Ադամի ընտանիքի արխիվը

(Հատված)

Երկուշաբթի։ ― Այդ նորահայտ երկարամազ արարածն ինձ անչափ ձանձրացնում է։ Նա ամբողջ ժամանակ ցցված է աչքիս առջև և կրնկակոխ հետևում է ինձ։ Դա ինձ բնավ դուր չի գալիս․ ես ընկերության սովոր չեմ։ Թող գնա ուրիշ կենդանիների մոտ․․․ Այսօր ամպամած է, քամին արևելքից է, կարծում եմ՝ մենք լավ տեղատարափ կտեսնենք․․․ Մե՞նք։ Որտեղից ես կարող էի ճանկել այդ բառը․․․ Հիշեցի, նոր էակն է այն գործածում։

Երեքշաբթի։ ― Հետազոտեցի ջրի վիթխարի գահավիժումը։ Թերևս դա ամենալավ բանն է, որ կա իմ կալվածքում։ Նոր էակը այն Նիագարայի ջրվեժ է անվանում։ Ինչո՞ւ։ Ոչ ոքի հայտնի չէ։ Ասում է, թե դա այդպիսի տեսք ունի։ Ըստ իս, այդ դեռ բավարար հիմք չէ։ Իմ կարծիքով, դա մի հիմար հորինվածք է և ցնդաբանություն։ Բայց ես ինքս հիմա զուրկ եմ մի բանի որևէ անուն տալու ամեն հնարավորությունից։ Դեռ բերանս չբացած՝ նոր էակը հորինում է այդ անունները։ Եվ ամեն անգամ նույն պատճառաբանությունը՝ դա այդպիսի տեսք ունի։ Վերցնենք օրինակի համար դոդոն։ Նոր էակը պնդում է, թե բավական է միայն նայել դոդոյին և իսկույն երևում է, որ «որ դա իսկը դոդո է»։ Ուրեմն, դա պետք է մնա դոդո, ոչինչ չես կարող անել։ Ես այնքան ուժ չունեմ, որ պայքարեմ դրա դեմ, և միտք էլ չունի, քանի որ դա անօգուտ բան է։ Դոդո՛։ Դա նույնքան է նման դոդոյի, որքան ես ինքս։

Չորեքշաբթի։ ― Անձրևից պատսպարվելու համար մի հյուղակ սարքեցի, բայց չկարողացա գոնե մեկ րոպե միայնակ հանգստանալ նրանում։ Նոր էակը առանց հրավերի ներս խուժեց։ Իսկ երբ փորձեցի նրան վռնդել, սկսեց ջուրը դուրս թափել այն փոսորակներից, որոնք նրան ծառայում էին շրջապատի առարկաները զննելու համար, իսկ հետո սկսեց այդ ջուրը սրբել թաթերի հակառակ երեսով և այնպիսի ձայներ արձակել, ինչպիսին արձակում են մյուս կենդանիները, երբ փորձանքի մեջ են ընկնում։ Թո՛ղ այդպես լինի։ Միայն թե նա չխոսի։ Բայց նա անդադար խոսում է։ Գուցե իմ բառերի մեջ որոշ ծաղր, կծու հեգնանք էր հնչում, բայց ես ամենևին չէի ուզում վիրավորել խղճուկին։ Պարզապես, դեռ երբեք ես մարդկային ձայն չէի լսել, և այդ հանդիսավոր նիրհուն լռությունն ու մենությունը խախտող ամեն մի անսովոր ձայն կեղծ նոտայի նման սղոցում է լսողությունս։ Իսկ այս նոր հնչյուններն, ի լրումն, այնքա՜ն մոտիկից են լսվում։ Դրանք ամբողջ ժամանակ հնչում են իմ թիկունքում, ուղղակի ականջիս տակ՝ մերթ մեկ, մերթ մյուս կողմից, իսկ ես սովոր եմ միայն որոշ հեռավորությունից լսվող աղմուկի։

Ուրբաթ։ ― Հակառակ իմ բոլոր ջանքերի, անվանումները շարունակում են ծնվել ինչպես պատահի։ Իմ կալվածքի համար ես շատ լավ անուն ունեի՝ երաժշտական ու գեղեցիկ․ Դրախտային այգի։ Ինքս իմ մեջ հիմա էլ շարունակում եմ այդպես կոչել, բայց հրապարակորեն՝ այլևս ոչ։ Նոր էակը պնդում է, թե այստեղ չափազանց շատ ծառեր կան, և՛ ժայռեր, և՛ բաց լանդշաֆտներ, ուստի և սա բնավ էլ նման չէ այգու։ Նա ասում է, թե դա զբոսայգու, միմիայն զբոսայգու է նման։ Եվ ահա, նույնիսկ առանց ինձ հետ խորհրդակցելու, նա իմ այգին վերանվանեց Նիագարյան զբոսայգի։ Հենց միայն դա, իմ կարծիքով, բավականաչափ համոզիչ կերպով ցույց է տալիս, թե նա ինչ աստիճանի է իրեն թույլ տալիս ինքնագլուխ բաներ անել։ Ու հիմա էլ այստեղ հանկարծ երևաց մի ցուցանակ՝

Կանաչը չտրորե՛լ

Ես այլևս առաջվա պես երջանիկ չեմ։

Շաբաթ։ ― Նոր էակը չափազանց շատ է պտուղ ուտում։ Այսպես մենք երկար չենք դիմանա։ Դարձյալ «մենք»․ այդ նրա բառն է։ Բայց դա հիմա դարձել է նաև իմը և զարմանալի չէ, քանի որ ամեն րոպե այն լսում եմ։ Այսօր առավոտից թանձր մառախուղ է։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա մառախուղի ժամանակ տնից դուրս չեմ գալիս։ Նոր էակը հակառակն է անում։ Ցանկացած եղանակի նա շրմփացնելով քայլում է ջրափոսերով, իսկ հետո ցեխոտ ոտքերով ներխուժում է իմ հյուղակը։ Եվ սկսում է խոսել։ Մի ժամանակ որքա՜ն խաղաղ ու հարմարավետ էի ես ապրում այստեղ։

Կիրակի։ ― Ժամանակը մի կերպ սպանեցի։ Կիրակի օրերն ինձ համար գնալով ավելի ձանձրալի են դառնում։ Դեռ նոյեմբերին կիրակին հատկապես առանձնացվել էր որպես շաբաթվա՝ հանգստի համար նախատեսված միակ օր։ Առաջ շաբաթվա մեջ վեցական այդպիսի օր ունեի։ Այսօր առավոտյան տեսա, թե ինչպես նոր էակը փորձում էր խնձորներ գցել այն ծառից, որի վրա արգելք է դրված։

Երկուշաբթի։ ― Նոր էակը պնդում է, թե իր անունը Եվա է։ Դե, ինչ կա որ, ես չեմ առարկում։ Նա ասում է, թե ես պետք է նրան այդպես կանչեմ, երբ ուզում եմ, որ ինձ մոտ գա։ Ես ասացի, որ դա, իմ կարծիքով, արդեն ավելորդություն է։ Եվ իսկապես, դա բավականին երկար ու լավ բառ է, հարկավոր է այսուհետև գործածել։ Նոր էակը ասում է, թե ինքը սոսկ «նա» չէ, այլ «կին»։ Կարծում եմ, որ տարակուսելի է։ Ասենք, ինձ համար միևնույն է, թե նա ինչ է։ Թող լինի «կին», միայն թե ինձ հանգիստ թողնի ու լռի։

Երեքշաբթի։ ― Նա ամբողջ զբոսայգին այլանդակել է տարօրինակ ցուցանշաններով ու անչափ վիրավորական մակագրություններով՝

Դեպի ջրվեժ

Դեպի այծակղզի

Դեպի հողմերի քարանձավ

Նա ասում է, թե այս զբոսայգին կարելի էր մի շատ լավ բուժավայր դարձնել, եթե համապատասխան հասարակություն հավաքվեր։ Բուժավայր․ սա էլ նրա մի նոր գյուտն է, որևէ իմաստից զուրկ վայրենի մի բառ։ Ի՞նչ բան է բուժավայրը։ Բայց գերադասում եմ չհարցնել, առանց այդ էլ նա ամեն ինչ պարզաբանելու մոլուցքով է տարված։

Ուրբաթ։ ― Հիմա էլ նա ինձ ձանձրացնում է մի ուրիշ բանով՝ աղերսում է ջրվեժի վրայով չանցնել։ Դա ո՞ւ մ է խանգարում։ Նա ասում է, թե դրանից ինքը սարսռում է։ Չեմ հասկանում, թե ինչու։ Ես միշտ էլ այդ բանն անում եմ․ ինձ դուր է գալիս ջուրը նետվել, հաճելի հուզմունք ու թարմացնող զովություն զգալ։ Կարծում եմ, որ հենց դրա համար էլ ստեղծված է ջրվեժը։ Չեմ հասկանում, թե ուրիշ ի՞նչ օգուտ կա դրանից, չէ՞ որ դա մի բանի համար գոյություն ունի։ Նա պնդում է, թե ջրվեժը ստեղծել են հենց այնպես, ինչպես որ ռնգերղջյուրներին և փղակերպներին են ստեղծել՝ բնապատկերին գեղատեսիլություն հաղորդելու համար։

Ես ջրվեժն անցա տակառի մեջ նստած, դա նրան չբավարարեց։ Այնժամ ես լագան օգտագործեցի, նա դարձյալ դժգոհ մնաց։ Ես ջրապտույտն ու սահանքը լողալով անցա թզենու տերևից պատրաստված լողազգեստով։ Լողազգեստը հիմնավորապես փչացավ, և ես ստիպված եղա լսել ամենաձանձրալի մի կշտամբանք՝ նա ինձ մեղադրեց վատնողության մեջ։ Այդ խնամակալությունը անտանելի է դառնում։ Զգում եմ, որ անհրաժեշտ է փոխել իրադրությունը։

Շաբաթ։ ― Երեքշաբթի գիշերը ես փախա, և գնում ու գնում էի, ամբողջ երկու օր, իսկ հետո մեկուսի մի վայրում ինձ համար նոր հյուղակ սարքեցի և աշխատեցի հնարավորին չափ խնամքով թաքցնել հետքերս, բայց նա, այնուամենայնիվ, ինձ գտավ մի կենդանու օգնությամբ, որին կարողացել էր վարժեցնել և որին գայլ էր անվանում․ եկավ այդտեղ ու նորից սկսեց արձակել իր աղիողորմ ձայները և ջուր շաղ տալ այն փոսորակներից, որոնք նրան ծառայում էին շրջապատի առարկաները զննելու համար։ Ստիպված եղա նրա հետ վերադառնալ, բայց հենց որ առիթ ներկայանա՝ նորից կփախչեմ։ Նրան շարունակ զբաղեցնում են ինչ֊որ աներևակայելի հիմարություններ՝ ինչու վագր և առյուծ կոչվող կենդանիները կանաչով ու ծաղիկներով են սնվում, մինչդեռ, նրա ասելով, այդ կենդանիները ստեղծված են միմյանց ուտելու համար, բավական է միայն նայել նրանց ատամներին։ Դա, իհարկե, անչափ տխմար դատողություն է, որովհետև միմյանց ուտել՝ նշանակում է միմյանց սպանել, այսինքն, ինչպես ես հասկանում եմ, այստեղ բերել այն, ինչը կոչվում է «մահ», իսկ մահը, որքան ինձ հայտնի է, դեռ չի թափանցել զբոսայգի։ Որի համար, ի դեպ, երբեմն կարելի է ափսոսալ։

Կիրակի։ ― Մի կերպ սպանեցի ժամանակը։

Երկուշաբթի։ ― Կարծե հասկացա, թե ինչի համար գոյություն ունի յոթնօրյա շաբաթը՝ որպեսզի կիրակի օրվա ձանձրույթից հետո կարելի լինի հանգստանալ։ Իմ կարծիքով, դա շատ ճիշտ ենթադրություն է․․․ Նա դարձյալ մագլցում էր այդ ծառը։ Ես նրան այնտեղից վռնդեցի, հողի գուղձեր նետելով վրան։ Նա ասաց, թե իբր, ոչ ոք իրեն չի տեսել։ Դա, ըստ երևույթին, նրա համար բավարար արդարացում է, որպեսզի սիրտ անի և իրեն վտանգի ենթարկի։ Ես նրան հենց այդպես էլ ասացի։ «Արդարացում» բառը նրան հրճվանք պատճառեց․․․ և, թվում է, թե նախանձ արթնացրեց նրա մեջ։ Դա լավ բառ է։

Երեքշաբթի։ ― Նա ասաց, որ ինքը ստեղծվել է իմ կողոսկրից։ Դա խիստ տարակուսելի է, եթե չասենք ավելին։ Իմ բոլոր կողոսկրերը տեղում են․․․ Նա տագնապահար է եղել մորաճուռակի պատճառով, ասում է, թե վերջինս չի կարող կանաչով սնվել, այն վատ է մարսում։ Նա վախենում է, որ իրեն չի հաջողվի խնամելով ոտքի կանգեցնել նրան։ Նրա կարծիքով մորաճուռակը պետք է սնվի լեշով։ Դե, ճուռակը պետք է գտնի եղածով յոլա գնալու եղանակը։ Մենք չենք կարող մեր ողջ համակարգը տապալել մորաճուռակի քմահաճույքի համար։

Շաբաթ։ ― Երեկ նա լիճն ընկավ, ըստ սովորության նայում էր ջրին և ընկավ։ Քիչ էր մնում խեղդվեր և ասաց, որ խիստ տհաճ զգացողություն է։ Դա նրա մեջ առաջացրեց կարեկցանք այն էակների հանդեպ, որոնք ապրում են լճում և որոնց նա ձուկ է անվանում։ Նա առաջվա նման շարունակում է անուններ հորինել զանազան արարածների համար, թեև նրանք ամենևին դրա կարիքը չունեն և երբեք էլ նրա կանչով չեն մոտենում, ինչին, նա, ի դեպ, ամենափոքր իսկ կարևորություն չի տալիս, քանի որ նա, ինչ ուզում ես ասա, միևնույն է, պարզապես հիմարի մեկն է։ Մի խոսքով, երեկ երեկոյան նա մեծ քանակությամբ որսացել էր այդ ձկներից, բերել հյուղակ և դրել իմ անկողնու մեջ, որպեսզի նրանք տաքանային, բայց այսօր ես ժամանակ առ ժամանակ դիտում էի նրանց և չէի ասի, թե առանձնապես երջանիկ էին զգում իրենց, եթե չասենք, որ բոլորովին հանդարտվել էին։ Գիշերը ես նրանց դուրս կնետեմ։ Ես այլևս նրանց հետ միևնույն անկողնում չեմ քնի, որովհետև սառն են և լպրծուն, ու, ինչպես երևում է, այնքան էլ հաճելի չէ պառկել նրանցով շրջապատված, մանավանդ մերկ վիճակում։

Կիրակի։ ― Ժամանակը մի կերպ սպանեցի։

Երեքշաբթի։ ― Հիմա էլ նա օձի հետ է բարեկամություն հաստատել։ Մյուս բոլոր կենդանիներն ուրախ են դրա համար, որովհետև նա ամբողջ ժամանակ նրանց վրա զանազան փորձեր էր կատարում, ձանձրացնում էր նրանց։ Ես էլ եմ ուրախ, որովհետև օձը խոսում է, և դա ինձ մի փոքր հանգստանալու հնարավորություն է տալիս։

Ուրբաթ։ ― Նա հավատացնում է, թե օձը իրեն խորհուրդ է տալիս ճաշակելու հենց այդ խնձորենու պտուղները, որովհետև դա հնարավորություն կտա իմանալու վեհը, ազնիվն ու սքանչելին։ Ես ասացի, որ բանը միայն իմանալով չի սահմանափակվի, որ նա, բացի այդ, նաև մահ կբերի աշխարհ։ Ես սխալ թույլ տվեցի, պետք է ավելի զգույշ լինեի, որովհետև իմ դիտողությունը միայն նոր միտք առաջացրեց նրա մեջ․ նա որոշեց, որ այդ դեպքում իր համար ավելի հեշտ կլինի խնամել հիվանդ մորաճուռակին և թարմ մսով կերակրել տրտմած վագրերին ու առյուծներին։ Ես նրան խորհուրդ տվեցի հեռու մնալ այդ ծառից։ Նա ասաց, որ մտքովն է չի անցկացնի։ Ես դժբախտություն եմ կանխազգում։ Կսկսեմ պատրաստվել փախուստի։

Չորեքշաբթի։ ― Գլխովս շատ բան անցավ։ Հենց նույն գիշերը ես փախա։ Ձի նստեցի և ամբողջ թափով քշեցի մինչև լուսաբաց, հուսալով զբոսայգուց դուրս գալ և ապաստան գտնել մի ուրիշ երկրում, նախքան աղետը տեղի կունենար։ Բայց բան դուրս չեկավ։ Արևածագից մոտավորապես մեկ ժամ անց, երբ սլանում էի մի ծաղկաշատ հովտով, որտեղ գազանները խաղաղ արածում էին, սովորականի պես խաղալով միմյանց հետ կամ պարզապես ինչ֊որ բան անրջելով, հանկարծ, առանց մի պատճառի, բոլորը կատաղի, սարսափելի ոռնոց սկսեցին․ մի ակնթարթում հովտում քաոս տիրեց, և տեսա, որ ամեն մի գազան ուզում է խժռել իր հարևանին։ Հասկացա, թե ինչ է կատարվել․ Եվան ճաշակել էր արգելված պտուղը, և աշխարհ էր եկել մահը․․․ Վագրերը լափում էին ձիուս, ամենափոքր իսկ ուշադրություն չդարձնելով իմ խոսքերին, թեև ես նրանց վճռաբար հրամայեցի դադարեցնել այդ։ Նրանք ինձ էլ կուտեին, եթե շփոթվեի, բայց ես, իհարկե, առանց հապաղելու, չորեքթաթ փախուստի դիմեցի․․․ Զբոսայգու ետևում մի հարմար տեղ գտա և մի քանի օր ինձ միանգամայն լավ էի զգում, բայց նա այստեղ էլ ինձ գտավ։ Գտավ ու անմիջապես այդ տեղն անվանեց Տոնաունդա, ասելով, թե դա այդպիսի տեսք ունի։ Ճիշտն ասած, երբ Եվային տեսա, չվշտացա, որովհետև այդտեղ ուտելու առանձնապես ոչինչ չկար, իսկ նա այդ խնձորներից մի քանի հատ բերել էր։ Ես այնպես քաղցած էի, որ ստիպված կերա դրանք։ Դա հակառակ էր իմ կանոններին, բայց համոզվեցի, որ կանոններն իրենց ուժը պահպանում են այնքան ժամանակ, քանի կուշտ ես․․․ Եվան ներկայացավ ճյուղերի ու տերևների փնջերով զարդարված, իսկ երբ հարցրի, թե այդ ինչ հիմարություն է, և փնջերը պոկելով գետնին շպրտեցի, նա հռհռաց ու կարմրեց։ Մինչ այդ պահը երբեք առիթ չէի ունեցել տեսնելու, թե ինչպես են հռհռում ու կարմրում, և ես նրա վարքագիծը ծայրաստիճան ապուշային ու անպարկեշտ համարեցի։ Բայց նա ասաց, որ շուտով այդ ամենը ինքս էլ կհասկանամ։ Եվ իրավացի գտնվեց։ Չնայած քաղցած էի, գետնին դրի կծած խնձորը (այն իսկապես որ երբևիցե իմ տեսած բոլոր խնձորներից ամենալավն էր, մանավանդ, եթե նկատի ունենանք, որ խնձորի ժամանակը վաղուց անցել էր), հավաքեցի թափած տերևներն ու ու ճյուղերը և դրանցով զարդարվեցի, իսկ հետո նրան բավականաչափ խիստ հանդիմանեցի ու հրամայեցի տերևներ ու ճյուղեր հավաքել և այսուհետև պարկեշտ լինել, այդ ձևով իրեն չցուցադրել։ Նա ամեն բան արեց այնպես, ինչպես ասացի, որից հետո մենք մտանք հովիտ, ուր տեղի էր ունեցել գազանների ճակատամարտը, այնտեղ մի քանի մորթի ճարեցինք, և ես հրամայեցի դրանցից զգեստներ պատրաստել, որոնցով կարողանայինք երևալ հասարակության մեջ։ Պետք է խոստովանեմ, որ այդ զգեստներով քեզ այնքան էլ հարմար չես զգում, բայց փոխարենը դրանք զուրկ չեն որոշ շուքից, իսկ չէ որ, ճիշտն ասած, հենց այդ էլ պահանջվում է․․․ Ես կարծում եմ, որ Եվայի հետ կարելի է բավական հաճելի ժամանակ անցկացնել։ Այժմ, երբ զրկվել եմ իմ կալվածքներից, ես մենակություն ու թախիծ եմ զգում, եթե նա ինձ հետ չի լինում։ Ու մի բան էլ․ Եվան ասում է, թե այսուհետև մեզ վիճակված է մեր ճակատի քրտինքով ձեռք բերել մեր հացը։ Այստեղ նա կարող է օգտակար լինել։ Կղեկավարեմ ես։

Տասն օր անց։ ― Եվան ինձ է մեղադրում, ասում է, թե աղետի պատճառը ես եմ։ Նա պնդում է, ու ասես միանգամայն անկեղծորեն ու ճշմարտացի, թե, օձի ասելով, արգելված պտուղը ամենևին էլ խնձորը չէ, այլ կիտրոնը։ Ես ասացի, որ դա ավելորդ անգամ ապացուցում է իմ անմեղությունը, որովհետև ես երբեք կիտրոն չեմ կերել։ Բայց, ասում է նա, օձը իրեն պարզաբանել է, որ դա զուտ այլաբանական իմաստ ունի, որովհետև «կիտրոն» ասելով պայմանականորեն հասկացվում է ամեն բան, ինչից մի ակնթարթում մարդու ատամներն առնվում են, ինչպես, օրինակ, տափակ, ծամծմած սրախոսությունները։ Այս բառերի վրա ես գունատվեցի, որովհետև պարապությունից շատ անգամ եմ սրախոսել, և իմ սրախոսություններից որևէ մեկը իսկապես կարող էր այդպիսին լինել, թեև միամտաբար դրանք համարել եմ միանգամայն սրամիտ ու թարմ։ Եվան ինձ հարցրեց, թե արդյոք աղետի նախօրյակին ես պատահաբար չեմ սրախոսե՞լ։ Ստիպված եղա խոստովանել, որ նման մի բան իրոք թույլ եմ տվել, թեև ոչ բարձրաձայն, այլ մտքումս։ Բանն այսպես էր եղել։ Ես հիշեցի ջրվեժը և մտածեցի․ « Ինչ զարմանալի տեսարան է վերևից ներքև գահավիժող ջրի այդ ամբողջ զանգվածը»։ Եվ նույն ակնթարթին կայծակի արագությամբ իմ մեջ մի փայլուն սրամտություն ծագեց, և ես ինձ թույլ տվեցի մտքումս այն արտահայտել հետևյալ բառերով․ «Բայց չէ որ էլ ավելի զարմանալի կլիներ, եթե այդ ամբողջ ջուրը սկսեր գահավիժել ներքևից վերև»։ Այդտեղ սկսեցի այնպես հռհռալ, որ քիչ էր մնում ծիծաղից պայթեի, և այդ նույն պահին ամբողջ բնությունն ասես կատաղեց, թշնամանքն ու մահը համակեցին հովիտը, և ես հարկադրված եղա փախչել, փրկելով կյանքս։

― Այ տեսնում ես, ― ասաց նա հաղթական շեշտով։ ― Այդպես էլ կա։ Հենց այդպիսի սրախոսություններ նկատի ուներ օձը, երբ ասաց, թե դրանք կարող են կիտրոնի նման մարդու ատամներն առնել, որովհետև գործածվում են աշխարհի արարչագործումից ի վեր։

Ավա՜ղ, ըստ երևույթին, ամեն բանում ես եմ մեղավորը։ Լավ կլիներ սրամիտ չլինեի։ Լավ կլիներ, եթե այդ փայլուն սրախոսությունը երբեք չծագեր իմ գլխում։

Հաջորդ տարի։ ― Մենք նրան կոչեցինք Կայեն։ Եվան նրան բերել էր իմ բացակայության ժամանակ, երբ ես Էրի լճի հյուսիսային ափին թակարդներ էի դնում։ Եվան, ըստ երևույթին, նրան բռնել էր անտառում ինչ֊որ տեղ, մեր բնակավայրից մի երկու մղոն, իսկ գուցե ավելի՝ մի երեք֊չորս մղոն հեռավորության վրա։ Նա ինքն էլ հաստատ չգիտի, թե որտեղ։ Որոշ տեսակետից այդ էակը մեզ է նման և, հնարավոր է, որ մեր ցեղին է պատկանում։ Համենայն դեպս այդպես է մտածում Եվան, բայց, իմ կարծիքով, դա մոլորություն է։ Չափերի միջև եղած տարբերությունն արդեն ինքնըստինքյան ապացույց է, որ դա նոր էակ է և ուրիշ ցեղի է պատկանում։ Գուցե ձուկ է, թեև, երբ ստուգելու համար նրան լիճը գցեցի, ջրի տակն անցավ, բայց Եվան իսկույն ջուրը նետվեց և նրան դուրս բերեց, այդպիսով ինձ խանգարելով փորձը մինչև վերջ հասցնել ու պարզել ճշմարտությունը։ Այնուամենայնիվ, հակված եմ կարծելու, որ նա ձկան ցեղից է, բայց Եվայի համար բնավ հետաքրքրիր չէ դրա ինչ լինելը, և նա թույլ չի տալիս, որ փորձեմ պարզել այդ։ Ես նրան չեմ հասկանում։ Այն ժամանակից ի վեր, երբ մեզ մոտ հայտնվեց այդ էակը, Եվան անճանաչելի է դարձել․ խենթ համառությամբ նա լսել անգամ չի ցանկանում որևէ փորձի մասին։ Ոչ մի կենդանի այդպես չէր կլանել նրա ուշքն ու միտքը, ինչպես այս արարածը, ըստ որում նա ամենևին ի վիճակի չէ բացատրելու, թե ինչու։ Նա խելքը թռցրել է, դրա բոլոր նշանները կան։ Պատահում է, որ համարյա ամբողջ գիշերը նա այդ ձկանը գրկած անընդհատ ման է գալիս, եթե վերջինս ճվճվում է, ըստ երևույթին, խնդրելով, որ իրեն ջուրը գցեն։ Եվան թփթփացնում է ձկան մեջքին և բավականին նուրբ հնչյուններ արձակում, աշխատելով նրան հանգստացնել, ու էլի հազար ու մի տեսակ հոգատարություն ու խղճահարություն է հանդես բերում նրա նկատմամբ, իսկ այն փոսորակներից, որոնք նրան ծառայում են շրջապատի առարկաները դիտելու համար, նորից սկսում է ջուր հոսել։ Ես երբեք չեմ տեսել, որ նա այդպես վարվի ուրիշ ձկների հետ, և դա ինձ մեծ տագնապ է ներշնչում։ Երբ մենք դեռ չէինք զրկվել մեր կալվածքներից, պատահում էր, որ նա գրկում էր փոքրիկ վագրիկներին և խաղում նրանց հետ, բայց դա պարզապես խաղ էր։ Նա երբեք այդքան սրտին մոտ չէր ընդունում, երբ ուտելուց հետո վագրիկների փորը լուծում էր։

Կիրակի։ ― Հիմա կիրակի օրերը նա այլևս չի աշխատում, այլ կատարելապես հոգնած պառկում է և թույլ տալիս, որ ձուկը թավալգլոր տա իր վրայով, ու դա բացահայտ հաճույք է պատճառում նրան։ Նա ինչ֊որ անհեթեթ հնչյուններ է արձակում, որպեսզի զվարճացնի ձկանը և ցույց է տալիս, թե իբր կծում է նրա վերջավորությունները, իսկ ձուկը ծիծաղում է։ Ես դեռ երբեք չեմ տեսել, որ ձկները ծիծաղեն։ Դա խորհրդածությունների տեղիք է տալիս․․․ Հիմա ես էլ սկսեցի սիրել կիրակի օրերը։ Ամբողջ շաբաթվա ընթացքում ղեկավարում ես, իսկ հետո ֆիզիկապես բոլորովին ջարդված ես զգում։ Հարկավոր էր ավելի շատ կիրակի օրեր ստեղծել։ Առաջ ես դրանք տանել չէի կարողանում, իսկ հիմա ստացվում է, որ կիրակիները միանգամայն ժամանակին են գալիս։

Չորեքշաբթի։ ― Ոչ, դա ձուկ չէ։ Այդպես էլ ես չեմ կարողանում որոշել, թե դա ինչ է։ Երբ որևէ բանից դժգոհ է լինում, այնպիսի տարօրինակ ձայներ է արձակում, որ մարմինդ սարսռում է, իսկ երբ գուրգուրում են, «ղու֊ղու» է անում։ Նա մեր ցեղից չէ, որովհետև չի քայլում, բայց թռչուն էլ չէ, որովհետև չի թռչում, և գորտ էլ չէ, որովհետև չի ցատկում, և օձ էլ չէ, որովհետև չի սողում, և ես համարյա հավատացած եմ, որ ձուկ էլ չէ, թեև մինչև այժմ հնարավորություն չեմ ունեցել պարզելու, թե նա գիտի՞, արդյոք, լողալ։ Նա ուղղակի պառկում է գերազանցապես մեջքի վրա, ոտքերը վեր բարձրացրած։ Ես երբեք չեմ տեսել, որ որևէ կենդանի այդպես վարվի։ Ասացի, որ իմ կարծիքով, դա ինչ֊որ առեղծված է, իսկ Եվան, թեև ուրախացավ այդ բառերը լսելով, բայց ամենևին չհասկացավ դրա իմաստը։ Կարծում եմ, որ դա կա՛մ առեղծված է, կա՛մ ինչ֊որ միջատ։ Եթե սատկի, կանդամահատեմ, որպեսզի իմանամ դրա կառուցվածքը։ Կյանքումս առաջին անգամ ես ուղղակի փակուղու առջև եմ կանգնած։

Երեք ամիս անց։ ― Ես կատարելապես շփոթված եմ, և վիճակս գնալով ավելի է վատանում։ Քունս կորցրել եմ։ Արարածը հիմա այլևս մեջքի վրա չի պառկում, և սկսել է չորեքթաթ շարժվել։ Սակայն խիստ տարբերվում է մյուս չորքոտանի կենդանիներից, որովհետև առջևի ոտքերը աննորմալ կերպով կարճ են և այդ պատճառով նրա մարմնի աչքի ընկնող մասը տարօրինակ ձևով վեր է ցցված, որը բավականին տհաճ տպավորություն է գործում։ Իր կառուցվածքով նա խիստ նմանվում է մեզ, սակայն նրա շարժվելու եղանակը ստիպում է ենթադրել, որ այդ արարածը մեր ցեղից չէ։ Ետևի երկար և առջևի կարճ թաթերը ցույց են տալիս, որ նա կենգուրուների ընտանիքին է պատկանում, սակայն դա, անկասկած, միանգամայն առանձնահատուկ տարատեսակ է, որովհետև սովորական կենգուրուները ցատկոտում են, իսկ սա երբեք այդ բանը չի անում։ Մի խոսքով, սա չափազանց հետաքրքիր և հազվագյուտ նմուշ է, որը մինչև այժմ դեռ դասակարգված չի եղել։ Քանի որ նրան ես եմ հայտնագործել, իրավունք եմ վերապահում ինձ վերագրելու այդ հայտնագործությունը և ի պատիվ ինձ նրան կոչելու Ադամակերպ կենգուրու․․․ Ըստ երևույթին, նա մեր ձեռքն էր ընկել դեռ շատ վաղ հասակում, որովհետև այն ժամանակից ի վեր անհավատալիորեն մեծացել է։ Նա հիմա առնվազն հինգ անգամ ավելի խոշոր է, և եթե որևէ բան սրտովը չէ, առաջվա համեմատությամբ մի քսան֊երեսուն անգամ ավելի է աղմուկ բարձրացնում։ Ուժի գործադրումը ոչ միայն չի հանգստացնում նրան, այլև միանգամայն հակառակ արդյունք է տալիս, ուստի ստիպված եղանք հրաժարվել ներգործության այդ միջոցից։ Եվան նրան հանգստացնում է համոզելով կամ էլ այնպիսի առարկաներ տալով, որ քիչ առաջ հրաժարվում էր տալ։ Ինչպես արդեն ասացի, ես տանը չեմ եղել, երբ նա հայտնվել է մեր տանը, և Եվան այն ժամանակ ասաց, որ նրան անտառում է գտել։ Ինձ անհավանական է թվում, որ դա մեն֊միակ նմուշը լինի երկրի երեսին, բայց, ըստ երևույթին, դա այդպես է։ Ես ուղղակի տանջվեցի․ մի քանի շաբաթ շարունակ փորձում էի գտնել դրա նման ևս մեկ արարած, որ լրացնեի իմ հավաքածուն, և որ սա էլ մեկի հետ կարողանար խաղալ (չէ՞ որ այդ դեպքում նա հաստատապես մի փոքր կհանգստանար և մեզ համար ավելի հեշտ կլիներ նրան ձեռնասուն դարձնել), սակայն այնպես էլ ո՛չ թեկուզ հեռավոր կերպով նրան նման մի արարած գտա, ո՛չ էլ, որ հատկապես տարօրինակ է, որևէ հետք։ Նա չի կարող չքայլել երկրի վրայով, ուզի թե չուզի՝ պետք է քայլի, այդ դեպքում ինչպե՞ս է կարողանում հետքեր չթողնել։ Ես տասից ավելի թակարդ դրեցի, բայց ոչ մի արդյունք։ Թակարդի մեջ ընկան միայն մի քանի մանր գազաններ, բայց ոչ նա։ Այդ գազանիկներն էլ, ինձ թվում է, թակարդ էին մտել սոսկ հետաքրքրությունից դրդված՝ տեսնելու, թե ինչի համար է այնտեղ կաթ դրված։ Նրանցից և ոչ մեկը կաթին չէր էլ դիպել։

Երեք ամիս անց։ ― Կենգուրուն շարունակում է մեծանալ․ դա շատ տարօրինակ է և տագնապ է ներշնչում։ Ես դեռ չեմ տեսել ոչ մի կենդանի, որին մեծանալու համար անհրաժեշտ լիներ այդքան ժամանակ։ Հիմա նրա գլուխը ծածկվել է բրդով, որը բնավ նման չէ կենգուրույի մորթու, այլ խիստ հիշեցնում է մեր մազերը, միայն այն տարբերությամբ, որ շատ ավելի բարակ է, փափուկ ու սև չէ, այլ շեկ։ Ես, երևի, շուտով կխելագարվեմ գիտականորեն չուսումնասիրված այդ կենսաբանական այլանդակի անլուր և անհեթեթ կամակորությունների ու տարօրինակությունների պատճառով։ Եթե միայն կարողանայի բռնել դրա նման թեկուզ և մեկին․․․ Բայց ավաղ։ Դա կենդանական միանգամայն նոր տարատեսակի մեն֊միակ նմուշն է։ Տարակույս այլևս չկա։ Սակայն ես բռնեցի սովորական մի կենգուրու և բերեցի տուն, կարծելով, թե մերը կուրախանար գոնե դրանով, քանի որ ինքը զուրկ էր իր նմանների ընկերությունից և առհասարակ զուրկ է հասակակիցներից, որոնց հետ կարողանար մտերմանալ և որոնք կարեկցեին նրան իր սարսափելի միայնության մեջ, նրան խորթ էակների շրջանում, որոնք չեն հասկանում ո՛չ նրա բարքերը, ո՛չ էլ սովորությունները և չեն կարողանում նրան բացատրել, որ ինքը բարեկամների շրջապատում է գտնվում։ Բայց ես սխալվում էի․ կենգուրուն տեսնելով, նա այնպես վախեցավ, որ նոպան բռնեց, և ես հասկացա, որ կյանքում դեռ երբեք նա կենգուրու չէր տեսել։ Ես խղճում եմ հեգ, ճղճղան գազանիկին, բայց անզոր եմ գեթ մի բանով ուրախացնելու նրան։ Եթե կարողանայի նրան ընտելացնել․․․ Բայց այդ մասին մտածելն անգամ ավելորդ է․ որքան շատ եմ ջանում, այնքան վատ է ստացվում։ Ես ցավ եմ զգում տեսնելով, թե ինչպես է այդ փոքրիկ գազանիկը մոլեգնում, երբ մի բանից զայրացած է կամ վշտացած։ Ես նրան ազատ կարձակեի, բայց Եվան այդ մասին լսել անգամ չի ուզում։ Իմ կարծիքով, դա դաժանություն է և բոլորովին նման չէ նրան, բայց, այնուամենայնիվ, գուցե նա իրավացի է։ Գուցե այդ դեպքում փոքրիկ արարածն ավելի միայնակ լինի, չէ որ, եթե ես չկարողացա գտնել նման մեկ ուրիշ արարած, մի՞թե ինքը կգտնի։

Հինգ ամիս անց։ ― Դա կենգուրու չէ։ Ոչ, որովհետև նա ետևի ոտքերի վրա, Եվայի մատը բռնած, մի քանի քայլ է անում, իսկ հետո ընկնում։ Հնարավոր է, որ դա արջի մի տարատեսակ է, սակայն նա պոչ չունի, համենայն դեպս առայժմ չունի, և բուրդ էլ չունի, եթե չհաշվենք գլխինը։ Նա դեռ շարունակում է աճել, և այդ հանգամանքը ինձ վերին աստիճանի տարօրիանակ է թվում, քանի որ արջերը շատ ավելի արագ են աճում, հասնելով սահմանված չափերին։ Արջերը հիմա (աղետից հետո) վտանգավոր են դարձել, և ես չէի կամենա, որ այս էակը այսուհետև էլ ուզած տեղում զբոսներ առանց դնչկալի։ Եվային խոստացա իր համար կենգուրու ճարել, եթե նա համաձայնի արջուկին ազատ արձակել, սակայն ոչինչ չստացվեց։ Ըստ երևույթին, նա ուզում է, մենք ամենահիմար ձևով վտանգի ենթարկենք մեր կյանքը։ Նա միանգամայն ուրիշ էր, քանի դեռ խելքը չէր կորցրել։

Երկու շաբաթ անց։ ― Ես ուսումնասիրեցի նրա երախը։ Հիմա նա դեռ վտանգավոր չէ․ առայժմ միայն մեկ ատամ ունի։ Եվ առաջվա նման պոչատ է։ Հիմա նա ավելի շատ է աղմկում, մանավանդ գիշերները։ Ես հյուղակից փոխադրվեցի բաց երկնքի տակ։ Ի դեպ, հյուղակ եմ մտնում միայն առավոտները, որպեսզի նախաճաշեմ և տեսնեմ, թե արդյոք արջուկը նոր ատամներ չի հանել։ Երբ նրա բերանը լիքը ատամներ լինեն, այն ժամանակ նա պետք է այստեղից հեռանա ուր որ ուզի։ Ի վերջո, շրջապատի համար վտանգ ներկայացնելու համար ամենևին էլ պարտադիր չէ, որ արջը պոչ ունենա։

Չորս ամիս անց։ ― Մոտ մեկ ամիս բացակայում էի․ ձուկ էի բռնում և որսորդություն անում մի վայրում, որը Եվան, չգիտես ինչու, Բիզոն է անվանում․ ամենայն հավանականությամբ այն պատճառով, որ այնտեղ ոչ մի բիզոն չկա։ Իմ բացակայության ժամանակ արջուկը սովորել է միանգամայն ինքնուրույն կերպով շարժվել ետևի թաթերի վրա և ասել՝ «հայրիկ», «մայրիկ»։ Անկասկած, դա միանգամայն նոր տարատեսակ է։ Այն, որ հնչյունների այդ զուգորդումները բառերի են նման, կարող է, իհարկե, բացատրվել ինչ֊որ պատահականությամբ, և միանգամայն հնարավոր է, որ դրանք զուրկ են որևէ իմաստից ու պարզապես ոչինչ չեն նշանակում, բայց, այնուամենայնիվ, դա արտասովոր բան է և ամեն մի արջի ուժերից վեր է։ Հնչյունների այդ նմանակումը՝ բրդի համարյա կատարյալ և պոչի լիակատար բացակայության հետ միսին, բավական ցայտուն ապացույց է, որ մենք գործ ունենք արջի մի նոր տարատեսակի հետ։ Նրա հետագա ուսումնասիրությունը կարող է արտակարգ հետաքրքիր արդյունքներ տալ։ Առայժմ ես մտադիր եմ հեռավոր արշավի մեկնել և ամենահանգամանալից կերպով հետազոտել Հյուսիսի անտառները։ Չի կարող պատահել, որ այնտեղ չգտնվի թեկուզև մեկ այդպիսի նմուշ, իսկ մեզ մոտ եղածը, անկասկած, պակաս վտանգ կներկայացնի, եթե հնարավորություն ստանա հաղորդակից լինելու իր նմանի հետ։ Որոշել եմ առանց ժամանակ կորցնելու ուղևորվել։ Բայց նախ նրան դնչկալ կհագցնեմ։

Երեք ամիս անց։ ― Օ՜հ, որքան հոգնեցուցիչ եղավ այդ որսորդությունը, իսկ որ գլխավորն է, որքան ապարդյուն։ Եվ հենց այդ ժամանակ, տնից ոչ մի քայլ չհեռանալով, Եվան բռնել էր ևս մեկին։ Կյանքումս չէի տեսել, որ որևէ մեկի բախտը այդպես բերեր։ Իսկ ես ոչ մի գնով չէի գտնի այդպիսի մի արարած, նույնիսկ եթե էլի հարյուր տարի թափառեի անտառներում։

Հաջորդ օրը։ ― Ես նորին համեմատում եմ հնի հետ, և ինձ համար միանգամայն պարզ է դառնում, որ նրանք միևնույն ցեղից են։ Ես ուզեցի մեկնումեկից պաճուճապատանք պատրաստել իմ հավաքածուի համար, բայց Եվան ինչ֊որ նկատառումով ընդդիմացավ դրան։ Ստիպված եղա հրաժարվել իմ մտադրությունից, թեև կարծում եմ, որ իզուր։ Եթե նրանք փախչեն, դա անհատուցելի կորուստ կլինի գիտության համար։ Ավագը հիմա ավելի ձեռնասուն է դարձել, սովորել է ծիծաղել և թութակի նման խոսել․ ըստ երևույթին, դա նրանից է, որ շատ ժամանակ է անցկացնում թութակի հետ, և, բացի այդ, ընդօրինակման չափազանց զարգացած ընդունակություն ունի։ Ես խիստ կզարմանամ, եթե վերջին հաշվով պարզվի, որ դա թութակի մի նոր տարատեսակ է, թեև, ասենք, արդեն ժամանակն է, որ ես ոչ մի բանի վրա չզարմանամ, քանզի այն առաջին օրերից սկսած, երբ նա դեռ ձուկ էր, արդեն հասցրել էր աշխարհում լինել ամեն բան։ Կրտսեր էակը կատարելապես նույն այլանդակն է, ինչ որ սկզբնական շրջանում ավագն էր։ Գույնով նման է մի տեսակ գորշադեղնավուն երանգով հում մսի, իսկ գլուխը նույնպես շատ տարօրինակ ձև ունի և մազի ոչ մի նշույլ։ Եվան նրան անվանեց Աբել։

Տասը տարի անց։ ― Դրանք տղաներ են․ դա մենք վաղուց ենք հայտնաբերել։ Մեզ պարզապես շփոթեցնում էր այն հանգամանքը, որ նրանք լույս աշխարհ էին գալիս այդպես փոքրիկ, ոչ կատարյալ մարմնաձևով, մենք պարզապես նախապատրաստված չէինք դրան։ Իսկ հիմա արդեն աղջիկներ էլ ունենք։ Աբելը լավ տղա է, բայց Կայենի համար ավելի օգտակար կլիներ, եթե արջ մնար։ Հիմա, ետ նայելով, տեսնում եմ, որ Եվայի նկատմամբ մոլորության մեջ եմ եղել․ ավելի լավ է ապրել դրախտի սահմաններից դուրս, բայց նրա հետ, քան թե առանց նրա՝ դրախտում։ Մի ժամանակ ես կարծում էի, թե նա անչափ շատ է խոսում, բայց հիմա ինձ համար տխուր կլիներ, եթե այդ ձայնը լռեր և ընդմիշտ հեռանար իմ կյանքից։ Օրհնյա՜լ լինես տափակ սրախոսություն, որ մեզ հավիտյանս միացրիր և ինձ հնարավորություն տվեցիր հասկանալու նրա սրտի անարատությունն ու հեզ բնավորությունը։