությանը։ Ես կփախչեի։ Ես կգնայի արտասահման, դու շատ լավ գիտես։ Դու էիր, որ ստիպեցիր ինձ մնալ։ Դու էիր, որ զանգահարեցիր ոստիկանատուն, և նրանք եկան ու տան մեջ ձերբակալեցին ինձ։
— Դա լավագույն ելքն էր։
— Ապացուցի՛ր։ Շատ հնարավոր է, որ ինձ խորովեն էլեկտրական աթոռի վրա։
— Ֆրեդ...
Ոչ մի պատասխան։ Գեստարմուսը վեր կացավ և մոտեցավ մահճակալին։
Նա դիպավ եղբոր գլխին և նկատեց է, որ լալիս է։
— Ֆրեդ...
— Թո՛ղ ինձ, թո՛ղ ինձ...
— Մի վատ լուր ունեմ ձեզ հայտնելու,— ասաց փաստաբան Կանելլոն։
Գեստարմուսն անշարժացավ։ Նրան թվում էր, թե իր լարված ջղերը ուր որ է կկտրվեն։ Կանելլոն սկսեց ետ ու առաջ անել։
— Ներումը մերժվել է։ Ես ինչ որ կարող էի, արեցի։
Նա լավ փաստաբան էր։ Գեստարմուսը ինքն էր ընտրել Կանելլոյին։
Նա շարունակում էր լռել, հրաժարվելով մտածել, որ...
— Իսկ ե՞րբ։
— Եկող շաբաթ։
— Միայն թե նրան չասեք։
— Իհարկե, ոչ։ Վերջին րոպեին կհայտնեն։
Շարունակ այն տպավորությունն էր, որ կարծես խոսքն իր եղբոր մասին չէ։ Ահա Ֆրեդին դատապարտելու են, իսկ ինքը հանգիստ զրուցում է փաստաբանի հետ։
— Պետք չէ նրան անհանգստացնել,— ասաց Գեստարմուսը։— Նա երեխա է։
— Դուք կարող եք վաղն առավոտյան այցելել նրան։
— Ուրեմն, հիմա ոչ ոք չի կարո՞ղ փրկել։
— Ավա՜ղ։
— Ես ձեզ այլևս չեմ զբաղեցնի,— ասաց Գեստարմուսը։
Ուզում էր մենակ մնալ, որպեսզի խորհեր։ Բազմաթիվ մտքեր էին եփվում նրա գլխում։ Փաստաբան Կանելլոն վեր կացավ, որ գնա։
— Ես մի քանի հարց ունեմ ձեզ տալու,— ասաց Գեստարմուսը։— Ի՞նչ եք ուզում խմել։ Ես լավ պունշ ունեմ։
— Հաճույքով կխմեմ մի բաժակ։
Գեստարմուսը շիշը հանեց սառնարանից և լցրեց։
— Երդվյալների մասին պատմեք,— ասաց նա։— Քանի՞սն են։
— Տասներկու։
— Դուք ինձ ասել էիք, որ նրանցից մեկին ճանաչում եք։
— Մարտինելլիին։
— Եվ տասներկուսն էլ նրան մեղավոր են ճանաչե՞լ։ Ոչ ոք չի հավաաացե՞լ անհրաժեշ պաշտպանությանը, մեղմացուցիչ հանգամանքներին։
Փաստաբանը վարանեց։ Մի կում արեց։ Պունշը խտուտ տվեց նրա կոկորդը և վառեց ստամոքսը։
— Ձեր պունշը հիանալի է,— ասաց նա։
Հետո.
— Նրանցից հինգը ընդունեցին անհրաժեշտ պաշտպանությունը։ Դժբախտաբար, մյուսները այլ կարծիքի էին։ Նրանք մեծամասնություն էին։
Վիճաբանությունը հազիվ քառորդ ժամ տևեց։
— Գիտեմ, գիտեմ։
Գեստարմուսը մի սիգարեթ վերցրեց և դրեց մատների արանքը։ Հետո լուցկի վառեց, ձեռքը տարավ բոցի վրայով, որպեսզի ուղղի մինչև բերանը և սիգարեթը կպցրեց։
— Պատմեք դեմ քվեարկած երդվյալների մասին։ Գիտե՞ք նրանց հասցեները։ Ի՞նչ կյանք են վարում։ Շատ կուզեի իմանալ։ Շատ։
ԳԼՈՒԽ ԵՐԿՐՈՐԴ
Ջոն Կարտոպ
— Փակ է։
Մեքենան շարունակում էր ազդանշան տալ։ Ջոն Կարտոպը թերթը ծալեց և վատ տրամադրությամբ վեր կացավ։
Գարաժի դռան առջև սպորտային մեքենա էր կանգնած։ Ղեկի մոտ մի թուխ տղա էր։
— Մեքենան փչացել է,— ասաց նա։
Նրա կողքին մի խարտյաշ աղջիկ էր նստել։
— Գարաժը փակ է,— պատասխանեց Կարտոպը։— Այլևս աշխատող չկա։
— Գուցե թեթև բան է։ Դուք իսկույն կարող եք շտկել...
Կարտոպը մտածեց։ Ոչ, անկարելի Է։ Հինգ տարուց ի վեր նա մեքենաներով չի զբաղվել։ Գարաժի տերն էր և հինգ մեխանիկ ուներ։
— Մեքենան աշխատում է,— շարունակեց երիտասարդը,— բայց ահավոր աղմուկ է անում։
Նա բանալին դարձրեց։ Մեքենան ցնցվեց աղմուկից։ Կարծես կաթսաներ էին թափվում։
— Շղթայակցումը կոտրել եք,—- ասաց Կարտոպը։
— Ուրե՞մն։
— Ուրեմն շարժիչը պետք է քանդել։ Այդ սպորտային մեքենաների վրա այնքան էլ հեշտ չէ։
— Ինչքա՞ն ժամանակ է պետք։
— Էհե՜...
Կարտոպը գլուխը ճոճեց.
— Պետք է քառասունութ ժամ թողնեք մեզ մոտ։
Լռություն տիրեց։ Երիտասարդը վհատված տեսքով նայեց աղջկան։
— Ի՞նչ անենք։
Կարտոպը հուշեց նրան.
— Գնացեք մյուս գարաժը։
Նա ուզում էր այս պատմությունը շուտ վերջացնել և բարձրանալ սենյակ։
— Ավելի լավ է ձեզ մոտ թողնենք։
— Լավ։ Կանգնեցրեք ձախից, այդ «Ֆիատի» կողքին։
Քառորդ ժամ հետո նա բարձրանում էր տուն։ Տունը գարաժի վրա էր։
Կինը՝ Կարոլինը, հեռուստացույց էր նայում։
— Ես մի քիչ ուշացա,— ասաց Կարտոպը։
— Գնա լողացիր, և արի սեղան նստենք։
Նա քաղցած էր, բայց լողանալու ցանկություն չուներ։ Կինը ամեն երեկո ստիպում էր սուզվել ջրի մեջ։ Կարտոպը ջուր չէր սիրում։ Նա գնաց լողարան, հանվեց, ձեռքերն ու երեսը լվաց և, խալաթը հագին, վերադարձավ ճաշասենյակ։ Կինը տեղից չէր շարժվել։ Բարձրահասակ և ազնվադեմ կերպարանքով, գամվել էր լուսավոր էկրանին։
— Պատրա՞ստ ես։
— Այո, այո,— պատասխանեց Կարտոպը։— Ես քաղցած եմ։
Նրանք սեղան նստեցին։ Սպասուհին մատուցում էր։
— Կատերինը պառկե՞ց։
— Նա հոգնած էր։
Կատերինը՝ Կարտոպի խորթ դուստրը, վեց տարեկան էր։ Կարտոպը Կարոլինի հետ երկու տարի առաջ էր ամուսնացել՝ սիրելով։ Դա մի ազնվացեղ մաքրասեր և առաքինի կին էր։ Նրա ամուսինը օդանավի պատահարից էր մահացել։
— Այս երեկո ուզում եմ դուրս գալ,— ասաց Կարոլինը։
Կարտոպը պատառը կուլ տվեց։
— Հեռուստացույցով հետաքրքիր ծրագիր կա։
— Գիտեմ,— ասաց կինը,— բայց ես ուզում եմ դուրս գալ։ Ամբողջ օրը տանը փակված եմ։
Կարտոպն ուզում էր տանը մնալ։ Վերջին ժամանակներս հեռուստացույցը հետաքրքրում էր նրան։ Նստում էր բազկաթոռին, վառում էր ծխամորճը, մի բաժակ կոնյակ վերցնում։
— Ուզում ես կինո՞ գնանք։
— Դեռ չգիտեմ։ Իսկ ինչո՞ւ չգնանք մի պիես նայելու։
Թատրոնը չափից դուրս ձանձրացնում էր Կարտոպին։ Հատկապես թատրոն հաճախող կանայք էին գրգռում նրան։ Սնոբները։
— Այնտեղ ոչ մի հետաքրքիր բան չկա նայելու,— ասաց Կարտոպը։— Ես ուզում եմ տանը մնալ։
Հիսուն տարեկանում դարձել էր քաղքենի։ Կարոլինը երեսուն տարեկան էր։
— Բնավ դուրս չենք գալիս,— ասաց կինը։— Եվ հետո այստեղ գարաժի հոտն է...
«Նորից սկսեց»,— մտածեց Կարտոպը։ Նրա կինը ուզում էր բնակարանը փոխել։ Այլևս չէր ցանկանում այս թաղամասում ապրել՝ գարաժի վերևը։ Կարտոպը խնայողություններ էր արել, և նրա գործերը լավ էին գնում։ Կարող էր այս բնակարանը փոխել, բայց միշտ այս տանն էր ապրել։
— Եկող տարի կտեղափոխվենք։
— Ինչո՞ւ եկող տարի։
Ինքն էլ որոշակի չգիտեր, թե ինչու։ Պարզապես ժամանակ շահելու համար էր ասում։ Հանկարծ կնոջ խոսքերը նրան զայրացրին.
— Հիմա գործերը վատ են գնում, և ես գիտեմ, թե որտեղ պիտի մնամ։ Եթե դու ուզում ես ուրիշ տեղ գնալ, քեզ մնում է միայն Կատերինին վերցնել և...
Նա շփոթվեց և զգաց, որ սխալ է։ Հատկապես խորթ աղջկա վերաբերյալ։
Կինը, պատառաքաղը օդում պահած, լսում էր։
— Ներիր ինձ, այս քանի օրը ես բարկացած եմ։ Դու հասկանում ես...
Չորս օր շարունակ, երեկոները, մյուս երդվյալների հետ անց էր կացրել դատարանում։
Կարոլինը չպատասխանեց։ Պատառը կուլ տվեց, սրբեց բերանը և հեռացավ սեղանից։
— Ես այլևս քաղցած չեմ,— ասաց նա։
— Ես քաղցած եմ։ Դա սեղանից հեռանալու պատճառ չէ։ Իմիջիայլոց, այդպես չեն անում։ Դու ինձ հիսուն անգամ ասել ես դրա մասին։
Կարոլինը վարանեց։ Մի պահ կանգնած մնաց, հետո որոշեց նստել։ Ձեռքերը կրծքին խաչեց։
— Այդպես էլ չեն անում,— ասաց Կարտոպը։
— Գրողի ծոցը։
Կարոլինը դուրս եկավ ճաշասենյակից։ Կարտոպը հանգիստ վերջացրեց ճաշը և, կնոջ բացակայությունից օգտվելով, գխտաց և աղմուկով հորանջեց; Նա մի բաժակ կոնյակ լցրեց, սիգար վառեց և բացեց հյուրասենյակի դուռը։ Կինը նորից նստել էր հեռուստացույցի առջև։ Կարտոպը փռվեց բազկաթոռին։ «Գրողի ծոցը գնա»։ Բայց բաժակը խմելուց հետո մտադրությունը փոխեց։ Նա կնոջը գրկելու ցանկություն զգաց։ Կարոլինը շատ ցանկահարույց էր, և Կարտոպը նրա հետ դուրս գալիս իրեն շատ հպարտ էր զգում։ Կարտոպն իրեն ծեր չէր համարում։ Իհարկե, մի քանի մազ էր կորցրել։ Փորը հաստացել էր, բայց եռանդով լի էր։ Նա իրեն զգում էր ուժերի ծաղկման մեջ։ «Իսկական կյանքը հիսուն տարեկանից է սկսվում»։ Մյուս կանայք նրան բնավ չէին հետաքրքրում։ Աշխատանքը և տունը։ Եվ փողը։ Ուզում էր շատ փող աշխատել և, իր հաշիվների համաձայն, երկու տարի հետո կարող էր հասույթներով ապրել՝ պայմանով, որ գումարը մի շահութաբեր գործի մեջ դներ։ Մի անվտանգ գործ, որով ինքը չէր զբաղվելու։ Ուզում էր իր փողերը որևէ նոտարի մոտ դնել։
— Ձայնը շատ բարձր է,— ասաց նա։
Կինը չշարժվեց։ Կարտոպը ժպտաց։ Գիտեր, որ Կարոլինը նեղություն չի քաշի՝ ձայնը իջեցնելու։
— Ես այլևս տանտիրուհի չեմ։
Կարտոպը վեր կացավ և ձեռքը դրեց կնոջ ուսին։ Կարոլինը չշարժվեց։
— Դու բարկացա՞ծ ես։
— Բնավ, բայց դու անտանելի ես ինձ համար։ Թող ինձ...
Որոշ խոսքեր զայրացնում էին Կարտոպին։
— Ես քեզ համար անտանելի՞ եմ...
— Դու ինձ համար անտանելի ես, կրկնում եմ։
Արյունը գլխին խփեց։ «Անջատեմ հեռուստացույցը»։ Բայց չանջատեց. հետ եկավ, նստեց իր բազկաթոռին և մի նոր սիգար վառեց։ Գիտեր, որ սիգարի հոտը տհաճ է կնոջ համար։ «Հանգիստ, հանգիստ»,— մտածեց նա։ Երեք րոպե հետո կինը դուրս եկավ սենյակից։ Կարտոպը հանգցրեց սիգարը։ Կամաց֊կամաց տարվեց ծրագրով։ Հաղորդումը վարյետեից էր. մրցակիցները պատասխանում էին անսպասելի հարցերին։ «Ճարպիկներ»,— մտածեց նա։ Քիչ հետո էկրանը պարեց նրա աչքերի առջև։ Նայեց ժամացույցին։ Ուշ չէր։ Հազիվ ժամը տասը կլիներ։ Որոշեց գնալ պառկել։ Բացեց ննջասենյակի դուռը։ Կինը պառկած գիրք էր կարդում։ Ամեն երեկո կարդում էր։ Կարտոպը հանվեց և սուզվեց վարդագույն անկողնու մեջ։ Կինը չշարժվեց։ Երկու րոպե անց փակեց գիրքը, լույսը մարեց, շրջվեց դեպի ամուսինը և ձեռքերը գցեց նրա վզով։
— Այսօր ինձ հետ սիրալիր չէիր,— ասաց Կարոլինը։
Այդ բոլորը ծանոթ էր Կարտոպին։
— Ես շատ սիրալիր էի,— ասաց նա։
— Ոչ։ Դու հրաժարվեցիր դուրս գալ և սպառնացիր ինձ։
— Ես քեզ սպառնացի՞։
— Իհարկե։ Դու ուզում էիր ինձ և Կատերինին դուրս անել։
— Ե՞ս։
Կարոլինը հեշտալիր մռմռաց և ամուսնուն համբուրեց։
— Ես բարկացած էի,— ասաց Կարտոպը։— Բայց դու գիտես, որ քեզ սիրում եմ։
— Գիտեմ։ Ես էլ քեզ եմ սիրում, իմ փոքրիկ արջուկ։
Կարտոպը երջանիկ էր։ Նա ինքնիրեն խոստում տվեց համբերատար լինել կնոջ հետ։ Վերջապես քսան տարով մեծ էր նրանից։ Ինքը հասցրել է կյանք տեսնել։ Կարտոպը խանդաղատանքով գրկեց կնոջը։
— Վեց ամսից հետո կթողնենք այս բնակարանը։ Ես քեզ խոստանում եմ։
— Ճշմարի՞տ։
— Երդվում եմ։
— Ես մի մեծ բնակարան եմ ուզում։ Ինքս պիտի կահավորեմ։ Դու համաձա՞յն ես։
— Անշուշտ, անշուշտ։
Հեռախոսը զնգաց։ Այս ժամին ո՞վ կարող էր նրանց անհանգստացնել։
— Չեմ մոտենա։
— Ոչ, մոտեցիր։
Զանգը երկարում էր։ Կարտոպն անշարժ էր։
— Մոտենալու ցանկություն չունեմ։
— Մոտեցիր, ես չեմ սիրում, երբ զանգում է։
Կարտոպը գլուխը ճոճելով վեր կացավ։ Հեռախոսը հյուրասրահում էր։
— Ալո, լսում եմ։
— ...
— Այո՞... Եղբա՞յրը... Հա՜, բարի երեկո...
Կարտոպը գիտեր, որ մահվան դատապարտվածի եղբայրը կույր է։ Նա փափկեց։
— Գիտեք, ես տնից համարյա դուրս չեմ գալիս։ Եվ... և... իսկապես ափսոսում եմ նրան, բայց...
Նա շփոթվեց։ Նորից հավաքեց իրեն։
— Ես ձեզ ոչինչ չեմ խոստանում, որովհետև հիմա շատ գործ ռւնեմ։ Բայց կաշխատեմ։ Բարի գիշեր։
Նա լսափողը դրեց, գլուխը քորեց, հետո վերադարձավ ննջասենյակ։
— Ո՞վ էր։
— Է՛հ, ոչ ոք...
— Վթարված մեքենա՞ Էր։
— Ոչ, ոչ։ Գիտես... Ֆրեդ Գեստարմուսի եղբայրն էր, կույրը։
— Է, հետո՞։
— Ինձ հրավիրում է ճաշի։
— Ճաշի՞։ Ինչո՞ւ։
— Չգիտեմ։
— Խենթ է։
Կարտոպը, մտահոգ, նորից անկողին մտավ։
— Գնալո՞ւ ես։
Նա չպատասխանեց։
Պոլ Վեստ
Դա մի տևական կատակ էր, և այնքան սովորական, որ դարձել էր տաղտկալի։ Բավական էր Պոլ Վեստի ներկայությամբ տասներկուսին տասնհինգ պակաս նայել ժամացույցին։ Պոլ Վեստը երեսունհինգ տարեկան էր. բարձրահասակ, նիհար, նրբին, մեծահարուստ և միակ որդի։ Կեսգիշերին Պոլ Վեստը վերադառնում էր տուն։ Մոր պատճառով։ Նա սրտի հիվանդ էր, և Պոլ Վեստը խոստացել էր ամեն օր ժամը տասներկուսին տուն վերադառնալ։ Մինչև նրա գալը մայրը չէր քնում, սպասում էր որդուն։ Տասներկուսին քառորդ պակաս Պոլ Վեստը թողնում էր բարեկամներին։ Այս տարօրինակության վրա չէին ծիծաղում։ Այլևս ուշադրություն չէին դարձնում։
— Երկու թուղթ տուր ինձ։
Վեստը, սիրում էր իր հավերժական ընկերների հետ պոկեր խաղալ։ Նրանք մի խումբ էին կազմել և ամեն երեկո (կիրակիից բացի) հանդիպում էին։ Բոլորն էլ ամուրի էին և ունևոր։
— Ես մի թուղթ եմ վերցնում։
— Հիսուն դոլար,— ասաց Վեստը։
— Շատ չէ։ Դարձնենք... ամբողջը երկու հարյուր դոլար։
Վեստը մտածեց։ Նրա ձեռքը ուժեղ էր, բայց...
— Ոչ,— ասաց նա։
— Դա կարող էիր շահել։ Ես բլեֆ արեցի։
— Ավելի վատ ինձ համար,— ասաց Վեստը։— Եվ հետո այս երեկո խաղալու ցանկության չունեմ։
— Վերջին ձեռքը խաղանք։
Վեստն այդ երեկո խմելու ցանկություն ուներ։ Խմել՝ առանց բազկաթոռից շարժվելու։ Իր բարեկամ Բորիսի մոտ էր։ Սերժը և Կարլոն էլ կային։ Խաղը վերջացնելուն պես, մի բազկաթոռ ընտրեց և տեղավորվեց։ Մի սևազգեստ սպասավոր լցրեց նրա բաժակը։ Վեստը միանգամից խմեց, որպեսզի իր ուզած տրամադրության մեջ ընկնի։ Հետո վիսկիի երկրորդ բաժակն սկսեց կում֊կում խմել։ Իր ընկերոջ բնակարանը ճաշակով էր կահավորված։ Անգլիական ոճով։ Հազվագյուտ և նրբաճաշակ կահույք։
— Տասնհինգ րոպեից աղջիկները կգան,— ասաց Բորիսը։— Նրանց բացակայությունից օգտվելով վաղվա ծրագիրը կազմենք։
— Լավ գաղափար է,— ասաց Սերժը։— Ես առաջարկում եմ գնանք Սոհոյի մոտ ճաշելու։
Վեստը ծամածռեց դեմքը.
— Ես ավելի խաղաղ տեղ եմ գերադասում։
— Խոհեմ լինենք։ Միայն հանքային ջուր կխմենք։ Զվարճալի կլինի, չէ՞։ Մեր անունն էլ չի արատավորվի։
— Է՛հ, գաղափարը վատը չէ,— ասաց Կարլոն։— Սոհոյի մոտ կճաշենք և երեկոն կշարունակենք ինձ մոտ՝ շամպայնով։ Համաձա՞յն եք։
— Համաձայն ենք։
Կարգավորված էր։ Վեստն արագ դատարկեց բաժակը։ Այժմ իրեն լավ էր զգում։
— Աղջիկներն ինչպիսի՞ն են,— հարցրեց նա։
— Ոչ ոք նրանց դեռ չի տեսել,— պատասխանեց Բորիսը։— Անակնկալ է։
— Ես խարտյաշ աղջիկ եմ ուզում,— ասաց Կարլոն։
— Մի շտապիր։ Իմիջիայլոց, մենք չգիտենք, նրանց մեջ խարտյաշ կլինի թե ոչ։ Ամբողջ իմացածս նրանց մասին այն է, որ մի կաբարեում աշխատող պարային խմբից են։
Աղջիկները նրանց հետաքրքրում էին։ Աղջիկներին նայում էին որպես խաղալիքների։ Հարուստ և պատվավոր ընտանիքներից էին։ Մի քանի տարի հետո պիտի ամուսնանային։
— Ես մի լավ գաղափար ունեմ,— հանկարծ ասաց Վեստը։— Սենսացիոն գաղափար։
— Լսում ենք։
— Ահա թե ինչ։ Մենք նրանք չենք ճանաչում։ Նրանք էլ մեզ չեն ճանաչում։ Մենք նրանց այլևս չենք տեսնի։ Ճի՞շտ է։
— Ճիշտ է։
— Կարլոն խարտյաշ աղջիկ է ուզում, դա նրա իրավունքն է։ Իսկ ես՝ փոքրիկ և թմբլիկ աղջիկ, այսինքն՝ ամենափոքր և ամենաթմբլիկ աղջկան։ Ինձ լսո՞ւմ եք։
Նա բաժակը դրեց և շարունակեց.
— Էհ, ավելի վատ ինձ համար։ Աղջիկները պիտի ընտրեն։
— Ինչպե՞ս։
— Նրանց աչքերը կկապենք և կհամբուրենք։ Նրանք էլ կընտրեն։
Կարլոն ձեռքերը բարձրացրեց երկինք։
— Դա շատ բարդ է։ Նրանք կմերկանան... և այն ժամանակ կտեսնենք։
— Լավ, լավ, ես ոչինչ չասացի, բայց ես նեղացած եմ,— ասաց Վեստը։
Նրանք հռհռացին։ Դռան զանգը լսվեց։ Բորիսը գնաց բացելու։
— Մտեք, մտեք, օրիորդներ։
Չորս աղջիկ էին, համեստ հագնված, շատ գեղեցիկ, բարեկիրթ կերպարանք առած։ Նրանք չգիտեին, թե իրենց ինչ է սպասում։ Կաբարեի տերն ասել էր, որ բարձր հասարակության մեջ են լինելու։
— Վիսկի՞, շամպա՞յն։
Կես ժամ հետո միայն Վեստն էր, որ հագուստը հագին էր մնացել։ Նա ութ բաժակ վիսկի էր պարպել և հրաշալի էր զգում։ Նրա աչքերի առջևով մերկ մարմիններ էին գնում գալիս։ Կլարան՝ կանաչ աչքերով մի թխահեր աղջիկ, ամբողջովին մերկ, նստել էր բազկաթոռի թևին և շոյում էր նրա գլուխը։
— Ուրեմն, ա՞յդ է ձեր արածը,— հարցրեց Սերժը։
Վեստն ուսերը թոթվեց.
— Զվարճացիր ինչպես որ ուզում ես, սիրելի Սերժ, և ինձ հանգիստ թող։
Վերջինս չհամառեց։ Նա ուժեղ շրմփացրեց իր աղջկա հետույքին։ Սերժն առանց երաժշտության, բայց քթի տակ մռմռալով պարում էր։
— Կարո՞ղ եմ ձեր հետույքին հասցնել,— հանկարծ հարցրեց Վեստը Կլարային։
Այդ միտքը զվարճացնում էր Վեստին։
— Համաձայն եմ,— ասաց Կլարան,— բայց ոչ շատ ուժեղ։
— Լավ, ուրեմն, խնդրեմ, կանգնեք առջևս։
Կլարան տնկվեց նրա առջև։ Գեր և սպիտակ հետույք։ Վեստը բարձրացրեց ձեռքը։
— Մի րոպե,— հանկարծ ասաց Կարլոն։
Վեստը, ձեռքը օդում, զարմացած տեսքով նայեք նրան։
— Տասներկուսին տասնհինգ է պակաս։ Դու այլևս իրավունք չունես։
— Ինչպես թե այլևս իրավունք չունեմ։ Ես կարո՞ղ եմ ապտակել օրիորդի հետույքը։ Ես մեկ րոպե ունեմ։
Կարլոն գլուխը ճոճեց.
— Ոչ, ոչ։ Որքան որ քեզ գիտեմ, դու չես կարողանա կանգ առնել... Մտածիր։
Վեստն այլևս ցանկություն չուներ մտածելու։ Նայեց ժամացույցին։ Տասներկուսին տասնհինգ էր պակաս։
— Ճիշտ ես,— ասաց նա Կարլոյին։— Ես այլևս իրավունք չունեմ ապտակելու։ Օրիորդ, դուք կարող եք հագնվել։ Հավատացեք, ես վշտահար եմ։
Նա սիրում էր լուրջ տեսքով կատակել։
— Նույնիսկ մի փոքրիկ շրմփոց էլ չեմ կարո՞ղ տալ,— հարցրեց նա Կարլոյին։— Տասը վայրկյան կտևի։
— Ոչ,— ասաց Կարլոն։
Նրանք հռհռացին։
Վեստն առանց ափսոսանքի վեր կացավ։ Նկատեց, որ դժվարությամբ է հավասարակշռությունը պահպանում։ Զանգի կոճակը սեղմեց, և հայտնվեց սևամորթ սպասավորը։
— Ինչպես միշտ, ցտեսություն, բարեկամներս, մինչև վաղը...
Նա դուրս եկավ բնակարանից։ Վարորդը դռան մոտ սպասում էր։ Մեքենա նստեց։ Տասը րոպե հետո հասավ տուն։ Վարորդը մինչև այգու ծայրը ուղեկցեց նրան։
— Այժմ թողեք ինձ,— ասաց Վեստը։
Պետք էր հավաքվել, հինգ րոպե վայելուչ տեսք ոնենալ, որպեսզի մորը համբուրեր։ Հայացքը գցեց երկրորդ հարկին և լույսը վառած տեսավ։ Աստիճանները դժվարությամբ բարձրացավ։ Տունը թաղված էր լռության մեջ։ Դուռը թակեց։
— Մտիր, սիրելիս։
Մայրը պառկած էր մահճակալին։ Նա մոտեցավ, շունչը պահեց, որպեսզի խմիչքի հոտ չգա, և այտը՝ մոտեցրեց, որ մայրը համբուրի։
— Երկու խոսք ունեմ քեզ ասելու, Պոլ։
Ամեն երեկո երկու խոսք ուներ ասելու։ Պոլը նստեց մահճակալի եզրին։
— Կեսօրից հետո տիկին Կարվելը այցելեց ինձ, և մենք երկար խոսեցինք քո մասին։
— Գիտեմ, գիտեմ,— ասաց նա։
Ըստ էության նա պիտի ամուսնանար օրիորդ Կարվելի հետ, բայց Պոլն այնքան էլ չէր շտապում։
— Ես մտածեցի,— ավելացրեց մայրը,— որ դուք կարող եք ամուսնանալ գարնանը, երեք ամսից հետո։
Տագնապը պատեց Վեստին.
— Ես նրան գրեթե չեմ ճանաչում։
— Բայց ես տասնհինգ տարի է գիտեմ այդ ընտանիքը։ Ժամանակն է, Պոլ, որ կանոնավոր կյանք սկսես։ Ես գիտեմ, որ երեկոները ընկերներիդ հետ ես անցկացնում։ Ես ամեն ինչ գիտեմ։
— Առավոտյան կխոսենք,— ասաց նա։— Քունս տանում է։
Կահույքը պարում էր նրա աչքի առջև։ «Անասունի պես հարբած եմ»,— մտածեց նա։— Հետո հիշեց Կլարայի հետույքը և ժպտաց։
— Ես նրան կասեմ, որ համաձայն ենք։ Դու գիտես, թե նրանք ինչ հսկայական հարստություն ունեն։
Վեստը մի պարապ շարժում արեց։ Փողը նրան չէր հետաքրքրում։ Միշտ էլ ունեցել էր։
— Լավ, սիրելիս։ Հիմա գնա քնիր, բայց մտածիր իմ առաջարկի մասին։
— Բարի գիշեր է։
— Բարի գիշեր, սիրելիս։ Եթե հոգնած ես, վաղը կարող ես գործի չգնալ։
— Ոչ, ոչ...
Նրանց ընտանիքը դեղագործական մի լաբորատորիա ուներ։ Պոլ Վեստը ամեն առավոտ ներկայանում էր այնտեղ։ Գալիս էր ժամը տասին և ժամը մեկի կողմերը գնում։ Իբրև թե զբաղվում էր ադմինիստրատիվ բաժնով։ Նա գնաց իր սենյակը, հանվեց և անմիջապես քնեց։ Մյուս օրը ժամը տասին իր գրասենյակում էր։ Այնտեղ նա չէր զվարճանում։ Բոլորի հետ խիստ էր։ Դեղագործի դիպլոմ ուներ և, ժամանակ առ ժամանակ, իր անձնական լաբորատորիայում փորձեր էր դնում։
— Մտեք։
Քարտուղարը մտավ։
— Ինչ-որ մեկը ուզում է ձեզ տեսնել,— ասաց նա։
Վեստն ուզում էր մենակ մնալ։ Երեկ չափից դուրս վիսկի էր խմել և մի անորոշ գլխացավ անհանգստացնում էր նրան։ Վերջին ժամանակներս վիսկին գլխացավ էր առաջացնում։ Դա նրա սիրած խմիչքն էր, այնպես որ հրաժարվելու մասին ոչ մի խոսք չէր կարող լինել։
— Իմ փոխարեն ընդունեք,— ասաց նա։— Ես զբաղված եմ։
— Լավ։
Քարտուղարը հինգ րոպե հետո նորից հայտնվեց.
— Նա ուզում է ձեզ հետ խոսել։
— Ո՞վ է։
— Ոմն Գեստարմուս։
Վեստը հոնքերը ժողվեց։ Քարտուղարն ավելացրեց.
— Մյուսի եղբայրը։
— Ի՞նչ է ուզում։
— Կարծես թե անձնական գործով է։
— Լավ, լավ։ Թող մտնի։
Նա ամբողջովին մոռացել էր այդ պատմությունը։ Մայրն էր դասավորել, որ իրեն ընտրել էին երդվյալ։ Նա բոլորին ճանաչում էր։ Ուզում էր, որ որդին պատասխանատվություն զգար։
— Այստեղ,— ասաց քարտուղարը։
Վեստը ներս մտնող մի կույր տեսավ՝ գավազանը ձեռքին։
Միրիամ Հորք
Միրիամ Հորքը հենց նոր դուրս եկավ նախարարությունից, որտեղ վեց տարի արդեն աշխատում էր. Լյուսիի փոքրիկ մեքենան նկատեց։ Ապառիկ գնված, բացովի ծածկով մի մեքենա։ Որքա՞ն ժամանակ է, որ Լյուսին սպասում է։ Միրիամը, որ ուղղակի կապի մեջ էր նախարարի հետ, սովորականից ավելի էր ուշացել։ Լյուսին նրան տեսնելով, ժպտաց և մեքենայի դուռը բացեց։
— Լա՞վ ես։ Շատ չե՞ս հոգնել։
Միրիամը մեքենա նստեց և սիգարեթ վառեց։
— Հիմա մի խելագար աշիատանք ունենք։
Կոշիկները հանեց և ծխախոտի ծուխը բարձր փչեց։
— Ռեստորանում ճաշե՞նք,— հարցրեց Լյուսին։
Միրիամը մտածեց։ Պետք էր սեղան նստել, պատվիրել, սպասել...
— Ես ուզում եմ տանը ճաշել։
— Գնումներ անե՞նք։
— Լավ կլինի։
Երբեմն Լյուսին բարկացնում էր նրան, բայց հենց որ մենակ էր մնամ, հարգը ճանաչում էր։
Լյուսին սիրալիր էր և միշտ պատրաստ ծառայություն մատուցելու։ Քսանհինգ տարեկան էր։ Միրիամը շուտով իր երեսուն տարին կնշեր։ Երեսուն տարի...
— Տես, մեզ հետևում են։
Բացովի ծածկով մի մեքենա հետևում էր նրանց։ Ղեկի մոտ մի շիկահեր երիտասարդ էր նստած։
— Կպցնե՞նք,— հարցրեց Լյուսին։
Նա գիտեր, որ Միրիամը նման կատակներ չի սիրում։ Տարիներ շարունակ Միրիամը սպասում էր հեքիաթային ասպետին։ Լյուսին երեք ամիսը մեկ փոխում էր իր մտերիմ տղաներին։ Վերջին ժամանակներս երկու կանայք ամեն օր հանդիպում էին։
— Տեսա՞ր նրան, բնավ վատը չէր,— ասաց Լյուսին։
Միրիամը դարձավ և նայեց երիտասարդին.
— Այո, այո, վատը չէ... Ուզո՞ւմ ես քեզ մենակ թողնեմ։
Լյուսին աոարկեց.
— Կատակ ես անո՞ւմ։ Ապուշի մեկը կլինի, մոր փեշի տակ մեծացած տղա...
Նրանք ծիծաղեցին։
— Հասանք։
Լյուսին մեքենան կանգնեցրեց մայթեզրին։ Երիտասարդը չշարունակեց հետապնդումը և քշեց հեռու։
— Ես շատ եմ ուզում գառան մսից կոտլետ ուտել,— ասաց Միրիամը։
— Եվ սալաթ, ու վերջ։
Նրանք երդվել էին ռեժիմով սնվել, որպեսզի չգիրանան։ Լյուսին մանեկեն էր, իսկ Միրիամը սկսել էր գիրանալ։ Նրանք մտան մսի մի խանութ և չորս կոտլետ գնեցին։ Հետո՝ սալաթ։
— Մի քիչ պանիր վերցնե՞նք։
— Ոչ, գիրացնում է,— պատասխանեց Լյուսին։
— Այսքա՞նը պիտի ուտենք այս երեկո։ Ես ուզում եմ որևէ աղանդեր վերցնել։
— Մի շերտ խոզապուխտ վերցրու։
— Լավ գաղափար է։
Միրիամն ապրում էր մի փոքրիկ բնակարանում, որը պչրանքով կահավորել էր։ Հասնելուն պես՝ Լյուսին մտավ խոհանոց։
— Ես լողանամ,— ասաց Միրիամը։
Ջուրը բացեց և մի քանի րոպե հետո պառկեց վաննայի մեջ։ Լյուսիի ձայնը լսվեց.
— Հեռախոսը զանգում է։ Քո փոխարեն պատասխանե՞մ։
— Այո։ Եթե Դանիելն է, ասա, որ այս շաբաթ ազատ չեմ։
Հայելին քրտնել էր։ Միրիամը հառաչեց։ Նա երջանիկ էր։ Անկախ էր, լավ էր վաստակում։ Բազմաթիվ տղամարդկանց էր հանդիպել, բայց ոչ մեկին չէր կապվել։ Միրիամն, անշուշտ, ուզում էր ամուսնանալ, բայց այնպիսի մեկը... չգիտեր։ Նախ և առաջ, այդ տղամարդը պետք է շատ հարուստ լինի, բարձրահասակ, նիհար, կապուտաչ, շատ ուշադիր։ Այդ հատկությունը Միրիամը շատ բարձր էր գնահատում։ Ուզում էր, որ իր ապագա ամուսինը ամեն վայրկյան կարողանա իրենով զբաղվել։ Այլապես, նա կգերադասեր մենակ ապրել։ Միրիամը վեր կացավ։ Քրտնած հայելին աղավաղված անդրադարձնում էր նրա ձիգ մարմինը։ Ամուր կրծքեր, մկանուտ փոր, լիքը ոտքեր։ Նա եռանդով սրբվեց, խալաթը հագավ և սանրվեց։
— Դանիե՞լն էր։
Լյուսին սալաթ էր պատրաստել։ Կոտլետները մարմանդ կրակով տապակվում էին փռում։ Խոհանոցից ախորժաբեր հոտ էր գալիս։
— Ինչ-որ Գերտ... Դու լավ գիտես, այն մարդը,— որին մահվան են դատապարտել...
— Գեստարմո՞ւսը։
— Ոչ մի կերպ չեմ կարողանում նրա անունը հիշել։ Այո, նա էր։
— Դու ինձ շատ զարմացնում ես։
— Եղբայրն էր։
— Կո՞ւյրը։
— Նա կո՞ւյր է։
— Ես քեզ արդեն պատմել եմ։ Ի՞նչ էր ուզում։
Միրիամը շատ զարմացած էր։ Ինչպե՞ս էր իմացել իր հեռախոսի համարը։
— Քեզ հրավիրում էր ճաշի։ Ինձ ասաց, որ երկուշաբթի երեկոյան ճաշկերույթ է կազմակերպում և որ կարևոր բաներ ունի քեզ ասելու։ Ես գրեցի նրա հասցեն ծխախոտի տուփի վրա և ասացի, որ կգնաս։
— Ոչ, ես չեմ գնա։
— Ինչո՞ւ։
Միրիամը մտածեց.
— Չգիտեմ։
— Լավ, ճաշն արդեն պատրաստ է։ Սեղան նստենք։
— Չես ուզո՞ւմ լողանալ։
— Հետո։ Ես շատ քաղցած եմ։
Նրանք արագ էին ուտում։ Հետո Լյուսին գնաց լողանալու։ Միրիամը մի ծխախոտ վառեց։ Նա մտածեց դատավարության մասին։ Առանձնապես շատ բան չէր հիշում։ Շատ մութ պատմություն էր։ Հասցեն փնտրեց սիգարեթի տուփի վրա։ Լյուսիի անընթեռնելի ձեռագիրը ճանաչեց։ Հետո հիշեց կույրին։ Նրա հասակը, ատլետիկ կազմվածքը, գանգուր մազերը ապշեցրել էին Միրիամին...
— Գիտե՞ս, որ կես շիշ շամպայն է մնացել,— ասաց Լյուսին։
Միրիամը ցնցվեց.
— Արդեն լողացա՞ր։
— Իհարկե։
Լյուսին բերեց կես շիշ շամպայնը, բացեց.
— Մեր սերերի կենացը։
Միրիամը բաժակ զարկեց և ժպտաց։ Հետո պառկեց մահճակալին։ Լյուսին մի ձայնապնակ դրեց և, բաժակը բռնած, նստեց նրա կողքին։
— Դու գիտե՞ս,— հանկարծ ասաց Միրիամը, որ այդ տիպը եթե կույր չլիներ, գուցե ինձ դուր գար։
— Հա՞։
— Ես նրան երեք անգամ տեսա դատարանում։ Նա ծանր ձայն ունի և...
Լյուսին պարպեց բաժակը։ Միրիամը շարունակեց.
— Ափսոս, որ կույր է։
— Նա կույր է, բայց գուցե անզոր չէ,— ասաց Լյուսին՝ ընկերուհուն խայթելու համար։
Ի մեծ զարմանս նրա, Միրիամը ոչինչ չասաց։
Ալբերտ Միստոն
— Ձագուկս, դու ոչինչ չես հասկանում։
Վաթսուն տարեկան, հաշմանդամ, շարժական աթոռին գամված տիկին Միստոնը բարձրաձայն վերընթեռնում էր Գեստարմուսի նամակը։ Նրա ամուսինը՝ վաթսուներեք տարեկան Ալբերտը, որն ուսուցիչ էր և շուտով թոշակի պիտի գնար, գլուխը տմբտմբացնելով լսում էր։
— Նա երկուշաբթի երեկոյան մեզ երկուսիս հրավիրում է ճաշի։
— Բայց ես չեմ գնա,— ասաց Միստոնը։
— Ձագուկս, դու ոչինչ չես հասկանում։
Միստոնի համբերությունը հատավ.
— Նախ և առաջ, երկուշաբթի երեկոյան ես զբաղված եմ։ Ես պետք է տնային հանձնարարություններ ստուգեմ։
— Ես կստուգեմ, վերադառնալուց հետո։ Մենք գնում ենք Գեստարմուսների մոտ ճաշելու։
— Ինչո՞ւ «Գեստարմուսների»։
— Ես ենթադրում էի... Դու ճիշտ ես։ Նա մենակ է ապրում, ես մոռացել էի այս մանրուքը։ Պատրաստվիր, մենք ուշանում ենք։
Միստոնը մտավ ննջարան, վերնաշապիկը փոխեց։ Դպրոցում մանկական երեկո էր։ Նա ստիպված էր գնալ։ Այդ հեռանկարը բնավ չէր հրապուրում Միստոնին։ Երեսուն տարվա ուսուցիչ էր, ամբողջ տարին աշխատում էր երեխաների հետ։ Քիչ հետո աշակերտների ծնողների հետ պետք է լիներ մի մեծ դահլիճում, և աշակերտները պիտի երգեին, բանաստեղծություններ արտասանեին, տեսարաններ խաղային...
— Զահլես գնացել է...
Միստոնը համարյա գոռաց հայելու առջև։
— Շտապիր, Ալբերտ, մենք ուշանում ենք։
Կինը ինչպե՜ս էր ազդում նրա ջղերին։
— Հիմա, հիմա, ես պատրաստ եմ։
Նա պատրաստ էր, բայց անշարժ մնացել էր կանգնած հայելու առջև։ «Վերջին ժամանակներս ծերացել եմ»,— մտածեց նա։ Երեսը խորշոմել էր, մարմինը թուլացել։ Տարիներ շարունակ հավերժական կոստյումն էր հագնում։ «Բայց շուտով այս բոլորը կփոխվի»։ Տասը տարի էր արդեն այդ էր ասում և ոչինչ չէր փոխվում։ «Հենց որ թոշակի գնամ...»։ Նա երազում էր։ Կծկված դեմքի վրա միայն աչքերն էին, որ տարօրինակ փայլում էին։ Այդ փայլը նրան ծանոթ էր։ Եվ մեծ հույս էր կապում այդ փայլի հետ։ Միստոնը վերադարձավ հյուրասենյակ։ Կինը զննեց նրան։
— Աչքերդ նորից պսպղո՞ւմ են,— ասաց կինը։
Ամեն ինչ նկատում էր։ Ոչինչ չէր խուսափում նրա հայացքից։ Ամուսինը փորձեց առարկել։
— Մենք հետո կխոսենք այդ մասին,— ասաց կինը։— Դե, շարժվիր...
Քսան տարի շարունակ հրում էր այդ շարժական աթոռը։ Բարեբախտաբար առաջին հարկում էին ապրում։
Դրսում ցուրտ էր, և հատուկենտ անցորդներ կային։ Կինը հարմար տեղավորվել էր բազկաթոռում և մի ծածկոց գցել ծնկներին։ Ալբերտը հրում էր։ Տասը րոպե հետո նրանք հասան դպրոց։ Մի բարձր ու տխուր սև շենք։ Տոնակատարությունների դահլիճը բակի խորքում էր։ Ներս մտնելուց առաջ, կինը վերցրեց ծածկոցը, շարֆերը և երևաց իր սև դեկոլտեի մեջ։
— Ահա Լեվիները, սիրալիր եղիր նրանց հետ։
— Ինչո՞ւ։
— Ձագուկս, դու ոչինչ չես հասկանում։
Տիկին Միստոնը ողջունեց Լեվիներին։ Մի լայն ժպիտ ճեղքեց նրա բերանը։ Ինչպես միշտ, նրանք ամենից շուտ էին եկել։ Տիկին Միստոնը բոլորի հետ ուզում էր շատախոսել, իսկ ամուսինը բազկաթոռը խմբից խումբ էր գլորում։ Նա տարտամորեն ճանաչում էր նստողների դեմքերը։
Մի կին մոտեցավ՝ գլխին փետուրով զարդարված հսկա գլխարկ։
— Շնորհավորում եմ,— ասաց նա։
Տիկին Միստոնը համեստորեն ժպտաց։
Կինը շարունակեց.
— Իսկապես շատ լավ էր։ Նորից եմ շնորհավորում։
Նրա գնալուց հետո Միստոնը կնոջը հարցրեց.
— Ինչո՞ւ էր մեզ շնորհավորում։
— Որովհետև, ձագուկս, դու երդվյալների մեջ ես։ Դու ոչինչ չես հասկանում։ Ահա, դիրեկտորը։
Վերջինս մոտեցավ, սեղմեց նրանց ձեռքը։
— Զմայլելի է, զմայլելի է ձեր զգեստը, սիրելի տիկին։
Տիկին Միստոնը կչկչաց։ Միստոնը ժպիտներ էր բաշխում, ձեռքեր սեղմում, շնորհավորանքներ ընդունում։ Վերջիվերջո, նստեց առաջին կարգում, կնոջ անիվավոր բազկաթոռի մոտ։ Ներկայացումն սկսվեց։ Ութ տարեկան մի աղջիկ առակ արտասանեց։ Հետո ուրիշ աղջիկներ երգեցին։ Միստոնը փակեց աչքերը։ Կարճ ժամանակով։ Արմունկի մի հարված ցնցեց նրան։ Տիկին Միստոնը մի բարկացկոտ հայացքով նայում էր ամուսնուն։ Միստոնը փորձեց ներկայացումը դիտել։ Այժմ տասը տարեկան երեք տղա մի տեսարան էին խաղում։ Միստոնը նայեց ժամացույցը. ժամը ինն էր։
— Ծափահարիր, մեզ նայում են։
Ծափահարեց։ Ընդմիջում էր։
— Տիկին Դեվարտը մասնավոր դասեր է ուզում իր աղջկա համար։
— Վա՛հ,— ասաց Միստոնը։
— Շատ հետաքրքիր է։ Ես համաձայնեցի։
Նրա փոխարեն կինն էր որոշում։
— Դու խոստացա՞ր։ Բայց ես ժամանակ չունեմ։ Շուտով թոշակի կգնամ։
— Ձագուկս, դու ոչինչ չես հասկանում։ Դա շատ հարգված ընտանիք է, և նրանց հետ սիրալիր լինելը մեզ օգուտ է։ Դու շաբաթը երկու անգամ մասնավոր դասեր կտաս նրա փոքր աղջկան։
Ի՞նչ կարիք կար առարկել։
— Որևէ առաջարկի համաձայնելուց առաջ հարցրու իմ կարծիքը։
Տիկին Միստոնը կլորացրեց շրթունքները.
— Դու իսկական ձագուկ ես։
Ներկայացման երկրորդ մասը սկսվեց։ Միստոնը խաչեց ձեռքերը։ Ի մեծ զարմանս նրա, բեմի վրա տասնչորս տարեկան աղջիկներ հայտնվեցին և սկսեցին պարել։ Միստոնը, հետաքրքրված, ձեռքերը հեռացրեց իրարից։ Պարուհիները շատ սիրունիկ էին։ Հատկապես կարապի դերակատարը։ Գեղեցիկ ոտքեր, բարակ մեջք, լավ կազմավորված կրծքեր... Կնոջ արմունկի հարվածը նրան իրականության վերադարձրեց։ Միստոնը գլխով արեց, բայց ավելի շատ հետաքրքրվեց ներկայացումով։ Տասը տարի չէր դավաճանել կնոջը։ Տարիքավոր կանայք նրան այլևս չէին հետաքրքրում։ Նա թարմ մարմին էր սիրում, բայց չէր համարձակվում որևէ բան ձեռնարկել։ «Թոշակի գնալուց հետո»,— մտածում էր նա։
— Վերջապես։
Կինը ամբողջ ուժով ծափահարում էր։ Միստոնը հետևեց նրան։
Բոլորին ցտեսություն ասելուց հետո նա հայտնվեց սառը և ցուրտ գիշերվա մեջ՝ անիվավոր բազկաթոռի ետևը։ Քունը չէր տանում։ Հիշեց դեռատի աղջկան և իրեն զվարթացած, երջանիկ զգաց, որ ապրում է։ Շատ չէր օգտվել կյանքից, բայց սիրում էր հույսով և երազներով ապրել։ Տարիներ շարունակ տասնյակ ծրագրեր էին բախվում նրա գլխում։ Թոշակի գնալը և խնայողությունները մի կակուղ գոյություն էին խոստանում նրան։ Երեք ամսից հետո ազատ կլինի։
— Բանալին քեզ մո՞տ է։
Բանալին փնտրեց գրպանում։
— Շուտ արա, բաց, մրսում եմ։
Քառորդ ժամ հետո կինը խռմփացնում էր անկողնում։ Միստոնը աչքերը բաց նորից հիշեք բալետը և քնեց։
Առավոտյան աչքերը բացելով, կնոջը տեսավ անկողնում նստած՝ մի բարձ մեջքին, Գեստարմուսի նամակը կարդալիս։
— Ի՞նչ ես կարծում, նրան արդեն մահապատժի ենթարկե՞լ են։
Միստոնը դեռ կիսաքուն էր։
— Չգիտեմ,— ասաց նա։
Նրա կինը դատական ոչ մի նիստ բաց չէր թողնում։ Բոլոր բարեկամները գիտեին, որ ամուսինը երդվյալ ատենակալ է։
— Դու ուշադրություն դարձրի՞ր ձեռագրի վրա։ Կույրի համար շատ լավ է։ Կարծում եմ, որ թելադրել է այս նամակը։
— Հնարավոր է,— ասաց Միստոնը։
— Պետք է պատասխանել նրան։ Նա հեռախոս ունի։ Զանգ տամ։
— Դեռ կանուխ է։
— Շատ հետաքրքիր է իմանալ, թե ինչ է ուզում քեզանից։
Միստոնը վեր կացավ, գնաց լողասենյակ։
— Դու մենակ կգնաս,— ասաց կինը։— Ես կույրերին չեմ սիրում։
Հետո.
— Նրանք դեռատի աղջիկներին յուղոտ աչքերով չեն նայում։
Թեդ Թեյլոր
Թեդ Թեյլորը սրտի ուժգին բախոցով սպասուհու սենյակի դուռը բացեց։ Նիկոլն այնտեղ չէր։ Հույս ուներ նրան տեսնել մահճակալի վրա պառկած՝ գիրք կարդալիս։ Բայց և այնպես, նա այստեղ եղել էր։ Թեյլորը բանալին դիտմամբ թողել էր դռան վրա։ Սեղանին մի երկտող կար. «Ես Բեթիի հետ դուրս եմ գալիս։ Թե ուզում ես, կեսգիշերին արի միացիր մեզ, Little Club»։ Ոչ մի սիրալիր խոսք։ Ոչ մի բան։ «Կեղտոտ բնավորություն ունի»,— մտածեց նա։ Այո, նա ուրիշ բնավորություն ուներ։ Նիկոլը քսան տարեկան էր, և Թեյլորը սիրում էր նրան։ Վեց ամիս էր, որ ճանաչում էր այդ աղջկան և ամբողջ օրը նրա մասին էր մտածում։ Թեդ Թեյլորը երեսուներեք տարեկան էր։ Սովորական արտաքինով, միջահասակ, շագանակագույն աչքերով, դեմքին կոշտ մազեր, հաստ շրթունքներ։ Աշխատում էր ավտոգործարանում որպես գործավար։ Օրվա ապրուստի փող էր վաստակում ամսվա վերջում դժվարանում էր վիճակը, հատկապես վերջին կես տարում։
Թեյլորը պտտվեց իր փոքրիկ սենյակում, նայեց ժամացույցին. ժամը վեցն էր։ Ի՞նչ էր անելու մինչև տասներկուսը։ Եվ այս պահիս աղջիկը որտե՞ղ կարող էր լինել։ Նիկոլը պետք է սպասեր։ Նա գիտեր, որ Թեյլորը հինգ անց կես է դուրս գալիս աշխատանքից։ «Նա շատ գեղեցիկ է ինձ համար և ինձ չի սիրում»։ Նրա պատճառով Թեյլորն արդեն վեց ամիս շան կյանքով էր ապրում։
Հաշվեց, որ ընդամենը վեց անգամ է պառկել Նիկոլի հետ։ Քիչ էր։ «Կթողնեմ նրան»։ Մինչև նրա հետ ծանոթանալը։ Հասարակական պարահանդեսներ էր հաճախում և ուզած աղջկան վերցնում։ «Հաստատ, նա ինձ չի սիրում»։ Բայց չէր կարողանում այդ փաստն ընդունել։ Ճշմարտությունն աչք ծակող էր, բայց նա վարանում էր։ Երբեմն Նիկոլը այնքան սիրալիր էր... Թեյլորը երբ հարցնում էր՝ սիրում ես ինձ, նա պատասխանում էր՝ իհարկե, դա ի՞նչ հարց է։ Թեյլորն այլևս չգիտեր, թե ինչ հարաբերությունների մեջ է նրա հետ։ Ամենից շատ այս սենյակն էր կատաղեցնում Թեյլորին։ Ո՛չ ջուր կար, ո՛չ խոհանոց։ Ընդամենը մեկ մահճակալ, մի սեղան և մի պահարան։ Նիկոլը երբեք չէր համաձայնել գիշերն այստեղ անցկացնել։ Նրանք հյուրանոց էինգնում։ Թեդ Թեյլորը իր մոտ մնացած փողերը հաշվեց։ Մի քանի ճմռթված թղթադրամնեբ և մետաղադրամներ։ Մի երեկոյի գումար։ Little Club-ում խմիչքը թանկ արժե։ Նրան շատ փող էր պետք։ Պարտքերի մեջ խեղդված էր և այլևս չէր համարձակվում գործարանից կանխավճար վերցնել։ Ո՞ւմ դիմել։ Հիշեց իր բոլոր բարեկամներին։ Բոլորն էլ իր պես սնանկ էին։ Պատանի հասակում կորցրել էր ծնողներին և ստիպված էր եղել վաղ հասակից աշխատել։ Նա շնչահեղձ էր լինում այս սենյակում։ Որոշեց դուրս գալ, գնալ ֆիլմ նայել մինչև ժամը տասներկուսը։
— Պարոն Թեյլոր։
Դռնապանը կանչեց.
— Եկեք, Դուք նամակ ունեք։
Առանց դրոշմանիշի մի ծրար մեկնեց Թեյլորին։ Նամակը ստանալուն պես Թեյլորը մտածեց Նիկոլի մասին, բայց նա երբեք նամակ չէր գրում. ծրարը բացեց, կարդաց ստորագրությունը՝ «Վիլյամ Գեստարմուս» ։ Ուշադիր կարդաց, հետո պատռեց։ «Ժամանակ չունեմ կորցնելու, ի՞նչ պիտի պատմի ինձ։ Ես ի՞նչ մեղք ունեմ, որ նրա եղբայրը մարդասպան է։ Թող սատկեն բոլորը»։ Նա առանց պատճառի զայրացած էր։ Թեյլորը դուրս եկավ և մտածեց, թե ինչ ֆիլմ նայի։ Վերջապես որոշեց վեստերն նայել։
Ժամը տասնմեկին Little Club-ը դուռը բացեց։ Դա փոքրիկ պարասրահով մի բար էր։ Անմիջապես նկատեց Նիկոլին, որը պարում էր մի անծանոթ տղամարդու հետ։ Մեկ այլ տղամարդու հետ զրուցում էր Բեթին։
— Լսիր, դու մեկ ժամ շուտ ես եկել,— ասաց Բեթին։— Քեզ ժամը տասներկուսին էինք սպասում։
— Գիտեմ, գիտեմ, բայց ես ձանձրանում էի։
Բեթին ծանոթացրեց։ Թեյլորը սեղմեց ոմն Քրիստոֆի ձեռքը, հետո նայեց պարահրապարակին։ Երաժշտությունը վերջացել էր, բայց Նիկոլը տղայի հետ մնացել էր պարի հրապարակում։ Թեյլորը նայեց Նիկոլին, վերջինս մի նշան արեց և, երաժշտությունը սկսվելուն պես, շարունակեց պարել։ Տասը րոպե հետո Նիկոլը և տղան մոտեցան սեղանին։
— Ծանոթացիր Ժոելի հետ։
Ժոելի ձեռքը սեղմեց. մի բարձրահասակ, լավ հագնված, սղալած մազերով և լկտի արտաքինով տղա։ Թեյլորին թվաց, թե իր ներկայությունից նեղվում են։ Նիկոլին ասաց այս մասին։ Վերջինս գլուխը ճոճեց. «Հիմար ես»։ Դա մխիթարեց Թեյլորին, և նա որոշեց մնալ։ Բեթին վեր կացավ, որ իր տղայի հետ պարի։ Ժոել կոչեցյալը բոլորի համար վիսկի պատվիրեց և, հենց որ մատուցողը բերեց պատվիրածը, ձեռքը գրպանը տարավ և մի տրցակ թղթադրամ հանեց։
— Դուք բիզնեսով եք զբաղվո՞ւմ,— հարցրեց նա Թեյլորին։
— Ոչ։ Ես գործարանում եմ աշխատում։
Նա Նիկոլի բարկացայտ հայացքը բռնեց։
— Գործարանո՞ւմ։ Ի՞նչ եք անում գործարանում։
— Է՜... Ես... ես գրասենյակ ունեմ։
Ժոելը լռեց։ Հասկացա՞վ արդյոք։
— Գիտե՞ք,— հանկարծ ասաց Նիկոլը,— Թեդ Թեյլորը երդվյալ ատենակալ է եղել։ Գեստարմուսի գործով, գիտեք։
Ժոելը կարծես հետաքրքրվեց.
— Ձեզ երդվյալ ատենակալ են ընտրե՞լ։
— Այո։
— Ինչպե՞ս։
— Չգիտեմ։ Ես ցուցակի մեջ էի։
— Դուք պետք է ինչ֊որ արժանավոր մարդ լինեք,— ասաց Ժոելը։— Ամեն մարդու չեն, ընտրում։
Թեյլորն իրենից անկախ կարմրեց և մտովի կշտամբեց իրեն։ Ժոելը ձեռ էր առնո՞ւմ։
— Նա շատ լավն է,— ասաց Նիկոլը։
Նիկոլն այսօր պաշտպանում էր իրեն։ Դա անհավատալի էր։
— Լսիր, այսօր մահվան դատապարտվածի եղբորից մի նամակ ստացա,— ասաց Թեյլորը։— Երկուշաբթի երեկոյան ինձ ճաշի է հրավիրում։
— Դատապարտվածի եղբա՞յրը։
Նիկոլի աչքերը փայլում էին։
— Ինչո՞ւ է հրավիրում։ Նամակը ցույց տուր։
— Մոտս չէ։ Ես...
Ավելի լավ էր ասել, որ տանն է։ Պատրվակ կլիներ Նիկոլին իր սենյակ հրավիրելու։ Այնտեղ էլ կասեր, որ կորցրել է։
— Թողել եմ տանը։
— Շատ եմ ուզում կարդալ,— ասաց Նիկոլը։— Հույս ունեմ, որ կգնաս այնտեղ։
— Իհարկե։
— Ինձ կպատմես ամբողջը։
— Ի՞նչը։
— Չգիտեմ, ամբողջը։
ժոելը հռհռաց.
— Ձեր փոխարեն ես կզգուշանայի,— ասաց նա։— Ի՞նչ իմանաս։ Այդ տիպը երևի ատամ ունի ձեզ վրա։
— Գուցե,— ասաց Թեյլորը,— բայց նա կույր է։
Ժոելը ձեռքերը տարածեց.
— Հա՜, եթե կույր է...
Թեյլորը Նիկոլին պարի հրավիրեց։ Վերջինս դժկամությամբ վեր կացավ։
— Ո՞վ է այդ տիպը։
— Չգիտեմ,— ասաց Նիկոլը։— Քիչ առաջ հանդիպեցինք, հազիվ մեկ ժամ լինի։
Թեյլորը զգաց, որ հիմա կզայրանա։
— Դուրըս չի գալիս,— ասաց նա։
— Ինչո՞ւ։ Գիտես, նա մի հոյակապ մեքենա ունի։
Թեյլորը չպատասխանեց. ինքը աղքատի մեկն էր։
— Ուզում ես հետը նորի՞ց հանդիպել։
— Ինչո՞ւ ոչ։
— Իսկ ե՞ս։
Նիկոլը մի պահ լռեց, հետո.
— Սիրելիս, ես ազատ եմ և ում հետ ուզեմ, կհանդիպեմ։ Ինձանից ավելին մի պահանջիր։
Նա մտածեց Նիկոլին թողնել պարի հրապարակի մեջտեղը և վերադառնալ տուն։
— Այս երեկո հետս արի...
— Ոչ։
— Ինչո՞ւ։ Նրա հետ ես գնո՞ւմ։
— Ոչ։ Բեթիի հետ կգնամ։ Նրա մոտ եմ քնում։
— Սիրելի Նիկոլ։
— Ոչ, ոչ դու ինձ բարկացնում ես։ Ինձ այդպես մի սեղմիր։
Թեյլորն այլևս ոչինչ չասաց։
Գիշերվա երկուսին նրանք դուրս եկան բարից։ Ժոելը, իսկապես, ամերիկյան մի կարմիր և բոցարձակ մեքենա ուներ։
— Ես ձեզ թողնում եմ,— ասաց Թեյլորը։— Ոտքով կգնամ։
Ոչ ոք չառարկեց։ Թեկուզ ձևի համար։
Նիկոլն արդեն խցկվել էր մեքենայի մեջ։ Բեթին բարձր ծիծաղում էր։
— Բարի գիշեր։
Նիկոլը ձեռքի մի շարժում արեց։ Մեքենան տեղից պոկվեց, և Թեյլորը մենակ մնաց մայթի վրա։
Կատաղությունը սրտում, նա տուն վերադարձավ։
ԳԼՈՒԽ ԵՐՐՈՐԴ
— Բոլորի համար տեղ կա,— ասաց Գեստարմուսը։— Նստեք...
Սենյակի մեջտեղը՝ տասներկու աթոռով շրջապատված մի դատարկ ու մեծ սեղան։ Գեստարմուսը կանգնել էր սեղանի ծայրին։
— Կուզեի, որ ինձ մի շնորհ անեք,— շարունակեց նա։ — Դա երկար չի տևի։
Նա մի քանի քայլ արեց, ձեռքերը մեկնեց և բռնեց Կարտոպի գլուխը։ Վերջինս, որ դրան չէր սպասում, բնազդաբար գլուխը ետ քաշեց։
— Մի վախեցեք,— ասաց Գեստարմուսը։— Սա իմ ծանոթանալու ձևն է։
Կարտոպը չշարժվեց։ Կույրի ձեռքերը արագ սահեցին նրա դեմքով։
— Դուք պարոն Կարտո՞պն եք։
— Այո, գարաժի տերը։
— Շատ լավ է։ Շնորհակալ եմ, որ եկել եք։
Վեստի դեմքը շոշափեց։ Մի փոքր վարանեց։
— Դուք պարոն Թեյլո՞րն եք։
— Ոչ։ Վեստը։
— Հա՞, դեղագործը։ Ես ձեզ ավելի գեր էի կարծում։ Շնորհակալ եմ, որ եկել եք։
Միրիամի հերթը հասավ։ Հենց որ կույրի ձեռքերը դիպան նրան, աչքերը փակեց։
— Քանի որ դուք միակ կինն եք, ես ձեզ անմիջապես ճանաչեցի։ Ջեր ընկերուհի Լյուսին լա՞վ է։
Միրիամը զարմացավ.
— Դուք, նրան ճանաչո՞ւմ եք։
— Իհարկե։ Նա էր, որ հեռախոսով պատասխանեց։ Շնորհակալ եմ, որ եկել եք։
Թեյլորը մի քիչ կծկվեց, երբ զգաց, որ Գեստարմուսի մատները իր դեմքն են ուսումնասիրում։
— Ենթադրում եմ, որ պարոն Թեյլորն է։ Դուք քաղաքի ամենասիրալիր դռնապանը ունեք։ Շնորհակալ եմ, որ եկել եք։
Միստոնը հազաց, որ ուշադրություն գրավի։
— Ես ակնոցով եմ,— ասաց նա։
Գեստարմուսն անշարժացավ.
— Եթե իմ շարժումները ձեզ դուր չեն զալիս,— ասաց նա,— անկեղծորեն ասեք։ Ես գիտեմ, որ դա տհաճ է...
— Ոչ, ոչ...
Գեստարմուսն արագ շոշափեց ուսուցչի թորշոմած դեմքը։
— Շնորհակալ եմ, որ եկել եք։ Իսկ այժմ նստեք։ Հարմար տեղավորվեք։
Աթոռները շարժվեցին։ Հրավիրվածները նստում էին։ Գեսարմուսը կանգնած մնաց։
— Փաստորեն դուք յոթ հոգի պիտ լինեիք,— ասաց նա։— Բայց մյուս երկու երդվյալները քաղաքից գնացել են։ Ես չկարողացա նրանց հետ խոսել։
Կարտոպը ճակատը քորեց։
— Հանձնաժողովը տասներկու հոգուց էր,— ասաց նա։— Երեկ ես Ջորջ Դալին հանդիպեցի։ Նա քաղաքում էր։
Գեստարմուսը հոգնած ժպտաց.
— Ինչպե՞ս ասացիք։ Ջորջ Դա՞լ։ Բնավ չի հետաքրքրում։
— Բայց նա հանձնաժողովի անդամ էր, ինչպես մենք։
— Գիտեմ, պարոն Կարտոպ, բայց...
Բոլորը լարված լսում էին նրան։
— Իրար նայեք։ Դուք միաձայն եք։
Նա լռեց։ Միստոնը հարցրեց.
— Ի՞նչ միաձայնություն։ Ես չավ չեմ հասկանում։
— Ես ձեզ ավելի նրբամիտ էի կարծում, պարոն Միստոն։ Իրար նայեք և մտածեք։
Աոաջինը Թեյլորը հասկացավ։ Նա վեր թռավ.
— Ես կարծում եմ, ես կարծում եմ, որ...
Նա վարանեց, իսկ Կարտոպը, որ սիրում էր միշտ վերջին խոսքն ասել, շպրտեց.
— Հիշեք մեր խոսակցությունը ճաշարանում, մեզանից յոթը կողմ քվեարկեցին։
Նա հանդիսավորությամբ շարունակեց.
— Այսինքն՝ գիտենք, թե ում ենք մահվան դատապարտել։
Աթոռների աղմուկ լսվեց.
— Հետո՞,— հարցրեց Միստոնը։
— Չգիտեմ,— պատասխանեց Կարտոպը։
Գեստարմուսը, որը ձայները ջոկելու համար ուշադիր լսում էր, աոաջարկեց.
— Ես սառնարանի մեջ շամպայն եմ դրել։ Գուցե մի երկու շիշ բացենք։
Նրանք հազիվ շրթունքները թրջեցին։ Շամպայն հասկացող Վեստը միակն էր, որ երկրորդ բաժակը լցրեց։
— Հիանալի շամպայն է,— ասաց նա։
Գեստարմուսը ժպտաց.
— Եղածը մի բան չէ։ Ես ձեզ ճաշ էի խոստացել, բայց, դժբախտաբար, խոհարարուհին հիվանդացել է։ Հույս ունեմ, որ ինձ շատ չեք մեղադրի։ Եթե որևէ մեկը քաղցած է, ես ձվածեղ կանեմ։
Ինչպե՞ս պիտի ձվածեղ պատրաստի։ Միրիամն ինքնիրեն հարց տվեց, բայց չհամարձակվեց ասել, որ քաղցած է։
— Ձեր թույլտվությամբ ես կուզեի, որ ծանոթանայիք իմ բնակարանին։ Եկեք...
Նրանք վեր կացան։ Գեստարմուսն առաջնորդեց խոհանոց։
— Տեսնո՞ւմ եք,— ասաց նա,— որքան ժամանակակից է։ Ոչինչ չի պակասում։
Իսկապես։ Խոհանոցը շատ արդիական էր։ Մաքուր և պայծառ։
— Ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում,— ավելացրեց Գեստարմուսը,— ետնամուտքի վրա։ Այժմ մյուս սենյակները նայեք։
Գեստարմուսը նրանց առաջնորդեց համեստ կահավորված իր սենյակը։ Մի մեծ մահճակալ, պահարան, բազկաթոռ, մագնիտոֆոն և Բրայլի սիստեմով տպված գրքեր։
— Դուք շա՞տ եք կարդում,— հարցրեց Միրիամը։
— Ես, իսկապես, շատ եմ կարդում։
Հետո, առանց բացատրությունների, եղբոր սենյակը ցույց տվեց նրանց։
— Վերադառնանք հյուրասենյակ։ Այս աթոռները և այս սեղանը իմը չեն։ Ես վարձով եմ վերցրել։ Հիմա ձեզ մի քանի բացատրություններ կտամ։ Ամենից առաջ, եզ կուզեի, որ պարոն Կարտոպը, որն ուժեղ է երևում, համոզվեր իմ դռան ամրության վրա։ Խնդրեմ, պարոն Կարտոպ...
Կարտոպը վարանեց, հետո ուղղվեց դեպի դուռը։ Պտտեց բռնակը։ Չբացվեց։ Տնտղեց դուռը։
— Ձեր դուռը շատ ամուր է,— ասաց նա։
— Ուրախ եմ ձեզանից լսել այդ մասին։ Այժմ կուզեի, որ օրիորդ Հորքը մի հայացք ձգեր պատուհանից։
Միրիամն ուղղվեց դեպի ամենամոտիկ պատուհանը, որը բաց էր, և նայեց վար։
— Ո՞ր հարկում եք ապրում,— հարցրեց նա։
— Ութերորդ։ Մեր վրա դեռ երկու հարկ կա։ Ծանոթությունն ավարտված է։ Խնդրում եմ ձեր տեղերը գրավեք սեղանի շուրջ։ Մենք պիտի լուրջ խոսենք։
Այս բոլոր պատմություններն սկսեցին նյարդայնացնել։
Միստոնը, որ գլուխը դրել էր ձեռքերի մեջ ու երազում էր, վեր թռավ.
— Ա՛հ... Այո՛, այո՛, իհարկե... Ֆրեդ Գեստարմուսը սպանել է Պասիին։
— Ինչո՞ւ,— հարցրեց Գեստարմուսը։
— Նրա կնոջ սիրեկանն էր։
— Ա՞յդ է ամբողջը։
— Չեմ հասկանում, — մռթմռթաց Միստոնը։
— Ես ձեզ ճշմարիտ կպատմեմ, թե ինչպես է կատարվել։ Իմ եղբայրը դյուրագրգիռ է, նա շատ թերություններ ունի, ես դա չեմ ժխտում։ Երկու ամիս էր, ինչ հանդիպում էր Պասիի կնոջ՝ Ստելլա կոչեցյալի հետ, որը, մեր, մեջ ասած, պոռնիկի մեկն է. չգիտեմ, հայտնի է ձեզ թե ոչ։ Դեռ կխոսենք այդ մասին։ Մի երեկո Պասին մեքենայով գալիս է եղբորս ետևից։ Ֆրեդին տանում է քաղաքից դուրս, վեճի է բռնվում, սպառնում։ Եղբայրս տեղնուտեղը պատասխանում է, այսինքն՝ պաշտպանվում, և Պասիին գտնում են դանակը փորում ցցված։ Նա մեռած է։ Եղբայրս վերադառնում է տուն, պատրաստում իր փաստաթղթերը, որ փախչի արտասահման։ Ես նրան խանգարում եմ, հետո հայտնում եմ ոստիկանությանը։ Ահա փաստերը։ Պատահարների բաժնի տափակ պատմություն, լացելու աստիճան տխուր, ողբալի և հիմար։ Նրան դատում են, և նա դատապարտված է մահվան։
Նա լռեց, թուքը կուլ տվեց։
— Պարոն Գեստարմուս,— ասաց Կարտոպը,— ինչ որ դուք պատմեցիք, մենք գիտեինք։
— Բարեբախտաբար։ Բայց ես ուզում եմ իմանալ այն պատճառները, որոնց համաձայն դուք չընդունեցիք անհրաժեշտ պաշտպանությունը։ Ինչո՞ւ։
Կարտոպը ձեռքերը բարձրացրեց վեր.
— Շատ պարզ, որովհետև մենք համոզված չէինք դրանում։ Եվ շարունակում ենք մնալ այդ կարծիքին։
— Բայց չէ որ ձեզ ասացի։ Չէ որ դատի ժամանակ ասացի։
Գեստարմուսն աշխուժացավ.
— Պասիի գրպանում ատրճանակ են գտել։ Նա, իսկապես, եղբորս սպանելու մտադրության է ունեցել։ Եթե իմանայի, որ նրան մահվան կդատապարտեն, կթողնեի, որ արտասահման փախչեր։ Սահմանը հեռու չէ։ Բայց ես կարծում էի, որ ավելի լավ է ոստիկանությանը հայտնել։ Ես ինձ մեղավոր եմ զգում։
— Դուք ոչ մի մեղք չունեք,— ասաց Կարտոպը։— Նախ և առաջ... երդվյալներից մի քանիսը ընդունեցին անհրաժեշտ պաշտպանությունը։
Գեստարմուսը գոռաց.
— Իսկ դուք ինչո՞ւ չընդունեցիք։
Ոչ ոք չպատասխանեց։ Գեստարմուսը վեր կացավ.
— Ես գնում եմ հինգ րոպե հանգստանալու։ Այդ ժամանակվա ընթացքում փորձեք փաստերը ուրիշ անկյունից նայել։ Փորձեք ինձ հավատալ։ Այս հասարակ հարցը տվեք ձեզ. եթե իմանային որ նրան մահվան կդատապարտեն, մի՞թե կհայտնեի ոստիկանությանը։ Եթե իմանային որ ինձ չեն հավատա։
ԳԼՈՒԽ ՉՈՐՐՈՐԴ
— Կատարյալ խելագար է,— ասաց Թեյլորը։
Գեստարմուսը քիչ առաջ գնացել էր սենյակից։
— Ի՞նչ հույս ունի։
— Տղան սոսկալի խառնված է,— շարունակեց Թեյլորը։— Ինչպես բոլոր կույրերը։
Կարտոպը վեր կացավ և սկսեց ետուառաջ անել։
— Ես մտածում եմ, արդյոք հետին միտք չունի՞։
— Ի՞նչ միտք։ Բնավ։ Պարզապես քիթը տնկել է։
— Պա՜րոնայք, պարոնայք,— ասաց Միրիամը,— այդքան խիստ մի եղեք։— Պատկերացրեք ձեզ նրա տեղը։ Նա կույր է։ Եղբորը մահվան են դատապարտել։ Կարծում եմ, որ պետք է մի քիչ խղճալ նրան։
Լռություն տիրեց։
— Շատ լավ, խղճում եմ նրան։ Բարի գիշեր,— ասաց Վեստը։
Բարեկամները սպասում էին նրան։ Պիտի ճաշեին գնչուական ռեստորանում։
— Մի րոպե,— ասաց Կարտոպը։— Բոլորս միասին կգնանք։ Ցույց չտանք, թե փախչում ենք։
— Բայց ես չեմ փախչում, ես հեռանում եմ։ Իմ կողմից ցտեսություն ասեք նրան։ Եթե հարկ լինի, ներողություն խնդրեք իմ փոխարեն։
Նա գնաց դեպի դուռը, պտտեց բռնակը, բայց դուռը չբացվեց, բանալիով փակված էր։ Հայացքով փնտրեց բանալին։ Հետո, չգտնելով, գնաց խոհանոց։ Ետնամուտքն էլ բանալիով փակ էր։ Դուռն ապակեպատ էր։ Նա կարող էր հրել, ապակին ջարդել և գնալ։ Բայց չհամարձակվեց։ Վերադարձավ հյուրասենյակ։
— Մենք փակված ենք,— ասաց նա։— Պետք է բանալին գտնել։
— Քիչ հետո գնամ նրանից խնդրեմ,— ասաց Միստոնը։
Միստոնը ցանկություն չուներ միանգամից տուն գնալու։ Գիտեր, որ կինն իրեն սպասում է։ Հազար ու մի հարց պիտի տար։ Վեստը տնկվեց նրա առջև.
— Իսկ ինչո՞ւ քիչ հետո։
Միստոնը քորեց քիթը։
— Ես մտածում եմ, քանի որ հավաքվել ենք, գուցե դատավարռւթյանը վերաբերող մի քանի փաստեր վերանայենք։
Վեստը սիգարեթը ճզմեց մոխրամանի մեջ։ Նա ամբողջությամբ կարմրել էր.
— Ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ։ Բավական է երեխայություն անեք։ Դատավարությունն ավարտված է, հիմնովին ավարտված է, անցա՛ծ։ Վե՜րջ, վե՜րջ, այլևս խոսելու բան չկա։ Միստոնը նահանջեց.
— Լավ, լավ, հաշվենք, թե ոչինչ չասացի։
— Եվ, վերջապես, պարոնայք, եթե այս դատը վերանայելու լինեինք, կփոխեի՞ք ձեր կարծիքը։
— Ես՝ ոչ,— ասաց Կարտոպը։— Ես համոզված եմ նրա մեղավորության մեջ։
— Ես նույնպես,— ասաց Վեստը։— Իսկ դո՞ւք, Թեյլոր։
Թեյլորը շունչ առավ.
— Ես դատել եմ հոգով և խղճով։
— Իսկ դո՞ւք, միսս Հորք։
Միրիամը շրթունքը կծեց, մտածեց.
— Ես չեմ հավատում անհրաժեշտ պաշտպանությանը։ Ես համոզված եմ նրա մեղավորության մեջ։
— Իսկ դո՞ւք, Միստոն։
Վերջինս ուզեց իր ասածին կարևորություն տալ։ Կարճ հասակը ձգեց, լռեց, հայացքը հառեց առաստաղին՝ կարծես մտածում էր, հետո հայտնեց.
— Մեղավոր է։
Վեստը հաղթական հայտարարեց.
— Ուրեմն մենք մի կարծիքի ենք։ Հիանալի է։ Գնացեք բանալին բերեք...
Քանի որ ոչ ոք չշարժվեց, Վեստը որոշեց.
— Գնամ ինքս բերեմ։
Ննջասենյակի դռան մոտ վարանեց, հետո կամաց թակեց։ Լսվեց Գեստարմուսի ձայնը.
— Ի՞նչ է։
— Ես եմ, մենք ենք։ Մենք գնում ենք։
— Արդե՞ն։
Դուռը բացվեց, հայտնվեց Գեստարմուսը։
— Արդեն վերանայեցի՞ք դատը։
Նա ձեռքը բարձրացրեց, որպեսզի առաջնորդվի։ Վեստն ընկրկեց։
— Լսեք,— ասաց Վեստը։— Եմ ենթադրում եմ, որ դուք կիրթ մարդ եք։ Մի չարաշահեք իրադրությունը, տվեք բանալին։ Մենք ոչինչ չենք կարող անել ձեր եղբոր համար։ Նա պետք է հանգիստ պահեր իրեն։
Կույրի շրթունքները շարժվեցին։
— Խեղճը... խեղճը... խեղճը...
Վեստն ուսերը թոթվեց և Կարտոպին նշան անելով, որ ուզում է հետը խոսել, նստեց բազկաթոռին։ Վերջինս շրթունքները թրջեց, որպեսզի փափկացնի ձայնը.
— Իսկապես, ի՞նչ եք ուզում մեզնից։
— Ես ձեզ ասացի։ Դատի վերանայում։
— Արդեն արված Է։
— Եվ ձեր կարծիքը չեք փոխե՞լ։
— Մենք բոլորս համաձայն ենք ձեր եղբոր մեղավորության մեջ։ Բոլորս։ Միաձայն։
Գեստարմուսը մի պահ մտածեց։
— Դուք լուրջ մարդիկ չեք,— ասաց նա։
— Եթե մենք լուրջ չլինեինք, մեզ ատենակալ չէին ընտրի։
Մի հեգնական ժպիտ սահեց Գեստարմուսի շրթունքներով։ Հետո միանգամից փոխվեց։ Նա գլուխն իջեցրեց և հևալով ասաց.
— Ամեն ինչ վերջացել է։ Տխմարության թագավորությունն է սկսվել։ Հանուն ինչի՞։ Ամեն ինչ դատարկ է և իզուր։ Գավազանս։ Ո՞ւր է գավազանս։ Չեք տեսե՞լ իմ գավազանը։ Այսուհետև միայն գավազանն է մնում ինձ։
Նրանք նայում էին շուրջբոլորը։ Գավազանը չկար։
— Ինչ հիմարն եմ ես,— ասաց Գեստարմուսը։— Գավազանը եղբորս սենյակում է, անկողնու վրա։ Որևէ մեկը չի ուզի՞ բերել։
— Ես գնամ,— ասաց Կարտոպը։
— Սպասե՛ք,— ասաց Գեստարմուսը։— Պարկետի վրա կարող եք սահել, պարոն Կարտոպ։ Կարո՞ղ եմ խնդրել ձեզ, որ կոշիկները հանեք։
— Իմ կոշիկները մաքուր են,— ասաց Կարտոպը։
— Հնարավոր է։ Բայց իմ գավազանը թանկարժեք է։ Այս պահիս շատ փխրուն է։ Ամենաթեթև ցնցումից կարող է ցրիվ գալ։
Վեստը մատը դրեց ճակատին և գլուխը ճոճեց։
— Ես ձեզ խոստանում եմ, չսահել,— ասաց Կարտոպը։— Ահա, ես հանում եմ կոշիկներս։
— Դուք նայլոնե գուլպա եք հագե՞լ։
— Բրդյա,— պատասխանեց Կարտոպը՝ համբերությունը հատած։— Մաքուր բուրդ։
— Հիանալի է։ Բերեք գավազանը։ Բայց, ուշադիր։ Այսինքն... ավելի լավ է գնամ ինքս բերեմ։ Ես ձեզ չեմ վստահում։
Նա գնաց եղբոր սենյակը և մեկ րոպե հետո հայտնվեց՝ գավազանը երկու ձեռքով բռնած։
Դա թանկարժեք փայտից պատրաստած, լավ լաքած, քանդակազարդ գավազան էր։ Հավանաբար բնակարանում էր գործածում։
— Բոլորդ այստե՞ղ եք։ Լավ լսեք ինձ։
Նա պտտեց֊հանեց գավազանի գլուխը։
— Ինչպես տեսնում եք,— ասաց նա,— ներսը դատարկ է։
Նա ցույց տվեց գավազանի գլուխը, որն իսկապես դատարկ էր։ Գեստարմուսը գավազանի մյուս մասը կամաց թեքեց։
— Այստեղ էլ դատարկ է, բայց մասամբ։ Այդտեղ լրիվ դատարկ չէ, որովհետև մի կեռ կա։ Դա շատ օգտակար է։ Այնտեղ կարելի է դանակ դնել կամ սովորական ոսկեդրամ։ Ինչպես տեսնում եք, ոչ դանակ կա, ոչ էլ ոսկեդրամ. միայն մի փոքրիկ սրվակ։
Նա հանեց սրվակը։
— Լավ նայեք, դա շատ կարևոր է։ Գուշակեք, թե ինչ է։
Նրանք ուշադիր նայում էին։
— Դուք ձեզ հարց եք տալիս, թե սա ի՞նչ կարող է լինել,— ասաց Գեստարմուսը։— Պարոն դեղագործ, ըստ ձեզ, ի՞նչ է։
Վեստն անհամբեր պատասխանեց.
— Ես ենթադրում եմ, որ դա սոսինձ է։
— Կարող է և լինել, իսկապես։ Բայց սոսինձ չէ, գտեք...
— Յուղ է։
— Ոչ, յուղ չէ։
— Չգիտեմ,— ասաց Վեստը։— Եվ պետքս չէ։
— Դուք սխալ եք։ Սա պարզապես ՆԻ... ՆԻ... ՆԻՏ... Օգնեք, որ հիշեմ...
Վեստը վեր թռավ։
Գեստարմուսն արտաբերեց։
— ՆԻՏ-ՐՈ-ԳԼԻ-ՑԵ-ՐԻՆ։
ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ
Գեստարմուսը սրվակը գավազանի մեջ դրեց և գլխիկը պտտելով ամրացրեց։
— Այժմ դատավարությունը հանգիստ կվերանայեք,— ասաց նա։
Վեստը, որ ետ էր քաշվել, համարձակվեց ասել.
— Բայց ձեր ձեռքում բռնածը շատ վտանգավոր է։
— Գիտեմ։
— Բայց... դուք չեք գիտակցում։ Նվազագույն ցնցումից մենք բոլորս հօդս կցնդենք։
— Ճիշտ այդպես։
Վեստը լռեց։ Այլևս չգիտեր ինչ ասել։ Ապուշ տեսքով նայեց ներկաներին, Կարտոպը հարցրեց.
— Ի՞նչ եք ուզում մեզնից։
— Վերանայել գործը։ Ահա ամբողջը։
— Երկու ատենակալ պակասում են,— ասաց Կարտոպը։— Պիեռ Լուկասը և Սոֆիա Ֆիլիպսենը։ Նրանք էլ չընդունեցին անհրաժեշտ պաշտպանությունը։
— Գիտեմ,— ասաց Գեստարմուսը։— Ես ափսոսում եմ, որ նրանք բացակա են... Նրանք չընդունեցին իմ հրավերը։ Ոչինչ չեմ կարող անել։
— Պետք էր պնդել։
— Ես պնդեցի։
Լռություն տիրեց։
— Իսկ եթե մենք հրաժարվենք գործը վերանայե՞լ։
Գեստարմուսը, որ դեռ ձայնը չէր բարձրացրել, հանկարծ գոռաց.
— Դե լավ, պարոնայք ատենակալներ, մենք բոլորս հօդս կցնդենք։ Բավական է, որ ես մի շարժում անեմ, թողնեմ, որ գավազանս գետին ընկնի։ Ցտեսություն։
Գեստարմուսը գնաց խոհանոց.
— Նա խելագար է,— ասաց Թեյլորը։
— Վտանգավոր խելագար։ Սպասեք, թողեք մտածեմ...
Վեստն սկսեց ետ ու առաջ քայլել։
— Ենթադրենք, թե նիտրոգլիցերին է... Ենթադրենք թե...
Նա կանգ առավ.
— Կհամարձակվի՞ արդյոք։ Նա էլ մեզ հետ կցնդի։
Միրիամը հարցրեց.
— Դա շա՞տ վտանգավոր է։
Վեստը ձեռքերը վեր բարձրացրեց.
— Ամենաթեթև ցնցումից, լավ լսեք, ամենաթեթև ցնցումից մեծ կտորը ականջը կմնա։
Միստոնը գունատվեց։ Նետվեց դեպի դուռը։ Փորձեց բացել
— Մտածելու փոխարեն եկեք օգնեք ինձ։
Բոլորը նետվեցին դեպի դուռը։ Բայց դուռն ամուր էր։
— Ապարդյուն է,— ասաց Կարտոպը,— ուրիշ ելք մտածեք։
Նա մի հայացք գցեց պատուհանին.
— Ութերորդ հարկում ենք։ Ընդամենը մեկ ելք կա՝ ետնամուտքը։
Նա մի շարժում արեց, որ հետևեն իրեն։ Ոչ ոք չշարժվեց։ Կարտոպը անաղմուկ քայլելով գնաց խոհանոց։ Դուռը փակ Էր։ Նա պտտեց բռնակը և ետնամուտքի մոտ Գեստարմուսին տեսավ՝ աթոռին հանգիստ նստած, գավազանը ոտքերի միջև։
— Ի՞նչ ենք անելու,— հարցրեց Թեյլորը։
— Կեղտոտի մե՛կը։ Մեզ ծուղակի մեջ քաշեց։ Հույս ունեմ, որ դուք հիմա համոզված եք նրա եղբոր մեղավորության մեջ։
— Անձնապես ես, երբեք չեմ կասկածել դրանում,— ասաց Միստոնը։— Պիեռ Լուկասը, որն ափսոս բացակա է, իմ կարծիքին էր։
— Ես նույնպես,— ասաց Վեստը։
Միրիամը հարցրեց.
— Կարծում եք, որ կհամարձակվի՞։
— Ես դրանում համոզված եմ,— պատասխանեց Վեստը։— Նա խելագար է, կապելու գիժ։
— Իսկ... իսկ եթե նիտրոգլիցերին չլինի...
Լռություն տիրեց։ Բոլորը նայեցին Վեստին։ Վերջինս թուքը կուլ տվեց։ Նրա ադամախնձորը դողաց.
— Ես ոչինչ չեմ կարող հաստատ ասել,— ասաց նա — Գուցե սոսինձ է, յուղ կամ սափրվելու օճառ։ Գուցե և նիտրոգլիցերին է։ Բոլոր դեպքերում, եթե իսկապես նիտրոգլիցերին է, մենք երբեք չենք իմանա։ Մենք այլևս այստեղ չենք լինի...
Լռություն։ Դրսում մի քանի ազդանշաններ տվեցին։
— Ի՞նչ անել,— հարցրեց Թեյլորը։
Վեստի ուղեղը լարված էր։ Յուրաքանչյուր բջիջ աշխատում էր։ Նա երբեք այսքան արթուն չէր եղել։ Ոչինչ չէր փախչում նրա ուշադրությունից։
— Այս տնից դուրս գալու համար միայն մի ելք է մնում, բայց այն հսկողության տակ է,— ասաց նա։— Կարող ենք ոստիկանությանը հայտնել, օգնություն կանչել։ Բայց դրանից օգուտ չի լինի։ Գեստարմուսն ամեն ինչ նախատեսել է։ Մեզ առնետների պես պահում է։ Այժմ ես միայն մի լուծում եմ գտնում, վերանայենք գործը։ Նստենք սեղանի շուրջ։ Մեր տեղերը գրավենք արդարադատության դահլիճում։
Նրանք նստեցին սեղանի մոտ, իրենց միջև ազատ աթոռներ թողնելով։
Վեստը խոսք առավ.
— Դուք գիտեք փաստերը,— ասաց նա։— Ես երկու խոսքով կթարմացնեմ ձեր հիշողության մեջ։ Ֆրեդ Գեստարմուս կոչեցյալը պառկում է տիկին Պասիի հետ։ Ամուսինը իմանում է և հրավիրում քաղաքից դուրս։ Սիրեկանը հետևում է նրան։ Մեքենայով են գնում։ Նրանց տեսնում են։ Կանգ են առնում բաց դաշտի մեջ։ Ի՞նչ է տեղի ունենում։ Գեստարմուսը պնդում է, թե ինքը անհրաժեշտ պաշտպանության վիճակում է եղել։ Նրան սպառնացել են և նա դանակը խրել է հակառակորդի փորը։ Ճի՞շտ է ասում նա։ Զոհի մոտ ատրճանակ են գտնում։ Կինը ասում է, որ ամուսնու մոտ երբեք զենք չի տեսել։ Արդյո՞ք Գեստարմուսն է սպանելուց հետո զենքը գրել Պասիի գրպանը։ Հայտնի չէ։ Դիակը զննում են։ Մարմնի վրա ոչ մի հետք չեն գտնում, իհարկե, մահացու վերքից բացի։ Գեստարմուսի վրա ոչ մի քերծվածք։ Դա սառնասրտությամբ արված ոճիր է։ Գեստարմուսը բուռն, դյուրագրգիռ և կասկածամիտ տղա է։ Մենք լսեցինք վկաներին։ Եղբայրն էլ այդ է հաստատում։ Մենք բոլորս չենք ընդունում անհրաժեշտ պաշտպանությունը։ Մենք դատել ենք մեր հոգու և խղճի թելադրանքով։ Ինչ֊որ մեկը մեզ մեղադրում է դրա համար։ Ինչ֊որ մեկը մեզ սպառնում է։ Մեզանից պահանջում է գործը վերանայել։ Դա ոչ մի օգուտ չի տա։ Հանցագործը բանտում է։ Նրան կպատժեն, իսկ մենք պիտի ջուր ծեծենք։
Նա լռեց։ Թեյլորը մի քանի մազ պոկեց իր փրչոտ կրծքից և արմատները զննեց։
— Ես համաձայն կլինեի,— ասաց նա,— եթե բոլորն այստեղ լինեին. Դատավորները, փաստաբանները, վկաները և մյուս ատենակալները։
Վեստը մի արհամարհական հայացք ձգեց նրան.
— Ենթադրենք թե այդպես է։ Դատարանը լրիվ է։ Գեստարմուսն անմեղ կճանաչվե՞ր։
— Ես այդպես չեմ ասում... բայց ո՞վ գիտե։
— Անհեթեթություն է։ Գեստարմուսին օրենքով են դատել, ինչպես բոլոր մեղադրյալներին։
— Իհարկե, իհարկե,— ասաց Թեյլորը,— բայց ո՞վ գիտե։
— Ձեր այդ նախադասությունն ինձ այնքան էլ դուր չի գալիս,— պատասխանեց Վեստը։— Ի՞նչ եք որոշում։
Կատարյալ լռություն։ Միստոնը աղմուկով շունչ առավ։ Նա պատրաստվում էր խոսել։
— Ես առաջարկում եմ քվեարկել։ Գաղտնի քվեարկություն։ Ահա թղթերը...
Նա գրպանից մաքուր թղթեր հանեց՝ աշակերտական տետրակներից պոկված։
— Քվեարկենք։ Ընդունո՞ւմ եք անհրաժեշտ պաշտպանությունը։ Այո կամ ոչ։ Գրեք... Դրությունից դուրս գալու միակ ելքն է։
Վեստը ճոճեց գլուխը։
— Անհեթեթություն է։ Հինգ րոպե առաջ մենք բոլորս չընդունեցինք անհրաժեշտ պաշտպանության թեզը։ Անձամբ, ես միշտ չեմ ընդունելու։
— Ես նույնպես,— ասաց Միստոնը։
— Հապա ինչպե՞ս,— ասաց Կարտոպը։— Այլապես, սպանվելու վախից չենք կարողանա տնից դուրս գալ։ Այլևս չենք վիճի, վախենալով, որ դանակով փորներս կթափեն։ Մեր կանայք կպառկեն բոլորի հետ, իսկ մենք կբավարարվենք ձեռքներս խաչելով։ Պոզեր կտնկեն մեր ճակատներին և կսպանեն։
— Ես լիովին կիսում եմ ձեր կարծիքը,— ասաց Թեյլորը։
Նա մտածեց Նիկոլի և ամերիկյան մեքենա ունեցող տիպի մասին։
— Կեղտոտներ,— ավելացրեք նա։— Բա ես կպառկե՞մ ուրիշի կնոջ հետ։
Կարտոպը նրա պես էր մտածում։ Նա պատկերացրեց իր կնոջը ուրիշ տղամարդու գրկում։ Ի՞նչ կաներ ինքը։ Հանգիստ, առանց որևէ կոպտության, խելքով, սիրալիր կխոսեր կնոջ հետ։ Հետո կգնար բացատրություն կպահանջեր իր հակառակորդից։ Վերջինս, բացատրելու փոխարեն, դանակով կսպառնար... Ոչ, Կարտոպն իր կարծիքը չի փոխի։
— Իսկ դո՞ւք, միսս Հորք։
Միրիամը նայեց եղունգներին։
— Ես,— ասաց նա,— երբեք իմ որոշումը չեմ փոխում։ Չնայած... Կույրի հանդեպ տածած խղճահարությանը, ես գտնում եմ, որ նա արժանի է մեր որոշած պատժին։
— Կեցցես,— ասաց Վեստը։— Պարոն Միստոն, դուք կարող եք թղթերը տեղը դնել։
— Թույլ տվեք, թույլ տվեք,— ասաց նա։— Ես ձևի համար եմ պահանջում քվեարկությունը։ Բոլորս մտածենք, քվեարկենք, և ես արդյունքները կտանեմ, տանտիրոջը ցույց կտամ։
Վեստը ուսերը թոթվեց.
— Ի՞նչ իմաստ ունի։ Նախ, նա կույր է։ Եվ հետո, ինչպե՞ս պիտի կարդա այդ թղթի կտորները։
— Ես այդ մասին մտածել եմ,— ասաց Միստոնը։— Ահա ասեղը։
Նա բաճկոնի վրայից մի մեծ ասեղ հանեց։
— Դուք կծակեք ձեր քվեաթերթիկները։ Երկու ծակը՝ այո, հինգը՝ ոչ։
— Այսինքն՝ երկու ծակը նշանակում է, որ անհրաժեշտ պաշտպանությունը չենք ընդունում, այդպե՞ս է։
— Ճիշտ այդպես։
— Եվ քանի որ բոլորս միաձայն ենք, ավելորդ է ծակեր անել։ Քվեաթերթիկները ինչպես որ կան ներկայացնենք նրան։
— Հոգեբանական սխալ,— ասաց Միստոնը։— Պետք է նրան զբաղեցնել, պետք է ցույց տալ, թե մենք մտածել ենք և քվեարկել։
— Լավ։ Ասեղը տվեք ինձ, ես հենց հիմա երկու կանեմ։
Միստոնը բարձրացրեց ձեռքերը.
—Քվեարկությունը գաղտնի է։ Ահա թուղթը և ասեղը։ Հինգ րոպե հետո բոլորը քվեարկել էին։ Միստոնը հավաքեց թերթիկները և աշխույժ քայլերով գնաց խոհանոց։ Դուռը թակեց։
— Մտեք,— ասաց Գեստարմուսը։
Նա նստել էր դռան մոտ, գավազանը շարունակ ոտքերի արանքում։ Միստոնը մի պահ վարանեց։
— Արդեն,— ասաց նա։— Քվեարկեցինք։ Ես թերթիկներն եմ բերել։
Մի քանի քայլ արեց։ Կանգ առավ։
— Մի վախեք,— ասաց Գեստարմուսը։— Ես գավազանը ամուր եմ պահում։
Միստոնը թերթիկները մեկնեց նրան։ Գեստարմուսը ձեռքն առաջ բերեց և վերցրեց։
— Երկու ծակը՝ անհրաժեշտ պաշտպանությունը չենք ընդունում։ Հինգը...
— Հասկացա,— չոր պատասխանեց Գեստարմուսը։
Կարտոպը, Միրիամը և Թեյլորը մնացել էին խոհանոցի շեմին։ Գեստարմուսը ոտքերով գավազանը պահեց և շոշափեց թղթի կտորները։ Նա սկսեց մեկ֊մեկ շպրտել հատակին։ Հանկարծ նրա մատներն անշարժացան։ Ընդամենը մեկ թերթիկ էր մնացել։
Նա հաղթական ասաց.
— Տեսնում եք, որ ես ճիշտ էի։ Նայեք, պարոն Միստոն...
Գեստարմուսը թերթիկը մեկնեց Միստոնին։ Վերջինս այն պահեց լույսի վրա, վանդակավոր թղթի հարթ մակերեսին հինգ փոքր ծակեր կային։
— Գնացեք, նորից մտածեք,— ասաց Գեստարմուսը։ Դուք ընդամենը չորս հոգով եք մերժում անհրաժեշտ պաշտպանությունը։
ԳԼՈՒԽ ՎԵՑԵՐՈՐԴ
— Ո՞վ է կողմ քվեարկել։
Ոչ ոք չպատասխանեց։ Կարտոպը բռունցքը խփեց սեղանին.
— Դուք ոչինչ չեք գիտակցում։ Մենք բոլորս միաձայն էինք։ Ինչ֊որ մեկը մեզ դավաճանել է։ Ո՞վ։
Նա հերթով նայեց ներկաներին.
— Քաջ եղեք։ Եթե ընդունում եք անհրաժեշտ պաշտպանությունը, ասեք։ Դա ձեր իրավունքն է։ Դո՞ւք եք, պարոն Միստոն։
— Ես չեմ պատասխանի։
Վեստը գրպանից մի քառածալ թաշկինակ հանեց և սրբեց մատները։ Բոլորը նայեցին նրան.
— Դուք ծակեցի՞ք ձեր մատները։
— Հավանաբար,— ասաց Վեստը։— Ես սովորություն չունեմ ասեղ գործածելու։
Նրա բարակ մաշկին մի քանի կաթիլ արյուն երևաց և հետք թողեց թաշկինակի վրա։
— Համենայն դեպս, երկու հատից ձեր մատը չէիք ծակի։
— Ինչո՞ւ ոչ։
— Գուցե հինգ անգամ եք ծակել,— հարցրեց Թեյլորը։
Վեստը չպատասխանեց։ Թաշկինակը դրեց գրպանը։ Կարտոպը սկսեց ետ ու առաջ քայլել։
— Գեստարմուսը բոլոր հիմքերն ունի կարծելու, որ եթե մենք նրա եղբոր վճիռը կայացնելիս մտածեինք, ավելի ներողամիտ կլինեինք։ Դուք համաձայն չե՞ք։
— Այո։ Բայց երբ նրան մահվան՝ էինք դատապարտում, սպառնալիքի տակ չէինք,— ասաց Վեստը։
Միրիամը հարցրեց.
— Իսկ եթե դատավարության ժամանակ մեզ սպառնայի՞ն։
Թեյլորն օձիքի կոճակը բացեց։ Շոգում էր.
— Ես չէի նահանջի։
Կարտոպը ձեռքերն անհամբեր շարժեց.
— Դատարկ տեղը չխոսենք։ Դրա մեջ հաշիվ չկա։ Ի՞նչ ենք անելու։
— Ասենք, որ մեզ թողնի դուրս գանք։
— Ես գնամ խոսեմ,— ասաց Կարտոպը։
Թակեց, բայց դուռը կիսաբաց էր։ Հրեց։
— Պարոն Գեստարմուս,— ասաց նա։— Դուք մեզ իզուր տեղն եք մեղադրում։ Մենք ազնիվ մարդիկ ենք, հոգսեր ունենք։ Խաթրով՝ թողեք գնանք։ Մեզ չէ, որ պիտի մեղադրեք։ Արդարադատության վրա հարձակվեք, միջոցների վրա, որոնցով իրագործվում է։ Օրենքների վրա հարձակվեք։ Մենք արդարադատության մեքենայի մի օղակն ենք։
Գեստարմուսը գլուխը բարձրացրեց։ Նրա ակնոցի ապակիները փայլեցին.
— Ես չեմ կարող արդարադատության վրա հարձակվել,— ասաց նա։— Դա հսկայական մեքենա է։ Ես ձեզ եմ ընտրել, ձե՛զ։ Եվ ես կգնա մ մինչև վերջ։ Լսո՞ւմ եք ինձ, մինչև վե՛րջ։
— Բայց, վերջապես...
— Կան մարդիկ, որոնք հացադուլ են անում։ Ես ուղղակիորեն ընտրում եմ սպառնալիքը և մահը։ Մի քանի ժամ հետո կամ ամեն ինչ կկարգավորվի, կամ մենք բոլորս հօդս կցնդենք։
— Բայց վերջապես, ի՞նչ եք սպասում մեզնից։ Ի՞նչ եք պահանջում մեզնից։
— Գնացեք մտածեք, —ասաց նա։— Ես իմ մտադրություններին ձեզ հերթականորեն կծանոթացնեմ։ Առայժմ ես գիտեմ. ձեզանից չորսն են, որ չեն ընդունում անհրաժեշտ պաշտպանությունը։ Ես գիտեմ, որ ինչ֊որ մեկը կարծիքը փոխել է։
Այլևս ոչինչ չասաց.
Կարտոպը վերադարձավ հյուրասենյակ։
— Երանելի վիճակում ենք,— ասաց նա։— Կարծում եք մեծ խորամանկություն է կարծիքն այդպիսի հեշտությամբ փոխել։ Բայց, աստվա՛ծ իմ, ո՞վ է այդ տխմարը... Վեստն իր մատն էր զննում։
— Ես եմ,— ասաց նա։— Եվ ես խնդրում եմ, որ ձեր խոսքերը ետ վերցնեք։
Կարտոպն ապշած նայեց նրան.
— Բայց ինչո՞ւ։ Դուք առաջինն էիք, որ...
— Գիտեմ, բայց վերջին րոպեին կարծիքս փոխեցի։
— Ուրեմն, դուք հավատո՞ւմ եք, որ Ֆրեդ Գեստարմուս անմեղ է։
— Դա իմ գործն է։
— Կներեք, կներեք, մենք բոլորս կապված ենք այդ գործին։ Այստեղ չէր, որ պիտի հավատայիք նրա անմեղությաննը։ Դուք պարզապես վախկոտ եք։
Վեստը կատաղությունից կարմրեց։ Նրա մատին մի կաթիլ արյուն էր փայլում։ Նա խոր շունչ քաշեց և վեր կացավ։
— Ո՞ւր եք գնում,— հարցրեց Կարտոպը։
— Գնամ հետը խոսեմ։
— Լավ գաղափար է։ Դուք մեզ համար կվճարեք։ Գնացեք...
Կարտոպը մի լայն շարժումով խոհանոցի դուռը ցույց տվեց։ Վեստը կարկամեց մի պահ, հետո մի քանի քայլ արեց։ Միստոնը մի ծիծաղ արձակեց, կարծես սուլում էր։ Հետո սկսեց ձեռքերը շփել։
— Երկուսից մեկը,— ասաց նա։— Կամ կույրը նրան կթողնի դուրս գալ, կամ էլ գավազանով մի քանի հարված կհասցնի։ Երկու դեպքում էլ մենք ոչ մի շահ չունենք, որպեսզի պարոն Վեստին թողնենք անցնի այդ շեմը։
— Իսկ եթե ինձ թողնի դուրս գամ,— շփոթված տեսքով հարցրեց Վեստը։
— Մենք ընդամենը չորս հոգի կմնանք։ Իսկ եթե ձեզ գանահարի, մեզ այստեղից ոտքերը դեպի դուրս արած կտանեն։
— Բայց կույրն էլ է վտանգում իր կյանքը։
— Բայց նա կույր է։ Թքել է իր կյանքի վրա... Մինչև այժմ չհասկացա՞ք նրան։
Վեստը նորից նստեց։
— Մի սրվակ նիտրոգլիցերինը ինչպե՞ս կպայթի։
Վեստը գլուխը բարձրացրեց, նայեց Թեյլորի աչքերի մեջ.
— Չի պայթում, փոշիացնում է։ Պետք է որ ցնցում լինի կամ ջերմության օջախ։
Բոլորը հայացքները հառել էին Վեստի վրա։ Թեյլորը, որն այդ հարցը տվեց, շարունակեց հանգիստ.
— Մեր տեսած փոքրիկ սրվակը ինչպիսի՞ վնասներ կարող է տալ։
— Այդ պստիկ սրվակը կփոշիացնի մեր հարկը, վերինը և ներքևինը։
— Ուրեմն, հարևաններն էլ մեզ պես մահացու վտանգի տակ են։
— Ճիշտ այդպես։
— Պետք է նրանց հայտնել։
— Հուզվելու կարիք չկա,— ասաց Կարտոպը։— Ես չեմ կարծում, թե Գեստարմուսն իր սպառնալիքը կիրագործի։ Չեմ կարծում։
Միստոնը ձգվեց.
— Ինչո՞ւ չէ։ Գժի մեկն է։
— Ոչ, ոչ,— ասաց Կարտոպը,— ավելի կորցնելով վստահությունը։— Չեմ կարծում։
Նա շփոթված, ձեռքը տարավ մազերին.
— Այնքան էլ վատ տղա չէ, ես դրանում համոզված եմ։ Բավական է նրա թույլ տեղը գտնենք։ Բավական է նրա հետ սիրալիր խոսենք՝ ինչպես երեխայի հետ։
Կարտոպն անհանգստացած էր։ Նա չէր կարողանում իր հոգեկան վիճակը որոշել, բայց անհանգիստ էր։ Վախից չէր։ Դեռ վախից չէր։
Միստոնը գլուխը ճոճեց.
— Իսկ եթե գավազանը հանկարծ գետին ընկնի։
Այս բառերն այնպիսի ազդեցություն գործեցին, կարծես ջրի հարթ մակերեսին քար գցեին։ Պղտոր ալիքները թափահարեցին նախկին երդվյալներին։ Առաջինը Թեյլորն արձագանքեց. սկսեց կոշիկների թելերը քանդել։ Նրա գուլպան ծակ էր։
— Ի՞նչ եք անում,— հարցրեց Միրիամը։
— Դուք էլ հանեք։ Մեր կոշիկներից մեծ աղմուկ է առաջանում։ Խուսափեք ցնցումներից։
— Ես էլ այդ կարծիքին եմ,— ասաց Կարտոպը։
Բոլորը հետևեցին Թեյլորի օրինակին։ Վերջինս կոշիկները դասավորեց մի անկյունում։
— Պետք է նրա հետ սիրալիր խոսել,— ասաց Կարտոպը, շարունակելով իր միտքը։
Հետո նա վեր կացավ, գնաց դեպի հեռախոսը և մի համար հավաքեց։
— Ալո, սիրելիս, ես եմ... ամեն ինչ լավ է... դու ճաշեցի՞ր։ Հեռուստացույց նայելո՞ւ ես։ Հիանալի է, հիանալի է... Ես քիչ հետո կվերադառնամ... Ասա ինձ, սիրելիս, Կատերինը արդեն պառկե՞լ է... Դեռ ո՞չ... Ավելի լավ... Նա ինձ պետք է... այսինքն... Մեր տանտերը ուզում է հետը ծանոթանալ... նա կույր է, դու նրան գիտես... Կատերինի մասին պատմեցի, և նա շատ է ուզում ծանոթանալ։ Ես նրան երկար չեմ պահի։ Բարի եղիր ուղարկիր նրան սպասուհու հետ։ Թող հետին մուտքի աստիճաններով բարձրանան, ութերորդ հարկում է... Ես նրան երկար չեմ պահի։
Լսափողը կախեց։ Բոլորը նայում էին նրան։ Միրիամը գոչեց.
— Դուք խելագարվել եք, Կարտո՛պ։ Բացարձակապես անօգուտ է երեխայի կյանքը վտանգի ենթարկել։ Այս պատմությունը միայն մեր գործն է։
Կարտոպը գլուխը ճոճեց.
— Թողեք իմ ուզածն անեմ։ Մենք բացարձակապես ոչինչ չենք վտանգում։ Դուք կտեսնեք, ես հիմա կփափկացնեմ կույրին... Իմ աղջիկը...
— Ձեր խորթ աղջիկը,— ասաց Վեստը։
Կարտոպը մի կատաղի հայացք ձգեց նրա կողմը.
— Այո, իմ խորթ աղջիկն է, հետո՞, ես հրեշ չեմ։ Ես նրան իմ սեփական աղջկա պես սիրում եմ։
— Պետք էր ձեր կնոջը հրավիրել,— ասաց Վեստը։— Իսկ ինչո՞ւ ոչ։
— Ծիծաղելի չլինենք։ Դեռ վաղ է տագնապ բարձրացնել, ժամանակ ունենք... Թողեք իմ ուզածն անեմ։
Նրան թվաց, թե ինքը սխալ է գործել, բայց արդեն ուշ էր։ Նա ուզում էր համոզվել, որ ոչ մի վտանգ չկար։ Ոչ մի։
Ծիծաղելի է այդ գավազանի պատմությունը։ Գեստարմուսն ուզում է վախեցնել նրանց։ Փոքրիկ վրիժառություն է։ Հետո մի միտք ծագեց նրա գլխում։ Եթե սա ֆարս լիներ, Գեստարմուսն ինչո՞ւ պիտի ժամանակ կորցներ նրանց հավաքելու։ Այնքան էլ հեշտ գործ չէ գնալ, ատենակալներին մեկ առ մեկ գտնել... Կարողանալ այստեղ՝ իր մոտ հավաքել։ Կույրի համար դա սխրանք էր։
— Գիտեք, որ ջուր ենք ծեծում։
Հետո ձայնը իջեցնելով ասաց.
— Մեզ մնում է միայն գավազանը խլել նրանից։
— Դե, դե, դա շատ վտանգավոր է,— պատասխանեց Վեստը։— Ինձ թվում է, թե դուք չեք պատկերացնում պայթյունի ուժը։ Եթե գավազանը ուժեղ դիպչի հատակին, մենք կփոշիանանք, դուք լսո՞ւմ եք։
— Բայց ինչպե՞ս է նիտրոգլիցերին ճարել։ Այդպիսի բանը ներկավաճառներից չես գնի։
— Չգիտեմ,— ասաց Վեստը։
Միստոնը ինչ֊որ բան էր մտածում։
— Դուք գիտեք, որ նրա եղբայրը պահեստամասերի խանութում էր աշխատում։ Նա գործ ուներ այն բեռնատարների վարորդների հետ, որոնք լեռնային աշխատանքների համար պայթուցիկ նյութեր են փոխադրում։ Մի հոգավորը հավանաբար կապեր ունի այդ մարդկանց հետ։ Կույրին ոչինչ չեն մերժի, մանավանդ, որ ճանաչում են նրա եղբորը, մանավանդ որ նրա եղբորը մահվան են դատապարտել...
— Հնարավոր է,— ասաց Վեստը։
Թեյլորը, որ ոտքի մատներն էր քորում, շշնջաց.
— Պետք է գավազանը կամաց խլել նրանից։
— Կամաց չեն խլում,— ասաց Վեստը։
— Փորձենք։ Մի գաղափար ունեմ...
Նա հայացքով ինչ-որ բան փնտրեց շուրջբոլորը։ Մի հովանոց նկատեց դռան մոտ դրված։ Վերցրեց, դրեց աթոռին, աչքերը փակեց։
— Փորձեք խլել,— ասաց նա:— Տեսնենք հովանոցը հատակին կընկնի՞։
Կարտոպն անաղմուկ քայլերով մոտեցավ Թեյլորին։ Վերջինս, Գեստարմուսի պես, ամուր բռնել էր հովանոցը։ Նա ազնվորեն էր խաղում։ Կարտոպը փորձեց միանգամից խլել, բայց հովանոցը մնաց Թեյլորի ձեռքերում։
— Չեղավ։
— Մեկ այլ միջոց փորձենք,— ասաց Կարտոպը։
Թեյլորն աչքերը բացեց.
— Աչքերը փակեք և մի լսեք։
Թեյլորը հնազանդվեց։ Կարտոպը պատվիրեց նրան.
— Միայն թե խորամանկություն չանեք։ Ձեզ իսկապես պատկերացրեք Գեստարմուսի տեղը։ Եթե փորձը ստացվի, մենք այն կօգտագործենք։
Նա Միստոնին, Վեստին, Միրիամին նշան արեց մոտենալ և դիմեց Թեյչորին.
— Ասեք ինձ, Թեյլոր, ի՞նչ եք կարծում, այսօր անձրև կգա՞։
Թեյլորն աչքերը փակ, գլուխը դարձրեց նրա կողմը։ Միստոնը, Վեստը և Կարտոպը ցատկեցին նրա վրա և ձեռքերը բռնեցին։ Միրիամը քաշեց հովանոցը. ուշ էր։ Թեյլորը հասցրեց բավականին ուժեղ նետել հատակին։
— Անօգուտ է,— ասաց Վեստը։— Եթե այս հովանոցի մեջ նիտրոգլիցերին լիներ, հիմա դիակների անձրև կտեղար։
— Ուրեմն ի՞նչ անենք։
— Մի քիչ էլ սպասենք,— ասաց Կարտոպը։
Նա մեծ սպասելիքներ ուներ իր խորթ աղջկանից։ Կույրը երբեք չէր համարձակվի իր սպառնալիքն իրագործել։ Մի անմեղ աղջիկ... Կարտոպը նույնիսկ ամբողջ դասարանը պատկերացրեց. տասնհինգ տղա, տասնհինգ աղջիկ եկել են և աստիճանների վրա կանգնել։ Երբեք, երբեք, ոչ մի մարդ չի համարձակվի նրանց զոհել։ Առնվազն խելագարը։ Իսկ Գեստարմուսը խելագա՞ր է։ Անկարելի է։ Մինչև այժմ նա սատանայական խելքով է գործում։ Խելոք խելագար է։
— Եթե տասնհինգ րոպեից հետո չթողնի մեզ դուրս գալ, ոստիկանությանը կհայտնենք։
